της Μαρίας Μαγγιώρου, από το Άρδην τ. 92, Μάρτιος-Απρίλιος 2013
2 013, Έτος Κ. Π. Καβάφη: Καιρός να ακουστεί καμιά αλήθεια για τον ποιητή των ΝΕΟ-Ελλήνων και για το ψέμα περί Νοο-Τροπίας τους!
Σαν τον Σωκράτη,
O Καβάφης έχει ταυτόχρονα για στόχο και τρόπο μια στάση ειρωνική, που είναι πολιτική, όντας μια παιγνιώδης αντί-σταση τυπικά ελληνική, μια στάσις που νιώθεται.
…μα φυσικά! Δεν ήσαν οι Σπαρτιάται
για να τους οδηγούν και να τους προστάζουν
σαν πολύτιμους υπηρέτας!..
..Είναι κι αυτή μια στάσις. Νιώθεται…
Στα 200 π.Χ.
Σαν τον Παλαμά,
δίνει προσοχή στον ψυχολογικό εκβιασμό, όπως να μην λες Όχι αν δεν έχεις κάτι να αντιπροτείνεις. Δεν είναι «ποιητής της αποτυχίας» αλλά αυτός που τη δείχνει ως εργαλείο που νομιμοποιεί την επικυριαρχία, φτάνοντας στο σημείο να διορθώνει τον Δάντη για το μεγάλο Όχι της ελληνικής ελευθερίας που θέλει τόλμη, όχι δειλία/vilta.
Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι
Όχι θα ξαναέλεγε…
Che fece…il gran rifiuto
Σαν τον Ηράκλειτο,
διαλεκτικός-αμφίσημος, έξω από κάθε λογική και ηθική αντίθεση άσπρου-μαύρου, αυτοπροσωπογραφείται ως εκ των λίγων πιστών στη μόνη παιγνιώδη, την ελληνική Νοο-Τροπία, την «παράνομη» (κατά τον Αξελό) για τους Δυτικούς.
Ένας από τους λίγους εθνικούς,
τους πολύ λίγους που είχαν μείνει. Άλλωστε – ασήμαντος
άνθρωπος και δειλός – στο φανερόν
έκανε τον χριστιανό κι αυτός….
Είγε ετελεύτα
Σαν τον Όμηρο,
«ΕΙΝΑΙ εθνικός ποιητής» (με υπογράμμιση Γ.Π. Σαββίδη). Δεν είναι ένας «κοσμοπολίτης Αλεξανδρινός» και δεν κάνει «αναδρομή στην ιστορία». Παίζει πολιτικά με την ιστορία, όπως έκανε ο Όμηρος, υμνώντας κι εκείνος την ελληνίδα Πόλη με ήρωες προηγούμενων εποχών κι έγινε εθνικός παιδαγωγός. Φυλετικός (κατά δήλωσή του), αποτελεί για το γένος του μαθητεία στον πολιτικό τρόπο της ελληνικής κοινωνίας που κατορθώνει και τη συλλογική και την ατομική αυτονομία.
θα καταντήσουν πια, και παίγνιο μες στην Ρώμη
τα γένη των. Που κατά βάθος έγιναν σαν ένα είδος υπηρέται των Ρωμαίων
Η δυσαρέσκεια του Σελευκίδου
Σαν τον Καστοριάδη,
ξεκαθαρίζει πως μια κοινωνία αυτο-διαλύεται ως τέτοια όταν, στη θέση των πυρηνικών της θεσμών, εισάγει ξένους, θεωρώντας τους ανώτερους, άρα δεν το κάνει ποτέ από μόνη της.
Σαν τον Τσουκαλά,
αποκαλύπτει ότι το κόλπο για να αυτο-καταργηθεί ο ιδιόκοσμος θεσμών-σημασιών είναι η απαξίωση και η αυτο-ενοχοποίηση του λαού. Τον κάνουν δηλαδή να πιστέψει ότι για τα χάλια του φταίει η «λάθος» Νοο-Τροπία του, άρα πρέπει «πάσει θυσία» να τη χάσει, κι ας χάνει έτσι και τη ψυχή και το μυαλό του.
Πού απεσύρθηκε, πού εχάθηκε ο Σοφός;
Έπειτ’ από τα θαύματά του τα πολλά,
την φήμη της διδασκαλίας του
που διεδόθηκεν εις τόσα έθνη
Είγε ετελεύτα
Σαν τον Ελύτη,
αποδίδει τις κακοδαιμονίες των ΝΕΟ-Ελλήνων στην απώλεια της Πόλης-τρόπου συλλογικής και ατομικής ελευθερίας ως μια διπλή ψυχική καταστροφή, ως δουλεία συν τη δουλοπρέπεια που θίγει το «τιμιώτατον» του ελληνικού λαού.
