Ειδήσεις... από την Μακεδονία του παρελθόντος -

Του Αντώνη Βενέτη

Όλες οι δημοσιευόμενες «ειδήσεις» αναφέρονται στη Μακεδονία του παρελθόντος και στην προσπάθεια των ελληνικών κοινοτήτων του υπόδουλου ελληνισμού να διατηρήσουν άσβεστη την ελληνική φλόγα των πληθυσμών της Μακεδονίας.

Έτσι οι Έλληνες της Μακεδονίας και της ενδοχώρας των Βαλκανίων, χωρίς κρατική υπόσταση και χωρίς κάποια κρατική υποστήριξη, κυριαρχούν πολιτιστικά στα Βαλκάνια και κατακλύζουν αυτά, με αναρίθμητα ελληνικά εκπαιδευτήρια. Έτσι στην περιοχή των σημερινών Σκοπίων, ο αριθμός των Ελλήνων μαθητών ανέρχεται σε 14.500! Παρά τη σφοδρή αντίδραση των Βουλγάρων εθνικιστών, κατά πρώτον, αλλά και Ρουμάνων σωβινιστών, ο Ελληνισμός, εξωστρεφής και ανταγωνιστικός, κυριαρχεί στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής. Χορηγοί οι αναρίθμητες ελληνικές κοινότητες της διασποράς.

Στην αυτοκρατορική Βιέννη του δευτέρου ημίσεως του 19ου αιώνα, κυριαρχούσε στο πολιτιστικό στερέωμα αυτής ο Ελληνο-Αυστριακός, βλάχικης καταγωγής, Νικόλαος Δούμπας (1830-1900), με απώτερη καταγωγή από το Λινοτόπι Γράμμου. Με δική του πρωτοβουλία αλλά και χρηματοδότηση κατασκευάστηκε το Μέγαρο Μουσικής της Βιέννης. Ο δρόμος που οδηγεί στο Μέγαρο φέρει το όνομά του Dumpa strasse. Διετέλεσε μέλος της Κάτω Βουλής της Αυστρίας και αργότερα διορίστηκε ισόβιος Γερουσιαστής στην Άνω Βουλή, μυστικοσύμβουλος του Αυτοκράτορα της Αυστρίας και Βασιλέως της Ουγγαρίας, Φραγκίσκου Ιωσήφ του Α’ (1830-1916). Διετήρησε όμως την ορθόδοξη πίστη του πατέρα του Στέργιου Δούμπα (1794-1870), γεννημένου στη Βλάστη της Κοζάνης. Ο αδελφός του Μιχαήλ διετέλεσε Διοικητής της Εθνικής Τραπέζης της Αυστρίας, ο εγγονός του οποίου υπήρξε ο τελευταίος πρέσβης της Αυστροουγγαρίας στις ΗΠΑ.

Αλλά παραθέτω τις σχετικές «ειδήσεις» του παρελθόντος, οι οποίες έχουν αλιευθεί από αθηναϊκές εφημερίδες που βρίσκονται στην Παπαχαραλάμπειο βιβλιοθήκη της Ναυπάκτου.
Σχετικό το δημοσίευμα του αείμνηστου καθηγητή Πολυχρόνη Ενεπεκίδη, στο μηνιαίο περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ», τ. Απριλίου 1995, «ΟΙ ΧΡΗΣΤΟΜΑΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΔΟΥΜΠΑΙΟΙ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ».

Οι ειδήσεις
Αθηνά, 19-1-1850. Περί της φιλομουσίας των εν τη αρκτώα Μακεδονία ομογενών. Κατ’ αυτά τα κοινωνικά μεθόρια του ελληνικού κειμένη η Μακεδονία κατεστάθη δυστυχώς σταθμός και καταγώγιον πολλών και εταιροφύλων εποικήσεων. Αλλά τοσαύτη είναι του ελληνικού στοιχείου η ηθική και πολιτική εν γένει δύναμις, ώστε άχρι της Λιχνίτιδος, του παλαιού μακεδονικού ορίου, της Ελλάδος αι αναμνήσεις και συμπαθείας συνέχουσι και αυτούς τους ετερογλώσσους ομογενείς. Η δε ελληνική παιδεία είναι η βάσις ή οι πόθοι της αγωγής αυτών. […] Οι δε Ρωμαιόγλωσσοι ομογενείς διψαλέοι μάλιστα ελληνισμού, γενναία ιδρύματα σχολείων ανεγείρουσιν εν κώμαις, ών και τα ονόματα άγνωστα διατελούσιν, ου μόνον εις την γεωγραφίαν, αλλά και εις την μητέρα Ελλάδα.

