Ουκρανία: Το εθνικό ζήτημα και οι γεωπολιτικές ανακατάξεις

638

του Σ. Δημόπουλου, από το Άρδην τ. 52, Ιανουάριος-Μάρτιος 2005

οι πο­λι­τι­κές ε­ξε­λί­ξεις στην Ου­κρα­νί­α θα πρέ­πει α­νε­πι­φύ­λα­κτα να ε­ντα­χθούν στο πλαί­σιο του ε­θνι­κού ζη­τή­μα­τος που δια­μορ­φώ­θη­κε στον συ­γκε­κρι­μέ­νο γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο κα­τά τους τε­λευ­ταί­ους ο­κτώ αιώ­νες, και του ο­ποί­ου α­πο­τε­λούν α­κό­μη έ­να ε­πει­σό­διο ε­νώ, ταυ­το­χρό­νως, το πλαί­σιο αυ­τό ε­πη­ρε­ά­ζε­ται ά­με­σα α­πό την «ο­ρι­ζό­ντια» δια­δι­κα­σί­α α­να­σύ­ντα­ξης του χάρ­τη της γε­ω­πο­λι­τι­κής ι­σχύ­ος. Η κα­τα­νό­η­ση λοι­πόν των κοι­νω­νι­κο-πο­λι­τι­κών φαι­νο­μέ­νων θα πρέ­πει να α­να­ζη­τη­θούν πρω­ταρ­χι­κώς στο ι­στο­ρι­κό υ­πό­βα­θρο, το ο­ποί­ο γεν­νά τη δυ­να­μι­κή τους, και κα­τό­πιν στις ε­ξω­τε­ρι­κές δυ­νά­μεις που κα­θο­ρί­ζουν εν πολ­λοίς και τη συ­γκε­κρι­μέ­νη μορ­φή με την ο­ποί­α αυ­τά εμ­φα­νί­ζο­νται.

Οι «ου­κρα­νι­κές ταυ­τό­τη­τες»
Η ε­θνι­κή δια­φο­ρο­ποί­η­ση με­τα­ξύ των Ρώ­σων και των Ου­κρα­νών έ­χει τις ρί­ζες της στην ε­πο­χή που α­κο­λου­θεί την κα­τά­κτη­ση των σλα­βι­κών ε­δα­φών α­πό την Χρυ­σή Ορ­δή (13ος αι.). Το Κί­ε­βο, η μη­τρό­πο­λη των α­να­το­λι­κών Σλά­βων, κέ­ντρο της Ορ­θο­δο­ξί­ας και βυ­ζα­ντι­νή ε­φε­δρεί­α, λε­η­λα­τεί­ται και ι­σο­πε­δώ­νε­ται. Στους ε­πό­με­νους αιώ­νες, η Μο­σκο­βί­α θα εί­ναι η πό­λη που α­να­λαμ­βά­νει το έρ­γο της ε­νο­ποί­η­σης των Ρώ­σων α­πε­λευ­θε­ρώ­νο­ντάς τους α­πό την τα­τα­ρο-μογ­γο­λι­κή κα­το­χή.
Α­πο­κομ­μέ­να στις δυ­τι­κές πε­ριο­χές της σύγ­χρο­νης Ου­κρα­νί­ας1, τα πρι­γκι­πά­τα της Γα­λι­κί­ας και της Βο­λι­νί­ας –με τη ση­μα­ντι­κή συ­νει­σφο­ρά του η­γε­μό­να Δα­νι­ήλ Ρο­μά­νο­βιτ­ς– κα­τόρ­θω­σαν να α­ντι­στα­θούν για έ­να α­κό­μη αιώ­να με­τά την έ­λευ­ση των φυ­λών της Κ. Α­σί­ας και να κρα­τή­σουν ζω­ντα­νή την κλη­ρο­νο­μιά του Ρους του Κιέ­βου, έ­ως ό­του α­πορ­ρο­φη­θούν α­πό την Πο­λω­νί­α και την Λι­θουα­νί­α. Κα­τά τη διάρ­κεια της κυ­ριαρ­χί­ας της Πο­λω­νο-Λι­θουα­νι­κής Κοι­νο­πο­λι­τεί­ας (Πο­σπο­λίτ) τα ε­δά­φη αυ­τά α­ποι­κή­θη­καν α­πό Πο­λω­νούς, η α­γρο­τιά ο­δη­γή­θη­κε στη δου­λο­πα­ροι­κί­α και οι ορ­θό­δο­ξοι Ου­κρα­νοί πιέ­στη­καν να υ­ιο­θε­τή­σουν τον κα­θο­λι­κι­σμό.
Η θρη­σκευ­τι­κή α­φο­μοί­ω­ση ή­ταν α­να­γκαί­α για τη δια­τή­ρη­ση της ε­νό­τη­τας του πο­λω­νι­κού κρά­τους, το ο­ποί­ο α­ντι­με­τώ­πι­ζε με α­γω­νί­α την πί­ε­ση της ε­πέ­κτα­σης της Μό­σχας. Α­πό­το­κη αυ­τής της ε­πι­χεί­ρη­σης υ­πήρ­ξε η Ου­νί­α (σύ­νο­δος του Μπρε­στ-Λι­τόφ­σκ, 1596), α­πο­τέ­λε­σμα της συμ­μα­χί­ας του βα­σι­λιά της Πο­λω­νί­ας Σι­γι­σμούν­δου του Γ΄ (1587-1632) με τον Πά­πα2. Βε­βαί­ως, η α­πε­γνω­σμέ­νη πά­λη των ορ­θο­δό­ξων Ου­κρα­νών για τη δια­τή­ρη­ση της θρη­σκευ­τι­κής —και ε­θνι­κής— ταυ­τό­τη­τάς τους τούς κα­τέ­στη­σε κέ­ντρο α­νά­πτυ­ξης των θε­ο­λο­γι­κών σπου­δών, με τη δη­μιουρ­γί­α των Α­δελ­φο­τή­των, για ό­λη την ορ­θό­δο­ξη σλα­βι­κή α­να­το­λή3. 
Σε κά­θε πε­ρί­πτω­ση, ό­μως, η δια­κρι­τή αυ­τή πο­ρεί­α δη­μιούρ­γη­σε το υ­πό­βα­θρο της α­νά­πτυ­ξης ε­νός ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού, ό­που η ου­κρα­νι­κή γλώσ­σα, η θρη­σκευ­τι­κή ι­διαι­τε­ρό­τη­τά του –Ου­νί­α4– και η ε­ξάρ­τη­σή του α­πό δυ­τι­κές δυ­νά­μεις θα εκ­φρα­σθεί, πλέ­ον, με σα­φή­νεια τον 19ο αιώ­να. Ο Ιω­άν­νης Μέ­γε­ντορ­φ δί­νει μια δι­κή του εν­δια­φέ­ρου­σα ε­ξή­γη­ση για την ι­διο­μορ­φί­α της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας: «Α­ξί­ζει να πα­ρα­τη­ρη­θεί ό­τι οι ορ­θό­δο­ξες ε­κεί­νες χώ­ρες που δεν α­ντι­με­τώ­πι­σαν ά­με­ση κα­τά­λη­ψη α­πό τους σταυ­ρο­φό­ρους –η Βουλ­γα­ρί­α, η Σερ­βί­α και η Γα­λι­κί­α-Βο­λι­νί­α [σ.σ. δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α]– ή­ταν πο­λύ πιο α­νοι­χτές στις δυ­τι­κές ε­πα­φές και μά­λι­στα ό­λες τους δέ­χτη­καν (ο­σο­δή­πο­τε σύ­ντο­μα) την πο­λι­τι­κή ε­πι­κυ­ριαρ­χί­α του πα­πι­σμού»5.
Πα­ράλ­λη­λα, ό­μως, στην α­να­το­λι­κή Ου­κρα­νί­α την ί­δια ι­στο­ρι­κή πε­ρί­ο­δο δη­μιουρ­γεί­ται έ­να ι­διό­τυ­πο κέ­ντρο ου­κρα­νι­κής α­ντί­στα­σης που φο­ρέ­ας του εί­ναι οι Κο­ζά­κοι. Διά­γο­ντας στρα­τιω­τι­κό και α­νυ­πό­τα­κτο βί­ο, οι Κο­ζά­κοι θα δια­τη­ρή­σουν την ορ­θο­δο­ξί­α και θα α­ντι­στα­θούν τό­σο στο τα­τα­ρι­κό χα­νά­το της Κρι­μαί­ας και στην Ο­θω­μα­νι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α ό­σο και στους Πο­λω­νούς γαιο­κτή­μο­νες. Ο βα­σι­κός τους σύμ­μα­χος εί­ναι η Ρω­σί­α, ό­πως α­πο­δει­κνύ­ει και η έ­νω­ση του 1654, αλ­λά η σχέ­ση τους θα πα­ρα­μέ­νει ευαί­σθη­τη ε­ξαι­τί­ας της α­νυ­πό­τα­κτης φύ­σης των κοι­νο­τή­των τους και της α­φο­μοιω­τι­κής διά­θε­σης του ρω­σι­κού ε­πε­κτα­τι­σμού. Α­κό­μα και με­τά τη διά­λυ­ση των κο­ζα­κι­κών υ­πο­λειμ­μά­των της Ου­κρα­νί­ας α­πό την Μ. Αι­κα­τε­ρί­νη στα τέ­λη του 18ου αιώνα, και οι α­γρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες αλ­λά και οι ερ­γα­τι­κές μά­ζες, που στην πλειο­ψη­φί­α τους θα εί­ναι ρω­σι­κής κα­τα­γω­γής, που θα συρ­ρεύ­σουν στο Ντον­μπάς (στην ου­σί­α η πε­ριο­χή αυ­τή α­πο­τε­λεί ε­νιαί­ο τμή­μα με τη ρω­σι­κή πε­ρι­φέ­ρεια του Ντον και των ε­κεί κο­ζά­κων) θα εκ­δη­λώ­νουν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά α­νυ­πο­τα­ξί­ας χω­ρίς πο­τέ να αμ­φι­σβη­τή­σουν τη σύν­δε­σή τους με την υ­πό­λοι­πη Ρω­σί­α.
