του Ν. Ντάσιου, από το Άρδην τ. 64, Απρίλιος – Μάιος 2007
Ο ελληνικός Κοινοτισμός παραμένει ένα ρομαντικό πρόταγμα των κοινωνικών ομάδων που αναζητούν μια εναλλακτική πρόταση στην παρηκμασμένη παγκοσμιοποίηση, μια πρόταση που θα βασίζεται στις γόνιμες διαστάσεις της παράδοσής μας όπως αυτές μπολιάστηκαν από τη σύνθεση του αρχαιοελληνικού πνεύματος και της ορθόδοξης πίστης. Τα σύγχρονα επαναστατικά προτάγματα που αναδύονται τα τελευταία χρόνια βασίζονται σε εναλλακτικές πρακτικές στην παραγωγή και στην κατανάλωση που συνάδουν με μια ρομαντική επιστροφή στον τόπο και στην ταυτότητά του. Δυστυχώς, όμως, όχι στη χώρα μας –ακόμα τουλάχιστον– αλλά σε πολλές γωνιές του πλανήτη όπου ο τυφλοπόντικας «σκάβει το λαγούμι του» για την ανατροπή της «υπάρχουσας τάξης πραγμάτων».
Το μακρινό Κεμπέκ του Καναδά είναι μια τέτοια περιοχή, που σε μας είναι γνώριμη κυρίως για το αίτημα αυτοδιάθεσης και ένωσής του με τη Γαλλία. Λιγότερα πράγματα γνωρίζουμε για τα εναλλακτικά πειράματα που λαμβάνουν χώρα εκεί.
Το Σεν-Καμίγ βρίσκεται 185 χλμ. βορειοανατολικά του Μόντρεαλ και πολύ κοντά (30 χλμ.) στις αμερικανικές πολιτείες του Βέρμοντ και του Νέου Χαμπσάϊρ. Κατοικείται από μόλις 446 κατοίκους.
Τους κατοίκους του Σεν-Καμίγ, τα μεσημέρια της Παρασκευής, τους βρίσκεις σχεδόν όλους μαζί σε κάποια από τις φιλόξενες αίθουσες του ισογείου του «P’tit Bonheur» («Μικρή Ευτυχία»), ν’ απολαμβάνουν σπιτική πίτσα. Τη ζύμη την ετοιμάζει από το πρωί ο ζαχαροπλάστης του χωριού, ενώ άλλοι εθελοντές ετοιμάζουν διάφορες ποικιλίες –πολλές εκ των οποίων είναι χορτοφαγικές. άλλοι τις κόβουν σε κομμάτια, ενώ κάποιοι σερβίρουν μπύρες τοπικής παραγωγής ή φρέσκιες φράουλες από τη φάρμα που ανήκει στον τοπικό αγροτικό και δασοκομικό συνεταιρισμό, τον «Clé des Champs» («Κλειδί των Αγρών»). Το κόστος για ό,τι κι αν φας και πιεις δεν ξεπερνάει τα 6€!
Το «P’tit Bonheur» ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Φελίξ Λεκλέρκ, ενός διάσημου Καναδού συνθέτη, ηθοποιού και συγγραφέα.
Μαγείρεμα εκ περιτροπής
Εάν κανείς δεν έχει όρεξη να μαγειρέψει στο σπίτι του, επίσης κάθε Τρίτη μεσημέρι εφαρμόζεται το «μαγείρεμα εκ περιτροπής» στην κουζίνα του «P’tit Bonheur». Οι πιο ηλικιωμένοι του χωριού προετοιμάζουν, εθελοντικά, γεύματα που μπορεί κανείς να παραγγείλει στο σπίτι ή να γευθεί επιτόπου και ιδίως τα παιδιά του διπλανού δημόσιου σχολείου, «Christ-Roi» («Χριστός-Βασιλέας»). Το κόστος φτάνει μόλις το 1,5€ για τα παιδιά, ενώ για τους μεγαλύτερους δεν ξεπερνά τα 3€. Εκτός από τις γαστρονομικές επιδόσεις του και τη λειτουργία του ως χώρου κοινωνικής συνεύρεσης, όπου οι άνθρωποι κάνουν μια στάση για να φλυαρήσουν και να πιουν έναν καφέ ή μια μπύρα, το «P’tit Bonheur» είναι επίσης ένας χώρος μη κερδοσκοπικός, που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες. Φιλοξενεί συσκέψεις, προβολές, εκθέσεις, μαθήματα, συνέδρια, θεατρικά και μουσικά δρώμενα κ.ά. Επιπλέον, εδώ θα βρει κάποιος ακόμα και αντιπροσωπείες ενεργών πολιτών από διάφορες χώρες του κόσμου που έρχονται ν’ ανταλλάξουν ιδέες για την οργάνωση των κοινοτήτων τους.
