Απόσπασμα από το βιβλίο του Tim Kelsey, Dervish
Από το Άρδην τ. 4 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1996
Μετά την αναχώρηση του Μπαμπούρ, ο Κηθ κι εγώ περπατήσαµε µέχρι ένα παρακείµενο συγκρότηµα μικρών διαμερισμάτων προκειµένου να βρούμε τον τοπικό Αντιπρόσωπο της Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων που η διεύθυνσή του µου είχε δοθεί στην Άγκυρα. Εδώ για πρώτη φορά από τότε που ήρθαμε στη Σεβάστεια (το σημερινό Σίβας) παρατηρήσαµε τον φόβο. Ο δικηγόρος αυτός ήταν τροµαγμέΝος. Καθόταν πίσω από ένα µεγάλο ξύλινο γραφείο µέσα σε µια µικρή αίθουσα µε βρώμικους κίτρινους τοίχους. Το γραφείο του δεν είχε τίποτα πάνω του και ο ίδιος δεν έκανε τίποτα απολύτως. Είχε ένα εξαντλημένο πρόσωπο, µε βαθουλωµένα μάγουλα τεντωμένα πάνω στο κόκαλο, και κίτρινες σακουλίτσες κάτω απὀ τις βαθιές κοιλότητες των ματιών του. Δύσκολα µάντευε καγείς την ηλικία του αλλά φαντάζομαι πως ήταν γύρω στα εξήντα.
Ἡ αλήθεια είπε, είναι πως δεν ξέρω πια. Βασανιστήρια; Κακομεταχείριση: Πολλοί φοιτητές ισχυρἴζονται πως έχουν βασανιστεί µετά την κράτησή τους. Αλλά ότανφεύγουν από το αστυνομικό τµήμα οι γιατροί πάντα λένε ότι δεν τελέστηκε βασανισµός. Δεν µπορούμε να πούμε ποια είναι η αλήθεια. Όλα είναι πιθανά. Όλος ο κόσμος που ανακρίνεται υπόκειται σε ψιλοστραπατσαρίσµατα. Δεν έχω δει, βέβαια, περιπτώσεις πραγματικών βασανιστηρίων, αλλά σε γενικές γραµµές οι άνθρωποι που κρατούνται ανακρίνονται για πολλές ώρες µε δεµένα μάτια χαι φυλάσσονται σε µικροσκοπικούς χώρους. Δεν είναι μορφωμένοι άνθρωποι αυτοί που τα κάνουν αυτά. Δυστυχώς δεν επιτρέπουν στα θύματά τους να κοιµηθούν. Τα δεµένα μάτια εξασφαλίζουν την ανωνυμία των ανακριτών -ιδίως αν πρόκειται για πολιτικο-ασφαλίτες. Το επανέλαβε: Πολιτικο-ασφαλίτες… Φόραγε ένα υπερβολικά λεκιασμένο κουστούμι µε ψιλή ρίγα. Βλέπετε, κανείς δεν εμπιστεύεται πια την Ένωση. Φημίζεται ως αριστερή ομάδα, αλλά ούτε οι αριστεριστές έρχονται πια εδώ. Έχω την εντύπωση ότι πιστεύουν πως δουλεύουμε για το κράτος. Εγώ έχω παραιτηθεί έτσι κι αλλιώς. Δεν µας είπε όµως το γιατί.
Από πάνω µας, στο ίδιο κτήριο, υπάρχουν μερικοί φοιτητές. Γράφουν σ᾿ ένα περιοδικό που λέγεται Ο Αγώνας. Που και που συλλαμβάνονται. Το εἴχα ακουστά το περιοδικό απὀ την Κωνσταντινούπολη. Επρόκειτο για παράνομη εφημερίδα τῆς µαχόµενῆς αριστεράς.
Τους φακέλους σας μπορούμε να τους δούµε; ρώτησε ο Κήθ.
