Μια προβολή της Κινηματογραφικής Λέσχης του ΑΡΔΗΝ
Την Παρασκευή 11 Μαΐου, όπως και κάθε Παρασκευή*, η Κινηματογραφική Λέσχη του ΑΡΔΗΝ (cine ΡΗΞΗ), στα πλαίσια αφιερώματος για την 19η Μαΐου, Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων, πρόβαλλε την ταινία «Ρώτα την καρδιά σου».
Η συγκεκριμένη ταινία είναι γυρισμένη το 2010 και πραγματεύεται το ζήτημα των κρυπτοχριστιανών στην Τραπεζούντα την δεκαετία του 1870. Πιστεύεται ότι είναι η πρώτη ταινία που γυρίστηκε με αυτό το θέμα στη γείτονα χώρα, μιας και η ύπαρξη των κρυπτοχριστιανών θεωρείται ταμπού. Ο σκηνοθέτης της ταινίας Γιουσούφ Κουρσενλί γεννήθηκε το 1947 στην Μαυπαρή της Ριζούντας του Πόντου (τυχαίο άραγε;) και πέθανε τον Φεβρουάριο του 2012. Από όσο γνωρίζουμε ουδέποτε παίχτηκε στην Ελλάδα.
Η συγκεκριμένη ταινία είναι ένα λαϊκό δράμα (στα όρια του βουκολικού) και στην υπόθεσή του ο κρυπτοχριστιανός Μουσταφά ερωτεύεται μία μουσουλμάνα Εσμά, με τις πληροφορίες της ταινίας να αναφέρουν ότι πρόκειται για αληθινή ιστορία. Είναι γνωστό ότι κατά τον 17ο αιώνα ένα σημαντικό μέρος του χριστιανικού πληθυσμού του Πόντου αναγκάστηκε να ασπαστεί το Ισλάμ (κρατώντας την πίστη τους στο χριστιανισμό κρυφά) σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την εθνική και κοινωνική καταπίεση αλλά και τη βαριά φορολογία που είχε επιβληθεί στους χριστιανούς ως ένα μέτρο περαιτέρω πίεσης.
Το «Ρώτα την καρδιά σου» ακολουθώντας το κύριο ρεύμα των περισσότερων τουρκικών ταινιών, τελειώνει με ένα δραματικό διέξοδο. Σε αντίθεση με τις ταινίες του Χόλυγουντ όπου επιβάλλεται το χάπι εντ, στην Τουρκία συχνά πυκνά το δραματικό φινάλε αποτελεί την κύρια επιλογή. Παρ’ ότι είναι μια ταινία μετρίου οικονομικού προϋπολογισμού, αξίζει να σημειώσουμε την συμμετοχή σε αυτήν γνωστών Τούρκων ηθοποιών αλλά και την πάρα πολύ καλή απεικόνιση του πολιτισμικού, κοινωνικού και εθνικού πλαισίου της περιόδου στην οποία αναφέρεται, καθώς και την πολύ καλή φωτογραφία της.
