με αφορμή τα 150 χρόνια από τον θάνατό του
Γιώργος Ανδρειωμένος
εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα, Ιούνιος 2019
του Σπύρου Κουτρούλη από την Ρήξη φ. 155
Επειδή η τέχνη και η ζωή είναι ένα ζευγάρι αξεδιάλυτο, αχώριστο, και η τέχνη, αν ήταν έξω από τις εμπειρίες που προσφέρει η ίδια η ζωή δεν θα μπορούσε να υπάρξει είναι εύλογο να μας απασχολεί η ζωή ενός ποιητή. Πώς τα γεγονότα, οι γνώσεις που απέκτησε, οι σχέσεις με τους ανθρώπους του περιβάλλοντος του, ο πολιτισμός από τον οποίο προέρχεται, αλλά και οι άλλοι με τους οποίους διασταυρώθηκε, πώς επηρέασαν την τέχνη ενός ποιητή;
Ο Γ. Ανδρειωμένος ασχολείται με τις βιογραφίες που γράφτηκαν για τον Ανδρέα Κάλβο. Συγχρόνως μας δίδει μια μέθοδο, αλλά και τις προϋποθέσεις για να γράφεται μια άρτια βιογραφία. Ακαταπόνητος ερευνητής ο ίδιος, εξάντλησε όλη τη σχετική βιβλιογραφία που αφορά τον μεγάλο μας ποιητή. Αλλά και με γλώσσα σαφή και ώριμη διατύπωσε έναν άρτιο κριτικό λόγο.
Εξαρχής συμπεραίνει ότι η βιογραφία στη χώρα μας γεννά πολλούς προβληματισμούς «αφού ποτέ δεν καλλιεργήθηκε συστηματικά και με τρόπο έγκυρο – και όταν αυτό γινόταν συχνά λάμβανε χαρακτηριστικά αγιογραφίας και άλλοτε εντασσόταν στον χώρο της παραλογοτεχνίας»(σελ. 23).
Ο συγγραφέας διακρίνει τη βιογραφία που έγραψε ο Γεώργιος Θ. Ζώρας και δημοσιεύθηκε στο αφιέρωμα της Νέας Εστίας τα Χριστούγεννα του 1946 και ξαναδημοσιεύθηκε διορθωμένη και εμπλουτισμένη στο αντίστοιχο τεύχος του ίδιου περιοδικού το 1960. Παρά τον χρόνο που κύλισε η εργασία του Ζώρα «φαντάζει ακόμη αξεπέραστη στο είδος της» (σελ. 27).
Αλλά θα προσθέσει πως «σημαντικό, ακόμη, εργαλείο υποδομής, ως προς την πορεία της ζωής του Κάλβου, είναι η πολύ πιο πρόσφατη συμβολή του ακαταπόνητου μελετητή του ποιητή, Λεύκιου Ζαφειρίου, η οποία, στο μεγαλύτερο μέρος της, παρουσιάζει, υπό μορφή χρονολογίου, βήμα προς βήμα την εξέλιξη της διαδρομής και της δράσης του Ανδρέα Κάλβου, με βάση τη σχετική προϋπάρχουσα βιβλιογραφία και τις συναφείς πηγές» (σελ. 28).
Οι βιογραφίες οι οποίες θα αναφερθούν είναι αρκετές, αλλά σε αυτή που ιδιαίτερα θα σταθεί είναι εκείνη του Κ. Πορφύρη, που δημοσιεύθηκε στην Αυγή από τις 3 Ιουλίου έως τις 14 Οκτωβρίου 1960. Γερά θεμελιωμένη, χάρις στο καλό αισθητήριο και την εργατικότητα του Κ. Πορφύρη, πολλές από τις υποθέσεις που διατύπωσε επαληθεύθηκαν από μεταγενέστερες εργασίες. Στις αδυναμίες του εντοπίζονται η αναπαραγωγή κάποιων στερεοτύπων και η δυσανάλογη εξέταση (250 από τις 286 σελίδες) των πρώτων 34 χρόνων της ζωής του Κάλβου σε σχέση με την υπόλοιπη ζωή του. Όμως τελικά ο Κ. Πορφύρης «προσφέρει μιαν καλογραμμένη και ενδιαφέρουσα περιπλάνηση στη ζωή και στην εποχή του συμπατριώτη του δημιουργού, διατυπώνοντας ενδιαφέρουσες υποθέσεις, εκμεταλλευόμενος πλήθος πηγών και σεβόμενος τα σχετικά τεκμήρια» (σελ. 43, 44).
Ο Γ. Ανδρειωμένος θέτει πολλά κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν τη ζωή του Α. Κάλβου και θα πρέπει να απασχολήσουν κάθε μελλοντικό βιογραφία όπως: «Πώς θα μπορέσει κανείς, λ.χ., να δει το μετρικό του σύστημα ως ένα είδος μαθηματικής κατασκευής, αν δεν τον μελετήσει παράλληλα ως μαθηματικό; Ή, πώς θα εμβαθύνει στη θρησκευτική διάσταση πολλών στίχων του αγνοώντας το αυξημένο ενδιαφέρον του για τα εκκλησιαστικά κείμενα και την εμπλοκή του σε θεολογικές έριδες και μεταφράσεις; Και με ποιον τρόπο θα εννοήσει ποικίλες φιλοσοφικές παραμέτρους των Ωδών, δίχως να λάβει υπόψη του τις φιλοσοφικές του παραδόσεις στην Ιόνιο Ακαδημία και την ανάμειξή του σε σχετικές συζητήσεις» (σελ.78).
Το βιβλίο συμπληρώνεται με εκτενή εργοβιογραφία του Ανδρέα Κάλβου, αλλά και με την πολύ χρήσιμη βιβλιογραφία.