Τα δύ­ο αυ­τά ε­θνι­κά κέ­ντρα της Ου­κρα­νί­ας, θα δί­νουν το δι­κό τους στίγ­μα στις ι­στο­ρι­κές ε­ξε­λί­ξεις. «Ο 19ος αιώ­νας θα εί­ναι για την Ου­κρα­νί­α η ε­πο­χή μιας δι­πλής ορ­μής, οι­κο­νο­μι­κής στο ρω­σι­κό κομ­μά­τι, ε­θνι­κής αυ­το­συ­νει­δη­σί­ας στο αυ­στρια­κό. Η α­γρο­τι­κή και με­τέ­πει­τα βιο­μη­χα­νι­κή ρω­σι­κή Ου­κρα­νί­α α­να­πτύ­χθη­κε με τις ε­θνι­κές ι­δέ­ες της αυ­στρια­κής Ου­κρα­νί­ας, ό­που κά­τω α­πό την ε­πιρ­ρο­ή της Ου­νί­τι­κης εκ­κλη­σί­ας, μια δια­νό­η­ση δια­κρι­τι­κά υ­πο­στη­ρι­ζό­με­νη α­πό την κυ­βέρ­νη­ση της Βιέν­νης, εί­χε στό­χο να τρο­φο­δο­τή­σει έ­να ε­θνι­κό ου­κρα­νι­κό συ­ναί­σθη­μα. Για την Βιέν­νη η υ­πο­στή­ρι­ξη των Ου­κρα­νών ή­ταν έ­να μέ­σο να δη­μιουρ­γεί προ­βλή­μα­τα στην Ρω­σί­α και να α­σκεί πί­ε­ση στους Πο­λω­νούς ευ­γε­νείς [σ.σ. γαιο­κτή­μο­νες] των οποίων το με­γα­λύ­τε­ρο μέ­ρος των δου­λο­πά­ροι­κων ή­ταν Ου­κρα­νοί»6.  Η βί­αι­η τσα­ρι­κή κα­τα­στο­λή στις διεκ­δι­κή­σεις των Ου­κρα­νών, ει­δι­κά στα ζη­τή­μα­τα της γαιο­κτη­σί­ας, του εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού και του πο­λι­τι­σμού-γλώσ­σας, δη­μιούρ­γη­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις, οι ο­ποί­ες ε­ντά­θη­καν στα χρό­νια της στα­λι­νι­κής τρο­μο­κρα­τί­ας, για τη διεύ­ρυν­ση του χά­σμα­τος με τη «με­γα­λο­ρω­σι­κή» πο­λι­τι­κή.
Κα­θώς, βέ­βαια, στον αιώ­να του ρο­μα­ντι­σμού, ο ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός-πα­τριω­τι­σμός δεν μπο­ρού­σε πα­ρά να έ­χει, ταυ­το­χρό­νως, και ε­πα­να­στα­τι­κή κοι­νω­νι­κά κα­τεύ­θυν­ση. Ό­πως έ­λε­γε έ­νας Ρώ­σος γε­νι­κός διοι­κη­τής, «στη δε­κα­ε­τί­α του 1880, εί­χαν τα έρ­γα του Σεβ­τσέν­κο, του ε­θνι­κού ποι­η­τή της Ου­κρα­νί­ας, στη μί­α τσέ­πη και τα έρ­γα του Μαρ­ξ στην άλ­λη»7. 
Κα­τα­λυ­τι­κό στοι­χεί­ο στη δια­μόρ­φω­ση της πλη­θυ­σμια­κής σύ­στα­σης της σύγ­χρο­νης Ου­κρα­νί­ας θα α­πο­τε­λέ­σει η ά­φι­ξη στα ε­δά­φη της Νε­ο­ρωσ­ί­ας (ση­με­ρι­νής α­να­το­λι­κής και νό­τιας Ου­κρα­νί­ας) ε­κα­το­ντά­δων χι­λιά­δων Ρώ­σων (κυ­ρί­ως με­τά την κα­τάρ­γη­ση της δου­λο­πα­ροι­κί­ας το 1861 και την αλ­μα­τώ­δη α­νά­πτυ­ξη της βιο­μη­χα­νί­ας του Ντον­μπάς).

Η μπολ­σε­βί­κι­κη Ου­κρα­νί­α
Το αί­τη­μα για ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α α­πό την κε­ντρι­κή και δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α θα εκ­φρα­στεί με ε­πι­μο­νή τό­σο κα­τά την ε­πα­νά­στα­ση του 1905 ό­σο και κα­τά τη με­τέ­πει­τα πε­ρί­ο­δο. Στο ε­πα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα το ου­κρα­νι­κό, ό­πως και το πο­λω­νι­κό πρό­βλη­μα, α­να­δει­κνύ­ε­ται ως κομ­βι­κό για τη δια­μόρ­φω­ση πο­λι­τι­κής γραμ­μής στο ε­θνι­κό ζή­τη­μα.
Ο Λέ­νιν, κα­τα­κε­ραυ­νώ­νο­ντας τον σε­χτα­ρι­σμό της «πο­λω­νι­κής αί­ρε­σης» της Ρό­ζας Λού­ξε­μπουρ­γκ, χω­ρίς ψευ­δαι­σθή­σεις, θα α­να­γνω­ρί­σει ό­τι «[α]ν η Ου­κρα­νί­α θά­χει λ.χ την τύ­χη ν’ α­πο­τε­λέ­σει αυ­το­τε­λές κρά­τος, αυ­τό ε­ξαρ­τά­ται α­πό χί­λιους πα­ρά­γο­ντες που εί­ναι ά­γνω­στοι α­πό τα πριν. Και χω­ρίς να προ­σπα­θού­με ‘να μα­ντέ­ψου­με’ στην τύ­χη, στε­κό­μα­στε στα­θε­ρά σ’ αυ­τό που εί­ναι α­ναμ­φι­σβή­τη­το: στο δι­καί­ω­μα της Ου­κρα­νί­ας να γί­νει τέ­τοιο κρά­τος»8. Η θέ­ση του αυ­τή, σε συν­δυα­σμό με τις δι­ακ­η­ρύ­ξεις για το α­γρο­τι­κό ζή­τη­μα, δη­μιουρ­γού­σε τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για μια μελ­λο­ντι­κή συμ­μα­χί­α με τις πα­τριω­τι­κές ου­κρα­νι­κές δυ­νά­μεις.
Τα ε­πα­να­στα­τι­κά γε­γο­νό­τα του 1917 θα α­πο­τε­λέ­σουν την α­φε­τη­ρί­α της εν­σάρ­κω­σης των δια­φο­ρε­τι­κών τά­σε­ων στον ου­κρα­νι­κό γε­ω­γρα­φι­κό χώ­ρο. Με­τά την ε­πα­νά­στα­ση του Φε­βρουα­ρί­ου, μια ου­κρα­νι­κή συ­νέ­λευ­ση (Ρά­ντα στις 13.6.17) ε­ξέ­δω­σε διά­ταγ­μα με το ο­ποί­ο α­νήγ­γει­λε την α­να­κή­ρυ­ξη μιας «αυ­τό­νο­μης ου­κρα­νι­κής δη­μο­κρα­τί­ας» και στις 7.11.17 α­να­κή­ρυ­ξε την Ου­κρα­νί­α ως Λα­ϊ­κή Δη­μο­κρα­τί­α. Η δια­κρι­τή ου­κρα­νι­κή ο­ντό­τη­τα θα δια­τη­ρη­θεί έ­ως το 1920. Ο ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός θα βρει έκ­φρα­ση στον Πε­τλιού­ρα, εκ­πρό­σω­πο της α­στι­κής τά­ξης, και σε έ­ναν δια­πρε­πή δια­νο­ού­με­νο, τον ι­στο­ρι­κό Χρου­σέβ­σκι.