…το άριστον εκείνο, Ελληνικός –
Ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν.
εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν
Επιτύμβιον Αντιόχου
Σαν τον Σεφέρη,
μιλάει για τον «καημό της Ρωμιοσύνης», την άδικη τύχη των ΝΕΩΝ Ελλήνων. Του μόνου λαού με πρόθεμα Νέο- που σημαίνει ψευδο-Έλληνες, ανάξιοι-Έλληνες. Του μόνου που στερείται τα αυτονόητα για κάθε ζώσα ύπαρξη, το κατάλληλο περιβάλλον για να ευδοκιμήσει και από πάνω κατηγορείται πως φταίει ο ίδιος για τη μοίρα του.
Και τώρα;..
Τώρα απελπισία και καημός!..
…Αυτή η Συρία – σχεδόν δεν μοιάζει σαν πατρίς του.
Αυτή είν’ η χώρα του Ηρακλείδη και του Βάλα!..
Δημητρίου Σωτήρος (162-150 π.Χ.)
Σαν αυτεκπληρούμενη προφητεία,
επισημαίνει, όποιος θεσμικά-εξουσιαστικά θεωρείται κατώτερος καταλήγει να συμπεριφέρεται ως κατώτερος. Και εξηγεί: δεν πρόκειται μόνο για την κοινωνική αυτοδιάλυση αλλά και για το φαινόμενο του αποκλεισμού που σημαίνει εξόντωση του ριζικά διαφορετικού με ψυχικά καταστροφικές υποτιμήσεις και στρεβλώσεις. Καταγγέλλει έτσι την αφροσύνη, την αναλγησία, την αδιαντροπιά των Δυτικών να αποκλείουν τον ελληνικό λαό από την ιστορία, προσθέτοντας το μοναδικό ανεπαισθήτως.
Χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ,
μεγάλα κ’ υψηλά τριγύρω μου έκτισαν τείχη….
…Και κάθομαι και απελπίζομαι τώρα εδώ.
άλλο δεν σκέπτομαι – τον νούν μου τρώγει αυτή η τύχη….
Ανεπαισθήτως μ’ έκλεισαν από τον κόσμον έξω.
Τείχη
Σαν τον Δημάρατο,
ο ΝΕΟ-Έλληνας δεν φταίει για τη Νοο-Τροπία του. Ο χαρακτήρας του είναι μια πολιτική κατασκευή. Η συμπεριφορά του δεν είναι παρά η συνέπεια του αποκλεισμού και του εξευτελισμού του. Ο Καβάφης θέτει ξεκάθαρα το πολιτικό ζήτημα στον καημό των ΝΕΟ-Ελλήνων: Δεν φτάνει που στερούνται την Πόλη-νόημα-σκοπό-και τρόπο της ζωής τους, αλλά πρέπει να ταπεινώνονται και για την ίδια τους την ύπαρξη.
Με δικές του υπογραμμίσεις
Το θέμα: ο Χαρακτήρ του Δημάρατου,
…
Μεγάλη αδικία τον έγινε.
Ή τ α ν του Αρίστωνος ο υιός. Αναίσχυντα
εδωροδόκησαν οι εχθροί του το Μαντείον.
Και δεν τους έφθασε που τον εστέρησαν την βασιλεία,
αλλ’ όταν πια υπέκυψε, και το απεφάσισε
να ζήση μ’ εγκαρτέρησιν ως ιδιώτης,
έπρεπ’ εμπρός και στον λαό να το προσβάλουν,
έπρεπε δημοσία να τον ταπεινώσουν στην γιορτή!
Ο Δημάρατος
Σαν προφήτης,
μέσα στο αποικιοκρατικό ρεύμα του μεσοπολέμου, περιγράφει συμπτώματα του νεο-αποικισμού στο ελληνικό κράτος, που ιδρύθηκε εξαρχής ως Αποικία. Ατυχία που διαστρεβλώνεται σε αποτυχία για να νομιμοποιείται ακόμα και η εισαγωγή Πολιτικού Αναμορφωτή, και βία «εκσυγχρονισμού» που εκλογικεύεται σαν «πρόοδος».
και μ’ όλο που οπωσούν τραβούμ’ εμπρός,
Και τέλος πάντων – να, τραβούμ’ εμπρός!..
Εν μεγάλη Ελληνική Αποικία, 200 π.Χ
Σαν αλογόμυγα,
ακριβώς όπως ο Σωκράτης, κεντρίζει το φιλότιμο των συμπολιτών του δίνοντας έμφαση στη ματαιότητα κάθε αγώνα για οποιαδήποτε αλλαγή όσο δεν συνειδητοποιούν πως πάσχουν από το σύνδρομο του Δημάρατου, πως είναι θύματα ψυχικού εκβιασμού.
