Η γενετική θα μεγαλώσει το χάσμα πλούσιων και φτωχών

Συνέντευξη με τον Λη Σίλβερ

Και αν, μια μέρα, οι άνθρωποι διαχωριστούν σε δύο ή περισσότερα είδη τόσο διαφορετικά τα μεν από τα δε όσο και εμείς από τους χιμπατζήδες; Για τον βιολόγο Λη Σίλβερ, αυτό αποτελεί μια πιθανή συνέπεια της γενετικής μηχανικής.

Το βιβλίο σας |1|έχει ως βασικό άξονα την ιδέα ότι η ανθρώπινη κλωνοποίηση θα γίνει κάτι το γενικευμένο, καθοδηγούμενη από τις δυνάμεις της αγοράς και την απουσία νομικών κωλυμάτων. Τι σας οδήγησε σ’ αυτό το συμπέρασμα;

Είναι ο τρόπος με τον οποίο οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τις τεχνολογίες αναπαραγωγής στο παρελθόν. Οι κλινικές κερδοσκοπικού χαρακτήρα έχουν πολλαπλασιαστεί μέσα στη χώρα (θα πρέπει να υπάρχουν περίπου 300). Είναι έτοιμες να προσφέρουν κάθε είδους υπηρεσία που επιθυμούν τα στείρα ζευγάρια αν αυτά είναι διατεθειμένα να πληρώσουν. Δεν νομίζω ότι η κλωνοποίηση θα γίνει κάτι το γενικευμένο, όχι περισσότερο από την τεχνητή γονιμοποίηση. Αλλά πιστεύω ότι στο τέλος θα γίνει αποδεκτή και θα χρησιμοποιείται από μια μικρή μειοψηφία ανθρώπων σε ορισμένες ιδιαίτερες περιστάσεις.

Τι σκέφτεστε γι’ αυτούς που υποστηρίζουν την απαγόρευση της κλωνοποίησης από τον νόμο;

Η Μεγάλη Βρετανία, π.χ., έχει απαγορέψει με νόμο την ανθρώπινη κλωνοποίηση από το 1990. Η ανθρώπινη κλωνοποίηση δεν θα είναι επιβλαβής αν τα ζευγάρια την χρησιμοποιούν νια να κάνουν παιδιά που θα τ’ αγαπάνε και αν αυτά τα παιδιά είναι υγιή. Σε πολλούς Αμερικανούς, νόμοι που θα απαγόρευαν την κλωνοποίηση θα τους φαίνονταν παράλογοι και θα προσπαθούσαν να τους παρακάμψουν, όπως ακριβώς και οι Βρετανίδες έρχονται σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες για να αγοράσουν ανθρώπινα ωάρια τα οποία δεν μπορούν να προμηθευτούν στη χώρα τους.

Σύμφωνα με την πιο αμφιλεγόμενη υπόθεσή σας, η γενετική μηχανική στο τέλος θα δημιουργήσει δύο ή περισσότερα ανθρώπινα είδη που δεν θα μπορούν να διασταυρωθούν μεταξύ τους. Είστε πραγματικά πεπεισμένος για κάτι τέτοιο; Πώς θα μπορούσε κάτι τέτοιο να γίνει;

Σ’ ένα μακρινό μέλλον, μπορεί να γίνουμε μάρτυρες της εμφάνισης δύο ειδών. Για μένα, κάτι τέτοιο ανήκει στο πεδίο του πιθανού γιατί η γενετική μηχανική είναι αναπόφευκτο να εφαρμοστεί και στα έμβρυα. Νομίζω ότι μπορούμε να καταστήσουμε τη γενετική μηχανική σίγουρη και αποτελεσματική, και θα υπάρχει και μια αγορά γι’ αυτό: οι γονείς που θα θελήσουν να δώσουν όλες τις δυνατότητες στους απόγονους τους. Ήδη, τα παιδιά των εύπορων ατόμων επωφελούνται πολλών πλεονεκτημάτων από την άποψη του περιβάλλοντος. Απολαμβάνουν μια καλύτερη εκπαίδευση, ένα καλύτερο σύστημα υγείας, μπορούν να παίζουν με υπολογιστές… Το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς υπολογίζεται με βάση αυτά που οι γονείς μπορούν να προσφέρουν στα παιδιά τους. Νομίζω ότι αυτή η τάση όχι μόνο θα διαρκέσει, αλλά θα ενισχυθεί ακόμα περισσότερο, και θα εξαπλωθεί και στον γενετικό τομέα. Είμαι πράγματι πεπεισμένος ότι οι γενετικές βελτιώσεις θα συσσωρευτούν με το πέρασμα των χρόνων και ότι αυτό θα μπορούσε, άθελα, να καταλήξει στη δημιουργία ανθρώπων ανίκανων να διασταυρωθούν μεταξύ τους.

Πιστεύετε ότι οι γονείς θα μπορούσαν να κάνουν κάτι τέτοιο ηθελημένα ώστε να εμποδίσουν τα παιδιά τους να νοθεύσουν τα ανώτερα γονίδια στα οποία έχουν επενδύσει;

Η γενετική μηχανική μπορεί να χρησιμεύσει σε μια εθελοντική διαφοροποίηση των ειδών με πολλούς τρόπους. Οι άνθρωποι θα μπορούσαν, π.χ., να προικίσουν τα παιδιά τους με τροποποιημένα μόρια ένωσης σπερματοζωαρίων-ωαρίων για να τα εμποδίσουν να τεκνοποιήσουν με άλλα άτομα. Αν σκεφτούμε τις χειρότερες περιπτώσεις εθνικών συγκρούσεων που εξακολουθούν να μολύνουν την υφήλιο, μπορούμε σίγουρα να βρούμε άτομα που κάτι τέτοιο δεν θα τους πείραζε. Αν αναλογιστούμε τα χειρότερα ένστικτα του ανθρώπου και αφήσουμε ελεύθερη τη φαντασία, δεν μπορούμε να αποφύγουμε τον κίνδυνο μιας εθελοντικής διαφοροποίησης των ειδών.

