Του Ανδρέα Κυράνη από το Άρδην τ. 93
Μέχρι τις αρχές του ’80, το όνομα Ροντήρης, για τους τεχνικούς του Πειραιά, συνιστούσε θρύλο, κι ας είχε κλείσει είκοσι πέντε χρόνια πριν. Για τους τότε μηχανουργούς, η προϋπηρεσία «στου Ροντήρη» ήταν τίτλος τιμής, δείκτης υψηλής τεχνογνωσίας.
Δεκάδες μεταπολεμικά μηχανουργεία οφείλουν σε αυτό την ύπαρξη, την ιστορία, τη γνώση και το κύρος τους.
Από εκεί γεννήθηκαν η ΔΡΑΚΟΣ-ΠΟΛΕΜΗΣ, στον χώρο των αντλιών, η ΓΑΒΑΛΑΣ, στον χώρο των μηχανημάτων λατομείων, η ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΗΓΟΣ, στα μηχανήματα σχισίματος μαρμάρων, η ΜΕΛΚΑ ΕΠΕ, στα βαρούλκα πλοίων, η ΚΟΚΚΟΤΑΣ-ΛΙΩΡΗΣ, στην υψηλής ποιότητας μαστορική χύτευση χειρός, κ.ά.
Πόσοι γνωρίζουν πως εκείνο το μηχανουργείο δεν υπήρξε παρά ένα βήμα, στο προπολεμικό όραμα του Γιάννη Ροντήρη, για την προκατασκευή μεταλλικών πλοίων, που διέκοψε ο πόλεμος και κατασπάραξε μετά η οικονομικο-πολιτική διαπλοκή; Τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά του Νιάρχου και τα ναυπηγεία Ελευσίνας του Ανδρεάδη δεν θα υπήρχαν χωρίς το καταρτισμένο τεχνικό και επιστημονικό δυναμικό της ΡΟΣΤΡΟ και τις πρωτοβουλίες του Ροντήρη.
Αυτός ο ευγενής ευπατρίδης έφυγε άγνωστος το 1976, αφού δαπάνησε ικμάδα, σχεδιαστικό-μηχανουργικό ταλέντο και περιουσία, στο όραμα μιας παραγωγικά αυτοδύναμης πατρίδας. Η συνεισφορά του ουδέποτε αναγνωρίστηκε. Το μεσοπολεμικό κτήριο της ΡΟΣΤΡΟ, λίγο αργότερα, αντικαθίσταται από ένα μίζερο κτήριο μιας αλυσίδας σούπερ μάρκετ. Κατεδάφιση, συνάμα πραγματική και συμβολική.
Ο τόπος μας, γεννήτορας και μήτρα της τεχνογνωσίας που στήριξε τη δυτική βιομηχανική επανάσταση, επειδή δήθεν δεν παράγει τίποτε, μετατρέπεται δια της βίας σε αποκλειστικό πάροχο υπηρεσιών. Κάθε ίχνος μνήμης και γνώσης της τεχνογνωσίας μας αφανίζεται από προσώπου γης, προκειμένου, αμνήμονες και αγράμματοι, να μεταλλαχτούμε ταχύτερα σε ευτελή ανθρωποειδή. Ποιες βάσιμες ενδείξεις δυνατότητας ανατροπής της σημερινής παρασιτικής συνθήκης θεμελιώνει άραγε αυτό το ιστορικό υπόδειγμα;
1. Το οικονομικο-πολιτικό γεγονός
Η ενδογενής παραγωγική υπόσταση μιας χώρας είναι «δείκτης» εθνικής ανεξαρτησίας. Μετά από μια εθνική καταστροφή και ήττα, αποτέλεσμα ενός εμφύλιου πολέμου, οι «νικητές» καταστρέφουν την παραγωγική της βάση, υπέρ του μεταπρατισμού.
Την ίδια στιγμή που η αριστερή διανόηση του «Ανταίου», που τεκμηρίωνε την δυνατότητα για παραγωγική-βιομηχανική ανασύνταξη, εκτελείται ξημερώματα Κυριακής, με την εκτέλεση του Μπάτση δίπλα στον Μπελογιάννη, η όποια ελληνική βιομηχανία και παραγωγή, αν και άντεξε μια δεκαετία πολεμικών συγκρούσεων, εκτελείται μεθοδικά, από τις τότε πολιτικές ηγεσίες του τόπου, χάρη στην προσωπική ιδιοτέλεια και τα ξένα συμφέροντα.
Τη Σιδηροβιομηχανία Ρόστρο την έκλεισε μια σαφής άνωθεν πολιτική επιλογή, που έκρινε πως παραγωγή δεν αναπτύσσεται σε μια δήθεν αγροτική χώρα. Οφείλει, λοιπόν, να στραφεί στις εισαγωγές, τον μεταπρατισμό και τις υπηρεσίες, προκειμένου να ενσωματωθεί στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Κάθε σχέση με σημερινά πραγματικά περιστατικά είναι, προφανώς, εντελώς συμπτωματική.
