Του Ιωάννη Ιακωβίδη από το Άρδην τ. 31
Η Κωνσταντινούπολη, το 1920, επί συνόλου 806.000 κατοίκων είχε 235.000 Έλληνες (29,1%) και 450.500 Μουσουλμάνους (55,8%). Το 1927 είχε 126.890 (18,3%) έναντι 468.320 (67,8%) Μουσουλμάνων. Το 1989, σε σύνολο 7.800.000, οι Μωαμεθανοί ανέρχονταν σε 7.760.000, κι οι Έλληνες μόλις στους 3.500 (0,032%)1.
Ο πίνακας αυτός αποδεικνύει περίτρανα τη σταδιακή συρρίκνωση και την ουσιαστική εξαφάνιση τουελληνικού πληθυσμού της Πόλης.
Οι Τούρκοι, μετά τη Συνθήκη της Λοζάννης (1923), κατά την οποία οι Έλληνες της Πόλης αναγνωρίζονταν Μειονότητα με συγκεκριμένα δικαιώματα2, προέβησαν σε καταπάτησή τους με αποτέλεσμα οι Ρωμιοί νόμιμοι κάτοικοι να εγκαταλείψουν τη Βασιλεύουσα.
Έτσι ενδεικτικά, το 1927, απαγορεύεται στους Έλληνες και Χριστιανούς να εκτελούν δημόσια τα θρησκευτικά και παραδοσιακά τους έθιμα. Το 1934, τίθεται εκτός νόμου η ιερατική στολή-ράσο έξω από τους ναούς3.
Το 1941, με το πρόσχημα της επιστράτευσης λόγω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, Ομογενείς ηλικίας 25-45 ετών αποστέλλονται στην ανατολική Τουρκία για δήθεν “δημόσια έργα” και πολλοί πεθαίνουν από τις κακουχίες. Σχεδόν ταυτόχρονα επιβάλλεται το “VARLIK VERGISI”. Φορολογούνται οι μη Μουσουλμάνοι κι ιδίως οι Έλληνες. Το μέτρο αυτό ανακλήθηκε τον Μάρτιο του 1944. Εισπράχθηκαν 315.000.000 τουρκικές λίρες εκ των οποίων 280.000.000 από τις μειονότητες. Τα 65 μειονοτικά σχολεία περιορίζονται σε 44 το 1947.4
Αποκορύφωμα βέβαια των διώξεων και ταπεινώσεων που υπέστησαν οι Κωνσταντινουπολίτες αποτελούν τα γεγονότα της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου 1955 (Σεπτεμβριανά).
Αναφέρονται σχετικά και τα εξής: “Η νύκτα της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη δεν πολυδιέφερε απ’ εκείνη της αλώσεώς της στις 29 Μαΐου 1453. Και κραυγές ηκούοντο, όπως τότε, όταν οι Γενίτσαροι σκότωναν τους Χριστιανούς. Τότε όμως στην Άλωση δεν κατεδαφίσθησαν οι εκκλησίες της Πόλης, ενώ τη νύκτα της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου 1955, οι Τούρκοι οπαδοί του Μεντερές κατέστρεψαν όλους σχεδόν τους ναούς των ομογενών μας…”5
Τα συμβάντα κατά την νύκτα εκείνη είχαν προ πολλού σχεδιαστεί κι οργανωθεί από το Σωματείο “Η Κύπρος είναι τουρκική” του οποίου πρόεδρος ήταν ο Χικμέτ Μπιλ, αρχισυντάκτης της “Χουριέτ”, και τις βιαιότητες παρακολουθούσε και κατηύθυνε ο Υπουργός των Εσωτερικών Ναμίκ Γκεντίκ.
