Οι παραδοσιακές κατηγορίες ανατρέπονται
Του Martial Foucault* από την Ρήξη φ. 131
Προεδρικές εκλογές: Η πρόθεση ψήφου των κοινωνικοοικονομικών κατηγοριών όλο και περισσότερο ανατρέπει την παραδοσιακή διαίρεση αριστερά-δεξιά, σύμφωνα τον Μαρσιάλ Φουκώ, διευθυντή του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων Cevipof.
Οι μελέτες της εκλογικής κοινωνιολογίας έχουν καταδείξει εδώ και σχεδόν εβδομήντα χρόνια, ότι η ταξική ψήφος χαρακτηρίζεται από μια έντονη πολιτική διαφοροποίηση, σύμφωνα με την οποία οι λαϊκές τάξεις έστρεφαν την επιλογή τους σε έναν υποψήφιο της αριστεράς και οι προνομιούχες τάξεις σε έναν υποψήφιο της δεξιάς. Το 1944, ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Πολ Λαζαρσφέλντ έγραφε πως «τα κοινωνικά χαρακτηριστικά υπερκαθορίζουν τα πολιτικά χαρακτηριστικά». Σήμερα, η ταξική ψήφος δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς, αλλά έχει βαθύτατα μετασχηματιστεί. Οι διάφορες κοινωνικο/επαγγελματικές κατηγορίες έχουν λιγότερο συγκρουσιακή σχέση με την οικονομία, ενώ πολλά πολιτικά κόμματα έχουν απομακρυνθεί από το πρόγραμμα που τα συνέδεε με τους φυσικούς ψηφοφόρους τους.
Το ενδέκατο κύμα της έρευνας Cevipof επιβεβαιώνει τη διάβρωση της ταξικής ψήφου, η οποία ενισχύεται από την ανασύνθεση του εκλογικού χώρου σε τέσσερις ομάδες πολιτικών οικογενειών (αριστερά, κέντρο, δεξιά και ακροδεξιά). Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση τίθεται το θέμα της ψήφου των διαφόρων κοινωνικο-επαγγελματικών κατηγοριών. Για να απαντήσουμε με ακρίβεια, είναι σημαντικό να διακρίνουμε τη σύνθεση (σε εκατό εργάτες, υπάρχει μια πλειοψηφία που υποστηρίζει το Εθνικό Μέτωπο;) και τη διάρθρωση (μεταξύ εκατό ψηφοφόρων του Μπενουά Αμόν, πόσοι είναι εργάτες;).
Ως προς τη σύνθεση
Τον Φεβρουάριο του 2017, παίρνοντας υπόψη το σύνολο των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους εργατών, το 42% από αυτούς σκοπεύουν να μην ψηφίσουν, έναντι του 39% των υπαλλήλων και του 34% των στελεχών και των ελευθέρων επαγγελματιών. Έτσι, μεταξύ των 100 εργατών, το 42% πιθανότατα θα απέχει, 25% θα ψηφίσει Λεπέν, 10% θα επιλέξει τον Εμμανουέλ Μακρόν, το 8% τον Ζαν Λυκ Μελανσόν και το 7% τον Μπενουά Αμόν. Κατά συνέπεια, το πρώτο κόμμα των εργατών είναι η αποχή, πολύ περισσότερο από το Εθνικό Μέτωπο. Αλλά, μεταξύ των εργατών που είναι βέβαιοι ότι θα ψηφίσουν (58%), το 44% θα υποστηρίξει το Εθνικό Μέτωπο· το 16% στηρίζει τον υποψήφιο του «Εμπρός» (τον Μακρόν, 14% τον ηγέτη της «Ανυπότακτης Γαλλίας» (τον Μελανσόν, και 12% τον πρόσφατο νικητή των σοσιαλιστικών προκριματικών (τον Αμόν).
Συνολικά, η ταξική ψήφος των εργατών έχει απομακρυνθεί ριζικά από την αριστερά, αφού όλοι οι υποψήφιοι που τοποθετούνται στα αριστερά του φάσματος (Ναταλί Αρτώ, Φιλίπ Πουτού, Ζαν Λυκ Μελανσόν, Μπενουά Αμόν, Γιανίκ Ζαντό) συγκεντρώνουν μόνο το 16% των ψήφων του συνόλου των εργατών και το 28% των ψήφων εκείνων που είναι βέβαιοι ότι θα συμμετάσχουν στις εκλογές.
