Από τον Θεόδωρο Ζιάκα
Μαρία Μαγγιώρου: Σύγχρονα ψέματα και αρχαίες αλήθειες.
Για μια οντολογική αναθεώρηση της Δύσης.
(Εναλλακτικές Εκδόσεις 2016)
Στο βιβλίο αυτό η Μαρία Μαγγιώρου μας δίνει την οντολογική πολιτική ανάλυση της σύγχρονης Δύσης.
Θεωρώντας, ότι η αληθινή πολιτική σκέψη είναι οντολογική, εκτιμά την απουσία της στον σύγχρονο κόσμο, ως κατ’ εξοχήν πολιτικό πρόβλημα. Η απουσία οντολογικής πολιτικής σκέψης κρύβει τη σαθρή, όπως διεξοδικά αποδεικνύει, οντολογική θεμελίωση της Δύσης και τα εξ αυτής ανακύπτοντα ιστορικά αδιέξοδα.
Όπως θα δει ο αναγνώστης του βιβλίου, τα ευρήματα της οντολογικής μεθόδου πολιτικής ανάλυσης είναι εντυπωσιακά. Και, καθώς συμβαίνει να είναι αόρατα υπό το πρίσμα των καθιερωμένων μεθόδων, αποφενακίζουν όλα τα καθαγιασμένα ιδεολογήματα. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη, ότι τα οντολογικά κριτήρια επισημαίνουν διαχρονικούς ταυτοποιητικούς ελκυστές, αντιλαμβανόμαστε ότι η οντολογική μέθοδος δύναται να παρατεθεί, ως εναλλακτική πρόταση στις κλασικές νεωτερικές προσεγγίσεις: την οικονομική (φιλελεύθερη και μαρξιστική), την εθνοκρατική (πάλη των κρατών), τη θρησκευτική (πάλη των θρησκειών) και τη γεωπολιτική (πάλη των θαλάσσιων με τις ηπειρωτικές δυνάμεις). Χώρια που δύναται να τις ερμηνεύσει.
Για να διακρίνεις όμως την οντολογία ενός πολιτισμού, πολύ δε περισσότερο να την κρίνεις, πρέπει να πατάς σε μιαν άλλη οντολογία. Υπάρχει εδώ το αναγκαίο αρχιμήδειο στήριγμα;
Όντως υπάρχει, διότι το όλο εγχείρημα αντλεί την επιστημολογική εγκυρότητά του από τη ριζικά διαφορετική οντολογική θεμελίωση του ελληνικού πολιτισμού, την οποία μας την ανέδειξαν οι τρεις μεγάλοι στοχαστές μας Κώστα Παπαϊωάννου, Κορνήλιος Καστοριάδης και Κώστας Αξελός, το έργο των οποίων γνωρίζει όσο ελάχιστοι. Οι συνθετικές δυνατότητες αξιοποίησής του είχαν φανεί άλλωστε από το 1998, με το πρώτο μεγάλο έργο της, «Ο λόγος της αυτονομίας», από τις εκδόσεις Σάκκουλα.
Θα χαρακτήριζα το βιβλίο της κ. Μαγγιώρου θεμελιώδη συμβολή στη διαμόρφωση μιας εγχώριας πολιτικής σκέψης διεθνούς εμβέλειας, επικαλούμενος τους ακόλουθους τρεις κυρίως λόγους.
Ο πρώτος λόγος είναι, ότι το βιβλίο μάς παρέχει εδραία πρόσβαση στη φιλοσοφία της Πολιτικής (με κεφαλαίο Π), όπου και βασιλεύει η πιο πηχτή μας άγνοια. Πρόκειται για τη μετάβαση από τη φιλοσοφική οντολογία του Εν – Πολλά στην κοινωνική οντολογία του Εμείς – Εγώ και από εκεί στη διερεύνηση των επάλληλων στη Δύση μεταμορφώσεων των εμβαλωματικών λύσεων, που κάθε τόσο επινοούνται πάνω στο δίπολο ιδεαλισμός – πραγματισμός, για να αντισταθμίσουν τα οργανικά ελλείμματα της κυρίαρχης γερμανογενούς ατομοκρατικής οντολογίας. Πρόκειται ασφαλώς για θεματική «πολύ δύσκολη» για τον σημερινό άνθρωπο, όχι γιατί είναι εκ φύσεως ιδιαζόντως δύσκολη, αλλά επειδή η δυτική σκέψη έχει εξορίσει την οντολογία από τη φιλοσοφία και επιπλέον έχει συρρικνώσει τη φιλοσοφία σε εργαλειακή θεραπαινίδα της επιστήμης. Αφήνοντας έτσι, όχι μόνο την πολιτική σκέψη χωρίς επίγνωση των οντολογικών της προϋποθέσεων, αλλά και την ίδια την επιστήμη.