Αυ­τό το διά­στη­μα η Ου­κρα­νί­α θα γί­νει το θέ­α­τρο α­πε­ρί­γρα­πτων αι­μα­τη­ρών συ­γκρού­σε­ων με­τα­ξύ Ου­κρα­νών ε­θνι­κι­στών, κομ­μου­νι­στών, λευ­κών, μα­χνο­βι­στών, α­τά­κτων-με­λών στρα­τών α­τα­μά­νων-ο­πλαρ­χη­γών και ξέ­νων δυ­νά­με­ων.
Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, η ε­πιρ­ρο­ή των μπολ­σε­βί­κων θα πα­ρα­μεί­νει ι­σχνή στην Ου­κρα­νί­α μέ­χρι και την ί­δρυ­ση της ΕΣ­ΣΔ. Για πα­ρά­δειγ­μα, στις ε­κλο­γές για τη Συ­ντα­κτι­κή Συ­νέ­λευ­ση, τον Νο­έμ­βριο του 1917, οι Μπολ­σε­βί­κοι συ­γκέ­ντρω­σαν μό­νο 750.000 ψή­φους σε ο­λό­κλη­ρη την χώ­ρα9. 
Το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα της Ου­κρα­νί­ας (ΚΚΟυ), το ο­ποί­ο τυ­πι­κά δη­μιουρ­γή­θη­κε τον Ιού­λιο του 1918 στην Μό­σχα ως πε­ρι­φε­ρεια­κή υ­πο-ο­μά­δα του Ρω­σι­κού Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος, αρ­χι­κώς α­ριθ­μού­σε λι­γό­τε­ρο α­πό 5.000 μέ­λη, των ο­ποί­ων η πλειο­ψη­φί­α δεν ή­ταν καν Ου­κρα­νοί. Α­κό­μη και το 1922, ό­ταν το ΚΚΟυ εί­χε φτά­σει τα 56.000 μέ­λη, το πο­σο­στό των Ου­κρα­νών ή­ταν μό­νο 23%, ε­νώ 54% ή­ταν Ρώ­σοι, 14% Ε­βραί­οι και 3% Πο­λω­νοί10. 
Εί­ναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ό­τι οι μπολ­σε­βί­κοι, και με­τά τις στρα­τιω­τι­κές νί­κες ε­να­ντί­ον των ε­θνι­κι­στών, δεν θα μπο­ρέ­σουν να ε­δραιω­θούν στα κε­ντρι­κά και δυ­τι­κά τμή­μα­τα της χώ­ρας. Στις 24.12.17 με­τα­φέρ­θη­καν α­πό το Κί­ε­βο στο Χάρ­κο­βο ό­που συ­γκά­λε­σαν έ­να νέ­ο Πα­νου­κρα­νι­κό Συ­νέ­δριο των Σο­βιέτ, ε­νώ α­κό­μη και με­τά την κα­τάρ­ρευ­ση της Γερ­μα­νί­ας, προς την ο­ποία εί­χε πα­ρα­χω­ρη­θεί (συν­θή­κη του Μπρε­στ) ό­λη σχε­δόν η Ου­κρα­νί­α, στην α­πέλ­πι­δα προ­σπά­θεια να σω­θεί η ε­πα­νά­στα­ση, ο Πια­τα­κόφ σχη­μα­τί­ζει μια «Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση Ερ­γα­τών και Α­γρο­τών της Ου­κρα­νί­ας» στο Κουρ­σκ, που δεν α­νή­κει καν στην Ου­κρα­νί­α.
Την α­πο­φα­σι­στι­κή συμ­βο­λή στην ε­πι­κρά­τη­ση της ε­πα­νά­στα­σης στην ου­κρα­νι­κή γη θα την δώ­σουν ε­πα­να­στα­τι­κοί στρα­τοί ό­πως του Α­τα­μά­νου Γκρι­γκό­ρεφ και κυ­ρί­ως του Νέ­στο­ρα Μα­χνό, στη νό­τια και α­να­το­λι­κή Ου­κρα­νί­α των κο­ζα­κι­κών πα­ρα­δό­σε­ων, πε­ρι­στα­σια­κών συμ­μά­χων των μπολ­σε­βί­κων, οι ο­ποί­οι θα τους χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν για να κα­τα­λά­βουν τε­λι­κά την ε­ξου­σί­α στην Ου­κρα­νί­α11.
Κα­θο­ρι­στι­κό, πά­ντως, γε­γο­νός στη με­τα­στρο­φή των αι­σθη­μά­των των Ου­κρα­νών προς τους μπολ­σε­βί­κους υ­πήρ­ξε η πο­λω­νι­κή ει­σβο­λή και η στά­ση της η­γε­σί­ας της ου­κρα­νι­κής α­στι­κής τά­ξης. «Η συμ­φω­νί­α α­νά­με­σα στην πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και τον Πε­τλιού­ρα, που υ­πο­γρά­φη­κε στις 2 Δε­κεμ­βρί­ου 1919 στη Βαρ­σο­βί­α, ή­ταν ταυ­τό­χρο­να και η ε­πι­βε­βαί­ω­ση της ο­ρι­στι­κής χρε­ο­κο­πί­ας του ου­κρα­νι­κού α­στι­κού ε­θνι­κι­σμού, κα­θώς το ε­θνι­κό αί­σθη­μα των Ου­κρα­νών α­γρο­τών τρο­φο­δο­τεί­ται μέ­χρι τό­τε πά­νω απ’ ό­λα α­πό το μί­σος τους για τον Πο­λω­νό γαιο­κτή­μο­να. Με βά­ση τη συμ­φω­νί­α αυ­τή, πο­λω­νι­κά στρα­τεύ­μα­τα ει­σέ­βα­λαν στην Ου­κρα­νί­α και μά­λι­στα κα­τέ­λα­βαν για έ­ξι ε­βδο­μά­δες (5.6.1920) το Κί­ε­βο»12. Ο κόκ­κι­νος στρα­τός θα εμ­φα­νι­στεί πλέ­ον ως στρα­τός α­πε­λευ­θέ­ρω­σης και θα συ­νε­νώ­σει τις δυ­νά­μεις της α­γρο­τι­κής και ερ­γα­τι­κής τά­ξης, κα­θώς και της ε­πα­να­στα­τι­κής δια­νό­η­σης της Ου­κρα­νί­ας σε δυ­τι­κό (η Γα­λι­κί­α και τα Καρ­πά­θια θα μεί­νουν ε­κτός Ου­κρα­νί­ας έ­ως το 1939 και 1945 α­ντί­στοι­χα) και α­να­το­λι­κό τμή­μα, με στό­χο την ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α και την ε­πί­λυ­ση του α­γρο­τι­κού ζη­τή­μα­τος.
Στην ε­πό­με­νη δε­κα­ε­τί­α, η πο­λι­τι­κή της ε­νί­σχυ­σης της συ­γκρό­τη­σης θε­σμών προς ό­φε­λος των ε­θνο­τή­των, σε συν­δυα­σμό με την «ΝΕΠ», θα ο­δη­γή­σει στην ε­πι­στρο­φή στην Ου­κρα­νί­α πολ­λών πα­τριω­τών α­ρι­στε­ρής κα­τεύ­θυν­σης, χω­ρίς ό­μως να στα­μα­τή­σουν οι διεκ­δι­κή­σεις για πε­ραι­τέ­ρω α­νε­ξαρ­τη­σί­α, α­κό­μη και στο ε­σω­τε­ρι­κό του κόμ­μα­τος.
Η ρευ­στή αυ­τή κα­τά­στα­ση θα λά­βει βί­αιο τέ­λος με την πο­λι­τι­κή της κολ­λε­κτι­βο­ποί­η­σης, ό­που το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα θα α­πο­πει­ρα­θεί να λύ­σει ταυ­το­χρό­νως και δια πα­ντός το α­γρο­τι­κό πρό­βλη­μα και τις ε­θνι­κές «πα­ρεκ­κλί­σεις» που α­να­πα­ρά­γο­νταν στις πα­ρα­δο­σια­κές α­γρο­τι­κές κοι­νό­τη­τες. Η α­γρο­τιά της Ου­κρα­νί­ας πλή­ρω­σε το τί­μη­μα (1932-34) με του­λά­χι­στον 4 ε­κα­τομ­μύ­ρια νε­κρούς13, ε­νώ, το 1938, α­πό τα 200 μέ­λη της Κε­ντρι­κής Ε­πι­τρο­πής του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος της Ου­κρα­νί­ας, ε­πέ­ζη­σαν μό­νον τρεις και το ί­διο ε­πα­να­λή­φθη­κε σε ό­λα τα πε­ρι­φε­ρεια­κά και το­πι­κά όρ­γα­να του Κόμ­μα­τος, ό­που ορ­γα­νώ­θη­καν δε­κά­δες δί­κες κομ­μα­τι­κών στε­λε­χών14. 