Ώρα έναρξης της επίθεσης είχε οριστεί η 06.30 μ.μ. της 6ης Σεπτεμβρίου και λήξης η 02.00 π.μ. της 7ης Σεπτεμβρίου.6
Έλαβαν χώρα στην Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη διαδηλώσεις από εθνικιστές και παρακρατικούς υπέρ των αξιώσεων της Τουρκίας στο Κυπριακό, όταν η Τριμερής Διάσκεψη στο Λονδίνο οδηγείτο σε αποτυχία. Ταυτόχρονα δύο βόμβες εξερράγησαν στο σπίτι που γεννήθηκε ο Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη και το τουρκικό προξενείο. Όπως αποδείχτηκε μετά από μερικά χρόνια, οι βόμβες είχαν τοποθετηθεί από τον κλητήρα του τουρκικού προξενείου κι ένα μουσουλμάνο φοιτητή από την Κομοτηνή.7
Οι καταστροφές υπήρξαν τεράστιες, ώστε ο Τούρκος συγγραφέας Αζίζ Νεσίν (Aziz Nesin) να γράψει: “Η νύχτα εκείνη έμοιαζε με τη νύκτα του Αγίου Βαρθολομαίου. Η νύκτα του Αγ. Βαρθολομαίου είχε αρχίσει με την εντολή του Καρόλου Θ΄. Η νύκτα της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου είχε αρχίσει με το πρόσταγμα του Δημοκρατικού Κόμματος του Μεντερές, που είχε και την εξουσία. Στόχος της λεηλασίας της νύκτας της 6ης/7ης Σεπτεμβρίου ήταν οι Ρωμιοί της Πόλης”.8
Συγκεκριμένα έχασαν τη ζωή τους 16 ομογενείς. Ανάμεσά τους ήταν ο γέροντας Χρύσανθος Μαντάς, ιερέας της Ι. Μονής Ζωοδόχου Πηγής (Βαλουκλή), 90 ετών. Σημειώθηκαν 200 βιασμοί. Είχαν καταστραφεί άνω των 4.000 καταστημάτων και 3.000 κατοικιών. Λεηλατήθηκαν 73 ναοί από τους 82 και 6 εξ αυτών υπέστησαν ανεπανόρθωτη καταστροφή. Επιπλέον καταστράφηκαν κοιμητήρια, 26 ελληνόφωνα μειονοτικά σχολεία, 27 φαρμακεία, 21 εργοστάσια και 110 ξενοδοχεία κι εστιατόρια.9
Ο τότε Πατριάρχης Αθηναγόρας Α΄ προσπάθησε να περιορίσει τον διαρκώς αυξανόμενο αριθμό Κωνσταντινοπουλιτών που εγκατέλειπαν την Τουρκία αναπτερώνοντας τους το ηθικό.
Η κυβέρνηση Μεντερές επεχείρησε ν’ αποκρύψει τη συμμετοχή της στα γεγονότα ενοχοποιώντας το αριστερό τουρκικό κίνημα. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν κι ο Αζίζ Νεσίν.
Ενώ υποσχέθηκε αποζημιώσεις, στην πραγματικότητα σκλήρυνε τη στάση της έναντι των Ρωμιών της Πόλης. Επίσης συνέλαβε στις 16 Σεπτεμβρίου 1955 τον εκδότη της “Ελεύθερης Φωνής” Ανδρέα Λαμπίκη, που παρέμεινε στις στρατιωτικές φυλακές του Χαρπιγιέ γι’ αρκετό χρόνο, χωρίς επίσημη κατηγορία ή ένταλμα.
Επιπλέον 57 ηγετικά στελέχη της μειονότητας συνελήφθησαν κι απελάθηκαν από την Τουρκία την περίοδο 1957-59.