Ο δεύτερος λόγος είναι, ότι το βιβλίο ορίζει μια σαφή θεωρητική αφετηρία για τη σύνδεση εθνικής ταυτότητας και εθνικού συμφέροντος, που είναι απαραίτητη για να έχει νόημα ο όρος «εθνική στρατηγική» (όρος που σε μας κατάντησε «πουκάμισο αδειανό»). Λαμβανομένου όμως υπόψη, ότι «πόλεμος πάντων πατήρ», είναι επόμενο ότι χωρίς σαφείς τις περί αυτά ορθές νοηματοδοτήσεις, δεν είναι δυνατόν να απαντηθεί το θεμελιώδες αξίωμα της εθνικής στρατηγικής: «Αν ούτε τον εαυτό σου γνωρίζεις ούτε τον εχθρό σου, η μοίρα σου είναι να είσαι για πάντα δούλος»! Το Εμείς, ως «εαυτός» μας και το Εμείς του «άλλου» ως «εχθρού», μόνο με οντολογικά κριτήρια επιδέχονται ορθό προσδιορισμό. Και τούτο γιατί η διαχρονική υπόσταση του Εμείς, στην ύπαρξη της οποίας και αναφέρεται η «ταυτότητα», συναρτάται με την οντολογική του θεμελίωση.
Ο τρίτος λόγος είναι, ότι από τα συμφραζόμενα του βιβλίου προκύπτει μια θεωρία διεθνών σχέσεων βασισμένη στην ελληνική οντολογία. Ως τέτοια, τοποθετεί το αντικείμενό της πέρα από τις ισχύουσες θεωρίες, που διδάσκονται στα πανεπιστήμια και οι οποίες ξεκινούν από τα μανιχαϊστικά δίπολα ολισμός – ατομισμός και ιδεαλισμός – πραγματισμός, με τους ούτως ή άλλως προβληματικούς δυαδικούς συνδυασμούς τους. – «Προβληματικούς», επειδή ο όποιος κυρίαρχος πόλος, καθώς αυτο-υπολαμβάνεται ως μοναδικά «πραγματικός», υποτάσσει τον άλλο (τον ούτως ή άλλως αναγκαίο) για την πολιτική του σύσταση, σαν η οντολογική του ύπαρξη να είναι «καταχρηστική», «επιφατική», «ψευδαισθησιακή». Πράγμα αναπόδραστα φενακιστικό όλων των ανακυπτόντων προβλημάτων.
Το βιβλίο είναι πιστεύω θεμελιώδες ειδικά για τους τρεις παραπάνω λόγους, αλλά και για άλλους μερικότερους, πολύ σημαντικούς επίσης, όπως η εκάστοτε διελκυστίνδα των ιδεολογιών, που συνοδεύουν την ιστορική πορεία εδραίωσης της κυρίαρχης στο σύγχρονο κόσμο ατομικιστικής οντολογίας. Βέβαια είναι θεμελιώδες μόνο για όποιον νοιάζεται για τα «Κοινά». Και ενδιαφέρεται να αποκτήσει πάλι νόημα η παμπάλαια τούτη, εντελώς κούφια σήμερα λέξη, που κυριολεκτεί το εθνικό μας Εμείς.
Το βιβλίο της Μαρίας Μαγγιώρου, Σύγχρονα Ψέματα και Αρχαίες Αλήθειες
Για μια οντολογική αναθεώρηση της Δύσης θα παρουσιαστεί την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου, ώρα 19:00:
Το βιβλίο θα παρουσιάσουν:
Βασίλης Ράπανος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Χρήστος Γκόρτσος, καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
Θεόδωρος Ζιάκας, συγγραφέας, ερευνητής
Πέτρος Ευθυμίου, εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος
Παναγιώτα Βάσση, δρ. φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Η παρουσίαση θα γίνει στον χώρο πολιτικής & πολιτισμού
«Ρήγας Βελεστινλής», Ξενοφώντος 4, Πλ. Συντάγματος