Ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι (στο κέντρο) και ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς (αριστερά) δίπλα σε ένα drone, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Σολτς στο Κίεβο, στις 2 Δεκεμβρίου 2024
Από τον Ολεγκ Ντούντα Ουκρανό βουλευτή. Είναι μέλος του κόμματος του Volodymyr Zelensky, Υπηρέτης του Λαού. Le Firaro 18 Ιουλίου 2025
– Ενώ οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες μιλούν για «κόπωση από τον πόλεμο», το πεδίο μάχης στην Ουκρανία αλλάζει τη φύση του σύγχρονου στρατού, υπό την επίδραση μιας πραγματικής τεχνολογικής επανάστασης, εξηγεί ο Ουκρανός βουλευτής Oleg Dunda.
Βρισκόμαστε στην απαρχή ραγδαίων και βαθιών αλλαγών στον παγκόσμιο τομέα της άμυνας. Τα ισχύοντα δόγματα διαμορφώθηκαν μετά τους παγκόσμιους πολέμους του 20ού αιώνα και βασίζονταν στη μαζική κινητοποίηση του άμαχου πληθυσμού. Το μοντέλο αυτό δεν κατέστησε δυνατή την ταχεία συγκρότηση ενός επαγγελματικού στρατού από έναν ετερογενή άμαχο πληθυσμό. Ταυτόχρονα, οι επαγγελματικοί στρατοί του παρελθόντος δεν διέθεταν τα απαραίτητα εργαλεία για να διεξάγουν πολέμους υψηλής έντασης, καθώς τα όπλα και οι τακτικές τους είχαν σχεδιαστεί για μεγάλες στρατιωτικές μονάδες.
Από το 1991, ο πολιτικός τομέας της παγκόσμιας οικονομίας έχει κάνει ένα άλμα προς την ψηφιοποίηση και τη μείωση της ανθρώπινης παρέμβασης στη διαχείριση των συστημάτων παραγωγής. Ωστόσο, αυτή η μεταμόρφωση δεν είχε σχεδόν καμία επίδραση στον τομέα της άμυνας, ο οποίος παρέμεινε στάσιμος στις πραγματικότητες του 1991. Αν ο στρατός θέλει πραγματικά να εκσυγχρονιστεί, πρέπει να κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός, να καλύψει αυτό το τεχνολογικό κενό και να μετατραπεί σε ένα είδος «τεχνολογικού γίγαντα» με πρότυπο την Amazon, την Tesla ή την SpaceX.
Ενώ οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συζητούν για την «κόπωση από τον πόλεμο», το πεδίο μάχης στην Ουκρανία αλλάζει τη φύση του σύγχρονου στρατού. Τα τελευταία δύο χρόνια, έχει συμβεί εδώ μια πραγματική τεχνολογική επανάσταση, η οποία δεν μπορεί να αγνοηθεί. Αν το 2022 ήταν η τελευταία πράξη του παλιού πολέμου του 20ού αιώνα, το 2025 είναι ο πρόλογος ενός νέου τύπου πολέμου. Όχι μόνο έχει αλλάξει ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου, αλλά έχει εξελιχθεί και όλη η λογική του σχεδιασμού της άμυνας. Ο εχθρός δεν επιτίθεται πλέον με φάλαγγες αρμάτων, αλλά με σμήνη drones. Στα νοσοκομεία, το 95% των τραυματιών έχουν υποστεί τραύματα από νάρκες και εκρηκτικά, και πάνω από το 70% από αυτά έχουν τραυματιστεί από drones FPV. Δεν πρόκειται για στατιστικά στοιχεία από μελλοντικά σχολικά βιβλία, αλλά για την πραγματικότητα του πολέμου της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.
Όσο περισσότερο η Ευρώπη θα επιμένει στα οπλοστάσια του παρελθόντος, τόσο πιο γρήγορα η Ρωσία και οι σύμμαχοί της θα ξαναγράψουν τους κανόνες του μέλλοντος.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ακινησία των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων φαίνεται ιδιαίτερα ανησυχητική. Στρατοί που συνεχίζουν να επενδύουν σε ακριβά θωρακισμένα οχήματα και πυρηνικά υποβρύχια. Αυτό ισοδυναμεί με την κατασκευή θωρηκτών στην εποχή των πυραύλων κρουζ! Και όσο περισσότερο η Ευρώπη θα προσκολλάται στα οπλοστάσια του παρελθόντος, τόσο πιο γρήγορα η Ρωσία και οι σύμμαχοί της θα αλλάξουν τους κανόνες του μέλλοντος.