Είν’ οι προσπάθειές μας σαν των Τρώων.
Θαρρούμε πως με απόφασι και τόλμη
θ’ αλλάξουμε της τύχης την καταφορά
…Όμως η πτώσις μας είναι βεβαία…
Τρώες
Σαν ήρωας του ’21,
ξεσηκώνει τους νεκροζώντανους ΝΕΟ-Έλληνες με ύφος «ως πότε παλικάρια…» και εικονογράφηση της καταδίκης τους να χειραγωγούνται όσο δεν βλέπουν τα πολιτικά ψέματα περί ανεπάρκειας, καθυστέρησης, ατομικισμού, εθνικισμού, ρατσισμού, ραγιαδισμού, ανηθικότητας, ανευθυνότητας, κατεργαριάς, αναξιοπιστίας…
Κάθε προσπάθειά μου μια καταδίκη είναι γραφτή
κ’ είν’ η καρδιά μου -σαν νεκρός- θαμμένη.
Ο νούς μου ως πότε μες στον μαρασμόν αυτόν θα μένει
… Για τα αλλού -μη ελπίζεις-
δεν έχει πλοίο για σε, δεν έχει οδό
Η πόλις
Σαν ο καθρέφτης
του βολεμένου ΝΕΟ-Έλληνα, τον προκαλεί που ρίχνει όλες τις ευθύνες στο κράτος και τους πολιτικούς, εξηγώντας ωστόσο τη στάση του με τη διπλή απώλεια: ανέστιος και πένης.
Κι’ είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη
για το αψήφιστο της εκλογής.
… Αλλά, κατεστραμμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ;
Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.
Ας φρόντιζαν
Σαν η συνείδηση
του γένους των Ελλήνων, ο Καβάφης επιμένει να αγγίζει το ευαίσθητο σημείο τους.
Οι Έλληνες – οι Έλληνες!– να ακολουθούν,
μήτε να κρίνουν ή να συζητούν,
μήτε να εκλέγουν πια, ν’ ακολουθούνε μόνο!
Ηρώδης Αττικός
Ωραίος σαν Έλληνας,
μιλάει στην ψυχή τους –Που άλλα ζητεί και γι’ άλλα κλαίει θρηνώντας την απώλεια του Βίου της αριστείας, του αγώνα για την καλοκαγαθία –Που γνωρίζει ότι η δημοκρατία είναι ο τρόπος μιας πολιτικής κοινότητας να υπερβαίνει την ανθρώπινη κατάσταση του κοινωνικού ζώου –Που αναγνωρίζει πως το φιλότιμο είναι εκτός από ικανότητα και ανάγκη, γι’ αυτό κάνει τον βίο αβίωτο όταν χάνεται η καλή ζωή.
Τι συμφορά, ενώ είσαι καμωμένος
για τα ωραία και μεγάλα έργα,
η άδικη αυτή σου η τύχη πάντα
ενθάρρυνσι κ’ επιτυχία να σε αρνείται
… Άλλα ζητεί η ψυχή σου, γι’ άλλα κλαίει.
τον έπαινο του Δήμου και των Σοφιστών,
τα δύσκολα και τ’ ανεκτίμητα Ε ύ γ ε.
την Αγορά, το Θέατρο και τους Στεφάνους…
…Αυτά, πού θα τα βρεις στη σατραπεία.
Και τι ζωή χωρίς αυτά θα κάμεις.
Η σατραπεία
Σαν τις Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες,
επιδιώκει να ακούσει το μυαλό του ΝΕΟ-Έλληνα πως είναι καμωμένος με την ιδιότητα να μεταμορφώνεται σε ωραίο (άνθρωπο) για τις προσωπικές σχέσεις και σε Άνθρωπο (με κεφαλαίο) για τις κοινωνικές. Πως τόχει το φιλότιμο, που είναι το μυστικό της αυτο-δημιουργίας σε κατορθωμένο σώμα, πως ΕΙΝΑΙ
…το άριστον εκείνο, Ελληνικός –
Ιδιότητα δεν έχ’ η ανθρωπότης τιμιοτέραν.
εις τους θεούς ευρίσκονται τα πέραν.
Επιτύμβιον Αντιόχου, βασιλέως Καμαγηνής
Σαν τους προγόνους τους,
οι ΝΕΟ-Έλληνες «το έχουν»!.. Δεν διατηρούν μόνο, από την εποχή του Ομήρου, άλλη λέξη για τη ζωή και άλλη για τον Βίο, αλλά διαθέτουν απαράλλαχτο το φιλότιμο του Αχιλλέα και του Οδυσσέα. Αυτήν την τιμιοτέραν ιδιότητα να μεταβαίνουν από τη ζωή (της ανάγκης) στο Βίο (ελευθερίας) και από μια άσχημη ζωή σε έναν ωραίο θάνατο. Λίγο δεν είναι, γι αυτό πρέπει νάναι υπερήφανοι… μεγάλη δόξα!
