Συνέντευξη του προέδρου του Συνεταιρισμού ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού στο Άρδην\
Από το Άρδην τ. 129 με αφιέρωμα στο αγροτικό ζήτημα
Κε Κουτλιάμπα, ηγείστε εδώ και είκοσι χρόνια ενός πρότυπου συνεταιρισμού, του ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού, με ιστορία άνω των 100 χρόνων (έτος ίδρυσης 1917) με 400 μέλη και 14.000 τόνους φρούτων ετήσια παραγωγή. Από το 2020, με την πανδημία, τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις ανατιμήσεις που έχουν προκληθεί σε λιπάσματα, φυτοφάρμακα κ.λπ. πόσο έχει δυσκολέψει η καλλιέργεια; Πώς αντιμετωπίζετε στο Βελβεντό το κύμα ανατιμήσεων;
Ευχαριστώ για την πρόσκληση, ο συνεργατισμός τις μέρες μας είναι ένα φαινόμενο που πρέπει να ξαναγεννηθεί σ’ αυτήν τη χώρα. Οι συνεργατιστικές οργανώσεις και γενικότερα οι οργανώσεις παραγωγών δίνουν και θα δώσουν λύσεις σε όλα τα προβλήματα. Τα τέσσερα χρόνια των μεγάλων ανατιμήσεων, των προβλημάτων που προκάλεσε η πανδημία, ο πόλεμος κ.λπ. ήταν ο συνεργατισμός που έδωσε λύσεις. Ο παραγωγός, όταν βρίσκεται υπό τη σκέπη ενός υγιούς συνεταιρισμού, δεν έχει άγχος πώς θα καλλιεργήσει και τι. Ο συνεταιρισμός προσφέρει αγροτικά εφόδια στα μέλη του σε τιμή κόστους, με πίστωση 12 μηνών, που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να πας στην τράπεζα να χρεωθείς για κεφάλαιο κίνησης. Αν ο παραγωγός είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του, μπορεί ο συνεταιρισμός να του βγάλει μια Κάρτα Συμβολαιακής Γεωργίας σε οποιαδήποτε τράπεζα. Που σημαίνει ότι, για τους 12 μήνες, εκτός από τα αγροτικά εφόδια που τα προσφέρει η οργάνωση, μπορεί να καλύπτει και τα υπόλοιπα έξοδά του, π.χ. το αγροτικό πετρέλαιο, αλλά και άλλων ειδών έξοδα, όπως τα εργόσημα που πληρώνει στους εργάτες του και οτιδήποτε άλλο χρειάζεται η καλλιέργειά του. Όλα αυτά καλύπτονται από την κάρτα για την οποία εγγυάται ο συνεταιρισμός. Ένας καλά οργανωμένος συνεταιρισμός μπορεί να παρέχει στα μέλη του δωδεκάμηνη πίστωση. Έτσι ο παραγωγός δεν έχει άγχος για το αν υπάρχουν ανατιμήσεις στα βασικά είδη. Όταν γίνονται μαζικές παραγγελίες, οι ανατιμήσεις είναι πολύ μικρότερες από αυτές που γίνονται στο ελεύθερο εμπόριο. Τα τέσσερα χρόνια της κρίσης για τα μέλη μας ήταν πολύ πιο ανώδυνα από τον μέσο παραγωγό που δεν ανήκει σε συνεταιρισμό. Και αυτό δεν γίνεται μόνο στον δικό μας συνεταιρισμό, αλλά και σε άλλους που είναι καλά δομημένοι.