Οι τρεις πυλώνες του νέου στρατού
Σήμερα, η Ουκρανία διαμορφώνει μια νέα αμυντική στρατηγική που πρέπει να ανταποκριθεί σε τρεις βασικές αποστολές. Η πρώτη είναι να αποσύρει το πεζικό από το πεδίο της μάχης, καθώς αποτελεί το πιο ευάλωτο και δαπανηρό αμυντικό στοιχείο, και να το μετατρέψει σε χειριστές μη επανδρωμένων οχημάτων. Η δεύτερη αποστολή είναι να δοθεί στους χειριστές η δυνατότητα να ελέγχουν όχι μία μόνο μονάδα μάχης, αλλά εκατοντάδες οχήματα. Αυτό θα τους επιτρέψει να ελέγχουν όχι 100 τετραγωνικά μέτρα εδάφους, αλλά δεκάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η τρίτη αποστολή είναι η μεταφορά της πολιτικής μεταφοράς εφοδίων από τους υψηλού κινδύνου οδικούς άξονες στον αέρα, γεγονός που θα αυξήσει σημαντικά την ευελιξία και θα μειώσει την ευπάθεια της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η ευρεία χρήση των drones που υποστηρίζονται από δορυφορικές επικοινωνίες αναδιαμορφώνει κυριολεκτικά το θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Οι δορυφόροι παρέχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του πεδίου μάχης, επιτρέποντας τον συντονισμό σμηνών drones και τον έλεγχο των επιθέσεων σε πραγματικό χρόνο. Και οι άνθρωποι, το πιο ακριβό και ευάλωτο στοιχείο, εξαφανίζονται σταδιακά από το μέτωπο.
Στο εγγύς μέλλον, το καθήκον του πιλότου δεν θα είναι πλέον ο χειροκίνητος έλεγχος του εξοπλισμού, αλλά ο καθορισμός στόχων για δεκάδες ή εκατοντάδες αυτόνομα οχήματα και η παρακολούθηση της εκτέλεσης των ανατεθειμένων εργασιών. Οι δορυφορικές επικοινωνίες και η τεχνητή νοημοσύνη θα αναλάβουν τα υπόλοιπα.
Αυτό αυξάνει την ευελιξία, μειώνει την ευπάθεια και, πάνω απ’ όλα, καθιστά τον πόλεμο λιγότερο δαπανηρό. Ένα μη επανδρωμένο και μη θωρακισμένο όχημα είναι ελαφρύτερο, φθηνότερο και πιο ανθεκτικό. Πλέον, τα drones, και όχι τα άρματα μάχης, είναι αυτά που καθορίζουν τις μελλοντικές νίκες. Η μεταφορά εφοδίων στο μέτωπο δεν είναι πλέον αυτό που ήταν. Τα φορτηγά και τα κονβόι που μεταφέρουν προμήθειες είναι ιδανικοί στόχοι για τα εχθρικά drones και το πυροβολικό. Ο ρωσικός στρατός το έμαθε με τον δύσκολο τρόπο όταν προσπάθησε να «καταλάβει το Κίεβο σε τρεις ημέρες» το 2022. Το ουκρανικό πυροβολικό κατέστρεψε τις εχθρικές φάλαγγες αρμάτων μάχης και τα κονβόι που μετέφεραν πυρομαχικά.
Το μέλλον βρίσκεται στα μίνι συστήματα αεροπορικής άμυνας: αυτόνομοι πυργίσκοι και κινητές πλατφόρμες οπλισμένες με όπλα ή λέιζερ, ικανά να σχηματίζουν ένα προστατευτικό θόλο γύρω από αντικείμενα σε πραγματικό χρόνο.
