«Ο Κανάρης στην Κύπρο το 1821», Γ. Μαυρογένης.
Ένα κυπριακό μυθιστόρημα για το 1821
Του Ιωάννη Μιχαλακόπουλου από την Ρήξη φ. 142
Η προσφορά των Ελλήνων της Κύπρου στους εθνικούς αγώνες της Μητέρας Πατρίδας είναι αναμφισβήτητη και διαχρονική. Παρά το πέρασμα πολλών κατακτητών από τη Μεγαλόνησο σε διάφορες ιστορικές περιόδους, το ελληνορθόδοξο στοιχείο δεν λύγισε· αντίθετα, με ζήλο πάντα συμμετείχε, αγωνίστηκε, θυσιάστηκε στο πλευρό της υπόλοιπης Ελλάδας. Από την Παλιγγενεσία του ’21 μέχρι τον «ατυχή» πόλεμο του 1897 και το Μακεδονικό Αγώνα… Από τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 έως τη Μικρασιατική Εκστρατεία και το έπος της Πίνδου. Στο «Μεσολόγγι το μικρό», μέσα στα πυρπολικά του Κανάρη, στην Ταξιαρχία Σμολένσκη, στο Μπιζάνι, στον Σαγγάριο, στην ελληνοαλβανική μεθόριο οι υπόδουλοι Κύπριοι με αυταπάρνηση συνέδραμαν στις απελευθερωτικές προσπάθειες των αλύτρωτων Ελλαδιτών αδελφών, είτε με αποστολή εθελοντών στρατιωτών είτε και με εράνους.
Κατά την όλη σχετική έρευνα, εκτός από τις αδιαμφισβήτητες και εναργείς «ψηφίδες Ιστορίας» που ήλθαν στο φως, προέκυψε και ένα –άγνωστο στο ευρύ κοινό– λογοτεχνικό έργο…
Συγκεκριμένα, πρόκειται για το μυθιστόρημα με πλήρη τίτλο, «Ο Μορφίτης Αβραάμ ή Η φιλική Εταιρεία. Φονική τις σκηνή παρά τη μονή του Αγίου Γεωργίου του Μακρύ, εν Κύπρω», που δημοσιεύθηκε σε έξι συνέχειες, την άνοιξη του 1874, στην εβδομαδιαία εφημερίδα «Κάιρον», εν Αιγύπτω. Κατά πάσα ένδειξη, ο συγγραφέας –του οποίου το όνομα δεν αναφερόταν στο κείμενο– ήταν ο Θεόδουλος Φ. Κωνσταντινίδης, ο κατοπινός θεμελιωτής της κυπριακής δημοσιογραφίας. Δυστυχώς, η δημοσίευση διακόπηκε απότομα και ανεξήγητα.
Η υπόθεση διαδραματίζεται κατά τις παραμονές της ελληνικής Επανάστασης του 1821 αρχικά στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Μακρύ, στη Λάρνακα, και κατόπιν στις κορυφές του κυπριακού Ολύμπου.
Αναλυτικότερα, η δράση ξεκινάει στις αφροκέντητες ακτές της Λάρνακας, όπου αποβιβάζεται ο Χαράλαμπος Μάλης (μεταμφιεσμένος σε γέροντα μοναχό Γεράσιμο…) κομίζοντας απόρρητες οδηγίες από τη Φιλική Εταιρεία. Εν συνεχεία, ο καλόγερος Γεράσιμος συναντάει τρεις φορές τον Αρχιεπίσκοπο (Κυπριανό) χωρίς, όμως, να τον πείσει να συμπράξει στα επαναστατικά σχέδια (τουλάχιστον στο δημοσιευμένο τμήμα του μυθιστορήματος). Γιος του Μάλη είναι ο Αβραάμ Μορφίτης, ρωμαλέος και γιγαντόσωμος άνδρας, αρχηγός των «Κυπρίων αρματολών». Λίγο μετά τη συνάντηση του Αβραάμ με τον Γεράσιμο, ο τελευταίος δέχεται επίθεση τεσσάρων Τούρκων στρατιωτών. Επεμβαίνει όμως ο Μορφίτης και σκοτώνει τους τρεις. Το επόμενο πρωί ο Αβραάμ συνοδεύει τον πατέρα του στο Τρόοδος. Το μυθιστόρημα διακόπτεται την ώρα που ο μοναχός Γεράσιμος (Χαρ. Μάλης) οραματίζεται το «φάσμα της Ελευθερίας»…
Ο εντοπισμός και η έκδοση του ημιτελούς «Μορφίτου Αβραάμ» (βλ. παράρτημα περιοδικού Μικροφιλολογικά, τ. 17, 2015, έρευνα-επιμέλεια Πέτρος Παπαπολυβίου) έρχεται να συμπληρώσει τις γνώσεις μας και τη σχετική βιβλιογραφία για τη λογοτεχνική πρόσληψη των γεγονότων του 1821 στην Κύπρο. Χαρακτηριστικότατη για το ύφος και το πνεύμα του κειμένου είναι η παράγραφος που ακολουθεί, η οποία παρουσιάζει την οπτασία του Γεράσιμου –και τα μεγάλα κυπριακά διλήμματα της εποχής– λίγες βδομάδες πριν την έναρξη της ελληνικής επανάστασης…
«Η φαντασία του γέροντος κατά την στιγμήν εκείνην ήτο πλήρης ενθουσιασμού, τω εφαίνετο ότι έβλεπεν ένθεν μεν επί της Σαλαμίνος τον Ευαγόραν στήνοντα πέριξ του Πέρσου, όστις ως χείμαρρος πολυτάραχος επέπιπτε κατ’ αυτής τους κρατερούς αιχμητάς του, ένθεν δε επί του Κιτίου τον Στωικόν γέροντά του∙ έβλεπεν εις το φως της σελήνης, πελώριον ανιστάμενον από του τάφου του φάσμα τι, γύρω του οποίου επλανώντο μυρίαι αστράπτουσαι σκιαί και εκάλουν αυτό διά του ονόματος, Ελευθερία. Ελύσσα το φάσμα τούτο βλέπον μουσουλμανικάς κιδάρεις∙ ανοίγον δε τας χείρας του ως πτέρυγας προς τους ουρανούς επέτα ανακράζον, “αν δεν δράξης τα όπλα, ποτέ πλέον, ποτέ επί σου δεν πατώ ω Κύπρος”, και έπειτα, μαύρα σκότη, έβλεπεν ο γέρων εξαπλούμενα επ’ αυτής και εν μέσω αυτών, περικεφαλαίας, ασπίδας και θώρακας, και λόγχας, και ήκουε συγκεκριμένας φωνάς και οιμωγάς και θρήνους πολλών θνησκόντων.»
ΠΗΓΗ: papapolyviou.com