Ο Τρό­τσκι την ε­πό­με­νη χρο­νιά θα γρά­ψει έ­να κεί­με­νο ει­δι­κά για την Ου­κρα­νί­α ό­που α­να­φέ­ρει: «Κα­τόρ­θω­σαν ο Στά­λιν και οι Ου­κρα­νοί σα­τρά­πες του να πεί­σουν τις μά­ζες των Ου­κρα­νών για την υ­πε­ρο­χή του συ­γκε­ντρω­τι­σμού της Μό­σχας έ­να­ντι της ου­κρα­νι­κής α­νε­ξαρ­τη­σί­ας ή α­πέ­τυ­χαν; Αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα έ­χει α­πο­φα­σι­στι­κή ση­μα­σί­α. […] Ε­πι­θυ­μούν οι πλα­τιές μά­ζες του λα­ού της Ου­κρα­νί­ας τον κρα­τι­κό α­πο­χω­ρι­σμό α­πό την ΕΣ­ΣΔ; Ί­σως να φαί­νε­ται δύ­σκο­λη με την πρώ­τη μα­τιά η α­πά­ντη­ση σ’ αυ­τό το ε­ρώ­τη­μα ε­φό­σον ο λα­ός της Ου­κρα­νί­ας, ό­πως και οι άλ­λοι λα­οί της ΕΣ­ΣΔ, έ­χουν α­πο­στε­ρη­θεί κά­θε δυ­να­τό­τη­τα να εκ­φρά­σουν τη θέ­λη­σή τους. Α­κρι­βώς ό­μως η γέ­νε­ση του ο­λο­κλη­ρω­τι­κού κα­θε­στώ­τος και α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο η κτη­νώ­δης έ­ντα­σή του, ι­δί­ως στην Ου­κρα­νί­α, α­πο­δει­κνύ­ει ό­τι η πραγ­μα­τι­κή θέ­λη­ση των μα­ζών της Ου­κρα­νί­ας εί­ναι α­συμ­φι­λί­ω­τα ε­χθρι­κή προς τη σο­βιε­τι­κή γρα­φειο­κρα­τί­α. Δεν υ­πάρ­χει έλ­λει­ψη α­πο­δεί­ξε­ων ό­τι μί­α α­πό τις πρω­ταρ­χι­κές πη­γές αυ­τής της ε­χθρό­τη­τας εί­ναι η κα­τα­πί­ε­ση της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας της Ου­κρα­νί­ας»15. 
Έ­τσι δεν φαί­νε­ται πε­ρί­ερ­γο που ο δυ­τι­κός ου­κρα­νι­κός ε­θνι­κι­σμός συ­νερ­γά­στη­κε με τις δυ­νά­μεις κα­το­χής των Γερ­μα­νών, συ­στή­νο­ντας και κά­ποια κα­ρι­κα­τού­ρα κρά­τους την ί­δια ώ­ρα που στην α­να­το­λι­κή χώ­ρα ο α­νταρ­το­πό­λε­μος θα εί­ναι α­νει­ρή­νευ­τος, ι­διαί­τε­ρα α­φό­του ο Στά­λιν και το Κομ­μου­νι­στι­κό Κόμ­μα εκ­προ­σω­πούν το ε­θνι­κό αί­σθη­μα.
Με­τά το τέ­λος του πο­λέ­μου, ό­λη η Ου­κρα­νί­α εί­ναι ε­νω­μέ­νη στα πλαί­σια της ΕΣ­ΣΔ αλ­λά η Μό­σχα δυ­σκο­λεύ­θη­κε να ε­λέγ­ξει την κα­τά­στα­ση στις δυ­τι­κές πε­ριο­χές. «Την πε­ρί­ο­δο 1945-1947, η ύ­παι­θρος της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας, η εν­δο­χώ­ρα, ε­λεγ­χό­ταν σε με­γά­λο βαθ­μό α­πό τους ε­πα­να­στά­τες, τους ο­ποί­ους υ­πο­στή­ρι­ζαν οι α­γρό­τες που α­ντι­τί­θε­ντο σε ο­ποια­δή­πο­τε μορ­φή κο­λε­κτι­βο­ποί­η­σης. Οι δυ­νά­μεις των ε­πα­να­στα­τών δρού­σαν στις πα­ρα­με­θό­ριες με την Πο­λω­νί­α και την Τσε­χο­σλο­βα­κί­α πε­ριο­χές, περ­νώ­ντας α­πό την μια χώ­ρα στην άλ­λη για να ξε­φύ­γουν α­πό την κα­τα­δί­ω­ξη»16. 
Πα­ρά τις ε­κτο­πί­σεις, την διά­λυ­ση της Ου­νί­ας και της ου­κρα­νι­κής ορ­θό­δο­ξης εκ­κλη­σί­ας, η δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α θα συ­νε­χί­σει να «γεν­νά» έ­ως και τη διά­λυ­ση της ΕΣ­ΣΔ δια­φω­νού­ντες, με ι­διαί­τε­ρη έ­ξαρ­ση τη δε­κα­ε­τί­α του 1960, ε­νταγ­μέ­νους σε έ­να ευ­ρύ­τε­ρο κλί­μα που τρο­φο­δο­τεί­ται και α­πό τη γει­το­νι­κή Τσε­χο­σλο­βα­κί­α. Οι τε­λευ­ταί­οι Ου­κρα­νοί ε­θνι­κι­στές –πά­ντα α­πό τη δυ­τι­κή και κε­ντρι­κή Ου­κρα­νί­α– α­πε­λευ­θε­ρώ­θη­καν α­πό τις φυ­λα­κές με­τά το 1984.

Η δι­χα­σμέ­νη χώ­ρα
Η πτώ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης θα βρει τους πρώ­ην κομ­μου­νι­στές η­γέ­τες στην ε­ξου­σί­α να εμ­φα­νί­ζο­νται ως υ­πε­ρα­σπι­στές της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας της Ου­κρα­νί­ας. Μια α­νε­ξαρ­τη­σί­α που βο­λεύ­ει το σύ­νο­λο της νο­μενκλα­τού­ρας, α­πό ό­ποια πε­ριο­χή και ε­άν προ­έρ­χε­ται, η ο­ποί­α, α­παλ­λαγ­μέ­νη α­πό την κη­δε­μο­νί­α της Μό­σχας, θα ι­διο­ποι­η­θεί ευ­χε­ρέ­στε­ρα την κρα­τι­κή πε­ριου­σί­α.
Τα η­νί­α για ό­λη την ε­πό­με­νη πε­ρί­ο­δο κρα­τούν οι εκ­πρό­σω­ποι της βιο­μη­χα­νι­κής και ρω­σό­φω­νης α­να­το­λι­κής Ου­κρα­νί­ας17. Αυ­τό σή­μαι­ναν και οι νί­κες του Λ. Κού­τσμα, εκ­προ­σώ­που του βιο­μη­χα­νι­κού λό­μπυ του Ντον­μπάς. Έ­τσι, πα­ρά τα μέ­τρα μιας σχε­τι­κής ου­κρα­νο­ποί­η­σης, ό­πως με την κα­θιέ­ρω­ση της ου­κρα­νι­κής ως μο­να­δι­κής κρα­τι­κής γλώσ­σας και τη με­ρι­κή α­νε­ξαρ­τη­το­ποί­η­ση της ε­ξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής, η Ου­κρα­νί­α στα πλαί­σια της Κοι­νο­πο­λι­τεί­ας Α­νε­ξαρ­τή­των Κρα­τών α­πο­τε­λού­σε προ­νο­μια­κό ε­ταί­ρο της Ρω­σί­ας. Τό­σο τα λα­ϊ­κά στρώ­μα­τα ό­σο και οι νε­ο­κα­πι­τα­λι­στές της βιο­μη­χα­νι­κής α­να­το­λής και του νό­του ό­χι μό­νο αι­σθά­νο­νται Ρώ­σοι αλ­λά έ­χουν ά­με­ση α­νά­γκη α­πό τη Ρω­σί­α. Η Ου­κρα­νί­α ε­ξαρ­τά­ται α­πό την ει­σα­γω­γή ε­νερ­γεια­κών πη­γών, κυ­ρί­ως φυ­σι­κού α­ε­ρί­ου, σε πο­σο­στό 85% για τις ε­τή­σιες α­νά­γκες της, που κα­λύ­πτε­ται κα­τά βά­ση α­πό τη Ρω­σί­α ή μέ­σω αυ­τής.
Ό­μως, τα χρό­νια αυ­τά ή­ταν κα­τα­στρο­φι­κά για την ου­κρα­νι­κή οι­κο­νο­μί­α. Πα­ρά το γε­γο­νός ό­τι πα­ρή­γα­γε το 1/4 της α­γρο­τι­κής πα­ρα­γω­γής της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης, πάρα την ύπαρξη ενος τε­ρά­στιου βιο­μη­χα­νι­κού το­μέ­α και του ε­λέγ­χου των βο­ρεί­ων α­κτών της Μαύ­ρης Θά­λασ­σας, η ου­κρα­νι­κή άρ­χου­σα τά­ξη δεν κα­τόρ­θω­σε να λύ­σει τα με­τασο­βιε­τι­κά προ­βλή­μα­τα και η πα­ρα­γω­γή το 1999 εί­χε πέ­σει κά­τω α­πό το 40% του 1991.