Ο ίδιος ο «διανοούμενος» Ροντήρης, σε αποσπάσματα επιστολής του, στα τέλη του ’50, γράφει «περί Της Ελληνικής Σιδηροβιομηχανίας και των ληπτέων μέτρων διά την σωτηρίαν της»:
«Η Σιδηροβιομηχανία πρέπει να είναι το ‘‘όπλον μάχης’’ διά την επίτευξιν της ευημερίας ιδία των πτωχών λαών […] χρειάζεται τόσον μικρόν ποσοστόν […] πρώτων υλών […] διά κατασκευάσματα των οποίων η αξία δεν είναι άλλο τι, παρά η αξιοποίησις της ανθρώπινης προσπάθειας.
Θα ήτο […] πραγματική απώλεια […] να σβύση ό,τι έχει δημιουργηθή ύστερα από μύριους κόπους […] ωρισμένων ανθρώπων, οίτινες ωραματίσθησαν την δημιουργίαν μιας τόσον ζωτικής βιομηχανίας και οίτινες […] αξίζουν, σήμερον, καλλίτερης τύχης από το να ίδουν την εξαφάνισην του τοσαύτης εθνικής σημασίας έργου των.
Η ελληνική Σιδηροβιομηχανία […] ουδέποτε έτυχεν έστω και της παραμικρής προστασίας […] διά να δυνηθή να ανταπεξέλθη εις τον οξύτατον ξένον ανταγωνισμόν.
Μεταξύ… άλλων πληγμάτων, ήτο και το γεγονός ότι πολλοί νέοι εν Ελλάδι […] επεδόθησαν εις την επιστήμην του μηχανικού-μηχανολόγου, αλλά, βλέποντες […] τον σκληρόν αγώνα τον οποίο ηγωνίζετο η Ελληνική σιδηροβιομηχανία, αντί να τραπώσιν εις την δημιουργικήν εργασίαν της εν Ελλάδι κατασκευής μηχανημάτων, μετεβλήθησαν εις αντιπροσώπους ξένων οίκων, πολύ ολίγον τιμητική ενασχόλησις δι’ έναν επιστήμονα, που απέφερεν άκοπα κέρδη, παραιτούμενοι της φιλοδοξίας να γίνουν οι ίδιοι, εις τον τόπο τους, κατασκευασταί.
Το συμφέρον τους ήτο […] η δυσφήμισις των ελληνικών κατασκευών και η διά παντός μέσου προστασία των έξωθι εισαγομένων.
Παρατηρείται ακόμη και μια συστηματική τάσις διώξεως της ελληνικής σιδηροβιομηχανίας εκ μέρους […] αυτού τούτου του κράτους. […] Έχει φθάσει μέχρι του σημείου […] να γίνωνται δημοπρασίαι […] και να αναφέρηται ρητώς εις τας προκηρύξεις ότι η προμήθεια τούτων πρέπει να γίνει εκ του εξωτερικού. Αυτός ήτο ο ολέθριος ρόλος μερικών Ελλήνων τεχνικών… οίτινες απομακρυνθέντες τελείως εκ της πραγματικής δημιουργικής εργασίας του μηχανουργείου παρέμειναν μόνον διεκπεραιωταί εγγράφων εις τα διάφορα δημόσια γραφεία και ούτω […] φοβούνται και περιφρονούν τα ελληνικά κατασκευάσματα.
Μόνη ελπίς απομένει να συνέλθωμεν διά να ίδωμεν ότι είναι ολέθριον διά τον τόπον μας να μην κατασκευάζωμεν τα μηχανήματά μας οι ίδιοι, ότι είναι αντίθετον προς την λογικήν να παραγγέλωμεν εις την Ιταλίαν μηχανήματα και πλοία τα οποία ηδύναντο κάλλιστα να κατασκευασθώσιν εν Ελλάδι, ότι είναι παραφροσύνη να σκέπτεται τις ότι είναι συμφερώτερον να φέρωμεν κάτι από το εξωτερικόν […] καθ’ όν χρόνον οι Έλληνες τεχνίται ευρίσκονται άνευ εργασίας και πεινούν, τα δε παιδιά των δε θα μπορέσουν να μάθουν την τέχνην του πατέρα των.
Τα ελληνικά μηχανήματα, τα οποία ήδη και σήμερον συναγωνίζονται τόσον από απόψεως τιμής όσον και ποιότητος τα του εξωτερικού […] θα συμβάλουν ούτω εις την προαγωγήν του μηχανικού πολιτισμού της χώρας μας».