Πρόσφατα η Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, που συμμετέχει και ο ΑΣΕΠΟΠ, συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό. Ποια είναι τα βασικά αιτήματά της, και βρήκαν ανταπόκριση από την κυβέρνηση;
Για την ΕΘΕΑΣ θα μιλήσετε και με τον πρόεδρο της Ένωσης, κο Παύλο Σατολιά. Ο ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού συμμετέχει στην Ένωση. Είναι η τελευταία ελπίδα συγκρότησης του συνεργατισμού στο τριτοβάθμιο επίπεδο. Έγιναν διάφορες προσπάθειες από όταν κατέρρευσε στο παρελθόν η ΠΑΣΕΓΕΣ. Πριν από τέσσερα χρόνια, δημιουργήθηκε το θεσμικό πλαίσιο και στηρίζουμε όλοι μια προσπάθεια επανασύστασης του τριτοβάθμιου οργάνου. Παλεύουμε προκειμένου η Πολιτεία να αναγνωρίσει την ΕΘΕΑΣ ως τον πλέον αξιόπιστο θεσμό εκπροσώπησης, σε τριτοβάθμιο επίπεδο, των συνεταιρισμένων αγροτών. Αυτό το διάστημα λειτουργίας της ΕΘΕΑΣ, η συγκέντρωση δυνάμεων έχει φέρει θετική ανταπόκριση στα αιτήματα των συνεταιρισμών.
Διαβάσαμε σε πρόσφατη συνέντευξή σας ότι ο κύκλος εργασιών του συνεταιρισμού σας είναι 12 εκατ. ευρώ. Σχεδιάζετε μέχρι το 2030 επενδύσεις 32 εκατ. ευρώ, να ανοιχτείτε σε νέες αγορές, και παράγετε και άλλα φρούτα. Πώς καταφέρατε, μέσα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, όχι μόνο να κρατηθείτε, αλλά και συνεχώς να επεκτείνεστε;
Όλα είναι ο συνεταιρισμός. Το μότο του συνεταιρισμού μας σε κάθε γενική συνέλευση είναι, «προσέξτε τον συνεταιρισμό γιατί αυτός είναι πάνω από το σπίτι μας». Αυτό γίνεται εδώ και δεκαετίες για εμάς, πρώτα είναι ο συνεταιρισμός και μετά είναι το σπίτι μας. Η επιχείρησή μου η προσωπική δεν είναι τίποτα μπροστά στον συνεταιρισμό. Αυτό καταφέραμε και το μεταφέραμε στο 99% των μελών μας να το έχει ως φιλοσοφία. Και προσπαθούμε να το προστατέψουμε με νύχια και με δόντια. Τον συνεταιρισμό που δημιούργησαν πριν από δεκαετίες οι προπαππούδες και οι παππούδες μας να τον διατηρήσουμε. Και προσπαθούμε όλοι μας να βάλουμε το λιθαράκι μας προκειμένου ο συνεταιρισμός να επιβιώσει και να μεγαλώσει.
Στις εξαγωγές προϊόντων πολλές φορές ακούγεται το επιχείρημα ότι είναι δύσκολο να ανοίξει μια νέα αγορά σε αγροτικά προϊόντα. Εσείς, που το 40% της παραγωγής εξάγεται, πώς το καταφέρατε;
Πρώτα από όλα είναι θέμα προϊόντος, δηλαδή να έχεις ένα καλό προϊόν. Δεύτερον, τι είναι αυτό που μπορούμε να πουλήσουμε, δηλαδή ξεκινάμε και λίγο ανάποδα. Για παράδειγμα, σχετικά με το πώς σκεφτόμαστε να επεκταθούμε σε νέα προϊόντα. Μια από τις μεγάλες επενδύσεις που σχεδιάζουμε είναι ένα συσκευαστήριο ακτινιδίων. Ο Βελβεντός δεν παράγει ακτινίδια και πιθανόν, λόγω των καιρικών συνθηκών, έχουμε όψιμους παγετούς, δεν θα μπορέσει ποτέ να έχει ικανοποιητική παραγωγή. Υπάρχει στην υπόλοιπη Ελλάδα πολύ μεγάλη παραγωγή ακτινιδίων, η οποία φεύγει ως επί το πλείστον χύδην από τα κτήματα στην Ιταλία. Γιατί αυτά τα ακτινίδια να μη μείνουν στην Ελλάδα, να τα διαχειριστούμε στην Ελλάδα, να τα επεξεργαστούμε στην Ελλάδα, να δουλέψουν Ελληνίδες και Έλληνες στα συσκευαστήρια, να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας; Το ακτινίδιο για μας είναι ένα προϊόν που θα μας βοηθήσει στο άνοιγμα άλλων αγορών. Δεν περιοριζόμαστε να πούμε πως εμείς παράγουμε ροδάκινα, αυτά θα πουλάμε. Όχι, εμείς φτιάχνουμε μια γκάμα προϊόντων και με προϊόντα που δεν παράγονται στον Βελβεντό, αλλά, σε συνεργασία με άλλους συνεταιρισμούς, ενώσεις παραγωγών, ακόμα και με ιδιώτες, προκειμένου τις αγορές στις οποίες ήδη βρισκόμαστε να τις τροφοδοτούμε με όσα περισσότερα ελληνικά προϊόντα μπορούμε.