Α­ναμ­φι­σβή­τη­το ρό­λο στις ε­ξε­λί­ξεις αυ­τές έ­παι­ξε η εγ­γε­νής α­δυ­να­μί­α της Ρω­σί­ας να υ­πο­στη­ρί­ξει τον η­γε­μο­νι­κό της ρό­λο στην Κοι­νο­πο­λι­τεί­α. Α­ντι­μέ­τω­πη με την ε­σω­τε­ρι­κή κοι­νω­νι­κή κρί­ση, τις φυ­γό­κε­ντρες δυ­νά­μεις, το τσε­τσε­νι­κό και την αρ­πα­κτι­κό­τη­τα της πλου­το­κρα­τί­ας, ά­φη­σε την Ου­κρα­νί­α έκ­θε­τη στις α­ντι­ρω­σι­κές πιέ­σεις.
Την ί­δια ώ­ρα η δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α έ­μπαι­νε στο προ­σκή­νιο με δυ­να­μι­κό τρό­πο και με σκο­πό να πά­ρει τη ρε­βάν­ς. Πα­ρά το γε­γο­νός της κα­θυ­στε­ρη­μέ­νης οι­κο­νο­μί­ας της, με την ά­με­ση υ­πο­στή­ρι­ξη των Η­ΠΑ, δη­μιουρ­γή­θη­κε μια νέ­α ε­ξου­σια­στι­κή ε­λίτ α­πό τα σπλά­χνα της που ά­λω­σε το Κί­ε­βο -ό­που κα­τα­κρα­τού­νταν σχε­δόν το 90% των ξέ­νων ε­πεν­δύ­σε­ων- σε ε­πί­πε­δο μη­χα­νι­σμών, ώ­σπου έ­φθα­σε η στιγ­μή της κα­τά­κτη­σης της ε­ξου­σί­ας.
Το πώς πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η «πορ­το­κα­λί ε­πα­νά­στα­ση» α­πο­τε­λεί έ­να ση­μα­ντι­κό ζή­τη­μα προς διε­ρεύ­νη­ση που α­πο­κα­λύ­πτει και τον τρό­πο με τον οποίο δρα ο διε­θνής πα­ρά­γο­ντας. Ε­ντού­τοις τα ί­δια τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα των ε­κλο­γών έ­χουν την δι­κή τους διά­στα­ση που α­πο­δει­κνύ­ει με πραγ­μα­τι­κούς α­ριθ­μούς την δια­μορ­φω­μέ­νη κα­τά­στα­ση στο ε­θνι­κό ζή­τη­μα στην χώ­ρα, πέ­ραν πά­σης αμ­φι­βο­λί­ας.
Το συ­μπέ­ρα­σμα των ε­κλο­γών της 27 Δε­κεμ­βρί­ου 2004 εί­ναι η γε­ω­γρα­φι­κή πό­λω­ση.
Ο ε­κλε­κτός των δυ­τι­κών πε­ριο­χών, ό­πως και των Η­ΠΑ, Β. Γιού­σεν­κο κερ­δί­ζει συ­ντρι­πτι­κά τις δυ­τι­κές πε­ριο­χές ε­νώ ο Β. Για­νου­κό­βιτ­ς υ­περ­τε­ρεί στην α­να­το­λή. Εί­ναι ε­λά­χι­στες οι πε­ριο­χές, κυ­ρί­ως στα νο­τιο-κε­ντρι­κά, ό­που πα­ρα­τη­ρεί­ται τά­ση ι­σορ­ρο­πί­ας. Τα στοι­χεί­α18 α­νά πε­ρι­φέ­ρεια [οι πε­ρι­φέ­ρειες κα­θώς και τα σχό­λια εί­ναι δι­κά μας] κα­τα­δει­κνύ­ουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα αυ­τή:
Ό­πως γί­νε­ται φα­νε­ρό α­πό μια α­πλή α­νά­γνω­ση των α­πο­τε­λε­σμά­των, η ε­κλο­γι­κή σύ­γκρου­ση έ­γι­νε με α­πό­λυ­τα ε­θνι­κά κρι­τή­ρια και η Ου­κρα­νί­α εί­ναι μια δι­χα­σμέ­νη χώ­ρα. Η α­να­το­λι­κή και η νό­τια Ου­κρα­νί­α στή­ρι­ξε τον δι­κό της υ­πο­ψή­φιο και ταυ­το­χρό­νως δια­τρά­νω­σε τη θέ­λη­σή της για στε­νή σχέ­ση με την Ρω­σί­α ε­νώ η κε­ντρι­κή και, κυ­ρί­ως, η δυ­τι­κή ψή­φι­σε για μια Ου­κρα­νί­α α­πο­κομ­μέ­νη α­πό την Ρω­σί­α.
Α­σφα­λώς, οι α­να­λύ­σεις που δη­μο­σιεύ­ο­νται και ε­μπλέ­κουν ό­ρους ό­πως δη­μο­κρα­τί­α και ­ελευ­θε­ρί­α δεν μπο­ρεί πα­ρά να αυ­θαι­ρε­τούν στην α­νά­δει­ξη της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. Ο α­γρο­τι­κός, ε­πί το πλεί­στον, πλη­θυ­σμός του Ι­βά­νο Φραν­κόφ ή του Τερ­νό­πολ που τάσ­σε­ται υ­πέρ του Γιου­σέν­κο α­ναμ­φι­σβή­τη­τα υ­πε­ρα­σπί­ζε­ται την ε­λευ­θε­ρί­α, αλ­λά πρό­κει­ται για την δι­κή του ε­λευ­θε­ρί­α με ό­,τι αυ­τό συ­νε­πά­γε­ται, δη­λα­δή ε­πι­βο­λή της ου­κρα­νι­κής γλώσ­σας, προ­νο­μια­κή πρό­σβα­ση στην ε­ξου­σί­α, έ­λεγ­χο του κρά­τους, οι­κο­νο­μι­κό ό­φε­λος α­πό τις ε­πεν­δύ­σεις, θρη­σκευ­τι­κή η­γε­μο­νί­α, κυ­ρί­ως α­πό την εκ­κλη­σί­α της Ου­νί­ας κ.λπ.
Ό­πως ε­πί­σης η ψή­φος του ερ­γά­τη στην πε­ριο­χή του Ντον­μπάς ή στην κο­σμο­πο­λί­τι­κη Κρι­μαί­α και στην Ο­δησ­σό δεν εί­ναι δυ­να­τόν να α­πο­τε­λεί έκ­φρα­ση συ­ντη­ρη­τι­σμού ή νο­σταλ­γί­ας του τσα­ρι­κού ή του σο­βιε­τι­κού α­πο­λυ­ταρ­χι­σμού. Πρό­κει­ται και σε αυ­τή την πε­ρί­πτω­ση για τη διεκ­δί­κη­ση της ε­λευ­θε­ρί­ας των πλη­θυ­σμών που θε­ω­ρούν τους ε­αυ­τούς τους Ρώ­σους, ε­πι­θυ­μούν να δι­δά­σκο­νται τα παι­διά τους στα σχο­λεί­α την ρω­σι­κή γλώσ­σα, να τα­ξι­δεύ­ουν σε ό­λη αυ­τή την ε­πι­κρά­τεια ό­που μι­λιού­νται τα ρω­σι­κά και οι ί­διοι αι­σθά­νον­ται κομ­μά­τι αυ­τής της κουλ­τού­ρας και της ι­στο­ρί­ας, να έ­χουν ά­με­σες προ­νο­μια­κές ε­πα­φές με τη ρω­σι­κή εν­δο­χώ­ρα και ί­σως να μην μοι­ρά­ζον­ται τα ο­φέ­λη της γε­ω­γρα­φι­κής και οι­κο­νο­μι­κής τους θέ­σης με αν­θρώ­πους που θε­ω­ρούν ό­τι προ­σπα­θούν να τους ω­θή­σουν σε υ­πο­δε­έ­στε­ρη θέ­ση.