Φυσικά, κανείς δεν ήθελε να τον ακούσει. Οι «ηττημένοι» τώρα του εμφύλιου, αποκλεισμένοι λόγω κοινωνικών φρονημάτων, αξιοποιούν τα ταλέντα τους, ενισχύουν την αυτοδυναμία τους από τον κρατικό μηχανισμό και συνεισφέρουν δραματικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, στο περίφημο «παραγωγικό θαύμα» της δεκαετίας του εξήντα.
Ό,τι έκαναν, δηλαδή, για αιώνες οι πρόγονοί τους, μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στα απομακρυσμένα βουνά και νησιά του τόπου, όπου ανθούσαν ο κοινοτισμός και η βιοτεχνία.
2. Το παραγωγικό μοντέλο
Η ΡΟΣΤΡΟ υπήρξε μια υπερσύγχρονη μηχανουργική και ναυπηγική μονάδα, με 1100 εργαζόμενους το 1950. Με τα γύρω της μικρότερα μηχανουργεία συγκροτούσε ένα αυτοδύναμο παραγωγικό σύστημα. Σχεδίαζε και παρήγε η ίδια ό,τι απαιτούσε η τελική σύνθεση του προϊόντος. Είχε ναυπηγούς, μηχανολόγους και χημικούς ανωτάτης παιδείας, μηχανικούς και σχεδιαστές των τεχνικών σχολών του τότε Πειραιά και τεχνίτες, μηχανουργούς, εφαρμοστές, χυτευτές μετάλλων, ηλεκτρολόγους, ξυλουργούς, βαφείς κ.λπ. Τα σχέδια του εργοστασίου με τα επί μέρους τμήματα και τον αντίστοιχο εξοπλισμό μαρτυρούν αδιάψευστα την πλούσια διάρθρωση του μηχανουργείου.
Ο βιομηχανικός εργάτης απουσίαζε, μαζί με το περίφημο φορντικό μοντέλο, τον καταμερισμό, την εξειδίκευση, τη μαζική παραγωγή. Τη συγκροτούσαν αποκλειστικά επιστήμονες και τεχνίτες.
Ο μεγάλος όγκος της εργασίας της ήταν ειδικά σχεδιασμένα, κατά παραγγελία, προϊόντα. Για την ΕΤΜΑ, πλεκτρικές μηχανές, για την ναυτιλία, μικρά βαπόρια και μηχανολογικός εξοπλισμός, για τον αγροτικό τομέα και τη μεταποίηση, ειδικά μηχανήματα και μεταλλικά κτήρια (ΙΟΝ, ΕΛΑΪΣ, ΠΑΥΛΙΔΗΣ, ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ, ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ, Ίσθμια της Κορίνθου και της Λευκάδας, κ.ά.). Τυποποιημένα προϊόντα, αντλίες και συμπιεστές αμμωνίας για την παγοποιία απλώς συμπλήρωναν τα κενά. Υπηρετούσε, σε αντίθεση με το δυτικό μοντέλο, το συγκεκριμένο και όχι το τυποποιημένο.
3. Η τεχνογνωσία
Η ΡΟΣΤΡΟ υπήρξε ένα μεγάλο τεχνικό πανεπιστήμιο. Ένας ναός τεχνολογικής σοφίας και εφαρμοσμένης γνώσης. Η τεχνογνωσία της είναι η παράδοση του μάστορα και του μηχανουργού, δηλαδή του αληθινού υποκειμένου της μεταποιητικής διαδικασίας και όχι του κατ’ εξοχήν αντικειμένου της, όπως ο βιομηχανικός εργάτης. Μια παράδοση που:
α) Διαθέτει ικανότητα αφομοίωσης του αληθινά νέου, μέσω της ένταξης στο προϋπάρχον.
β) Απεχθάνεται τη στείρα επανάληψη, τον καταμερισμό και την εξειδίκευση, ασκώντας τη δημιουργική σύνθεση των πιο ετερόκλητων πραγμάτων.
γ) Συγκροτεί έννοιες και σημασίες, μη εννοώντας τη μηχανή θεότητα πάνω από τον δημιουργό της.
Το 1941, οι Γερμανοί την επιτάσσουν, για τη συντήρηση των τορπιλακάτων τους. Οι τεχνίτες του μηχανουργείου προκαλούν ελεγχόμενες βλάβες στις εξελιγμένες μηχανές, που εκδηλώνονται εκ των υστέρων, όταν τα σκάφη απομακρύνονται από το λιμάνι. Υποψιάζονται πως κάτι τρέχει, αδυνατούν όμως να αμφισβητήσουν την εμπεριστατωμένη πραγματογνωμοσύνη των Ελλήνων τεχνικών, προϊόν της άριστης τεχνογνωσίας τους.