Το μέλλον βρίσκεται στην αυτόνομη εφοδιαστική. Στα επόμενα χρόνια, θα εμφανιστούν στα πεδία των μαχών μη επανδρωμένα μεταφορικά μέσα που θα πετούν σε χαμηλό ύψος, μια μορφή «αεροπλανοφόρων για drones». Θα είναι ικανά να παραδίδουν πυρομαχικά, εξοπλισμό και ακόμη και φάρμακα απευθείας στις πρώτες γραμμές, παρακάμπτοντας το έδαφος, τα ναρκοπέδια και τις κατεστραμμένες υποδομές. Επιπλέον, αυτές οι πλατφόρμες θα χρησιμεύουν ως κινητές βάσεις επαναφόρτισης για τα επιθετικά drones, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνεχή λειτουργία τους. Η λιθουανική start-up Airvolve ήδη επιδεικνύει αυτή την προσέγγιση: η εταιρεία αναπτύσσει ένα βαρύ drone μεταφοράς που ονομάζεται Airlift, βασισμένο σε ένα σχέδιο ελικοπτέρου, ικανό να απογειώνεται κάθετα, να μεταφέρει έως 200 κιλά φορτίου σε απόσταση έως 100 χλμ. και, όπως ένα «αεροπλανοφόρο για drones», να παραδίδει πυρομαχικά και να επαναφορτίζει οχήματα επίθεσης. Παρόμοιες πλατφόρμες μπορούν να δημιουργηθούν με βάση τις τεχνολογίες των drones τύπου Shahed, που έχουν επανασχεδιαστεί για αποστολές ανεφοδιασμού.
Η κύρια αποστολή της στρατιωτικής εφοδιαστικής είναι η παράδοση των όπλων στο σημείο εκτόξευσης και, σε αυτό το πλαίσιο, η ίδια η αεροπορία αποτελεί βασικό κρίκο της εφοδιαστικής αλυσίδας. Το μέλλον των στρατιωτικών βάσεων έγκειται στην αυτονομία και την ελάχιστη ευπάθεια. Οι σύγχρονοι στρατοί δεν χρειάζονται πλέον ογκώδεις υποδομές και χιλιάδες άτομα για τη συντήρησή τους. Αντ’ αυτού, θα υπάρχουν αυτοματοποιημένα συστήματα, ρομποτικά αποθέματα και παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας επί τόπου. Οι συμπαγείς αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αποκτήσουν ιδιαίτερη σημασία, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των βάσεων ακόμη και όταν είναι πλήρως περικυκλωμένες ή απομονωμένες.
Μια ασπίδα κατά των σμηνών
Καθώς ο ρόλος των drones μεγαλώνει, αναδύεται ένα νέο μέτωπο: η καταπολέμησή τους. Τα παραδοσιακά συστήματα αεροπορικής άμυνας είναι πολύ δαπανηρά και πολύ αργά για να αντιμετωπίσουν σμήνη μικρών drones. Το μέλλον βρίσκεται στα μίνι συστήματα αεροπορικής άμυνας: αυτόνομοι πυργίσκοι και κινητές πλατφόρμες οπλισμένες με όπλα ή λέιζερ, ικανά να σχηματίσουν έναν προστατευτικό θόλο γύρω από αντικείμενα σε πραγματικό χρόνο.
Ήδη εμφανίζονται εξειδικευμένοι «δολοφόνοι drones»: αμυντικά συστήματα ικανά να καταστρέφουν εχθρικά drones εν πτήσει. Αυτό θα δημιουργήσει μια εντελώς νέα αμυντική διάταξη στην πρώτη γραμμή. Δεν θα πρόκειται πλέον για μια γραμμή χαρακωμάτων, αλλά για ένα δίκτυο διασυνδεδεμένων ψηφιακών ασπίδων που λειτουργούν αυτόνομα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Τα σύγχρονα συστήματα αεροπορικής άμυνας, όπως το Patriot ή το SAMP/T, ανταποκρίνονται ήδη στις απαιτήσεις που έχουν καθοριστεί και χρειάζονται μόνο σταδιακές βελτιώσεις. Ωστόσο, τα παλαιά μέσα αποτροπής, ιδίως ο ηλεκτρονικός πόλεμος, χάνουν σταδιακά την αποτελεσματικότητά τους.