Εί­ναι πραγ­μα­τι­κά α­ξιο­πε­ρί­ερ­γο το πώς εί­ναι δυ­να­τή η συ­νύ­παρ­ξη των δύ­ο τμη­μά­των της Ου­κρα­νί­ας. Πο­λύ σύ­ντο­μα η κε­ντρι­κή ε­ξου­σί­α υ­πό τον Γιου­σέν­κο θα βρε­θεί α­ντι­μέ­τω­πη με την α­νυ­πα­κο­ή των πε­ρι­φε­ρειών της α­να­το­λι­κής και δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας και τό­τε θα πρέ­πει να πά­ρει μέ­τρα που δεν εί­ναι δυ­να­τόν να στη­ρι­χθούν α­πό τις πι­θα­νές δια­δη­λώ­σεις των υ­πο­στη­ρι­χτών του ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού σε τό­σο με­γά­λη α­πό­στα­ση α­πό τις α­πεί­θαρ­χες πε­ρι­φέ­ρειες. Αυ­τοί που θα ω­φε­λη­θούν α­πό την α­πό­σχι­ση εί­ναι οι πε­ριο­χές της α­να­το­λής και του νό­του. Η α­γρο­τι­κή και χω­ρίς διέ­ξο­δο στη θά­λασ­σα πε­ριο­χή της δυ­τι­κής Ου­κρα­νί­ας εί­ναι κα­τα­δι­κα­σμέ­νη σε μα­ρα­σμό και με­τα­τρο­πή της σε πο­λω­νι­κό προ­τε­κτο­ρά­το χω­ρίς το υ­πό­λοι­πο κομ­μά­τι της χώ­ρας. Βε­βαί­ως, οι υ­πο­στη­ρι­κτές του Γιου­σέν­κο, και κυ­ρί­ως οι ξέ­νοι πο­λι­τι­κοί τους σύμ­βου­λοι, υ­πο­λο­γί­ζουν στην α­προ­θυ­μί­α του πλη­θυ­σμού, α­κό­μη και των αν­θρα­κω­ρύ­χων του Ντον­μπάς, την πιο συ­μπα­γή κοι­νω­νι­κή ο­μά­δα της Ου­κρα­νί­ας, και της ί­διας της Ρω­σί­ας, να ω­θη­θούν σε α­κραί­ες μορ­φές α­ντι­πα­ρά­θε­σης. Εν πά­ση πε­ρι­πτώ­σει το ρί­σκο που α­να­λαμβά­νε­ται εί­ναι τε­ρά­στιο και, ό­πως το­νί­σα­με και στην αρ­χή του κει­μέ­νου, εί­ναι, α­πλώς, τα ε­πει­σό­δια μιας ι­στο­ρι­κής δια­δι­κα­σί­ας, που δεν θα έ­χει σύ­ντο­μο τέ­λος.

Ε­πα­να­στά­σεις «made by Soros»
Η ου­κρα­νι­κή πε­ρί­πτω­ση εί­ναι, ό­μως, και τμή­μα των ευ­ρύ­τε­ρων α­να­σχη­μα­τι­σμών στην ε­πο­χή της α­με­ρι­κα­νι­κής μο­νο­κρα­το­ρί­ας. Η κα­τάρ­ρευ­ση της Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης δη­μιούρ­γη­σε έ­να κε­νό ι­σχύ­ος σε ό­λη την σφαί­ρα ε­πιρ­ρο­ής της. Έ­να κε­νό που η μο­να­δι­κή υ­περ­δύ­να­μη έ­πρε­πε να το κα­λύ­ψει με ο­ποιο­δή­πο­τε τί­μη­μα στα ε­πό­με­να χρό­νια, κα­θώς η Ρω­σί­α, πα­ρά τις τε­ρά­στιες α­δυ­να­μί­ες της, α­πο­τε­λεί έ­ναν πε­ριο­ρι­στι­κό πα­ρά­γο­ντα στην ε­πέ­κτα­ση των Η­ΠΑ. Η πε­ρι­κύ­κλω­σή της, με την δη­μιουρ­γί­α μιας ζώ­νης α­πό την Βαλ­τι­κή έ­ως την Τουρ­κί­α και το Ουζ­μπε­κι­στάν, θα έ­πρε­πε να την ο­δη­γή­σει στο να γί­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο μια α­σια­τι­κή πα­ρά ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­να­μη, ώ­στε και η ί­δια η Ευ­ρώ­πη να πα­ρα­μεί­νει μια υ­πο-α­τλα­ντι­κή και ό­χι πραγ­μα­τι­κά ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­να­μη. Για να ε­πι­τευ­χθεί αυ­τός ο στό­χος ό­μως ή­ταν α­πα­ραί­τη­τη η α­πό­σπα­ση της Ου­κρα­νί­ας α­πό την ρω­σι­κή ε­πιρ­ρο­ή. Ο Zbigniew Brezinski θα πε­ρι­γρά­ψει ε­γκαί­ρως και με α­πό­λυ­τη ει­λι­κρί­νεια τους σκο­πούς των Η­ΠΑ:
«Η Ου­κρα­νί­α, νέ­ος και ση­μα­ντι­κός χώ­ρος στην ευ­ρα­σια­τι­κή σκα­κιέ­ρα, εί­ναι γε­ω­πο­λι­τι­κός ά­ξο­νας, ε­πει­δή η ί­δια η ύ­παρ­ξή της ως α­νε­ξάρ­τη­της χώ­ρας βο­η­θά τον με­τα­σχη­μα­τι­σμό της Ρω­σί­ας. Χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η Ρω­σί­α παύ­ει να εί­ναι ευ­ρα­σια­τι­κή αυ­το­κρα­το­ρί­α. Χω­ρίς την Ου­κρα­νί­α, η Ρω­σί­α μπο­ρεί να συ­νε­χί­σει να πα­λεύ­ει για αυ­το­κρα­το­ρι­κή θέ­ση, αλ­λά τό­τε θα γι­νό­ταν κυ­ρί­ως α­σια­τι­κό αυ­το­κρα­το­ρι­κό κρά­τος, το ο­ποί­ο θα συ­ρό­ταν πο­λύ πι­θα­νόν σε συ­γκρού­σεις που θα το α­πο­δυ­νά­μω­ναν, με α­φυ­πνι­σμέ­νους Κε­ντρο­α­σιά­τες, οι ο­ποί­οι θα ή­ταν γε­μά­τοι μνη­σι­κα­κί­α για την α­πώ­λεια της πρό­σφα­τα α­πο­κτη­μέ­νης α­νε­ξαρ­τη­σί­ας τους και θα εί­χαν την υ­πο­στή­ρι­ξη των α­δελ­φι­κών ι­σλα­μι­κών κρα­τών στο νό­το. Ε­πί­σης -το πι­θα­νό­τε­ρο- και η Κί­να θα α­ντε­τί­θε­το σε ο­ποια­δή­πο­τε πα­λι­νόρ­θω­ση της ρω­σι­κής κυ­ριαρ­χί­ας στην Κε­ντρι­κή Α­σί­α, λό­γω του αυ­ξα­νό­με­νου εν­δια­φέ­ρο­ντός της για τα κρά­τη της πε­ριο­χής που α­πό­κτη­σαν πρό­σφα­τα την α­νε­ξαρ­τη­σί­α τους. Ω­στό­σο, αν η Μό­σχα α­να­κτή­σει τον έ­λεγ­χο της Ου­κρα­νί­ας, με τον πλη­θυ­σμό των 52 ε­κα­τομ­μυ­ρί­ων, τους ση­μα­ντι­κούς πλου­το­πα­ρα­γω­γι­κούς πό­ρους και την πρό­σβα­ση στη Μαύ­ρη θά­λασ­σα, η Ρω­σί­α θα α­να­κτή­σει αυ­τό­μα­τα τις α­να­γκαί­ες προ­ϋ­πο­θέ­σεις για να γί­νει ι­σχυ­ρό αυ­το­κρα­το­ρι­κό κρά­τος, που θα ε­νώ­νει την Ευ­ρώ­πη και την Α­σί­α. Αν η Ου­κρα­νί­α έ­χα­νε την α­νε­ξαρ­τη­σί­α της, αυ­τό θα εί­χε ά­με­σες συ­νέ­πειες για την Κε­ντρι­κή Ευ­ρώ­πη, με­τα­σχη­μα­τί­ζο­ντας την Πο­λω­νί­α στον γε­ω­πο­λι­τι­κό ά­ξο­να του α­να­το­λι­κού συ­νό­ρου της ε­νω­μέ­νης Ευ­ρώ­πης»19. 
Σε αυ­τές τις δια­πι­στώ­σεις εί­ναι μάλ­λον πε­ριτ­τό να προ­στε­θεί τί­πο­τε. Ε­κεί­νο που, ό­μως, έ­χει εν­δια­φέ­ρον εί­ναι ο τρό­πος που ορ­γα­νώ­θη­κε η α­να­τρο­πή. Ο ρε­α­λι­σμός στην πρά­ξη –ε­πι­βε­βαί­ω­ση του ι­μπε­ρια­λι­σμού– (ό­πως εκ­φρά­ζε­ται α­πό τους Μπρεζίνσκι, Κίσ­σιν­γκερ, Ράμ­σφελ­ντ) πραγ­μα­το­ποιεί­ται με την α­ρω­γή της ι­δε­α­λι­στι­κής ρη­το­ρεί­ας.