4. Ένα μάθημα ήθους, πίστης και οράματος
Το 1956 βρίσκει τη ΡΟΣΤΡΟ καταχρεωμένη από την ΕΤΜΑ. Ο όμιλος Νιάρχου, θέλοντας να λειτουργήσει μεγάλο ναυπηγείο στην Ελλάδα, αναθέτει στον ναυπηγό και καθηγητή του ΕΜΠ, πλοίαρχο Φραγκούλη, να αναζητήσει στελέχη και τεχνικό προσωπικό προκειμένου να μετεκπαιδευτεί στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας. Εκείνος απευθύνεται αμέσως στον Ροντήρη. Ο Ροντήρης, χάρη στο προπολεμικό του όραμα, συνεισφέρει με ενθουσιασμό, διαθέτοντας τα πολυτιμότερα στελέχη του, καρπό κόπων τριάντα ετών, χωρίς το παραμικρό προσωπικό όφελος. Μια ομάδα εκατόν δέκα ατόμων, ο μετέπειτα αρχικός πυρήνας των ναυπηγείων Σκαραμαγκά, πηγαίνει για ενάμιση χρόνο στην Ολλανδία. Εκεί, οι μαθητευόμενοι τεχνίτες μετατρέπονται στην πράξη σε εκπαιδευτές και εργοδηγούς των Ολλανδών.
Στο μεταξύ, ο Ροντήρης παλεύει να κρατήσει εν ζωή το ναυπηγείο στο Πέραμα. Πτωχευμένος, επιχειρεί μια συνεργασία με τον Ανδρεάδη, μέσω της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΑΕ. Ο Ανδρεάδης, με κάποιους νομικούς χειρισμούς, αποκτά τυπικά τον έλεγχο και τον βγάζει εντελώς από το παιχνίδι. Από εκεί γεννιούνται τα ναυπηγεία Ελευσίνας.
Ο Γιάννης Ροντήρης, μέχρι το τέλος, μέσα από ένα μικρό μελετητικό γραφείο 50μ2, στην οδό Αιτωλικού και Μύλου, στον Πειραιά, κοντά στο παλιό του μηχανουργείο, μελετά και επιβλέπει μηχανουργικές κατασκευές, εμπνέοντας τους γύρω του, με αγάπη, γνώση και εμπειρία για την ελληνική σιδηροβιομηχανία.
5. Ένα μάθημα αντοχής στον χρόνο
Η μνήμη των γεγονότων κατοικεί σε ελάχιστους ανθρώπους εκείνης της μεγάλης τεχνικής οικογένειας που ζουν ακόμη. Τα ιστορικά τεκμήρια επαφίενται στην πίστη και επιμονή όσων εμβαθύνουν στα θραύσματα ενός παρελθόντος που σβήνει υπό την πίεση των καιρών. Στον τόπο που γέννησε τον μύθο του Προκρούστη, η τεχνογνωσία αντιστέκεται ακόμη, μέσω της άρρητης παράδοσης και του DNA μας, ακυρώνοντας στην πράξη τα περί του αντιθέτου ιδεολογήματα.
Σε μια εποχή γενικευμένης σύγχυσης, ήρθε ο καιρός το όραμα της μηχανουργίας να πάρει την εκδίκησή του, όταν μια δομική κρίση στο κυρίαρχο παραγωγικό μοντέλο, τουλάχιστον έξι αιώνων, αποκρύπτεται επιμελώς, κάτω από την οικονομική κρίση. (Τι άλλο σηματοδοτεί άραγε η υποχώρηση των εξαγωγών έναντι των εισαγωγών της Γερμανίας προς την Κίνα;)
Σε μια Δύση παντελώς απογυμνωμένη και εξαρτημένη στο παραγωγικό επίπεδο, το μάθημα της ΡΟΣΤΡΟ φωτίζει τον μόνο εναλλακτικό δρόμο.
Η Δύση, παρά τα ιδεολογήματα περί ενός νέου ψηφιακού κόσμου που δήθεν αναδύεται αυτάρκης, αναζητά εναγώνια βιώσιμο εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο. Και αυτό είναι αδύνατο ιστορικά να υπάρξει ερήμην της μηχανουργίας.
Ο τόπος μας το μπορεί όσο κανείς, αρκεί να το συναισθανθούμε και κατανοήσουμε. Προικιά μας είναι η τεχνογνωσία μας, συναρτημένη με την πλούσια και έγκαιρη εμπλοκή μας στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο. Τεράστιο πλεονέκτημά μας είναι η απαλλαγή μας από τα βαρίδια ενός βάρβαρου βιομηχανικού παρελθόντος, της κατ’ εξοχήν, δηλαδή, αγχόνης για τη Δύση που το γέννησε.