Πού κρύβεται το μυστικό; Όπως τα μέλη ενός θιάσου μπορεί να παίζουν διαφορετικούς ρόλους στο ίδιο έργο, έτσι και ο κάτοικος του Σεν-Καμίγ δεν περιορίζεται σε μία και μοναδική ιδιότητα: εθελοντής ή μισθωτός, σερβιτόρος ή πελάτης, δάσκαλος ή μαθητής, ηθοποιός ή θεατής κ.λπ. Είναι και το ένα και το άλλο, ανάλογα με τη στιγμή της μέρας, της εβδομάδας ή του μήνα.
Το Σεν-Καμίγ φτιάχτηκε από κάποιον Εδουάρδο Ντεριβιέρ, ο οποίος, στα 1848, εγκατέλειψε την πόλη του Κεμπέκ για να έρθει να κόψει τα πρώτα δέντρα του δάσους εδώ όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό. Έζησε, κατόπιν, εκεί ως ερημίτης. Από τότε, πέρασαν από το χωριό ισχυρές προσωπικότητες ανθρώπων με όραμα, ανθρώπων αποφασισμένων να εξασφαλίσουν την επιβίωση της κοινότητας, ανιδιοτελών και ικανών να επινοήσουν λύσεις οι οποίες ξεφεύγουν της πεπατημένης. Ήταν, εξάλλου, καλοί παιδαγωγοί, ώστε η πλειονότητα των κατοίκων ενστερνίστηκε τις αξίες τους ενώ το χωριό διατηρούσε πάντοτε μόνιμη «σύνδεση» με τον υπόλοιπο κόσμο –από το διπλανό χωριό έως τον υπόλοιπο πλανήτη.
Οι βασικές αξίες και αρχές που διέπουν τη ζωή εδώ είναι η κοινωνική και εδαφική συνοχή, η αλληλεγγύη των γενεών, η αειφόρος ανάπτυξη, η αποκέντρωση της οικονομίας, η λαϊκή εκπαίδευση, η συμμετοχική δημοκρατία (για την οποία τόσες κοινοτοπίες γράφονται και λέγονται στη χώρα μας), η διαρκής ικανότητα καινοτομίας και δημιουργικότητας, η διατήρηση της κουλτούρας, της ταυτότητας και της παράδοσης του χωριού… Το σύνολο της οργάνωσης της τοπικής ζωής μπορεί ν’ αποτελέσει ένα μοντέλο τοπικής ανάπτυξης που καθιστά ένα μικρό χωριό κάτω των 500 κατοίκων παγκόσμιο πρότυπο!!
Το εναλλακτικό πείραμα
Το χωριό επλήγη από την παγκοσμιοποίηση στη δεκαετία του ’90, αφού εξαφανίστηκαν οι επιχειρήσεις μεταποίησης γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων και, μαζί μ’ αυτές, όλα τα αντίστοιχα παραδοσιακά επαγγέλματα. Έτσι, ενώ αριθμούσε 1.100 κατοίκους το 1911, έφτασε μόλις τους 440 το 2001.