Δεν έχουµε φακέλους. Έχω παραιτηθεί. Σας το είπα αυτό. Φοβόταν. Ἴσως και εµάς τους ίδιους. Τόσο η δουλειά µου όσο και η ζωή µου έχουν καταστραφεί, αλλά η αστυνομία µε µεταχειρίζεται όσο πιο ευγενικά µπορεί. Κοίταξε απὀ το παράθυρο προς τα έξω και µετά προς το µέρος µας. Ποτέ δεν επιχείρησαν να κλείσουντο γραφείο της Ένωσης στη Σεβάστεια. Ορισμένοι µε κατηγορούν ότι δεν έχω δουλέψει αρκετά σκληρά, αλλά οι δυνάµεις µας είναι περιορισμένες και δεν επέτρεπαν σε µέλη της Ένωσης να επισκεφθούν τις φυλακές. Φοβόµαστε µην µας κλείσουν το γραφείο. Σε γενικές γραµµές, οι άνθρωποι δεν βλέπουν µε καλό µάτι τη δουλειά µας. Γι’ αυτό φταίµε εμείς. Βρισκόμαστε σε συντηρητική συνοικία. Δεν έχω. δεχθεί απειλές αλλά οι άνθρωποι είναι λίγο επιφυλακτικοί.
Στη συνέχεια φύγαμε. Να µε συµπαθάτε, είπε, μακάρι να µπορούσα να σας βοηθήσω περισσότερο.
Ανεβήκαμε, εγώ κι ο Κήθ, στο δωμάτιο όπου έµενε ο ανταποκριτῆς του περιοδικού. Το µέρος ήταν
αρκετά άθλιο. Πάνω σε κάποια κομμάτια χαρτόνι που ήταν αναρτηµένα στον τοίχο είχανε κολλήσει μικρές φωτογραφίες, τύπου διαβατηρίου, δεκάδων ανδρών και γυναικών που στην πλειοψηφία τους ήταν νέοι. Μερικές από τις φωτογραφίες γυναικών έδειχναν μαθήτριες µε χαρακτηριστικούς κότσους και ποδιές µε δαντελωτά κολάρα. Πάνω από τις φώτογραφίες υπήρχε η λέξη Μάρτυρες. Όλοι αυτοί είχαν σκοτωθεί από το 1991 και µετά. Ὑπήρχαν δύο πρόσφατες φωτογραφίες: θάνατοι των δύο τελευταίων εβδοµάδων. Ένα ή δύο άτοµα είχαν πεθάνει στη Σεβάστεια, αλλά η πλειοψηφία είχε πυροβοληθεί στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα. Μερικοί ακόµα πέθαναν στη φυλακή. Ἠταν µέλη της παράνοµης Μαρξιστικής ριζοσπαστικῆς ένοπλης οργάνωσης Ντεβ-Σολ. (Ντεβιρμτζή Σολ: ο δρόμος της Επανάστασης). Υπήρχαν βιβλία της Ντεβ-Σολ στα ράφια δίπλα στην πόρτα και µια στοίβα παλιών περιοδικών. Ἡ τρέχουσα έκδοση περιέγραφε το πως οι πιο πρόσφατα σκοτωµένοι είχαν παλέψει ενάντια στο κράτος για τη λευτεριά. Δεν υπήρχε τίποτα σχετικό µετη Σεβάστεια στο περιοδικό. Ὑπήρχε ένα αγόρι περίπου δώδεκα ετών µέσα στο δωμάτιο, kαι κανένας άλλος. Ο ανταποkριτής λείπει, µας είπε. Κι έτσι φύgαμε παίρνοντας µαζί µας ένα αντίτυπο του περιοδικού
Στο ισόγειο τῆς πολυκατοικίας υπήρχε ένα βιβλιοπωλείο που είχε στα ράφια του τουρκικές μεταφράσεις του Μαρξ. του Λένιν kαι του Κάστρο και πούλαγε φωτογραφίες του ριζοσπάστη σκηνοθέτη Γιλμάz Γκιουνέη. Υπήρχαν Χαι καρτ ποστάλ ανέκφραστων Τούρκων χωρικών στα οποία αναγράφονταν αποσπάσματα ποιημάτων του Ναζίμ Χικμέτ. Πάνω στην πόρτα υπήρχε αφίσα που διαφήµιζε την παράσταση στο τοπικό φοιτητικό θέατρο της µαύρης Κωμωδίας: Τα απομνηµονεύµατα ενός εγκληματία δικηγόρου.
