Αμερικανική υποχώρηση;

Τα σαρωτικά προβλήματα σε εξωτερικό και εσωτερικό «κονταίνουν» την πάλαι ποτέ μοναδική υπερδύναμη

Του Βασίλη Στοϊλόπουλου από τη Ρήξη φ. 109

Σε μια αποστροφή του λόγου του, στην τελευταία συνέλευση του ΟΗΕ, ο πρόεδρος Ομπάμα χαρακτήρισε την ουκρανική κρίση, το Ισλαμικό Χαλιφάτο και τον ιό Έμπολα σαν τις «τρεις μάστιγες της ανθρωπότητας». Βεβαίως και ανεξάρτητα αν όντως πρόκειται για «μάστιγες», ο αδύναμος «πλανητάρχης» δεν θεώρησε σκόπιμο ν’ αναφερθεί στις τεράστιες ευθύνες της χώρας του, που, τουλάχιστον στις δύο από αυτές τις «μάστιγες» ήταν πασιφανής – παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των δυτικών ΜΜΕ να τις αποκρύψουν ή τουλάχιστον να τις αμβλύνουν.
Εν προκειμένω, το ερώτημα που τίθεται είναι αν η ουκρανική κρίση, που προκλήθηκε κυρίως από τον αμερικανικό τυχοδιωκτισμό στην Ανατολική Ευρώπη, συνιστά πράγματι «μάστιγα» πλανητικών διαστάσεων, όπου ενδεχομένως να ελλοχεύει ένας ευρωπαϊκός ή ακόμη και παγκόσμιος πόλεμος.
Όσο παράλογο και να φαίνεται, το ενδεχόμενο μιας ευρύτερης σύρραξης προφανώς και ενδημεί τουλάχιστον στους διεστραμμένους εγκεφάλους κάποιων γερακιών του αμερικανικού Πενταγώνου αλλά και αρκετών «αγορασμένων» δημοσιογράφων, που προτρέπουν «στην ανάγκη τα δυτικά ιδεώδη της δημοκρατίας, της ελευθερίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να υπερασπίζονται και με στρατιωτικά μέσα» (Handelsblatt). Για κάθε εχέφρονα άνθρωπο όμως η ουκρανική κρίση, σε συνδυασμό με την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και το μέγεθος της οικονομικής συνεργασίας Ευρώπης-Ρωσίας, δεν μπορεί από μόνη της να ξεπερνά τα όρια συνηθισμένων ελεγχόμενων τοπικών συγκρούσεων, που μπορούν σχετικά εύκολα να διευθετηθούν με διπλωματικούς χειρισμούς. Γι αυτό και το οικονομικό εμπάργκο κατά της Ρωσίας από τους Δυτικούς, που επέβαλλε ο Ομπάμα στους ευρωπαίους «σύμμαχους» του, δεν αποτελεί παρά ένα «μαζοχιστικό» πλήγμα κυρίως κατά της ευρωπαϊκής οικονομίας – χωρίς μάλιστα να προκύπτει κάποιο ουσιώδες πολιτικό όφελος για τους Ευρωπαίους. Όμως, όσο και αν το αποτελούμενο από μετριότητες ηγετικό πολιτικό προσωπικό της Ευρώπης αμφιταλαντεύεται ακόμη μπροστά στον Αμερικανό ηγεμόνα, είναι βέβαιο ότι παρά την επιμονή των Αγγλοσαξόνων και των δορυφόρων τους στην Ανατολική Ευρώπη η ειρήνευση και η εξομάλυνση των σχέσεων Ρωσίας-Ουκρανίας, αποτελούν μονόδρομο για την Ευρώπη και αργά η γρήγορα θα πραγματοποιηθεί.
Σε αντίθεση με το ουκρανικό ζήτημα ο χαρακτηρισμός «μάστιγα» προφανώς και ισχύει για την αυξανόμενη επιρροή του Ισλαμικού Χαλιφάτου (Isis) σε Ιράκ και Συρία, σε χώρες δηλαδή όπου για δεκαετίες υπήρχε ρωσική επιρροή. Η αρχική στήριξη των ακραίων ισλαμιστών κατά του Ασάντ και η μετέπειτα ανεπίτρεπτη ολιγωρία του Ομπάμα και των δυτικών «συμμάχων» του στον αυξανόμενο ισλαμικό κίνδυνο οδήγησαν στο χάος της Μέσης Ανατολής, που δεν αποκλείεται να προκαλέσει γενική ανάφλεξη της περιοχής, καθώς οι νέες συμμαχίες όρχησαν ήδη να διαμορφώνονται. Σήμερα είναι ξεκάθαρο πλέον ότι η αμερικανικής εμπνεύσεως περιβόητη «Αραβική άνοιξη» του 2011 απέτυχε παταγωδώς, με αποτέλεσμα αντί της εγκαθίδρυσης της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή να επικρατεί κενό ισχύος, με συνεχώς αυξανόμενη αστάθεια και με πολέμους που προκαλούν τη διάλυση υφιστάμενων «δεσποτικών» κρατικών οντοτήτων. Οι πομφόλυγες περί εισαγόμενης δημοκρατίας σε πολύπαθες μουσουλμανικές χώρες, όπου ακόμη επιβιώνουν η καταπιεστική οθωμανική κληρονομιά και η διαλυτική αποικιοκρατική πολιτική της Δύσης, έχουν αντικατασταθεί από ένα σκληρό δίλημμα: δικτατορία ή χάος, με το τελευταίο, προς το παρόν να επικρατεί.