Είναι καιρός να ανατρέψουμε ριζικά την κυρίαρχη ατζέντα. Μπρος στο έωλο ιδεολόγημα της ανάπτυξης, οφείλουμε να συναισθανθούμε την εφικτή όσο ποτέ δυνατότητά μας για ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση. Ζωτική οφειλή τόσο στην ιστορία μας όσο και στις γενιές που έρχονται.
9 ΣΧΟΛΙΑ
Η Ελλάδα έχει ικανότατους επιστήμονες, μηχανικούς και επιχειρηματίες. Σαν απλό παράδειγμα αναφέρω την Σούκος Ρομπότς με μεγάλες εξαγωγικές επιτυχίες και παραγωγή ρομποτικών κατασκευών, αυτοματισμών και οπλικών συστημάτων.
http://www.soukosrobots.gr
http://www.bccdworld.com/pdf/technical_description.pdf
Το πρόβλημα είναι αλλού. Στην διαρκή καταστρoφική αντίδραση της κρατικής γραφειοκρατίας, αλλά και κομματκών παραγόντων, οικολόγων-εναλλακτικών κλπ. Το ίδιο το Αρδην ουσιαστικά στηρίζει την αντίθεση μερικών ατομων που, κατά την άποψη μου, για ιδιοτελείς λόγους εμποδίζουν την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην Κρήτη.
http://ardin-rixi.gr/archives/14541
Οι άνθρωποι αυτοί, ήταν περήφανοι, για αυτό που παρήγαγαν. Αυτοτελώς.
Συντηρούσαν βιομηχανίες, χωρίς να υπάρχει η έννοια του “αγοράζω” έτοιμα
ανταλλακτικά, για τίς μηχανές-εργαλειομηχανές. Οτι χρειαζόταν το κατα- σκεύαζαν, στα τοπικά χυτήρια-μηχανουργεία.
ΔΕΝ υπήρχε ακόμα, η “αμερικανιά” του BLR. (Beyond Local Repair).
ΟΛΑ επισκευαζόταν ή κατασκευαζόταν “επί τόπου”.
Θυμάμαι έντονα,την φράση του πατέρα μου (μηχανικός συντηρητής σε βιο-
μηχανία παπουτσιών, στην Β. Ελλάδα το 1950-1960).
Με ένα τόρνο, μία φρέζα και μία πλάνη φτιάχνεις ένα τόρνο μία φρέζα
και μία πλάνη.
Τέλος, ουδεμία “οσφυοκαψία” ή “ευρωλαγνεία” δήλωναν στούς ευρωπαίους
κατασκευαστές, με τούς οποίους συνεργαζόταν.
Τούς θεωρούσαν “μηχανουργούς-εμπόρους”, με κυρίαρχο το δεύτερο.
Μομφή ολκής, ο “έμπορας”, για την δική τους “μαστοριά”.
Δεν νομιζω οτι το θεμα των ανεμογεννητριων ειναι τοσο απλο.Και γω παλια ελεγα, οτι πρεπει να προωθηθουν,αλλα τωρα πιστευω οτι δεν πρεπει να γινει.Δεν ξερω για αυτους που λες,μπορει καποιοι να εχουν ιδιοτελεις σκοπους,αλλα το αρθρο της Ρηξης που παραθετεις(αν θυμαμαι καλα κατι αντιστοιχο υπαρχει και στο τελευταιο Αρδην),δειχνει οτι τ ολο θεμα ειναι ενα ειδος Σκουριας.Πρασινη αναπτυξη(κατι αντιστοιχο του λεφτα υπαρχουν) που ελεγε και ο Γιωργος……..
Κάθε εύλογος αναλυτής μπορεί να διαπιστώσει ότι στην Ελλάδα ο κρατισμός υλοποιείται ως επιβράβευση ουσιαστικά ανίκανων “επιχειρηματιών” οι οποίοι όμως είναι άσοι στη διαπλοκή και τη μηχανορραφία.