Πούλαγαν και πολλές συλλογές τουρχικής ποίησης. Στη σύγχρονη Τουρχία οι ποιητές είναι συνήθως αντιφρονούντες αριστεροί, ορισμένοι και κομμουνιστές. Την περίοδο των Οθωμανών οι ποιητές ήταν µέλη της ελίτ που κυβερνούσε την Αυτοκρατορία, µέρος του κατεστημένου και απὀ τα σημαντικότερα µέλη της κοινωnίας. Μου έκανε εντύπωση πως σ᾿ ένα µέρος όπως η Σεβάστεια ήταν αnεκτή η παρουσία εnός τέτοιου βιβλιοπωλείου.
Ο βιβλιοπώλης, ένας νεαρός με τραγίσιο γενάκι, µας εἴπε πως ο πατέρας του ήταν ποιητής. Μας κέρασε τσάι σ᾿ ένα κοντινό καφενείο που ονομαζόταν Αλικαρνάς προς τιμήν του αριστερού συγγραφέα που εξορίστηκε στο Μπουντρούμ (Αλικαρνασσό) και αυτοονομάστηκε όπως ο ναρκισσιστής θεός που έδωσε το όνοµα στον τόπο της εξορίας του. Ο νεαρός σπούδαζε να γίνει ηθοποιός στο Ωδείο της Κωνσταντινούπολής κι έλπιζε να ολοκληρώσει τις σπουδές του, αλλά αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Σεβάστεια για να βοηθήσει τους γονείς του κατά τη διάρκεια των οδοµαχιών στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Δεν ήταν στρατευµένος, αλλά είχε εμπλακεί σε µία μάχη. Είχε πυροβοληθεί στα χέρια χαι τους ώμους από έναν δεξιό κουμπουροφόρο. Ο πατέρας του είχε πυροβοληθεί έντεκα φορές. Του έχει μείνει µία σφαίρα στο γλουτό, µας είπε. Πριν εφτά χρόνια ο πατέρας του είχε πάθει εγκεφαλικό και αδυνατούσε να μιλήσει. Το Ωδείο αρνήθηκε την επανένταξή του κι έτσι δεν πήρε ποτέ πτυχίο. Ἠταν πολλοί οι Τούρκοι των οποίων οι ζωές αναστατώθηκαν απὀ εκείνες τις μάχες. Θύματα ήταν απλοί άνθρωποι που μετατράπηκαν σε εξτρεµιστές τόσο τῆς αριστεράς όσο και της δεξιάς. Ο νεαρός δούλευε στο βιβλιοπωλείο απὀ το 1980. Στην αρχή ο στρατός τους έκαιγε τα βιβλία. Έκτοτε τα πράγματα βελτιώθηκαν κάπως, αλλά δέχονταν ακόμα παρενοχλήσεις απὀ την αστυνομία.
Ο βιβλιοπώλης φορούσε καουμπόικες μπότες και είχε καστανά λιγδιασµένα μαλλιά και ανοιχτά καστανά μάτια. Στον τοίχο δίπλα του υπήρχε µια ζωγραφιά µιας κοπέλας δίπλα σε µία καγκελόπορτα, µε κοχκινοκίτρινα χρώµατα στο πρόσωπο και µε φόντο ένα ψυχεδελικό µωβ. Μου αρέσει ο ΙΚΑ. µας είπε. Μάχεται για τη λευτεριά. Χαιρέτησε προς την άλλη άκρη της αίθουσας. Θα έπρεπε να γνωρίσεις τον φίλο µου. Έδειξε έναν άνδρα που καθόταν στην άλλη άκρη τῆς αίθουσας που είχε πρόσωπο σκοτεινό και ρυτιδωµένο, σαν την επιφάνεια ξερού δαμάσκηνου. Είχε περάσει µια δεκαετία στη φυλακή και είχε απολυθεί το 1990. Έχει βασανιστεί. Ο τύπος µας κοίταξε αλλά δεν κινήθηκε προς το τραπέζι µας.
