της Μ. Λοΐζου, από το Άρδην τ. 61, Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2006
Ο εγκέφαλος του ανθρώπου αποτελεί ένα σύστημα τριαδικό που συμπεριλαμβάνει τα εξής επίπεδα: α) το επίπεδο της «εγχάρακτης εικόνας» που είναι υπεύθυνο για τις ενστικτικές και βασικές εκμαθημένες συμπεριφορές, που βασίζονται σε «αρχαϊκή μάθηση και αρχέγονες μνήμες», β) το επίπεδο της «λήθης» (αλλιώς «μεταιχμιακό σύστημα») που μπορεί να πλαισιώνει και να ελέγχει το επίπεδο της ενστικτικής ή σχεδόν ενστικτικής «εγχάρακτης εικόνας» και παίξει βασικό ρόλο στην απαρτίωση της συγκινησιακής έκφρασης με τις άλλες ψυχικές λειτουργίες. Και γ) το επίπεδο του «γκουρού» ή «νεοθηλαστικός εγκέφαλος» που φαίνεται να επιτελεί την «ψυχρή» (μη συγκινησιακή) και λεπτοφυή ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος, χωρίς να διαταράσσεται από εσωτερικά σήματα και εσωτερικούς θορύβους.
Όταν ο άνθρωπος γεννιέται, ο ψυχισμός και η λογική του είναι σε μια κατάσταση σχετικά αδιαφοροποίητη και μόνο δυνητικά «πλήρως ανθρώπινη». Όσο μεγαλώνει, ο ατελής αυτός εγκέφαλος αρχίζει λίγο λίγο να αναπτύσσεται μαζί του. Για να συγκροτηθεί σωστά και να ολοκληρώσει τις εγκεφαλικές του δομές, πρέπει οι νευρώνες του εγκεφάλου να τροφοδοτούνται με τα κατάλληλα ερεθίσματα την κατάλληλη ώρα. Εάν δεν τροφοδοτηθούν σωστά με τα κατάλληλα ερεθίσματα την κατάλληλη ώρα, το τμήμα αυτό του εγκεφάλου θα παραμείνει μερικώς ή ολικώς ανάπηρο για όλη του τη ζωή. Πειράματα έδειξαν πως αν ένα νεογέννητο γατάκι τοποθετηθεί στο σκοτάδι, στερηθεί δηλαδή την κανονική του όραση κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου, οι ιδιότητες των υποδοχέων του πεδίου εκφυλίζονται και είναι αδύνατο πλέον να επανέλθουν. (JOHN YOYNG, ο εγκέφαλος και οι φιλόσοφοι, εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ, 1991).
Στα πρώτα χρόνια της ζωής του ανθρώπου (εκτός φυσικά από το σώμα), είναι απαραίτητο να τροφοδοτήσουμε κατάλληλα το μεταιχμιακό σύστημα, αυτό που έχει να κάνει με τη σύνδεση συναισθημάτων και νόησης. Δηλαδή, είναι απαραίτητο να τροφοδοτηθεί ο νέος άνθρωπος με αγάπη, ασφάλεια και ανάπτυξη των ανώτερων πνευματικών λειτουργιών του, δηλαδή τη φαντασία και τη δημιουργικότητα.
Φυσικό βέβαια είναι ύστερα απ’ αυτή την εισαγωγή να έχετε ήδη αρχίσει να αναρωτιέστε προς τι μια παραμυθού μάς αναλύει τη φυσιολογία του εγκεφάλου και προπαντός τι θέση έχει μέσα σ’ όλα αυτά ο τίτλος με τη γνωστή ρήση του Αϊνστάιν.
Φόβος και τρόμος με κατέλαβε αγαπητοί μου όταν, πληροφορούμενη το ποια βιβλία για παιδιά προσχολικής ηλικίας κινήθηκαν περισσότερο στην τελευταία έκθεση, είδα πως ήταν βιβλία γνώσεων και πληροφοριών κι αυτό φυσικά σε βάρος των βιβλίων που καλλιεργούν στο παιδί τη φαντασία τόσο με το κείμενο όσο και με την εικονογράφησή τους. «Γιατί;» αναρωτήθηκα κι ενώ με τη σειρά μου, είναι δυνατόν οι γονείς, που αναμφίβολα τρέφουν μεγάλα όνειρα και αισθήματα για τον απόγονο τους να το διαπλάθουν εν γνώσει τους έτσι ώστε μεγαλώνοντας να γίνει PURUS MATHEMATICUS PURUS ΑΖΙΝUS – σκέτος μαθηματικός, σκέτος γάιδαρος; Ή μήπως, θύματα οι ίδιοι ενός κοινωνικοπολιτικού συστήματος που ταυτίζει την «επιτυχία» με την «ευτυχία», αγωνιούν από την προσχολική ακόμη ηλικία για το πώς το παιδί τους θα εισαχθεί κάποτε στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και προσπαθούν από τα τρία, τα τέσσερα και τα πέντε ακόμη χρόνια του να γεμίσουν το κεφαλάκι του με γνώσεις και πληροφορίες πιστεύοντας πως έτσι διευκολύνουν την είσοδό του στο πανεπιστήμιο; Και κάτι ακόμη, ίσως το πιο σημαντικό, αναγκαζόμενη, πονηρά σκεπτόμενη κι εγώ, να ακολουθήσω την τρέχουσα «χρησιμοθηρική λογική»: το ίδιο αυτό κοινωνικοπολιτικό σύστημα, κοντόφθαλμο και κουτοπόνηρο καθώς είναι, παρέλειψε να τους συμπληρώσει ότι, ακόμη και η «επιτυχία», αξιολογούμενη με τα σημερινά ευρωπαϊκά και διεθνή μέτρα και σταθμά, προϋπόθεσή της έχει τη βέλτιστη λειτουργικότητα της φαντασίας!
Γι’ αυτό, αγαπητοί γονείς, και εν όψει της καινούργιας σχολικής χρονιάς, ας είμαστε ήρεμοι και σταθεροί φυλάττοντες τις Θερμοπύλες και μεγαλώνοντας το παιδί μας, ας έχουμε ένα και μοναδικό στόχο: πώς να κάνουμε τον άνθρωπο, άνθρωπο. Δεν ήταν και τόσο ηλίθιος ο παππούς Αϊνστάιν που θεωρούσε τη φαντασία ανώτερη της γνώσης κι όταν, ερωτηθείς από μια μητέρα τι της συνιστούσε να διαβάζει το παιδί της, απάντησε: «Παραμύθια». «Κι αργότερα;» ξαναρώτησε εκείνη. «Παραμύθια», απάντησε ξανά ο Αϊνστάιν. «Κι όταν γίνει πιο μεγάλο;» επέμεινε η μητέρα. «Κι άλλα παραμύθια», ξανάπε αυτός.
*Η Μάρω Λοΐζου είναι συγγραφέας παιδικών βιβλίων