Ποιά είναι η απάντηση σε αυτό; Κατά τη γνώμη μου είναι η απελευθέρωση της δημιουργικότητας και των ταλάντων των απλών ανθρώπων (όπως ο Ροντήρης) από τα δεσμά του νεοελληνικού κρατισμού και της ευνοιοκρατίας, η ενίσχυση κι αποποινικοποίηση της ατομικής και συλλογικής πρωτοβουλίας των πολιτών…
Έχει και μεράκι και όρεξη για δουλειά και προκοπή ο Έλληνας. Δείτε του Κύπριους αδελφούς μας π.χ. που δεν το βάζουν κάτω παρά τα σφοδρά απανωτά χτυπήματα που δέχονται ή τον Απόδημο Ελληνισμό. Ακόμα και στο παλαιοθωμανικό ελλαδικό κρατικό μόρφωμα όμως με το υπερτραφές παρασιτικό δημόσιο το Ελληνικό “δαιμόνιο” δεν το βάζει κάτω. Ιδού ορισμένα παραδείγματα από το παρόν που επάξια συνεχίζουν την παράδοση του Ροντήρη και μάλιστα μακριά από το υδροκέφαλο κρατικοδίαιτο αθηνοκεντρικό “επιχειρηματικό” μοντέλο:
Μονάδα γαληνικού φαρμάκου στα Τρίκαλα: http://www.kertus.gr/patients/
Αναβίωση και αναπαλαίωση θρυλικών μοντέλων αυτοκινήτων στην Κατερίνη:
http://www.replicarhellas.com/pages_gr/index.htm
Μερικά καλά νέα ακόμη από την Κρήτη τούτη τη φορά:
http://www.nooz.gr/tech/taksidepste-me-iliako-motopodilato-me-mideniko-kostos
http://sunnyclist.com/
Χρειάζονται ενθάρρυνση αυτοί οι νέοι, κατά κύριο λόγο, άνθρωποι. Να προχωρήσουν, να προκόψουν να φθάσουν στο ύψος του Ροντήρη κι ακόμα παραπάνω.
Και βέβαια όπως ορθότατα επισημαίνεται και στο άρθρο όλες αυτές οι μεμονωμένες αλλά πολλά υποσχόμενες πρωτοβουλίες βασίζονται στο εξατομικευμένο, στο ειδικό, το συγκεκριμένο κι όχι στη μαζική παραγωγή και τις οικονομίες κλίμακος όπως στις ΗΠΑ ή τη Γερμανία κλπ. Εκεί ειδικεύεται ο Έλλην ανέκαθεν κι έχει συγκριτικό πλεονέκτημα: ξέρει να εντοπίζει και να εκμεταλλεύεται μικρά κενά ανάμεσα στους “ογκόπαγους” να ελίσσεται και να τα καταφέρνει εκεί που άλλοι με πιο μονοκόμματο μυαλό δε βλέπουν ούτε ευκαιρίες ούτε αξιόλογο περιθώριο ανάπτυξης.
Ωραιο το αρθρο. Θα ηθελα ομως να μας πειτε γιατι και πως καταχρεοθηκε η ΡΟΣΤΡΟ στην ΕΤΜΑ. Τι παιχθηκε εκει και πως ακριβως χρεοκοπησε? Ειναι σημαντικο να μας απαντησετε γιατι αυτα ειναι το ζουμι και απ’αυτα μαθαινουμε.
Θα ηθελα επισης (ισως σε καποιο επομενο αρθρο) να μας εξηγεισετε πιο ειναι το νομικο μπερδεμα (αν υπαρχει κατι τετοιο) που εχει καθηλωσει τωρα τα ελληνικα ναυπηγεια και τι προτινει η κινηση πολιτιτων Αρδην οτι θα πρεπει να κανει τωρα η ελληνικη κυβερνηση για να τα απεγκλοβισει απο την τωρινη τους κατασταση , να τα λειτουργησει ξανα και να τα μετατρεψει σε μοχλο αναπτυξης για τη χωρα.
Διαβαζω και αλλα περιοδικα, σχεδον ολα γραφουν γενικολογα αλλα δεν βαζω ερωτησεις…γιατι απο αυτον που δεν εχει ουτε ο Θεος δεν ζηταει…
Απο εσας εχουμε περισσοτερες απαιτησεις,
Οι Τράπεζες κατέστρεψαν αυτό το παραγωγικό μοντέλο. Όπως ακριβώς συμβαίνει και σήμερα.
“γιατί και πως καταχρεώθηκε η ΡΟΣΤΡΟ στην ΕΤΜΑ. Τι παίχτηκε εκεί και πως ακριβώς χρεοκόπησε?”
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα αφορά από την μια στα πραγματικά περιστατικά, και από την άλλη στις βαθύτερες αιτίες που τα προκάλεσαν.
Η ΡΟΣΤΡΟ είχε μια πολυσχιδή δραστηριότητα η όποια ενισχύθηκε προπολεμικά, όταν η διεθνής κρίση του 29 δυσκόλευε τις εισαγωγές και οδηγούσε τον τόπο, και εξ ανάγκης, να στραφεί στην μέγιστη αξιοποίηση των δικών του δυνατοτήτων. Παρ όλα αυτά, έτσι για την ιστορία, την ίδια εκείνη μεσοπολεμική περίοδο, ξένες εταιρείες όπως η SIEMENS, “μεσουρανούν” στις προμήθειες του ελληνικού δημοσίου. Για παράδειγμα ο αποθηκευτικός σταθμός σιτηρών του λιμανιού του Πειραιά (SILO), ανατίθεται στη «Siemens-Bauunion G.F.T.H.-Berlin», την ελληνική εταιρεία του πολιτικού μηχανικού Νικολάου Γαβαλά και το εργοστάσιο μηχανών «Hartmann A.G. Offenbach a.M.» το 1931 μετά από διεθνή διαγωνισμό του 1929.