Έχουμε συνεργασία με μεμονωμένους παραγωγούς και ενώσεις παραγωγών που δημιουργήσαμε στη Σκάλα Λακωνίας, στη Λαμία, στην Καστοριά, στη Θεσσαλία, γενικότερα στη βόρεια Ελλάδα για προϊόντα που δεν υπάρχουν στο Βελβεντό, όπως πρώιμα βερίκοκα, πρώιμα ροδάκινα, όψιμα μήλα κ.λπ. Προϊόντα που δεν έχουμε εμείς, τα διακινούμε πλουτίζοντας την γκάμα μας, συνεργαζόμενοι με παραγωγούς άλλων περιοχών.
Η βασική φιλοσοφία είναι όλη αυτή η υπεραξία να μείνει στη χώρα και ο παραγωγός να κερδίζει το μεγαλύτερο μέρος.
Για να επιστρέψουμε στο ακτινίδιο, βάσει των δηλώσεων ΟΣΔΕ (Ολοκληρωμένο Σύστημα Διαχείρισης και Ελέγχου), τα επόμενα χρόνια η παραγωγή του θα ξεπεράσει τις 450 με 500 χιλ. τόνους τον χρόνο. Οι αποθηκευτικοί χώροι στη χώρα αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να καλύψουν πάνω από 150 χιλ. τόνους, αυτό το κενό που θα δημιουργηθεί μεταξύ παραγωγής και χώρων αποθήκευσης, αν ο παραγωγός δεν είναι οργανωμένος, θα γίνει βορρά κάποιων που θα πάρουν την παραγωγή σε πολύ χαμηλή τιμή.
Το μέτρο σύστασης ομάδων παραγωγών δίνει κάποια διέξοδο στους παραγωγούς;
Δεν έχει ιδιαίτερη δυναμική, είναι ένα μέτρο που δίνει τη δυνατότητα σε λίγους παραγωγούς να δημιουργήσουν μια ομάδα παραγωγών και να λάβουν μία επιδότηση ως 500.000 ευρώ. Αυτό δεν είναι η λύση του προβλήματος. Η λύση του προβλήματος θα έπρεπε να αναζητηθεί σε μια στρατηγική ανάλογη με αυτή της υπόλοιπης Ευρώπης, δηλαδή την ενίσχυση των οργανώσεων των παραγωγών. Σχήματα που να έχουν δυναμική, γιατί δεν μπορούν εννιά άτομα σε ένα χωριό να συμμετάσχουν στην αγορά με ευνοϊκούς όρους. Εδώ οι υπάρχουσες οργανώσεις, με τζίρο από 12 έως 15 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, κοιτάζουμε πώς να συνεργαστούμε μεταξύ μας γιατί αισθανόμαστε μικροί απέναντι στον ανταγωνισμό. Επομένως, ενίσχυση τόσο μικρών ολιγομελών ομάδων είναι πολύ δύσκολο να επιτύχει.
