του Κώστα Σαμάντη από τη Ρήξη (φ. 86)
«Στην πραγματικότητα η Ορθοδοξία αντιτίθεται σχεδόν σημείο προς σημείο προς το Δυτικό Χριστιανισμό, από τον οποίο προήλθε η νεωτερικότητα».
Σοφία Μάππα, Ορθοδοξία και Εξουσία στην ελληνική κοινωνία, Εκδ. Εξάντας, σελ. 17.
Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι η εισήγηση που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο διεθνές συνέδριο που οργάνωσε η συγγραφέας στους Δελφούς τον Οκτώβριο του 1995, πάνω στις διαρθρωτικές μορφές εξουσίας –εξουσία της οικογένειας, της θρησκείας, του κράτους, κ.λπ.– και των ρόλων τους στην προοπτική εκδημοκρατισμού και ανάπτυξης στις δυτικές και μη δυτικές κοινωνίες. Είναι και η μόνη επισήμανση η οποία ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα. Το υπόλοιπο μέρος της εισήγησης χαρακτηρίζεται από τη μονομερή, όσο και προκατειλημμένη στάση της συγγραφέως απέναντι στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Είναι αλήθεια ότι με πολλή δυσκολία ολοκληρώσαμε την ανάγνωσή του, μιας και τα περισσότερα των επιχειρημάτων του δεν αντέχουν σε κριτική. Η Σοφία Μάππα εγκαλεί την Ορθοδοξία, όσο και την ελληνική κοινωνία, γι’ αυτό το οποίο θα έπρεπε να είναι λόγος απόρριψης του δυτικού φαντασιακού.
Η κύρια κατηγορία κατά της Ορθοδοξίας είναι ότι δεν κατάφερε να εκσυγχρονιστεί. Την ίδια στιγμή που ο δυτικός κόσμος είναι πλέον απομαγευμένος, αυτή (η Ορθοδοξία) δεν έχει καταφέρει να προσχωρήσει στον «Ορθό Λόγο» και στην εκκοσμίκευση, πράγμα το οποίο έχει επιτύχει εδώ και αιώνες ο δυτικός χριστιανισμός και στα δύο παρακλάδια του, τον προτεσταντισμό και τον καθολικισμό.
Προφανώς για τη συγγραφέα αξίζουν εύσημα στον προτεσταντισμό για την ιδεολογική και ηθική κάλυψη που παρέχει στον καπιταλισμό, όπως εύστοχα έχει αναλύσει στο γνωστό βιβλίο του ο Μαξ Βέμπερ. Ακόμη περισσότερο αναγνωρίζεται η επιτυχία του καθολικισμού να μετατραπεί σε κοσμική εξουσία. Σύμφωνα με τη λογική της, όχι μόνο δεν πρέπει να υπάρχουν ενστάσεις, αλλά απεναντίας θα πρέπει να επικροτείται η μεταμόρφωση αυτή. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, λοιπόν, για το ότι το Βατικανό ουσιαστικά είναι μια άλλη κοσμική εξουσία με δικό του κράτος, δικούς του υπουργούς, δική του τράπεζα, με τα οικονομικά σκάνδαλα και τη διαπλοκή με την πολιτική εξουσία να αποτελούν απλώς παρωνυχίδες. Όμως αυτή ακριβώς η αστική άρθρωση είναι που του δίνει το «δικαίωμα» να παρεμβαίνει στην καθημερινότητα, ως αστική εξουσία πλέον, και να καθορίζει την κοινωνική, αλλά και σεξουαλική συμπεριφορά του ποιμνίου. Είναι γνωστές οι θέσεις της καθολικής Εκκλησίας για τις αμβλώσεις, καθώς και η τραγική απόρριψη όποιων γυναικών επιλέγουν τη συγκεκριμένη μέθοδο οικογενειακού προγραμματισμού. Ακόμη χειρότερα είναι γνωστή η άποψη πάνω στη χρήση του προφυλακτικού, άποψη η οποία καταδυναστεύει την Αφρική, που αντιμετωπίζει και το μεγαλύτερο πρόβλημα εξάπλωσης του Συνδρόμου Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας (ΣΕΑΑ/AIDS). Προφανώς η μετάδοση της αρρώστιας και ο πολλαπλασιασμός των θυμάτων εξαιτίας αυτής έρχεται σε δεύτερη μοίρα από την αμαρτία της χρήσης του προφυλακτικού.