Η ΡΟΣΤΡΟ κατασκευάζει μεγάλο μέρος του μηχανολογικού εξοπλισμού της ΕΤΜΑ, εταιρείας παραγωγής στην Ελλάδα τεχνητής μετάξης από το 1923, στηριγμένης κυρίως σε ενδογενή τεχνογνωσία, παρακολουθεί και στηρίζει την σοβαρή της ανάπτυξη σε όλο τον μεσοπόλεμο. Μεταπολεμικά, και συγκεκριμένα μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου, η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου του Φεβρουαρίου του 1951, επιτρέπει την αδασμολόγητη εισαγωγή τεχνητής μετάξης, σε μια εποχή που η ΕΤΜΑ είχε φτάσει να παράγει 1662 τόνους νήμα. Αυτή η πολιτική απόφαση την καταστρέφει, οδηγώντας την στην αναγκαστική διαχείριση του 1955. Η κρίση της ΕΤΜΑ από το 1952 και μετά ζημιώνει καθημερινά την ΡΟΣΤΡΟ η οποία αντί να διακόψει την συνεργασία της μαζί της, οδηγείται σε τραπεζικό δανεισμό προκειμένου να στηρίξει τον πολυετή συνεργάτη και πελάτη της. Το γεγονός αυτό την συμπαρασύρει και εκείνη σε πτώχευση το 1955.
Στα αρχεία της Τραπέζης Πειραιώς υπάρχει πολύ υλικό που δείχνει την δραματική για την εταιρεία εξέλιξη των γεγονότων. Ανατρέχοντας όμως κανείς στα ίδια αρχεία μπορεί εύκολα να διαπιστώσει πως αντίστοιχα φαινόμενα συμβαίνουν σε ολόκληρο τον ακμαίο κατά τον μεσοπόλεμο βιομηχανικό κλάδο. Ελάχιστες βιομηχανικές μονάδες επιβιώνουν τότε. Η μακροσκελής επιστολή του Γιάννη Ροντήρη από το ίδιο αρχείο, προσφέρει βάσιμες ενδείξεις για τα βαθύτερα αίτια αυτής της καταστροφής, που οδηγούν ευθέως στις κεντρικές κυρίαρχες πολιτικές επιλογές.
Με δυο λόγια οι τότε πολιτικές ηγεσίες, θέλοντας να εντάξουν γρηγορότερα τη χώρα στο νέο διεθνές οικονομικό τοπίο και τις επιταγές της Δύσης, τόσο γιατί δεν πίστευαν καθόλου στις βιομηχανικές δυνατότητες της χώρας, όσο και γιατί είχαν πιθανότατα άλλα άμεσα οικονομικά ανταλλάγματα, σαμποτάρουν συνειδητά την όποια τοπική παραγωγική προσπάθεια, στρέφοντας την οικονομία στις εισαγωγές, τον αγροτικό τομέα και τις υπηρεσίες.
Το περίφημο οικονομικό θαύμα της δεκαετίας του 60 με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 7% δεν πρόκυψε τόσο από κάποια κεντρική συνειδητή πολιτική επιλογή όσο από τις ίδιες τις αντιστάσεις της ελληνικής κοινωνίας που οδήγησαν σε μια ιδιόμορφη “ενδογενή” οικονομική αλλά και πολιτισμική έκρηξη που κανείς από τους ξένους επικυρίαρχους ούτε σχεδίασε αλλά ούτε και περίμενε.
Σε αυτήν συνεισέφερε δραματικά το ηττημένο τμήμα του ελληνικού λαού, το αποκλεισμένο λόγο φρονημάτων από το χώρο του δημοσίου, που στράφηκε σαν σε σανίδα επιβίωσης, στις πολυμήχανες δυνατότητες και τα ταλέντα του στο χώρο της μεταποίησης και της κατασκευής.
Την περίοδο αυτή διακόπτει βίαια η χούντα, αν και επιχειρεί να καρπωθεί την φυσική αδράνεια των οικονομικών γεγονότων, και τερματίζει οριστικά η δεκαετία του 80.
Κατά τη γνώμη μου αυτή η τελική καταστροφή της περιόδου του ΠΑΣΟΚ δεν οφείλεται αποκλειστικά στην “κλεπτοκρατία” αλλά και στην ίδια την συγκυρία μιας ριζικής αλλαγής στο παγκόσμιο παραγωγικό περιβάλλον, αλλαγής της οποίας την σημασία μόλις τώρα αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε πλήρως.