Η ύπαρξη πολλών ανθρώπινων ειδών θα ήταν τόσο σοβαρή;

Για μένα, η ιδέα ότι οι ανώτερες και οι κατώτερες τάξεις διαχωρίζονται όλο και πιο πολύ μέχρι σημείου να γίνουν διαφορετικά είδη είναι ό,τι πιο τρομακτικό μπορεί να συμβεί στην ανθρωπότητα. Αυτοί που θα είναι γενετικά βελτιωμένοι θα πιστεύουν ότι έχουν την εξουσία να επιβάλουν τρομερές διακρίσεις σ’ αυτούς που δεν θα είναι. Οι γενετικά ευνοημένοι θα συμπεριφέρονται στα κανονικά όντα όπως συμπεριφερόμαστε εμείς σήμερα στα άλλα είδη. θεωρούμε τα ανθρώπινα όντα ως ίσα μεταξύ τους, αλλά βάζουμε στο κλουβί άλλα πρωτεύοντα πολύ έξυπνα, όπως τους χιμπαντζήδες και τους γορίλες.

Με την κλωνοποίηση, οι γυναίκες δεν θα έχουν πια ανάγκη τους άνδρες για να αναπαράγονται. Τι επιπτώσεις ενέχει η κλωνοποίηση για την σεξουαλικότητα όπως την γνωρίζουμε σήμερα; θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε μια κοινωνία ενός φύλου;

Αμφιβάλλω. Η πλειοψηφία των γυναικών που γνωρίζω τους αρέσει να έχουν σεξουαλικές σχέσεις με τους άνδρες, και δεν πιστεύω ότι αυτό θα αλλάξει μια μέρα. Είναι βασικό να κάνουμε τη διάκριση μεταξύ των σεναρίων επιστημονικής φαντασίας και της πραγματικότητας. Τα σενάρια επιστημονικής φαντασίας βρίθουν από μικρές στρατιές Χίτλερ που τρέχουν πανιού. Αλλά οι κυβερνήσεις δεν πρόκειται να κλωνοποιήσουν τους πολίτες. Οι άνθρωποι αναπαράγονται και πρέπει να θυμόμαστε ένα βασικό βιολογικό γεγονός: οι άνθρωποι θέλουν να κάνουν παιδιά, θέλουν να τα αναθρέψουν και να τ’ αγαπάνε. Είναι στη φύση μας. Οι κυβερνήσεις δεν έκαναν ποτέ παιδιά, και δεν πιστεύω ότι θα κάνουν μια μέρα. Μπορούμε να φανταστούμε μια κοινωνία αποκλειστικά αποτελούμενη από γυναίκες που φεύγουν να εγκατασταθούν σε άλλους κόσμους; Ναι, αλλά όχι πάνω στη Γη.

Στο βιβλίο σας, αναφέρετε ότι μέλη του προσωπικού κλινικών τεχνητής γονιμοποίησης σας διαβεβαίωσαν, κατά τη διάρκεια ανεπίσημων συζητήσεων, ότι είναι ανυπόμονοι να κλωνοποιήσουν επιλεγμένους πελάτες. Πότε θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο;

Θα χρειαστεί καιρός. Κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα σχεδίαζε σήμερα να κλωνοποιήσει ένα ανθρώπινο ον. Στην πραγματικότητα, προσπαθούν διακριτικά να πετύχουν τη διάχυση κυττάρων ανάμεσα σε σωματικά κύτταρα και ανθρώπινες ωοθήκες (η βάση της κλωνοποίησης), και την αναπαραγωγή των διαιρέσεων αρχικών κυττάρων, και αυτό είναι εντελώς νόμιμο αυτή τη στιγμή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Νομίζω ότι στο τέλος θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε μια σίγουρη μέθοδο. Αλλά θα πρέπει να περιμένουμε πολλές γεννήσεις πιθήκων χωρίς ελαττώματα πριν περάσουμε στους ανθρώπους.

Στο βιβλίο σας, επιδίδεστε σε τόσο παράξενες προβλέψεις που ορισμένοι θα μπορούσαν να σας κατηγορήσουν ότι παριστάνετε την Κασσάνδρα. Τι σκέφτεστε γι’ αυτό;

Δεν λέω ότι τα πιο τρελά πράγματα θα γίνουν από αύριο, ούτε ακόμα κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Νομίζω ότι θα γίνουν αν δούμε τη σημερινή κατάσταση της επιστήμης, και αν θεωρήσουμε την εξέλιξη της φυσική. Κάθε ατομική εφαρμογή της τεχνολογίας θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από το γεγονός ότι οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους και ότι τα παιδιά είναι ευτυχισμένα και υγιή. Όταν όμως οι ατομικές περιπτώσεις συσσωρεύονται για πολλές γενιές μπορούν να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμα αποτελέσματα τόσο δραματικά όσο και μη ηθελημένα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Remaking Eden (Η ανακατασκευή της Εδέμ), εκδ. Avon Books (Νέα Υόρκη, 1997) και Weidenfald & Nicholson (Λονδίνο, 1998). Ο Λη Σίλβερ διδάσκει στο πανεπιστήμιο του Πρίνσετον.

Μετάφραση: Δημήτρης Λειβαδίτης