του Νικόλα Δημητριάδη από το Άρδην τ. 87, Νοέμβριος 2011 – Ιανουάριος 2012
Βασίλης Τσιτσάνης, Ανθολόγιον ασμάτων, πρόλογος Βάσου Φτωχόπουλου
Κυπριακό δημοτικό: Ο θρήνος της Παναγιάς, πρόλογος Χρήστου Πέτρου
Ακάθιστος Ύμνος – Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, πρόλογος Κώστα Ζουράρι
Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Αιγαίον τρία ακόμη βιβλία στην σειρά Κείμενα – Κειμήλια. Αρδεύοντας από τον πλούτο της παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού, οι εκδόσεις του Βάσου Φτωχόπουλου μας παρουσιάζουν το κυπριακό δημοτικό τραγούδι
Ο θρήνος της Παναγιάς, τον Ακάθιστο Ύμνο και ένα ανθολόγιο τραγουδιών του Βασίλη Τσιτσάνη.
Προσπαθώντας να προσφέρουν στον ελληνισμό της Κύπρου και της Ελλάδας μία σειρά κειμένων για την Ελευθερία, οι εκδόσεις Αιγαίον ανέλαβαν το εγχείρημα συγκέντρωσης και έκδοσης κειμένων, ομιλιών και ανθολογιών από την ελληνική και παγκόσμια διανόηση, την παράδοση και τον πολιτισμό μας, που έφθασε αισίως τα τριάντα βιβλία. Ο στόχος αυτού του εγχειρήματος καθόρισε εξαρχής και τον τρόπο διάθεσης των βιβλίων: διανέμονται δωρεάν, από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων στην Λευκωσία (Έκτορος 40). Στην Αθήνα μπορείτε να τα βρείτε στο Εναλλακτικό Βιβλιοπωλείο.
Το να συμπεριλάβεις σε μία τέτοια συλλογή ρεμπέτικα και δημοτικά τραγούδια, ίσως ξενίζει. Τι σχέση μπορεί να έχει ο Τσιτσάνης με τον Ρήγα Φεραίο, τον Κολοκοτρώνη ή τον… Τσε Γκεβάρα; Και τι σχέση μπορεί να έχουν αυτοί με τους ύμνους της Ορθοδοξίας; Κι όμως, ειδικά στην σημερινή εποχή, ο αγώνας των λαών για την διατήρηση της ταυτότητας και του πολιτισμού τους αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για οποιονδήποτε άλλο αγώνα. Η ταυτότητα και η παράδοση διατηρούν αλώβητο το αντιστασιακό ήθος που χρειάζεται ο λαός μας για να παραμείνει ζωντανός.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, η έκδοση του Ακάθιστου Ύμνου και της ομιλίας «Πατρίδα ή Θάνατος» του Τσε Γκεβάρα δεν φαίνονται και τόσο αταίριαστες. Ίσα ίσα. η πρώτη αποτελεί εφόδιο για να κατανοήσουμε την δεύτερη.
Σε παλαιότερο άρθρο του (Άρδην, τ.77) ο Βάσος Φτωχόπουλος σημείωνε: «Εμείς πάμε εκκλησία όπως πάμε σε συγγενικά σπίτια, όπως πάμε στο σπίτι μας, και όχι επειδή έχουμε ενοχές και φοβόμαστε τον Θεό.» Στον πρόλογο του Θρήνου της Παναγίας, ο Χρήστος Πέτρου επεξηγεί:
«Σε αυτή την έκδοση αναδεικνύεται σε μεγάλο βαθμό ένα άλλο χαρακτηριστικό του λαού μας: Η οικειότητα με τα Θεία, και κυρίως η εξοικείωση με το μυστήριο της ζωής. Το στοιχείο αυτό γίνεται αντιληπτό, χωρίς να χρειάζεται εις βάθος ανάλυση, αφού από μόνο του το γεγονός ότι ο λαός μας έκανε λαϊκό τραγούδι ένα θρησκευτικό συμβάν, ένα ευαγγελικό κείμενο, τα λέει όλα. Και αυτό γίνεται, χωρίς να υπάρχει αυτοσκοπός παρερμηνείας των γραφών, αφού ο ίδιος ο ποιητής λαός στην προσπάθειά του να τονίσει την πειστικότητα της δικής του ερμηνείας επικαλείται τις γραφές (“καθώς είναι γραμμένον”), κάτι που δείχνει ότι οι γραφές για αυτόν είναι ακλόνητο στοιχείο. Εδώ έχουμε να κάνουμε με τη λαϊκότερη εξιστόρηση των Παθών του Χριστού και την ανάδειξη της πιο έντονης συγκλονιστικής, αλλά απόλυτα ανθρώπινης, άρα οικείας, διάστασης του γεγονότος. Του τρόπου δηλαδή, με τον οποίο η μάνα (Παναγία) βιώνει τα βασανιστήρια και τον θάνατο του γιου της (του Χριστού).»