Μετά από δώδεκα χρόνια ανεπιτυχών πολέμων διάχυτη είναι πλέον η αίσθηση ότι οι ΗΠΑ, παρότι παραμένουν η μοναδική στρατιωτική υπερδύναμη ξοδεύοντας αμύθητα ποσά σε εξοπλισμούς (711 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011 ή το 41% των δαπανών για στρατιωτικούς λόγους διεθνώς) και συντηρώντας περίπου 1000 στρατιωτικές βάσεις σε 150 χώρες, μοιάζουν εξαντλημένες, ανασφαλείς, διχασμένες και απρόβλεπτες για τους συμμάχους της. Η άρον-άρον αποχώρηση από το Ιράκ, η επαμφοτερίζουσα στάση στη Συρία, η απουσία στρατηγικής στη Λιβύη και στο Αφγανιστάν, το φιάσκο στην Ουκρανία και η ανοχή, αν όχι συγκατάθεση στις επιθετικές, νεοοθωμανικές βλέψεις της Τουρκίας στη Κύπρο και Συρία, δείχνουν ότι οι ΗΠΑ όχι μόνο δεν είναι προετοιμασμένες για την επερχόμενη «εποχή των ατέλειωτων πολέμων» (Τσακ Χάγκελ, υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ) αλλά κινδυνεύουν να απολέσουν και την ηγεμονική τους θέση. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η αποκαλυφθείσα τεραστίων διαστάσεων κατασκοπευτική δράση της αμερικανικής NSA σε βάρος των νατοϊκών συμμάχων, που προκάλεσε την καταρράκωση της αξιοπιστίας της σε φίλους και εχθρούς αλλά και τα δυσθεώρητα εσωτερικά κοινωνικά προβλήματα (50 εκατομμύρια φτωχοί), τις πολιτισμικές αντιφάσεις και τον οικονομικό κατήφορο (16 τρισεκατομμύρια δολάρια χρέος, αποσάθρωση υποδομών), τότε δεν αποκλείεται οι ΗΠΑ να οδηγηθούν ακόμη και σε μια «ένδοξη απομόνωση» σ’ έναν όντως πολυπολικό κόσμο.
Σε μια περίοδο που η πολιτική και οικονομική χειραφέτηση αρκετών «συμμάχων» των ΗΠΑ (Γερμανία, Τουρκία κ.α.) και η συνεχώς αυξανόμενη ισχύς χωρών όπως η Κίνα, η Ρωσία ή η Ινδία γίνονται περισσότερο αισθητές, εμφανίζεται όλο και πιο έντονα ακόμη ένας παράγοντας που υποσκάπτει τα θεμέλια της αμερικανικής ηγεμονίας: το συνεχώς αυξανόμενο δημοκρατικό έλλειμμα των ΗΠΑ (στέρηση εκλογικού δικαιώματος, χαμηλή εκλογική συμμετοχή, αφανής χρηματοδότηση δισεκατομμυρίων δολαρίων σε κόμματα και πολιτικούς, καταπίεση του εκλογικού σώματος, εξάρτηση της πολιτικής ηγεσίας από την Wall Street κ.α.). Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που σε ότι αφορά την εκλογική συμμέτοχη, οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν σταθερά μια από τις τελευταίες θέσεις παγκοσμίως, ενώ στον «Δείκτη Δημοκρατίας» του Economist βρίσκονται διεθνώς μόλις στην 21η θέση. Και βέβαια, πώς θα μπορούσε να είναι διαφορετικά όταν η εκλογική βραδιά της 4ης Νοεμβρίου 2014 χαρακτηρίστηκε ως «η μεγάλη νύχτα των ολιγαρχών» (Opinion Research Institute), οι οποίοι χρηματοδοτώντας (με 4 δισεκατομμύρια δολάρια) τον προεκλογικό αγώνα μπορεί να καθόρισαν το εκλογικό αποτέλεσμα, παράλληλα όμως υπονόμευσαν και το δημοκρατικό πολίτευμα.
Είναι σαφές πως όταν μια υποτιθέμενη δημοκρατία δεν εκπροσωπεί τη βούληση όλων των πολιτών, τότε τείνει να εξυπηρετεί τις απαιτήσεις των πλούσιων ελίτ και των ολιγαρχών. Γι αυτό και το καθοριστικό ερώτημα που τίθεται πλέον για την «god’s one coundry» αφορά στα εσωτερικά της και για το εάν οι Αμερικανοί μπορούν ν’ αντιμετωπίσουν επιτυχώς τις απειλές κατά της δημοκρατίας τους, γεγονός που έχει μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις οικονομικής, οικολογικής, στρατιωτικής και κοινωνικής φύσεως. Εάν δεν το κατορθώσουν και μάλιστα σύντομα τότε η αμερικανική υποχώρηση στο εξωτερικό θα συνεχιστεί και «η πτώση της τελευταίας αυτοκρατορίας» θα είναι πλέον θέμα χρόνου.