Μεταξύ αυτών κι ο δημοσιογράφος Δημήτριος Καλούμενος, που είχε καταγράψει με τον φακό του τα έκτροπα των Τούρκων.10
Τα δεινά όμως των Κωνσταντινουπολιτών είναι ατέρμονα. Λόγω της νέας υποτροπής του Κυπριακού (1963-64), απελαύνονται 12.000 Έλληνες υπήκοοι. Μαζί τους εξαναγκάζονται σε φυγή πενταπλάσιοι τουρκικής υπηκοότητας. Κατά το διάστημα αυτό έκλεισαν 100 επιχειρήσεις Ελλήνων υπηκόων με κεφάλαιο 500.000.000 δολλαρίων.11
Έκτοτε ο Ελληνισμός της Πόλης δεινοπαθεί με αποτέλεσμα σήμερα ν’ αριθμεί μερικές εκατοντάδες ανθρώπων. 12
Σε μια εποχή που οι ισχυροί της γης κόπτονται υπέρ της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ιδιαίτερα των μειονοτικών, είναι αδιανόητο οι Έλληνες της Πόλης να έχουν ουσιαστικά εξαφανιστεί και να μην τους παρέχεται η δυνατότητα επανεγκατάστασης στις πατρογονικές εστίες υπό συνθήκες ασφάλειας κι επανάκτησης των δημευθεισών περιουσιών τους.
Βιβλιογραφικές παραπομπές
1. Σαρρής, Ν. (1992), Εξωτερική πολιτική και πολιτικές εξελίξεις στην α΄ Τουρκική Δημοκρατία, Γόρδιος, Αθήνα, τομ. 1ος, σ. 230.
2. Alexandris A(1992) The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish relations, 1918-74, Center for Asia Minor Studies, Athens, σσ. 320-323.
– Δάμτσας Νικόλαος, (19820, Η αγωνία της Κωνσταντινουπόλεως, εκδ. εφημερ. “Ο Πολίτης”, Αθήνα, σελ. 95-99.
3. Δάμτσας Νικόλαος, ό.π., σ. 117.
4. Alexandris, ό.π., σσ. 211-215 – Σαρρής, ό.π., σ. 290-303.
5. Παπαδόπουλος Στεφ. (1978), Αναμνήσεις από την Πόλη, εφημ. “Πολίτης”, Αθήνα, σ. 213 – Δάμτσας Ν., ό.π., σ. 117.
6. Ό.π., σ. 134
7. Αλεξανδρής, Αλ. (2.000), Ελληνορθόξη Μειονότητα στην Τουρκία, κεφάλαιο στην Εκδοτική Αθηνών, Τ. ΙΣΤ΄, σ. 512.
8. Ό.π., σ. 512.
9. Ό.π., σ. 512 -Δάμτσας Νικόλαος, ό.π., σ. 117.
10. Αλεξανδρής, Αλ., ό.π., σ. 512
– Αποστολίδης Ν. (1996), Αναμνήσεις από την Κωνσταντινούπολη- Εισαγωγή Ν. Σαρρής, Τροχαλία, Αθήνα, σ. 238.
– Καλούμενος, Δ, (1978), Η Σταύρωσις του Χριστιανισμού, Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα.
11. Αλεξανδρής, Αλ, ό.π., σ. 512. Alexandris A(1992) The Greek Minority of Istanbul and Greek-Turkish relations, 1918-74, Center for Asia Minor Studies, Athens, σσ. 280-291.
-Αλεξανδρής, Αλ., ό.π., σ. 512
12. Ό.π., σσ. 280-291 κ΄ 305-307.
Διαβάστε ακόμα:
και μια ευχάριστη έκπληξη, η ανακοίνωση της ΚΑΕ Άρης για τα Σεπτεμβριανά
1 ΣΧΟΛΙΟ
Υποτίθεται ότι οι Μουσουλμάνοι στη Θράκη τουλάχιστον οι τουρκογενείς-τουρκόφρονες υπήρχαν για να εξασφαλίζουν την Ελληνική μειονοτική κοινότητα των Ρωμηών της Πόλης. Ας εξηγήσει κάποιος επιτέλους πώς ακριβώς νοείται ή υλοποιήθηκε αυτή η εξασφάλιση από το 22 ή έστω το Β!ΠΠ κι έπειτα…. Εγώ προσωπικά λυπάμαι αλλά ούτε το βλέπω ούτε το κατανοώ…