Σε ποια κατάσταση βρίσκεται το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα; Η Πολιτεία στηρίζει τα συνεταιριστικά εγχειρήματα;
Στα είκοσι χρόνια που ηγούμαι του ΑΣΕΠΟΠ έχουν περάσει πάνω από δεκαπέντε υπουργοί Γεωργίας, σχεδόν όλοι τους, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν κατάλαβαν καν τον χώρο που βρίσκονταν. Είναι τόσο γρήγορη η εναλλαγή των υπουργών, που ελάχιστοι έχουν τον χρόνο να καταλάβουν τις βασικές ανάγκες του χώρου. Ελάχιστες είναι η εξαιρέσεις, κάποιοι που είτε είχαν γνώση της γεωργίας λόγω καταγωγής είτε κάποιοι αστοί με ευφυΐα, που αντιλαμβάνονταν τι πρέπει να γίνει στον χώρο. Το κυριότερο όμως ότι δεν υπάρχει μια στρατηγική στη χώρα για το τι θα κάνει στον αγροτικό τομέα. Ένα πλάνο που να κινείται σε βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα επίπεδα, που να έχει συγκεκριμένα βήματα που θα πρέπει να υλοποιηθούν. Αυτό είναι το μεγάλο έλλειμμα. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχει αλλάξει ο νόμος περί συνεταιρισμών τρεις με τέσσερις φορές και κάθε φορά προκαλούνται νέα προβλήματα αντί να επιλύονται. Συχνά τους αναφέρουμε ότι ο πιο τέλειος νόμος για τους συνεταιρισμούς ήταν αυτός του Ελευθέριου Βενιζέλου, το 1915. Απλός, λιτός και αποτελεσματικός νόμος. Μέχρι το 2020, ο νόμος είχε αφαιρέσει τη δυνατότητα στους συνεταιρισμούς να δημιουργούν τριτοβάθμιο όργανο! Το 2020, στον νόμο που έφερε ο Μ. Βορίδης, θεσμοθετήθηκε πάλι η δυνατότητα δημιουργίας τριτοβάθμιου οργάνου στους συνεταιρισμούς, που βοήθησε στη δημιουργία της ΕΘΕΑΣ.
Ο Έλληνας που πολλές φορές είναι ατομιστής μπορεί μαζικά να συμμετάσχει σε συνεταιρισμούς ή εσείς είσαστε φωτεινή εξαίρεση; Αντιμετωπίσατε (ή αντιμετωπίζετε ακόμα) προβλήματα να πειστούν οι αγρότες να συμμετάσχουν στον συνεταιρισμό;
Υπάρχουν περιοχές στην Ελλάδα με βαθιά συνεταιριστική κουλτούρα, μια από αυτές είναι και ο Βελβεντός και είμαστε περήφανοι για αυτό. Και αυτό έχει εξήγηση. Στις απομονωμένες περιοχές, που βρίσκονται μακριά από τα κέντρα εμπορίου, πριν από εκατό χρόνια, ο παραγωγός για να επιβιώσει θα έπρεπε να συνεργαστεί. Γι’ αυτό και συνήθως στους κάμπους ο συνεργατισμός δεν έχει βαθιές ρίζες, ενώ στις απομονωμένες περιοχές διατηρήθηκε. Αυτή είναι η μαγιά, η βάση, αυτό κράτησε τους συνεταιρισμούς σε δύσκολες εποχές, στα χρόνια της Κατοχής, του Εμφυλίου, της δικτατορίας κ.λπ. Μιλάμε για εποχές που την επομένη των εκλογών ερχόταν ο χωροφύλακας με μια λίστα, καθαιρούσε το εκλεγμένο συμβούλιο και όριζε νέο και την επόμενη εβδομάδα ξαναγίνονταν εκλογές για να απομακρυνθεί το δοτό συμβούλιο.
Αυτοί οι συνεταιρισμοί κράτησαν μια κουλτούρα που μεταλαμπαδεύτηκε στις επόμενες γενιές. Αυτή η κουλτούρα δύσκολα αποκτάται, αλλά εύκολα χάνεται. Τα προηγούμενα τριάντα χρόνια που ήταν σχετικά καλά οικονομικά, αν δεν δίναμε στα μέλη μας αρκετές διευκολύνσεις, π.χ. σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς να μη χρειάζεται ούτε ένα ευρώ για κεφάλαιο κίνησης, και άλλες διευκολύνσεις που αναφέραμε και προηγουμένως, τα μέλη θα έφευγαν. Ο συνεταιρισμός θα πρέπει να παρέχει όσο το δυνατόν περισσότερα εφόδια και υπηρεσίες στα μέλη του προκειμένου αυτά να μείνουν σε συνεταιρισμό.