Οι φιλογενείς Βιτωλιώται φιλότιμον έρανον συνενογκότες, ανήγειρον, ευρυχωρότατον και κάλλιστον οικοδόμημα σχολής, όπερ μαθητάς του ενταύθα Πολυτεχνείου σχεδίασεν, υπέρ τας διακοσίας δε χιλιάδας γροσίων καταβαλόντες, προνοούσιν, ου μόνον περί της δευτερεούσης μαθήσεως, αλλά και περί της προκαταρκτικής, συνιδρύσαντες και δύω μεγάλα αλληλοδιδακτήρια, εν αρρένων και εν των κορασίων. Και ου μόνον τούτο, αλλά και δύω τρόφιμοι της εαυτών κοινότητος εις Αθήνας έπεμψεν οίτινες, από της διανοητικής ταύτης μητροπόλεως ανθολογήσαντες, μέλλουσι να επανέλθουσιν εισηγηταί λόγων και πάντων των καλών εις την γενέτειραν πατρίδα. Έχει δε πλείονα τούτων καλά επαγγέλεται ο ζήλος των φιλογενών εφόρων της ελληνικής ταύτης κοινότητος, του Μ.Ν. Μπαρούση, Γ. Σκατέλη, Μαϊμούκη και Ζαλή. […]

Η δε Καστορία προλαβούσα δύω ήδη τροφίμους, μέλλοντας εν αυτή διδασκάλοις, ενταύθα έπεμψε, προς ότι μάλιστα αυτού του φιλογενούς κ. Αναστασίου προτροπαί συνετέλεσαν. Το παράδειγμα τούτο, διά της παρακινήσεως του Π. Σερβίων και Κοζάνης φιλομούσου κ. Βενιαμίν, παρηκολούθησαν η όλως ελληνική Κοζάνη. Ο δε Ιεράρχης εκείνος και ιδίοις αναλώμασι δύω συντηρεί ενταύθα τροφίμους.

Προς τούτοις μεταξύ των Μακεδόνων διακρίνονται και όσοι εκλιπούσαν παρ’ εαυτοίς την ελληνικήν γλώσσαν, διά την πάλαι επικράτησιν της κοσμοκρατορικής αρχής των Ρωμαίων, μετά ζήλου ήδη ως εκ της μακράς αποδημίας επερχομένη μητέρα ασπάζονται και περί της διαδόσεως αυτής πάντα ζήλον και αγώνα καταβάλλουσιν. Όθεν οι μεν φιλογενείς Κρουσοβίται, επί της ακρωρείας, όπου κείται η πολίχνη αυτής ενεκαθίδρυσαν ελληνικήν σχολήν και διδάσκαλον εις αυτήν, εκάλεσαν τον Ιωάννη Μανταζίδην, άνδρα λόγιον και χρηστόν,… Οι δε άλλοι υπέρ την Ορεστειάδα λίμνην άκραν κατέχοντες Κλεισουριώται, ου μόνον ελληνικήν και αλληλοδιδακτικήν διατηρούσιν, αλλά και ένα τρόφιμον ενταύθα έπεμψαν, μέλλοντα να διαδώση αφθονώτερον παρ’ αυτοίς την ελληνικήν παιδείαν.

Κατά τας συδένδρους υπωρείας των Πελαγονικών Ορέων οικείται μικρά, αλλά τερπνή τις κώμη, το Μεγάροβον· […] Καλλίστη των αυτόθι οικοδομών είναι ο Ναός, ευρύχωρος, κομψός και πολυτελής· τούτου δε η έγερσις, και πολλών άλλων καλών σύστασις, οφείλεται προ πάντων εις τον κ. Νικόλαον Δ. Στεργίου, όστις διά του ακαμάτου ζήλου του, αφ’ εαυτού ικανά καταβαλών, εφείλκυσε και πολλών άλλων ομογενών του συνδρομάς υπέρ των καλών. Παρά τον Ναόν κείνται η Ελληνική και Αλληλοδιδακτική Σχολή, τα διηνεκή ταύτα των Μεγαροβιτών μελήματα, […]