Και στην πε­ρί­πτω­ση της Ου­κρα­νί­ας κι­νη­το­ποι­ή­θη­κε έ­νας μη­χα­νι­σμός που λει­τούρ­γη­σε σε ό­λη την α­να­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη (και τον Καύ­κα­σο) για την εκ­δή­λω­ση γε­γο­νό­των που πα­ρα­πέ­μπουν στην «Ά­νοι­ξη της Πρά­γας», και ο ο­ποί­ος χρη­σι­μο­ποί­η­σε υ­παρ­κτές πο­λι­τι­κές και κυ­ρί­ως ε­θνι­κές α­ντι­θέ­σεις με στό­χο την ε­γκα­θί­δρυ­ση φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κών κα­θε­στώ­των. Ο κύ­ριος φο­ρέ­ας που τα προ­ε­τοί­μα­σε εί­ναι το Ί­δρυ­μα «Open Society» του Τζωρ­τζ Σό­ρος. Μά­λι­στα θα μπο­ρού­σε να υ­πο­τε­θεί ό­τι η Ου­κρα­νί­α ή­ταν το α­πό­γειο της δρά­σης του Σό­ρος, ε­άν δεν υ­πάρ­χουν οι εν­δεί­ξεις ό­τι αυ­τό ε­πι­διώ­κε­ται να εί­ναι η ί­δια η Ρω­σί­α.
Ο ί­διος, σε μια α­πο­κα­λυ­πτι­κή συνέντευξη πριν α­πό με­ρι­κά χρό­νια, στην ε­ρώ­τη­ση «Τι σας έ­κα­νε να στρα­φεί­τε στην Ου­κρα­νί­α με τό­σο εν­δια­φέ­ρον;» α­πά­ντη­σε: «Α­πό την αρ­χή α­να­γνώ­ρι­σα τη σπου­δαιό­τη­τα μιας α­νε­ξάρ­τη­της και δη­μο­κρα­τι­κής Ου­κρα­νί­ας. Ό­σο η Ου­κρα­νί­α ευ­η­με­ρεί, κλεί­νει τον δρό­μο σε μί­α ι­μπε­ρια­λι­στι­κή Ρω­σί­α. […] Ξε­κι­νή­σα­με τη δρα­στη­ριό­τη­τά μας αρ­κε­τά νω­ρίς, δη­μιουρ­γώ­ντας το Ί­δρυ­μα Ου­κρα­νι­κής Α­να­γέν­νη­σης, ό­πως ο­νο­μά­στη­κε, το 1989, πο­λύ πριν η χώ­ρα γί­νει α­νε­ξάρ­τη­τη το 1991. Ό­ταν έ­φτα­σε η ώ­ρα της α­νε­ξαρ­τη­σί­ας, α­πο­φα­σί­σα­με να ε­πι­τα­χύ­νου­με τους ρυθ­μούς μας ό­σο πε­ρισ­σό­τε­ρο μπο­ρού­σα­με. Α­με­τα­κί­νη­τος στό­χος μας ή­ταν να α­νοί­ξου­με τον δρό­μο για τη δυ­τι­κή βο­ή­θεια που εκ των πραγ­μά­των θα α­κο­λου­θού­σε. Και για μια άλ­λη φο­ρά, μπο­ρώ να πω ό­τι φέ­ρα­με την α­πο­στο­λή μας σε πέ­ρας με ε­πι­τυ­χί­α»20. 
Το 2004 εί­χε ξε­κι­νή­σει πο­λύ ελ­πι­δο­φό­ρο για τον Σό­ρος. Στην Γε­ωρ­γί­α κα­τόρ­θω­σε, με καυ­κα­σια­νού τύ­που «βε­λού­δι­νη ε­πα­νά­στα­ση» ή «ε­πα­νά­στα­ση των ρό­δων» να α­πο­κό­ψει τη Ρω­σί­α α­πό μια α­κό­μη χώ­ρα του «εγ­γύς ε­ξω­τε­ρι­κού». Πριν α­πό την πτώ­ση του, ο πρώ­ην πρό­ε­δρος Σε­βαρ­νά­τζε, αν και φί­λος των Α­με­ρι­κα­νών, υ­πέ­γρα­ψε μια 25ε­τή συμ­φω­νί­α με τον ρω­σι­κό ε­νερ­γεια­κό γί­γα­ντα Gazprom και πού­λη­σε το ε­νερ­γεια­κό δί­κτυο της χώ­ρας σε μια άλ­λη ρω­σι­κή ε­ται­ρεί­α, κό­βο­ντας την ε­ται­ρεί­α AES που υ­πο­στη­ρι­ζό­ταν α­πό τις Η­ΠΑ. Οι ε­νέρ­γειές του αυ­τές α­πε­τέ­λε­σαν και την κα­τα­δί­κη για τον άλ­λο­τε Υ­πουρ­γό Ε­ξω­τε­ρι­κών του Γκορ­μπα­τσόφ. Ό­ταν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν οι ε­κλο­γές «[…]μέ­σω της α­με­ρι­κα­νι­κής ε­ται­ρεί­ας ε­κλο­γών και δη­μο­σκο­πή­σε­ων Global Strategy, η ο­ποί­α προ­ε­τοί­μα­σε exit polls που πα­ρου­σί­α­ζε τις γε­ωρ­για­νές ε­κλο­γές ως νο­θευ­μέ­νες, α­μέ­σως οι Η­ΠΑ α­παί­τη­σαν να α­κυ­ρω­θούν τα α­πο­τε­λέ­σμα­τα των ε­κλο­γών, δί­νο­ντας τη νί­κη στον α­με­ρι­κα­νο­σπου­δαγ­μέ­νο Μι­χα­ήλ Σα­α­κα­σβί­λι. Κα­τά τη διάρ­κεια των ε­κλο­γών δού­λευε πα­ρα­σκη­νια­κά μια ο­μά­δα νέ­ων με την ο­νο­μα­σί­α KAMARA (αρ­κε­τά), η ο­ποία συ­στά­θη­κε στα πρό­τυ­πα της OTPOR, της ο­μά­δας που προ­ώ­θη­σε την α­να­τρο­πή των ε­κλο­γών στην πρώ­ην Γιου­γκο­σλα­βί­α. Μα­ζί KAMARA και OTPOR δη­μιουρ­γή­θη­καν α­πό τις Η­ΠΑ και χρη­μα­το­δο­τή­θη­καν α­πό τον Α­με­ρι­κα­νό μαι­κή­να Τζωρ­τζ Σό­ρος»21. 
Η δη­μο­σιο­γρά­φος Kate Ramisvili έ­γρα­ψε στην ε­φη­με­ρί­δα Daily Georgian Times ό­τι η νέ­α κυ­βέρ­νη­ση εί­ναι στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα τμή­μα του Ι­δρύ­μα­τος του Soros και κύ­κλος πρα­κτό­ρων της CIA. Ο Σό­ρος θα πλη­ρώ­νει α­κό­μη και τους μι­σθούς των με­λών της κυ­βέρ­νη­σης και τρί­α α­πό τα μέ­λη της κυ­βέρ­νη­σης εκ­παι­δεύ­θη­καν α­πό το Ί­δρυ­μα Soros αλ­λά και η πλειο­ψη­φί­α των νέ­ων Υ­πουρ­γών έ­χουν ερ­γα­σθεί στις δο­μές του Σό­ρος. Συ­γκε­κρι­μέ­να, το νε­α­ρό­τε­ρο μέ­λος της κυ­βέρ­νη­σης, ο Η­ρα­κλής Ρε­κι­βια­σβί­λι, υ­πη­ρέ­τη­σε στα Κε­ντρι­κά γρα­φεί­α του Ι­δρύ­μα­τος Soros και οι υ­πουρ­γοί Παι­δεί­ας και Δι­καιο­σύ­νης Κάχα Λο­μά­ρα και Γκε­όρ­γκε Πα­πουα­σβί­λι, διεύ­θυ­ναν το Open Society —Γε­ωρ­για­νό Ί­δρυ­μα, το ο­ποί­ο εί­ναι το το­πι­κό πα­ράρ­τη­μα του Ι­δρύ­μα­τος Soros22. 