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
…Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Το πρώτο σκαλί
Σαν την Αντιγόνη,
δηλαδή, ο ΝΕΟ-Έλληνας τόχει και το μεγάλο Όχι (του Ωραίου) και το μεγάλο Ναι (του Καλού). Και αυτό το ΝΑΙ, φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει έτοιμο μέσα του, όπως η Κρατησίλεια, η μητέρα του Σπαρτιάτη βασιλιά, η υπέροχη γυναίκα,
τον κατάλαβε
…Και γέλασε. κ’ είπε βεβαίως πηαίνει.
Εν Σπάρτη
Σαν σε παιχνίδι,
η ελληνική πολιτική αρετή είναι ένα παιγνιώδες ήθος. Δεν είναι ηθική αλλά μια θέληση εξόδου από τη συνήθη ζωή για μετοχή σε έναν όμορφο Κόσμο αληθινού Νοήματος και Ελευθερίας, αυτο-μεταμόρφωσης. Ούτε οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν «πνευματικά ιδεώδη» ούτε στους Νεώτερους λείπει η σοβαρότητα, η ωριμότητα κ.ο.κ. Υπήρξαν και είναι απλώς άτυχοι που, μόνοι στον κόσμο, διαθέτουν ήθος αυτο-δημιουργίας, απολαμβάνοντας τον διαρκή αγώνα για την αληθινή Ανθρωπιά.
… στην μεγάλη πρόσθεση (την πρόσθεσή των, που μισώ),
που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί
απ’ τες πολλές μονάδες μια!..Μες στ’ ολικό ποσό
δεν αριθμήθηκα!..
Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί.
Πρόσθεσις
Σαν τον Πλάτωνα,
ο Καβάφης δουλεύει για το τριμερές της ψυχής, το λογικό-θυμικό-επιθυμητικό. Και με συνείδηση της εσωτερικής συνοχής του έργου του, ονομάζει τις τρεις αδιαχώριστες περιοχές των ποιημάτων του ιστορικά-φιλοσοφικά-σωματικά. Έτσι, όπως ο Πλάτωνας συμβούλευε «να ζεις παίζοντας», προτρέπει να μετέχουμε στο Παιχνίδι του Κόσμου όπου Λόγος-Πράξη-Πάθη αποτελούν ενιαία ολότητα.
εν μέρει εθνικός, κ’ εν μέρει χριστιανίζων.
…«εγώ τα πάθη μου δεν θα φοβούμαι σα δειλός.
…στες κρίσιμες στιγμές θα ξαναβρίσκω
το πνεύμα μου, σαν πριν, ασκητικό».
Τα επικίνδυνα
Σαν τον Φουκώ,
λοιπόν, έχει τους λόγους του που δίνει έμφαση στην επιμέλεια του Βίου. Μπορεί να μην επιτρέπουν οι σχέσεις κυριαρχίας την ελληνική συλλογική αυτο-θέσμιση, αλλά παραμένει η δυνατότητα εξόδου από τις καθημερινές σχέσεις εξουσίας. Με τα σωματικά του ποιήματα, προτρέπει σε φροντίδες για τον έρωτα και τον θάνατο, την αρρώστια και την κούραση, την τόλμη και τα γηρατειά. Ασφαλώς δεν ηθικολογεί, προτρέποντας τους ΝΕΟ-Έλληνες να κάνουν, όπως ξέρουν, την ανάγκη φιλότιμο.
Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,
τούτο προσπάθησε τουλάχιστον
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
Όσο μπορείς
Σαν τον Παπαδιαμάντη,
την κορυφή των κορυφών κατά τον ίδιο, χρησιμοποιώντας ανθρώπινους χαρακτήρες και ζωγραφίζοντας «μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη», μας κάνει να αγαπήσουμε την παράδοση της Πόλης μας. Το έργο και των δύο, αδύνατο να μεταφραστεί επί της ουσίας σε άλλη γλώσσα και με πολιτικοποιημένη προσοχή στο παρελθόν των ΝΕΟ-Ελλήνων, απευθύνεται αποκλειστικά σε αυτούς, τους συνεχιστές της ελληνίδος πόλεως και του ενδόξου Βυζαντινισμού, τους μυημένους στον τρόπο της καλοκαγαθίας.
Δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία.
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε.
Θερμοπύλες
Ώρα να ακούσουμε τον Οδυσσέα Ελύτη:
Όταν βρίσκεστε σε δύσκολες στιγμές, αδελφοί, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό, μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη!
…μνημονεύετε Κωνσταντίνο Καβάφη!..