Οι δορυφορικές επικοινωνίες δεν μπορούν να παρεμβληθούν. Η ρωσική αρμάδα της Μαύρης Θάλασσας, ανίσχυρη απέναντι στα ουκρανικά θαλάσσια drones που ελέγχονται από δορυφόρους, είναι η πιο κραυγαλέα απόδειξη. Τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου, όπως τα drones οπτικών ινών, θα ανήκουν σύντομα στο παρελθόν. Η μάχη για τον έλεγχο του διαστήματος δεν είναι μια φουτουριστική φαντασίωση. Είναι το θεμέλιο της στρατιωτικής θεωρίας του 21ου αιώνα.
Η δορυφορική ομπρέλα, η νέα πυρηνική ασπίδα
Η ίδια η αρχιτεκτονική της παγκόσμιας ασφάλειας μεταμορφώνεται. Οι διαστημικές δυνάμεις γίνονται αυτό που ήταν τα πυρηνικά όπλα τον περασμένο αιώνα: ένα κριτήριο γεωπολιτικής κυριαρχίας. Ακριβώς όπως οι συμμαχίες δημιουργήθηκαν στο παρελθόν υπό την «πυρηνική ομπρέλα» των μεγάλων δυνάμεων, έτσι και στον 21ο αιώνα θα σχηματιστούν γύρω από χώρες ικανές να παρέχουν στους συμμάχους τους δορυφορικές επικοινωνίες, πληροφορίες και συντονισμό σε πραγματικό χρόνο. Αυτή είναι η νέα «δορυφορική ομπρέλα». Οι χώρες που δεν διαθέτουν διαστημικές δυνάμεις, αλλά είναι πρόθυμες να τηρήσουν τους κανόνες και να συμμετάσχουν στην περιφερειακή άμυνα, θα μπορούν να ενταχθούν σε αυτά τα αμυντικά μπλοκ. Οι παγκόσμιοι παράγοντες – οι Ηνωμένες Πολιτείες, ίσως η Ευρώπη στο μέλλον, και η Κίνα – θα σχηματίσουν σφαίρες τεχνολογικής επιρροής γύρω τους. Και όποιος ελέγχει την τροχιά θα καθορίζει ποιος θα διαμορφώνει την διεθνή ασφάλεια.
Το πεζικό του μέλλοντος δεν θα είναι ένα πλήθος οπλισμένο με τουφέκια, αλλά ομάδες με υψηλή κινητικότητα και ψηφιακές δεξιότητες.
Είναι συμβολικό το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, χάρη στο Starlink, έχουν καταστεί ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της νέας δορυφορικής εποχής. Υπάρχουν περισσότεροι από 5.000 αμερικανικοί δορυφόροι σε τροχιά, έναντι λιγότερων από 1.000 για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και το 2024, η Ευρώπη είχε εκτοξεύσει μόνο… τέσσερις πυραύλους. Δεν πρόκειται για τεχνολογική καθυστέρηση, αλλά για στρατηγική αδυναμία. Εν τω μεταξύ, η Κίνα έχει ήδη ισχυρή παρουσία στο πεδίο της μάχης, έστω και μέσω του υποτελούς της, της Ρωσίας. Και χάρη σε αυτό, εκπαιδεύει, δοκιμάζει και εκσυγχρονίζει τον στρατό της.
Οι διοικητές του χθες, μια πρόκληση για το αύριο
Αλλά ακόμη και η πρόσβαση στην τεχνολογία δεν θα λύσει το κεντρικό πρόβλημα της διοίκησης. Οι δυτικές ένοπλες δυνάμεις προετοιμάζονταν για διαφορετικούς πολέμους. Για να προσαρμοστούν στις πραγματικότητες του 21ου αιώνα, είναι απαραίτητο να αντικατασταθεί ένα σημαντικό μέρος της ανώτατης διοίκησης, ιδίως σε επίπεδο στρατηγών. Όσοι σκέφτονται με όρους «θωρακισμένης πυγμής» και «μονομαχιών πυροβολικού» εμποδίζουν τη μετεξέλιξη. Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητο να βελτιωθεί ριζικά το επίπεδο εκπαίδευσης των στρατιωτών: όσον αφορά τις τεχνικές γνώσεις, τον έλεγχο των drones και την εργασία με συστήματα υψηλής έντασης τεχνητής νοημοσύνης. Δεν είναι πλέον απλώς στρατιώτες, αλλά οι χειριστές του μέλλοντος.