Το 1992, το ταχυδρομείο απειλήθηκε με κλείσιμο. Σε ένα χωριό που δεν είχε καμία επαναστατική παράδοση, αποτέλεσε θέαμα δίχως προηγούμενο το γεγονός ότι οι κάτοικοι κατέβηκαν στους δρόμους κρατώντας πλακάτ, υπό την παρότρυνση του προέδρου της οργάνωσης Αγροτική Αλληλεγγύη του Κεμπέκ, Ζακ Προυλξ, μέλους του διεθνούς κινήματος slow food και ιδρυτή της εταιρείας Groupe du Coin.
Απέναντι στην παρακμή που οδηγούσαν το χωριό οι νόμοι της αγοράς, προτάχθηκε η αγορά των τοπικών επιχειρήσεων που είχαν παύσει τη λειτουργία τους και η επανεκχώρησή τους σε δραστηριότητες ικανές, κατ’ αρχήν, να συγκρατήσουν τον τοπικό πληθυσμό, και, στη συνέχεια, να τον αυξήσουν.
Η αναγέννηση
Η εταιρεία Groupe du Coin –ένας πιστωτικός οργανισμός λαϊκής βάσης που δημιουργήθηκε βάσει των αρχών του συμμετοχικού προϋπολογισμού– αγόρασε το παλιό «κατάστημα παντός είδους» (παντοπωλείο-είδη κιγκαλερίας), που είχε κλείσει, το διαμόρφωσε σε χώρο πολλαπλών τοπικών επιχειρηματικών χρήσεων και, το 1998, το νοίκιασε στην ένωση Le P’tit Bonheur, που μετατρέπεται προοδευτικά σε πραγματικό κινητήρα της ανάπτυξης του χωριού. Την εποχή εκείνη, πρόεδρός της είναι ο Σιλβέν Λαρός, που, στη διάρκεια του κινήματος του ‘68, ήρθε από το πανεπιστήμιο του Σέρμπρουκ και εγκαταστάθηκε στο Σεν-Καμίγ, χωρίς να το εγκαταλείψει ποτέ από τότε!!! Δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί το χωριό χωρίς αυτόν, καθώς είναι γεννημένος διαμεσολαβητής, έχει την ικανότητα να ακούει τους άλλους και να εκτονώνει τις διαμάχες, οι οποίες είναι αρκετές ακόμα και εδώ!
Η εταιρεία «La Corvée» παίζει κομβικό ρόλο στη ζωή της κοινότητας του Σεν-Καμίγ και βασίζεται στην αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών: Την ημέρα του «μαγειρέματος εκ περιτροπής», αλλά και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, τα παιδιά συνεργάζονται με ανθρώπους που θα μπορούσαν να είναι παππούδες τους, για να φτιάξουν τα γεύματα. Οι ηλικιωμένοι συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις δραστηριότητες του χωριού, το οποίο έχει περίπου 25 ενώσεις, στις οποίες συμμετέχουν συνολικά 200 εθελοντές. Ύστερα από την αγορά του παντοπωλείου, σειρά έχει το γηροκομείο, που μετατράπηκε –το 1999– σε έδρα δύο συνεταιρισμών, συνενωμένων με το κοινό όνομα –το οποίο δεν έχει όμως υποτιμητική χροιά στο Κεμπέκ– «La Corvée» («Αγγαρεία»): Ο ένας συνεταιρισμός παρέχει στέγη και έχει εννέα επιμέρους χώρους όπου κατοικούν ηλικιωμένοι, ενώ ο άλλος έχει δημιουργήσει μια κλινική, όπου καθένας μπορεί να δεχθεί ιατρική φροντίδα ή να έχει πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στη συνέχεια αγοράστηκε ένα γκαράζ σε αχρηστία με τη στήριξη της Groupe du Coin, το οποίο μεταμορφώθηκε σε κέντρο πολυμέσων και νέων τεχνολογιών.