Η ί­δια δια­δι­κα­σί­α ε­πα­να­λή­φθη­κε και στην Ου­κρα­νί­α. Η δρά­ση των Η­ΠΑ μέ­σω των Μη Κυ­βερ­νη­τι­κών Ορ­γα­νώ­σε­ων α­πο­κα­λύ­πτε­ται σε δή­λω­ση του Ron Paul, μέ­λους του α­με­ρι­κα­νι­κού Κο­γκρέσ­σου, που α­να­δη­μο­σιεύ­ει η ρω­σι­κή Πράβ­ντα: «Δεν γνω­ρί­ζου­με α­κρι­βώς πό­σα ε­κα­τομ­μύ­ρια, ή δε­κά­δες ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια, ξό­δε­ψε η κυ­βέρ­νη­ση στις προ­ε­δρι­κές ε­κλο­γές στην Ου­κρα­νί­α. Γνω­ρί­ζου­με μό­νο ό­τι με­γά­λο μέ­ρος αυ­τών των χρη­μά­των πή­γαν στην υ­πο­στή­ρι­ξη ε­νός συ­γκε­κρι­μέ­νου υ­πο­ψη­φί­ου με τη χρη­σι­μο­ποί­η­ση για αυ­τόν τον σκο­πό, ως με­σά­ζο­ντες, συ­γκε­κρι­μέ­νων Μη Κυ­βερ­νη­τι­κών Ορ­γα­νώ­σεων τό­σο α­με­ρι­κάνι­κων ό­σο και ου­κρα­νι­κών»23. Στη συ­νέ­χεια ο βου­λευ­τής γί­νε­ται πιο συ­γκε­κρι­μέ­νος και α­να­φέ­ρει με­ρι­κές ορ­γα­νώ­σεις: «Ρί­χνου­με μια μα­τιά στο International Centre for Policy Studies. Αυ­τή η ορ­γά­νω­ση χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό την κυ­βέρ­νη­ση των Η­ΠΑ μέ­σω της PAUCI [Πο­λω­νι­κο-Α­με­ρι­κα­νι­κο-Ου­κρα­νι­κή Πρω­το­βου­λί­ας Συ­νερ­γα­σί­ας], αλ­λά στην ι­στο­σε­λί­δα της ορ­γά­νω­σης φι­γου­ρά­ρουν τα σύμ­βο­λα του Γιου­σέν­κο. Δια­βά­ζο­ντας στην συ­νέ­χεια μα­θαί­νου­με ό­τι η Ορ­γά­νω­ση χρη­μα­το­δο­τεί­ται α­πό το Ί­δρυ­μα Soros. Και α­κό­μη πιο κά­τω ό­τι ο ί­διος ο Βί­κτωρ Γιουσέν­κο εί­ναι μέ­λος του Συμ­βου­λευ­τι­κής Ε­πι­τρο­πής!» Δη­λα­δή και ο ί­διος ο Γιου­σέν­κο χρη­μα­το­δο­τού­νταν α­πό τον Σό­ρος και τις Η­ΠΑ, σύμ­φω­να με τον Α­με­ρι­κα­νό πο­λι­τι­κό.
Η «πορ­το­κα­λί ε­ξέ­γερ­ση» (ε­ξαι­ρε­τι­κά αυ­θαί­ρε­τη έκ­φρα­ση του προσ­διο­ρι­σμού, δη­μιουρ­γη­μέ­νη α­πό ξέ­νους ε­γκε­φά­λους, που φθά­νει στα ό­ρια του γε­λοί­ου ό­ταν οι ο­πα­δοί του Γιού­σεν­κο μοί­ρα­ζαν ως σύμ­βο­λο του α­γώ­να για ε­θνι­κή α­νε­ξαρ­τη­σί­α πορ­το­κά­λια, ένα φρού­το που φυ­σι­κά δεν ευ­δο­κι­μεί σε κα­νέ­να μέ­ρος της Ου­κρα­νί­ας) και η εμ­φά­νι­ση του δυ­τι­κού ου­κρα­νι­κού ε­θνι­κι­σμού ως α­γώ­να για την ε­λευ­θε­ρί­α και τη δη­μο­κρα­τί­α, ο νε­κρα­να­στη­μέ­νος Λ. Βα­λέ­σα, οι Ευ­ρω­παί­οι προ­ο­δευ­τι­κοί πο­λι­τι­κοί και τα μέ­σα τους (τό­σο ε­ξό­φθαλ­μα ε­νά­ντια στα συμ­φέ­ρο­ντα της ί­διας της Ευ­ρώ­πης, ό­πως και στην πε­ρί­πτω­ση της Τουρ­κί­ας), α­κό­μη οι ε­ξε­τά­σεις του δη­λη­τη­ρια­σμέ­νου Γιου­σέν­κο στη Βιέν­νη των πά­λαι πο­τέ Αψ­βούρ­γων, ό­που α­νή­κε κά­πο­τε η Δυ­τι­κή Ου­κρα­νί­α, ε­ντάσ­σο­νται σε συ­γκε­κρι­μέ­νους και έ­μπει­ρους μη­χα­νι­σμούς πο­λι­τι­κής ε­μπλο­κής.
Εί­ναι πράγ­μα­τι α­ξιο­πε­ρί­ερ­γο το πώς η ευ­ρω­πα­ϊ­κή δύ­ση φαί­νε­ται να μην α­να­ρω­τιέ­ται πως θα μπο­ρέ­σει να δια­χει­ρι­σθεί μια πι­θα­νή έ­κρη­ξη της ε­θνο­τι­κής α­ντί­θε­σης στην Ου­κρα­νί­α των 50 εκατομμυρίων κα­τοί­κων. Α­ντι­θέ­τως, με με­γα­λύ­τε­ρο πεί­σμα, ε­πι­ζη­τούν να ε­μπλα­κούν πε­ρισ­σό­τε­ρο στους α­τλα­ντι­κούς σχε­δια­σμούς, στον πυ­ρή­να του στό­χου: «Για­τί οι Ρώ­σοι να μην πραγ­μα­το­ποι­ή­σουν αυ­τό που έ­κα­ναν οι Ου­κρα­νοί; […] Ό­μως πα­ρά την ρω­σι­κή μοι­ρο­λα­τρί­α, έμ­φυ­τη α­συμ­βα­τό­τη­τα Ρω­σί­ας και δη­μο­κρα­τί­ας, στην ο­ποί­α συμ­βά­λλουν εν τι­νι μέ­τρω ο Πού­τιν24 και οι πε­ρί αυ­τόν, ό­,τι έ­λα­βε χώ­ρα στο Κί­ε­βο κά­πο­τε μπο­ρεί να πραγ­μα­το­ποι­η­θεί στην Μό­σχα. Βε­βαί­ως δεν θα δού­με αύ­ριο ‘πορ­το­κα­λί κα­σκόλ’ στην Κόκ­κι­νη Πλα­τεί­α, —ε­άν α­ντι­γρά­ψου­με τους ‘Financial Times’ στην Ρω­σί­α η δη­μο­κρα­τι­κή ε­πα­νά­στα­ση, η ο­ποί­α άρ­χι­σε το 1991, δεν ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε. Α­κό­μη χει­ρό­τε­ρα! Δεν γί­νε­ται λό­γος για α­πλή ο­λο­κλή­ρω­ση αυ­τής της ε­πα­νά­στα­σης αλ­λά να ε­πι­στρέ­ψου­με στην κα­τά­στα­ση που βρι­σκό­ταν η Ρω­σί­α έ­ως την πα­λι­νόρ­θω­ση του Πού­τιν»25.
Πραγ­μα­τι­κά, πό­σο σα­θρά εμ­φα­νί­ζο­νται αυ­τά τα ε­πι­χει­ρή­μα­τα που ταυ­τί­ζουν αυ­θαί­ρε­τα τις ευ­ρω­πα­ϊ­κές με τις α­με­ρι­κα­νι­κές ε­πι­διώ­ξεις και α­κυ­ρώ­νουν την α­νά­δυ­ση ε­νός γε­ω­πο­λι­τι­κού ά­ξο­να στην ευ­ρα­σια­τι­κή ή­πει­ρο, ι­κα­νού να α­ντι­πα­ρα­τε­θεί στις Η­ΠΑ και στην Κί­να. Ό­πως έ­γρα­φε ο Π. Κον­δύ­λης «[…] μια ε­νω­μέ­νη Ευ­ρώ­πη δεν θα εί­χε να κερ­δί­σει πολ­λά πράγ­μα­τα αν εμ­φα­νι­ζό­ταν ως στρα­τη­γι­κός το­πο­τη­ρη­τής των Α­με­ρι­κα­νών στην Α­να­το­λι­κή Ευ­ρώ­πη και ως υ­πο­στη­ρι­κτής ό­λων των χω­ρι­στι­κών τά­σε­ων μέ­σα στην ε­πι­κρά­τεια της πρώ­ην Σο­βιε­τι­κής Έ­νω­σης», α­ντι­θέ­τως αυ­τό θα έ­σπρω­χνε «τη γι­γα­ντιαί­α ευ­ρα­σια­τι­κή αυ­τή χώ­ρα στην ε­πι­θε­τι­κή α­πο­μό­νω­ση ή στην α­γκα­λιά της Κί­νας»26. 
Η Ευ­ρώ­πη έ­χα­σε στην δι­χα­σμέ­νη ε­θνι­κά Ου­κρα­νί­α την ευ­και­ρί­α να α­πο­δεί­ξει ό­τι κι­νεί­ται σε κα­τεύ­θυν­ση α­νά­καμ­ψης α­πό την πα­ρακ­μή της. Και αν για την πο­λι­τι­κή ε­λίτ η α­δυ­να­μί­α της αυ­τή μπο­ρεί να δι­καιο­λο­γη­θεί, δεν μπο­ρεί να λε­χθεί το ί­διο για τον ρω­μαιο­κα­θο­λι­κι­σμό που στην πε­ρί­πτω­ση της Ου­κρα­νί­ας έ­δρα­σε