Αν η Ελευθερία απαιτεί έναν αδιάκοπο αγώνα ενάντια στον φόβο, τότε τα Κείμενα-Κειμήλια μπορούν όντως να αποτελέσουν «όπλα». Όπως σημειώνει ο εκδότης τους:
«εμείς είμαστε οι πέτρες σας»
Τα κειμήλια (από το ρήμα κείμαι) είμαστε κάποια κείμενα, πάλι από το κείμαι, που δεν θα αυτοπροσδιοριστούμε ως κλασσικά, μα υπάρχοντα, εσαεί παρόντα. Είμαστε, για παράδειγμα, ο «Θούριος» του Ρ. Φεραίου, ο «Ύμνος» του Δ. Σολωμού και οι «Ωδές» του Α. Κάλβου (για την ελληνική ελευθερία), η «Εννάτη Ιουλίου» του Β. Μιχαηλίδη. η «Αφήγηση του Ματρόζου για την μάχη του Γρ. Αυξεντίου στον Μαχαιρά» και το «Διάγγελμα του Τ. Παπαδόπουλου» (για την κυπριακή ελευθερία), μια «Ομιλία» του Τσε Γκουεβάρα ή του Μάρτιν Λούθερ Κιγκ (για την παγκόσμια ή την φυλετική ελευθερία) και δεκάδες, εκατοντάδες και χιλιάδες άλλα κείμενα από την κυπριακή, την ελληνική και την παγκόσμια διανόηση.
Όταν, επομένως, λέμε ότι «ενθάδε κείμεθα» (εμείς τα κειμήλια – κείμενα), με το «ενθάδε» εννοούμε την ρίζα μας, την ελευθερία, την όποια μορφή ελευθερίας, επειδή η ελευθερία είναι μία –ενιαία και αδιαίρετη– και με το «κείμεθα» δεν εννοούμε ότι είμαστέ νεκροί, εδώ θαμμένοι, μα κεκοιμημένοι, ονειρευόμενοι, άνθρωποι άνω θρώσκοντες, ελεύθεροι, επειδή η ελευθερία είναι η πεμπτουσία της ανθρώπινης υπόστασης, που μας εξασφαλίζει την αιώνια νεότητα και την αθανασία.
Κι όταν λέμε «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι», με το «κείνων» εννοούμε τους πατέρες μας, που με το αίμα τους μας παρέδωσαν την ρίζα ελεύθερη και με το «ρήμασι πειθόμενοι» εννοούμε την εντολή που μας άφησαν να φανούμε αντάξιοί τους και πολλώ κάρρονες, να την κρατήσουμε και να την ενδυναμώσουμε, για να δρατζιάσει το ίλαντρόν μας, όχι να παραλαμβάνουμε δέντρο και να παραδίδουμε κλώνο. Αυτοί είμαστε εμείς, οι κάρρονες.
Εσείς ποιοι είστε; Δεν θα πούμε οι χείρονες, μα πέστε μας. Ποιο είναι το ενθάδε, ποια η ρίζα σας; Πού κείσθε, σε ποιους τάφους, σε ποια κοιμητήρια; Ποιοι είναι οι εκείνοι σας; Ποια είναι τα ρήματα στα οποία είστε πειθόμενοι; Ίτε. Ήδη μας θάβουν ζωντανούς. Εμείς είμαστε οι πέτρες σας.
Στη σειρά κυκλοφορούν:
1. Διονύσιος Σολωμός – Ύμνος εις την ελευθερία
2. Ρήγας Φεραίος – Θούριος
3. Διάγγελμα του Τάσσου Παπαδόπουλου (για την κυπριακή ελευθερία)
4. Β. Μιχαηλίδη – Η εννάτη Ιουλίου
5. Αυγουστής Ευσταθίου – Αι τελευταίαι στιγμαί του Αυξεντίου
6. Εικονοστάσι: Οι νεκροί του κυπριακού έπους 1955-1959
7. Άγγελος Γάττος – Διήγησις της τρομεράς πολιορκίας και αλώσεως της Αμμοχώστου (απόσπασμα)
8. Τσε Γκεβάρα – Πατρίδα ή Θάνατος (ομιλία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ 11 Δεκεμβρίου 1964)
9. Κυπριακό δημοτικό: Το τραούιν του Διενή
10. Στέλιος Καζαντζίδης – Ανθολόγιον ασμάτων
11. Αλέξανδρος Υψηλάντης – Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος
12. Ανδρέας Κάλβος – Ωδαί
13. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης – Όταν αποφασίσαμε να κάμωμε την Επανάσταση
14. Ιωάννης Μακρυγιάννης – Τρώνε από μας και μένει και μαγιά
15. Γράμματα Μελλοθανάτων (Α. Δημητρίου, Μ. Καραολής, Α. Ζάχος, Χ. Μιχαήλ, Α. Ζάκος, Ι. Πατάτσος, Μ. Κουτσόφτας, Σ. Μαυρομάτης, Ε. Παλληκαρίδης)
16. Πινακοθήκη Αγώνα ΕΟΚΑ 1955-1959
17. Σιμόν Μπολιβάρ – Το Μανιφέστο της Καρθαγένης
18. ΠΙΝ, Ο γελοιογράφος εναντίον του σχεδίου Ανάν
19. Μπόμπυ Σαντς – Το ημερολόγιο
20. Διονύσιος Σωλομός – Ελεύθεροι Πολιορκημένοι
21. Καμύ, Σαλπιγκτής, Χολέβας – Καραολής και Δημητρίου
22. Βασίλης Τσιτσάνης – Ανθολόγιον ασμάτων
23. Μενέλαος Χριστοδούλου – ΕΟΚΑ, ο ελληνικός αγώνας
24. Ελένη Θεοχάρους – Πετράκης Γιαλλούρος
25. Νίκος Ξυλούρης – Ανθολόγιον ασμάτων
26. Νικόλας Ιωαννίδης – Επικήδειος λόγος Πλοιάρχου Ιωαννίδη
27. Ακάθιστος Ύμνος
28. Ανδρέας Καρκαβίτσας
29. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
30. Κυπριακό δημοτικό: Ο θρήνος της Παναγιάς