Σημαντικός είναι και ο παράγοντας της συμβουλευτικής, υπάρχει η λαίλαπα των τελευταίων ετών, να λαμβάνουν οι παραγωγοί συμβουλές από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που πολύ συχνά με τις συμβουλές που δίνουν καταστρέφουν τους παραγωγούς. Εμείς έχουμε ομάδα γεωπόνων και συνεργάτες γεωπόνους, οι οποίοι συμβουλεύουν με υπευθυνότητα τους παραγωγούς. Η στρατηγική που λείπει από τη χώρα στον αγροτικό τομέα στο μικροεπίπεδο υπάρχει στον συνεταιρισμό. Ο συνεταιρισμός ορίζει τι θα καλλιεργηθεί τα επόμενα χρόνια, σε πόσα στρέμματα, πώς θα καλλιεργηθούν, πότε θα γίνει η συγκομιδή, πώς θα συσκευαστούν και πώς θα πωληθούν. Αυτό που κάνει ένας συνεταιρισμός θα έπρεπε να γίνεται και από την κεντρική κυβέρνηση για τον αγροτικό τομέα. Έτσι κρατιέται ο παραγωγός κοντά στην οργάνωσή του, όταν νιώθει ασφάλεια και όταν βέβαια πληρώνεται σε μία τιμή αξιοπρεπή. Γιατί όσο καλή και αν είναι η οργάνωση, αν δεν πληρώνεται ο παραγωγός, ο συνεταιρισμός θα τελειώσει.
Ο Νίκος Κουτλιάμπας (δεξιά) με εργαζόμενο στο συσκευαστήριο του ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού © PowerGame.gr
Ποιες είναι οι κυριότερες αγορές που πηγαίνουν τα προϊόντα σας;
Το 60% περίπου της παραγωγής μας πηγαίνει στην εσωτερική αγορά. Αυτό μας δίνει σημαντική υπεραξία, γιατί έχουμε μια πολύ καλή θέση στο καταναλωτικό κοινό, λόγω ονόματος και ποιότητας. Λόγω της εποχικότητας του προϊόντος, δουλεύουμε πάρα πολύ με τα νησιά, τους τουριστικούς προορισμούς. Το υπόλοιπο 35% με 45%, ανάλογα τη χρονιά, εξάγεται. Πηγαίνει κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη, παλαιότερα κάναμε σημαντικές εξαγωγές στη Ρωσία, αλλά από το 2014 και τις κυρώσεις που της επιβλήθηκαν δεν υπάρχει πια αυτή η αγορά. Μέχρι πριν από δύο χρόνια, υπήρχε και η αγορά της Ουκρανίας, που η Ουκρανία ήταν η αντίστοιχη της Ρωσίας για τα ευρωπαϊκά φρούτα και τα λαχανικά, και εκεί λόγω του πολέμου έχουν μειωθεί σημαντικά οι εξαγωγές. Και σε μικρότερο βαθμό εξάγουμε στις αγορές της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής.
Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;
Εκτός από το συσκευαστήριο ακτινιδίων, στα σχέδιά μας περιλαμβάνεται μέχρι το 2030-2032 και η δημιουργία μιας μεταποιητικής μονάδας.
Στόχος μας επίσης είναι η θετική νοηματοδότηση του συνεργατισμού, γιατί τα προηγούμενα τριάντα χρόνια ο χώρος, και με ευθύνη των ίδιων των συνεταιρισμών, απαξιώθηκε. Είχαμε φτάσει στο σημείο να λέμε ότι είμαστε συνεταιριστές και να μας κοιτάνε περίεργα. Εμείς προσπαθούμε και μέσω της ΕΘΕΑΣ να αποδείξουμε ότι υπάρχουν και υγιείς συνεταιρισμοί και μέσω αυτών προσπαθούμε να εντάξουμε και τον υπόλοιπο αγροτικό κόσμο που είτε έχει απογοητευτεί από τους συνεταιρισμούς στην περιοχή του είτε δεν έχει γνωρίσει τον συνεργατικό τρόπο οργάνωσης. Γιατί υπάρχουν περιοχές που οι συνεταιρισμοί έχουν σβήσει εδώ και τριάντα χρόνια, νέα παιδιά 35-40 χρονών δεν έχουν γνωρίσει τον συνεταιριστικό τρόπο οργάνωσης. Προσπαθούμε λοιπόν να εντάξουμε κι άλλο κόσμο στο συνεταιριστικό κίνημα.