Ο Ροντρίγκο Γκαρσία, σκηνοθέτης και συγγραφέας της παράστασης «Πικνίκ στο Γολγοθά» (GOLGOTA PICNIC) δείχνει να κυριαρχείται ακριβώς από αυτό τον προβληματισμό. Αργεντινός στην καταγωγή, ζει τα τελευταία χρόνια στη Μαδρίτη. Έχει βιώσει ταυτόχρονα τη χρεοκοπία του γενέθλιου τόπου όσο και την οικονομική κατάρρευση της χώρας που διαμένει. Νιώθει να συνθλίβεται από τη μια από την αστική εξουσία που ασκεί ο καθολικισμός και, από την άλλη, από το αδιέξοδο του σύγχρονου δυτικού καπιταλισμού, μέσα από την υπερμεγέθυνση, τον καταναλωτισμό, την αποστέρηση κάθε πνευματικότητας που έχει επιδιώξει. Υψώνει λοιπόν μια οργισμένη φωνή διαμαρτυρίας απέναντι σε αυτό το δίπολο και στην ουσία φτάνει την αντιπαράθεσή του μέχρις εσχάτων, σε μια προσπάθεια πλήρους αποδόμησής τους. Η κριτική του στρέφεται κατά πάντων, μην αφήνοντας στο απυρόβλητο τίποτα. Τη μήνιν του θα υποστούν οι πάντες. Τα ιερά σύμβολα του καθολικισμού, ο Χριστός, ο σταυρός του μαρτυρίου, η ιερά σινδόνη, τα θαύματα, όπως αυτό του πολλαπλασιασμού του άρτου, μπαίνουν στο στόχαστρο της αποδόμησης. Από την άλλη, οι ίδιες οι δυτικές κοινωνίες, με την κατανάλωση ως υπέρτατη αξία, τη βουλιμική σχέση με τη ζωή, το σεξισμό να κυριαρχεί, την οικολογική και διατροφική καταστροφή ως επιλογή πλέον, δεν είναι παρά κοινωνίες σε διαδικασία σήψης. Βρίσκονται ήδη στο τελευταίο στάδιο, στον Γολγοθά του μαρτυρίου. Είναι οι ίδιες ο «εκπεπτωκός Άγγελος» της Βίβλου, χωρίς να το έχουν συνειδητοποιήσει. Απεναντίας το διασκεδάζουν σαν να βρίσκονται σε ένα πικνίκ (καθιερωμένος θεσμός στη Δυτική Ευρώπη) το Σαββατοκύριακο. Το έργο του ξεχειλίζει από οργή, τόσο προς την όποια εξουσία, όσο και προς την κοινωνία, η οποία την αποδέχεται και υιοθετεί τον τρόπο ζωής ο οποίος την αναπαραγάγει. Η κριτική του μάλιστα προς το σώμα της κοινωνίας φτάνει ενίοτε στα όρια του μισανθρωπισμού, κάποιες φορές μάλιστα ενδίδει σε αυτόν.
Η παράστασή του δεν μπορεί να ενταχθεί σε αυτές του παραδοσιακού θεάτρου. Χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά για το στήσιμο του σκηνικού του (το δάπεδο είναι στρωμένο με μικρά στρογγυλά ψωμάκια), παρεμβάλλοντας βιντεοσκοπημένες λήψεις ελεύθερης πτώσης από αεροπλάνο, ειδικά γυρισμένες για την παράσταση, παραθέτοντας μουσικά κομμάτια ως πετραδάκια στο όλο ψηφιδωτό, φτιάχνει μια παράσταση την οποία, από τη μια πολύ δύσκολα ο θεατής θα τη δεχτεί, μιας και ένα διάχυτο αίσθημα δυσανεξίας αιωρείται στις κερκίδες, από την άλλη η όλη πρότασή του σε αρπάζει από το χέρι και σε βυθίζει σε έναν προβληματισμό σαν αυτόν που προξενεί ένα καλό και ρηξικέλευθο βιβλίο. Το κοινό, αμήχανο, σοκαρισμένο όσο και αηδιασμένο, δεν θα διστάσει να αποχωρήσει στο μέσο της παράστασης. Ακόμα και το σαραντάλεπτο ορατόριο του Χάιντν «Οι επτά τελευταίοι λόγοι του Χριστού στο σταυρό», σε ερμηνεία του διάσημου πιανίστα Μαρίνο Φορμέντι γυμνού στη σκηνή, με το οποίο κλείνει την παράσταση, σε μια προσπάθεια αποφόρτισης, αλλά και ρομαντικής αντιπαράθεσης με το σοκαριστικό κείμενο της παράστασης, δεν καταφέρνει να εξαλείψει το σοκ που έχουν υποστεί οι θεατές.
Η κριτική του, κριτική της κοινωνίας του θεάματος, είναι αδιαπραγμάτευτη.
Golgota Picnic.
Τoυ Ροντρίνγκο Γκαρσία
Συγγραφή-Σκηνοθεσία:
Ροντρίγκο Γκαρσία
Πιάνο: Μαρίνο Φορμέντι
Μουσική: Ιωσήφ Χάιντν
«Οι επτά τελευταίοι λόγοι του Χριστού στο σταυρό»
Σχεδιασμός φωτισμών:
Κάρλος Μαρκέρι
Βίντεο: Ραμόν Ντιάγο
Ηχητικό περιβάλλον:
Μαρκ Ρομαγόσα
Κοστούμια: Μπελέν Μοντολιού
Ερμηνεύουν: Γκονθάλο Κουνίλ, Νούρια Πιοάνσι, Χουάν Ναβάρο, Ζαν Μπενουά Ουγκιέ.
Η παράσταση παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στις 16 Ιουνίου 2012 στο Κτήριο Δ’ της Πειραιώς 260