Το επάγγελμα του «πεζικού» βρίσκεται σε πλήρη αναμόρφωση. Η μαζική συμμετοχή ατόμων σε επιθετικές επιχειρήσεις ανήκει πλέον στο παρελθόν. Η λογική είναι απλή: οι στρατιώτες κοστίζουν ακριβά στην εκπαίδευση, είναι ευάλωτοι και ο θάνατός τους δεν είναι μόνο μια τραγωδία, αλλά και μια στρατηγική απώλεια. Το πεζικό του μέλλοντος δεν θα είναι ένα πλήθος οπλισμένο με τουφέκια, αλλά ομάδες με υψηλή κινητικότητα και ψηφιακές δεξιότητες. Οι κύριες λειτουργίες τους θα είναι οι περιπολίες, ο εκκαθαρισμός και οι ειδικές επιχειρήσεις. Όλα τα υπόλοιπα θα γίνονται από drones. Ο απλός στρατιώτης θα γίνει χειριστής τακτικών συστημάτων που θα συνεργάζεται σε πραγματικό χρόνο με την τεχνητή νοημοσύνη, τα drones και τα δορυφορικά κανάλια. Αυτό απαιτεί όχι μόνο τεχνική εκπαίδευση, αλλά και έναν εντελώς νέο τρόπο σκέψης. Και, φυσικά, ένας τέτοιος χειριστής δεν έχει θέση στην πρώτη γραμμή. Η δουλειά του πρέπει να γίνεται μακριά από το μέτωπο.
Η Ουκρανία είναι σήμερα η μόνη χώρα όπου οι τεχνολογίες του μέλλοντος μπορούν να δοκιμαστούν και να προσαρμοστούν, καθώς μόνο το ουκρανικό μέτωπο προσφέρει πραγματική εμπειρία. Και μόνο η συμμετοχή στη συνεργασία με την Ουκρανία επιτρέπει να συμβαδίσει κανείς με την πρόοδο. Χωρίς συμμετοχή σε πραγματικές πολεμικές επιχειρήσεις, είναι αδύνατο να εκσυγχρονιστεί ο στρατός. Η Ευρώπη εξακολουθεί να προσπαθεί να προστατευθεί από τον πόλεμο με ένα τείχος συμποσίων και μνημονίων.
Αλλά δεν έχουμε χρόνο. Ο πόλεμος είναι ήδη εδώ. Η Ρωσία σχεδιάζει τις επιχειρήσεις της στις χώρες της Βαλτικής. Η Κίνα παρατηρεί και προετοιμάζει την οικονομική της επίθεση κατά της Δυτικής Ευρώπης. Το Κρεμλίνο θέλει να ξαναγίνει ο «αστυνομικός της Ευρώπης». Και θα έχει την ευκαιρία να το κάνει αν συνεχίσουμε να ζούμε σε έναν κόσμο ψευδαισθήσεων. Αν η Ευρώπη συνεχίσει να επενδύει σε άρματα μάχης αγνοώντας τη νέα πραγματικότητα, το παλιό σύστημα ασφάλειας θα πεθάνει. Σε αυτή την περίπτωση, το ΝΑΤΟ δεν θα είναι σε θέση να αντιδράσει γρήγορα και αποφασιστικά. Η Ευρώπη πρέπει να δημιουργήσει επειγόντως μια νέα αμυντική αρχιτεκτονική βασισμένη στις σύγχρονες τεχνολογίες και όχι σε επαναλαμβανόμενες παρελάσεις. Και η Ουκρανία θα μπορούσε να γίνει το επίκεντρο ενός τέτοιου συστήματος. Όχι ως δικαιούχος βοήθειας, αλλά ως φορέας μιας νέας στρατιωτικής σκέψης.
Είτε οι στρατοί μας θα μετατραπούν σε «τεχνολογικούς γίγαντες», όπου οι πεζοναύτες θα είναι ειδικοί στην πληροφορική εξοπλισμένοι με νέα συστήματα πληροφορικής, χωρίς να χρειάζεται να ξέρουν να σκάβουν χαρακώματα ή να χειρίζονται το ξιφολόγχη, είτε οι δρόμοι μας θα ελέγχονται από τους «τεχνολογικούς γίγαντες» του εχθρού.