Η τεχνολογία
Η εξέλιξη της χρήσης της τεχνολογίας έκανε θαύματα, αφού, με τις οπτικές ίνες που εγκαταστάθηκαν στο χωριό το 2005, επιτρέπεται η σύνδεση υψηλής ταχύτητας στο διαδίκτυο. Το γεγονός αυτό αλλάζει τα δεδομένα και επιτρέπει πια την εργασία από απόσταση, ενώ διευκολύνει δραστηριότητες εταιρειών, όπως η Constructions Randard –που κατασκευάζει και συντηρεί γέφυρες–, να συνεχίσουν το έργο τους με έδρα το χωριό. Ο Μαρτίν Ομπέ –καθηγητής φυσικής στο Σέρμπρουκ– μπορεί να διευθύνει την εταιρεία συμβούλων του «Memo Environment» από το γραφείο του, επίσης στο χωριό. Το συμβούλιο ανάπτυξης του χωριού πρότεινε την εφαρμογή του Διαδικτυακού Σχολείου Εξ Αποστάσεως (Ecole Eloignée en Réseau, EER), που τελεί υπό τη διεύθυνση του υπουργείου Παιδείας με έδρα το «P’tit Bonheur». Χάρη στη δράση αυτή, από το 2002 επιμορφώνονται καθημερινά δεκατρείς κοινότητες, μία εκ των οποίων το Σεν-Καμίγ. Το σχολείο του «Christ-Roi» και ο σύλλογος των συνεργατών του μετατράπηκαν σε μια κοινότητα που πραγματικά επιμορφώνεται και ανταλλάσσει καθημερινά εμπειρίες με τα διπλανά χωριά.
Η γεωργία
Ένας ακόμη συνεταιρισμός στο Σεν-Καμίγ είναι ο Clé des Champs, που εμπορεύεται το 70% των τοπικών εποχιακών προϊόντων (λαχανικά, φρούτα) σε τοπική κλίμακα, κυρίως μέσω του παντοπώλη του χωριού ή απευθείας στους κατοίκους που συνεργάζονται με αυτόν. Η εμπορία των προϊόντων συνοδεύεται από αντίστοιχες συνταγές προς τα μέλη του συνεταιρισμού, τα οποία είναι στην πλειοψηφία τους πολύ νεαρής ηλικίας. Ο συνεταιρισμός καλλιεργεί 20 περίπου αγροκτήματα, στα οποία δεν πέφτουν καθόλου χημικά, ενώ διατηρούνται, με τη φροντίδα των μαθητών του «Christ-Roi», οι τοπικοί σπόροι που θα χρησιμοποιηθούν στην επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Για μια μεγάλη περίοδο διεξήχθηκαν συζητήσεις που δεν κατέληγαν πάντα σε συμφωνία σχετικά με τον ρόλο της τοπικής γεωργίας στην κάλυψη της διατροφικής αυτάρκειας της κοινότητας ή αυτής που στρέφεται στην εξαγωγή προϊόντων και δημιουργεί εισόδημα στους καλλιεργητές –αντίθεση μεταξύ των μελών του συνεταιρισμού που ειδικεύονται σε δασοκομικά παράγωγα και, κυρίως, στην παραγωγή του τζίνσενγκ, και άλλων μελών του αλλά και «παραδοσιακών» αγροτών που βρίσκονται ακόμη στην ενεργό δράση και οι οποίοι παράγουν δημητριακά, ζωοτροφές, κρέας, και εκμεταλλεύονται την ξυλεία του δάσους.
Έτσι πορεύεται η ζωή στο Σεν-Καμίγ, και όλα δείχνουν ότι προσφέρει καλής ποιότητας ζωή στους κατοίκους του και ότι βασίζει την επιβίωσή του στη συλλογική ευφυΐα και σε βασικές αξίες. Στα θεμέλιά του τοποθετείται η εφαρμοσμένη ηθική του Ζαν-Φρανσουά Μαλέρμπ –καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Σέρμπρουκ– και σε μια από τις αγαπημένες φράσεις του κ. Λαρός: «Καλύτερα να πάρουμε την αλλαγή από το χέρι, προτού μας πιάσει εκείνη απ’ τον λαιμό».
Πηγή: Le Monde diplomatique