Σύμφωνα με την ίδια αριθμητική λογική, η ψήφος των υπαλλήλων κατανέμεται μεταξύ της αποχής (39%), της κας Λεπέν (21%), του κου Μακρόν (13%) και του κου Αμόν (8,5%). Κατανοούμε πληρέστερα έτσι την αποδιάρθρωση της ταξικής ψήφου, καθώς οι αριστεροί υποψήφιοι κάθε είδους δεν κατορθώνουν πλέον να συσπειρώσουν τις ψήφους των λαϊκών τάξεων. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, αλλά ενισχύεται δραματικά: το 2002, το 43% των εργατών και το 39% των υπαλλήλων ψήφιζε ακόμα αριστερά.
Υψηλή αποχή των αγροτών
Αλλά και στη δεξιά, οι μετασχηματισμοί είναι επίσης σημαντικοί. Ενώ τα στελέχη, οι ελεύθεροι επαγγελματίες, καθώς και οι αγρότες, αποτελούσαν τον πυρήνα του εκλογικού σώματος της δεξιάς, αυτές οι κοινωνικές κατηγορίες δεν είναι πλέον τόσο κυρίαρχες. Για παράδειγμα, μεταξύ των 100 στελεχών που σίγουρα θα ψηφίσουν, 32% θα στηρίξουν τον Εμμανουέλ Μακρόν, 19% τον Φιγιόν, 18% τον Μπενουά Αμόν και 15% τη Μαρίν Λεπέν.
Παρά το υψηλό ποσοστό αποχής (51%), το ένα τρίτο των αγροτών φαίνεται να γοητεύεται από την υποψήφιο του Εθνικού Μετώπου, και μόνο το 20% επιλέγει τον Φιγιόν. Τελικώς, μόνο μεταξύ των συνταξιούχων ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών συγκεντρώνει τα καλύτερα ποσοστά του με 28%.
Μεταξύ των στελεχών επιχειρήσεων και των ελευθέρων επαγγελματιών, που συνδυάζουν τον κληρονομικό πλούτο με μια πιο φιλελεύθερη οικονομική συμπεριφορά, η δεξιά του Φρανσουά Φιγιόν καταφέρνει να συγκεντρώσει το 19% και το 22% σε κάθε κατηγορία. Άλλες μορφές του εκλογικού ανταγωνισμού απειλούν τώρα την ψήφο της δεξιάς: 32% των στελεχών θα ψηφίσει τον Εμμανουέλ Μακρόν και το 29% των ελεύθερων επαγγελματιών θα επιλέξει τη Μαρίν Λεπέν.
Σχετικά με τη δομή
Σχετικά με τη δομή του εκλογικού σώματος του κάθε υποψηφίου, υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Κατ’ αρχάς, η κατηγορία των συνταξιούχων είναι κυρίαρχη: το 52% των ψηφοφόρων του κου Φιγιόν, το 33% των ψηφοφόρων του κου Μακρόν, το 30% εκείνων του κου Μελανσόν. Με 14 εκατομμύρια συνταξιούχους στη Γαλλία (ένας ψηφοφόρος στους τρεις), δεν είναι να απορεί κανείς για το ότι όλοι οι υποψήφιοι προσπαθούν να προσελκύσουν αυτό το εκλογικό σώμα. Ωστόσο, αυτή η επαγγελματική κατηγορία δεν είναι καθόλου ομοιογενής, ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί κοινωνική τάξη.
Η κοινωνική-επαγγελματική δομή του εκλογικού σώματος των κκ Αμόν και Μακρόν είναι σχετικά πορώδης, δεδομένου ότι προσελκύουν περίπου το ίδιο ποσοστό ανώτερων και μεσαίων στελεχών, υπαλλήλων και συνταξιούχων.
Αντίθετα, το εκλογικό σώμα της υποψηφίου του Εθνικού Μετώπου ξεχωρίζει για το ότι περισσότερο από το ένα τρίτο των ψηφοφόρων της ανήκουν στις λαϊκές τάξεις (21% υπάλληλοι και 16% εργάτες) έναντι 15% για τον Φρανσουά Φιγιόν και 21% για τον Εμμανουέλ Μακρόν.
Παρά την αναμφισβήτητη αξία της για την κατανόηση της εκλογικής δυναμικής, η ταξική ψήφος το 2017 μοιάζει να έχει εκραγεί. Σε ένα πολιτικό σύστημα όλο και λιγότερο δικομματικό, η εκλογική συμπεριφορά των κοινωνικοοικονομικών κατηγοριών ξεπερνά την παραδοσιακή διαίρεση αριστερά-δεξιά, διαιρεί και καταδεικνύει μια έλξη μεγαλύτερη από ποτέ για εκείνους τους υποψηφίους οι οποίοι ισχυρίζονται ότι έχουν ξεπεράσει αυτή την ιστορική αντίθεση.
Επιμέλεια: Γιώργος Καραμπελιάς