Την δεκαετία του 80 ξεκινά να ανδρώνεται η τρίτη βιομηχανική επανάσταση και οι τότε κυβερνήσεις, σαν να αγνοούν παντελώς αυτό το γεγονός, κάτω από την ευφορία των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων, αντί να συνεισφέρουν στην προσαρμογή της χώρας σε μια ριζικά νέα παραγωγική εποχή, επιχειρούν να μπαλώσουν πληγές με φάρμακα και μοντέλα ενός τρόπου παραγωγής που είχε παγκοσμίως προ πολλού τελειώσει, θρέφοντας παράλληλα την πολιτική διαπλοκή. Αυτή η παντελώς “εκτός τόπου και χρόνου” επιλογή οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην σημερινή καταστροφική συνθήκη.
Οι ιστορικοί έχουν πολλά να δουν με άλλο μάτι για ολόκληρη αυτή την μεταπολεμική παραγωγική περίοδο, για την όποια η συγκροτημένη μας γνώση είναι νομίζω πολύ φτωχή. Παρ όλο που οι παραγωγικές συνθήκες σήμερα είναι παντελώς διαφορετικές η ενδελεχής προσέγγιση εκείνης της περιόδου είναι απαραίτητη προκειμένου να προσεγγίσουμε την “παραγωγική μας ταυτότητα” στο παρόν και το μέλλον, με παντελώς “άλλο” από ένα κοινότοπο μάτι.
Ένα βιομηχανικό παρόν και μέλλον υπό τις νέες συνθήκες δεν προϋποθέτει αναγκαστικά καθόλου ένα ακμαίο βιομηχανικό παρελθόν. Προϋποθέτει όμως εκείνο το “ελαφροπάτημα” στη “βιομηχανική επανάσταση” και το βιομηχανικό παρελθόν της Δύσης το όποιο καθόλου μα καθόλου δεν μας λείπει, γεγονός το οποίο, από άγνοια η πρόθεση, πάρα πολλοί γύρω μας σήμερα συστηματικά υποτιμούν.
Σας ευχαριστω κε Κυρανη για την ταυτοχρονα τεκμηριωμενη και απλα εξηγημενη απαντηση.
Ειναι τελικα ενα ερωτηματικο αν σ’αυτη τη χωρα μηπως θα επρεπε να εχουμε τελικα τρια ματια. Με ενα στη πλατη για να προσεχουμε τα πισωπλατα μαχαιρωματα.
Ο μηχανικος και ο πολιτικος (που θελει να κανει εργο) μοιαζουν σε κατι…πρεπει και οι δυο να ξερουν καλα την ποιοτητα, τα χαρακτηρηστικα και τη συμπεριφορα του υλικου το οποιο χρησιμοποιουν. Τους πολιτικους σε αυτο τους βοηθαει η ιστορια. Ομως σε σχεση με τους ελληνες αυτο δυσκολευει. Καθως ας μην ξεχναμε οτι ειμαστε μυστηριος λαος…Οποτε περισσοτερη εμβαθυνση χρειαζετε.
Ο Ροντιρης βεβαια δεν ηταν πολιτικος…ηταν μηχανικος ο ανθρωπος…αλλα την εφαγε απο τους πολιτικους. Και μαζι μ’αυτον και πολυς κοσμος!
Αν και δεν ειναι του τομεα μου θεωρω οτι θα ηταν εξαιρετικα χρησιμο να καταγραφει σε ενα βιβλιο ο τροπος λειτουργιας της Ροστρο κυριως οσον αφορα το προσωπικο. Πως ηταν κατανεμημενο, ποια η ιεραρχια του, ποια η μεταξυ τους σχεση . Πως ηταν το management . Πως ηταν δηλαδη δομημενο και πως λειτουργουσε αυτο το μηχανουργιο-οργανισμος. Επισης το πως εστηνε και δουλευε ο Ροντιρης το μηχανουργιο.Τις ικανοτητες του σε σχεση με τη συμπεριφορα και την χρησιμοποιηση του προσωπικου που δουλευε σ’αυτον . Πως αντιμετοπιζε και επελυε τα διαφορα προβληματα, πως εφτιαχνε τα σχεδια του κτλ
Ισως ετσι ο Ροντιρης, περα απο το τεραστιο εργο που αναμφισβητητα εκανε, να συνεχιζει να βοηθαει και τωρα και στο μελλον. Και ισως να βοηθησει ετσι και καποιους μελλοντικους επιδοξους ”Ροντιριδες” (που τοσο εχει αναγκη αυτη η χωρα) να ξεκινησουν κατι παρομοιο αλλα καινουργιο.