Μεταξύ δε των λοιπών δωρητών διακρίνονται ο εν Βιέννη φιλογενής κ. Κούρτης, όστις ου μόνον διά χρημάτων συνέλαβε την Σχολήν, αλλά και Σφαίρας γεωγραφικάς αξιολόγους έπεμψεν· ο εν Κραϊώβη Ν. Μιχαήλ ικανά επίσης εισενεγκών χρήματα· η κ. Τερμάνη, αδελφή του Ν. Στεργίου, ήτις πολυτελείς έπεμψεν πολυελαίους και κοσμήματα του θείου ναού. Οι Μ. και Κ. Δούμπας, ικανά βιβλία πέμψαντες εις την Βιβλιοθήκην της Σχολής και εις χρήσιν των ενδεών μαθητών κ.λ.π. […]

ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, 21-4-1882. Κατά τας εκ Θεσσαλονίκης ειδήσεις, αι κατά της Μακεδονίας επιδρομαί των Βουλγάρων εξακολουθούσι. Φοβερά ληστρική συμμορία αποτελουμένη εκ 300 ληστών ωπλισμένων δι’ όπλων Μαρτίνι εισήλθεν εις το βιλαέτιον Θεσ/νίκης. Πρόκειται δε να εισβάλη εν Μακεδονία και ο εν Δουβνίτση διαβόητος λήσταρχος Παππάς. Οι ληστές ούτοι μετεμφιεσμένοι εισέρχονται εις τα βουλγαρικά χωρία και συσκέπτονται μετά των Βουλγάρων.

ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, 29-5-1882. Αι εκ διαφόρων μερών της Μακεδονίας ανταποκρίσεις των βυζαντινών εφημερίδων διά μακρών εξεικονίζουσι τους αγώνας των πανσλαβιστών και ρωμούνων κατά της τλήμονος εκείνης ελληνικής επαρχίας. Πράκτορες διαφόρων κομμάτων διατρέχουσι τας κώμας και διά παντοίων υποσχέσεων προσπαθούσι να σαγηνεύσωσι τους απλοϊκούς χωρικούς, και πείσωσι αυτούς να απολακτίσωσι τον εθνισμόν των και να εγκολποθώσι τας υπ’ αυτών κηρυττομένας εθνότητας.

Ευτυχώς τα αποτελέσματα είναι όλως δυσανάλογα προς τας ενεργείας των, τούτο δε είναι παρήγορον, διότι δεικνύει ότι οι εκεί αδελφοί ημών μεθ’ όλας τας κατατρυχούσας αυτούς συμφοράς δεν δελεάζονται εκ των επιδαψιλευομένων αυτοίς υποσχέσεων μελλούσης ευημερίας και δόξης, αλλά κρατερώς εμμένουσιν αγωνιζόμενοι υπέρ του εθνισμού αυτών. Ο Ελληνισμός σύμπας μετ’ ενδιαφέροντος ουχί απλώς πλατωνικού παρακολουθεί τον εν τη επαρχία εκείνη κατ’ αυτού διεξαγόμενον αγώνα η δε ζωτικότης αυτού επιτρέπει να ελπίζομεν ότι εξελεύσεται νικητής, ως αείποτε εξήλθεν εκ τοιούτων δεινών περιστάσεων.

ΑΙΩΝ, 27-7-1883. Θεσ/νίκη 22-9-1883. …Εν τη προξενική περιφερεία των Βιτωλίων υπάρχουσι 270 ελληνικά σχολεία, εν οίς φοιτώσι 14.500 μαθηταί […]
ΝΕΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, 16-6-1888. Επιτροπή των εν Πέστη Ελλήνων και Ελληνοβλάχων της Μακεδονίας, προσελθούσα εις τον γερουσιαστήν κ. Νικόλαον Δούμπαν, εξέφρασεν αυτώ ευχαριστήρια επί τη εμβριθεί αυτού αγορεύσει εν ταις κοινοβουλευτικαίς επιτροπαίς περί του μακεδονικού ζητήματος εν γένει, ιδία δε των προς τον ελληνισμόν αρρήκτων σχέσεων των Ελληνοβλάχων ων αυτός ο κ. Δούμπας είναι διαπρεπής αντιπρόσωπος.