Στις προβολές που διοργανώνει η Κινηματογραφική Λέσχη του ΑΡΔΗΝ, πάντα προηγείται αυτών μια ενημερωτική εισήγηση γύρω από την ταινία αλλά και μια συζήτηση μετά το πέρας αυτής, σχετικά με όσα παρακολουθήσαμε. Έτσι και τώρα στην ολοκλήρωση της προβολής οι θεατές (οι οποίοι ξεπερνούσαν τα εξήντα άτομα) συμμετείχαν σε μία ζωηρή συζήτηση γύρω από το θέμα των κρυπτοχριστιανών της Καππαδοκίας αλλά και τη γενοκτονία του Πόντου το 1919. Ανάμεσα στα όσα συζητήθηκαν αξίζουν να επισημανθούν τα εξής: Στην Τουρκία μέχρι πρόσφατα απαγορευόταν η πρόσβαση στο απόρρητο μητρώο του πληθυσμού στο οποίο υπήρχαν γενεαλογικές πληροφορίες που φθάνουν μέχρι την οθωμανική περίοδο μιας και τα αρχεία ξεκινούν από το 1882. Έτσι μόλις στις 8 Φεβρουαρίου του 2018 δόθηκε η δυνατότητα σε όσους το επιθυμούσαν, να ενημερωθούν διαδικτυακά για την εθνική και θρησκευτική ταυτότητα των προγόνων τους. Σε δύο μόλις ημέρες, πάνω από 5.000.000 Τούρκοι ενδιαφέρθηκαν για τις ρίζες τους με αποτέλεσμα το σάιτ να καταρρεύσει και η κυβέρνηση να αναγκαστεί να απενεργοποιήσει την υπηρεσία για αρκετές ημέρες. Τα όσα ακολούθησαν ήταν συγκλονιστικά. Τούρκοι, πεπεισμένοι εθνικιστές, έμαθαν ότι οι πρόγονοι τους ήταν Έλληνες, Κούρδοι ακόμη και Εβραίοι. Ο μύθος του καθαρού φυλετισμού της Τουρκίας, μύθος που καλλιεργήθηκε με ολοκληρωτικό τρόπο για αιώνες, κατέρρευσε μέσα σε δύο ημέρες.
Πολύ σημαντικό είναι το άρθρο του Τούρκου δημοσιογράφου Καγιά Γκενσκ που γράφτηκε την 1η Απριλίου του 2018 πάνω στο συγκεκριμένο θέμα και τιτλοφορείται «Ποιος είναι Τούρκος; είναι μπερδεμένο». Σε αυτό, ανάμεσα στα άλλα, αναφέρει ότι «Μάλιστα, μια μελέτη του 2012 στο περιοδικό Annals of Human Genetics διαπίστωσε ότι η πατρική καταγωγή των κατοίκων της Τουρκίας ήταν 38% ευρωπαϊκή, 35% από τη Μέση Ανατολή, 18% από τη Νότια Ασία και 9% από την Κεντρική Ασία», ενώ ασκεί κριτική στην πολιτική της καθαρής τουρκικότητας που επέβαλε για χρόνια το τουρκικό καθεστώς. Όπως επίσης χαρακτηριστικά γράφει «Ανοίγοντας διάπλατα το μητρώο πληθυσμού, η τουρκική κυβέρνηση –άθελά της– ίσως να άλλαξε τις ιδέες μας για την τουρκική εθνικότητα και να έθεσε για πάντα τέρμα στο μύθο της φυλετικής καθαρότητας».
Χαρακτηριστική είναι επίσης η περίπτωση του Χραμ Ντικ ο οποίος ήταν συντάκτης της αρμενικής εφημερίδας Agos το 2004, όταν έγραψε ότι η Σαμπιχά Γκοκτσέν ήταν αρμενικής καταγωγής. Το άρθρο αυτό ήταν το πρώτο μιας σειράς που έγραψε για το θέμα της απόκρυψης της αληθινής καταγωγής ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού στην Τουρκία, με αποτέλεσμα το τουρκικό υπουργείο Δικαιοσύνης να ξεκινήσει έρευνα για τις δραστηριότητες του και τελικά να δολοφονηθεί το 2007. Όπως έχει γράψει και ο Αρμένιος δημοσιογράφος Χάϊκο Μπαγκνάτ στο Al Monitor: «οι καταγραφές πληθυσμών είναι επικίνδυνες. Για αυτό δολοφονήθηκε ο Χραμ Ντικ».
*Οι κινηματογραφικές προβολές του cine ΡΗΞΗ γίνονται κάθε Παρασκευή στην αίθουσα πολιτικής και πολιτισμού «Ρήγας Βελεστινλής», Ξενοφώντος 4 Πλατεία Συντάγματος. Για το πρόγραμμα μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ΑΡΔΗΝ.