Δύο θέσεις πιο πέρα απ᾿ αυτόν υπήρχε ένας γραβατωμένος µε περιποιηµένο µπλε κουστούμι. Έκανε πως διάβαζε εφημερίδα αλλά ήταν εμφανές σε όλους πως ήταν ασφαλίτης. Πάντα φαίνεται µας είπε ο βιβλιοπώλης. Στη συνέχεια µας διηγήθηκε πως πριν από δέκα ημέρες προπηλακίστηκαν και συνελήφθησαν φοιτητές γιατί κατείχαν βιβλία της Ντεβ-Σολ. Κανείς δεν γνώριζε τι είχαν απογίνει οι συλληφθέντες. Παρά το γεγονός ότι τα βιβλία αυτά είναι τυπικά νόμιμα στην Τουρκία, η αστυνομία ταλαιπωρεί αυτούς που τα επιδεικνύουν δηµοσίως. Ἡ Σεβάστεια έχει µεγάλη ιστορία αντίστασης. Ἠταν η πατρίδα των πρώτων μαρτύρων τῆς Ἀτεβ-Σολ. που πέθαναν στον αγώνα στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Έγινε επίσης τόπος κατοι χίας του Ναζίμ Χικμέτ, ο οποίος εξορίστηκε για ένα διάστηµα σε µία κωμόπολη της επαρχίας της Ζάρα. Έτσι συνυπάρχει η ιστορία της Σεβάστειας ως πρώτης πόλης του Νεοτουρκικού κράτους του. Κεμάλ µαζί μ’ αυτήν την εναλλακτική ιστορία των αντιφρονούντων.
Την επόµενη ηµέρα υπήρχε κι άλλη αναφορά αυτοκτονίας στην εφημερίδα. Ένας άνδρας είχε κρεµαστεί σ’ έναν στάβλο. Οι γιατροί απέδωσαν το συμβάν σε κατάθλιψη. Ἡ εφημερίδα επίσης ανέφερε Ότι το τοπικό δημοτικό συμβούλιο θα έκανε δωρεάν περιτοµές σε όσους δεν είχαν λεφτά να πληρώσουν. Αυτό κι αν είναι φτώχεια…
Σταµατήσαµε στο γραφείο έκδοσης εισιτηρίων των Τουρκικὠν Αερογραμμών κατά την επιστροφή µας από το αστυνομικό τµήµα. Το δίκτυο πληροφορικής είχε πέσει και µια νεαρή υπάλληλος µας ενημέρωσε πως δεν µπορούσε να γίνει τίποτα. Έτσι περιµέναμε για λίγο. Ξαφνικά ο Κηθ σκέφτηκε να επικοινωνήσει µε τα γραφεία του περιοδικού για να δούµε αν ο ανταποκριτής ήταν εκεί. Ἡ κοπέλα µας πρόσφερε το τηλέφωνό της σε ένδειξη καλής θέλησης. Όταν το τηλέφωνο απάντησε, ο Κηθ κούνησε το κεφάλι του. Το γεύµα του σήµαινε πως αυτή τη φορά υπήρχε κάποιος άλλος στο γραφείο. Ο Κηθ εξήγησε ποιοι είµαστε και µετά κατέβασε το ακουστικό, Στράφηκε προς το µέρος µου χαι είπε Θεέ µου, συνέλαβαν τον ανταποκριτή. Ἡταν κάποια γυναίκα που µας παρότρυνε να πάµε σύντομα. Ἴσως θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε…
Στα γραφεία του περιοδικού µια νεαρή γυναίκα καθόταν πίσω από το γραφείο αι ένα μωρό κοιμόταν στον καναπέ. Ἡ γυναίκα αυτή µας είπε πως ήταν η βοηθός του ανταποκριτή ο οποίος μόλις είχε συλληφθεί. Εγώ σας εἶπα στο τηλέφωνο να έλθετε. Έλεγα µήπως μπορούσατε να κάνετε παρέμβαση ή Κάτι τέτοιο στην αστυνομία. Ένας έφηβος γύρω στα δεκαέξι µπήκε στο δωμάτιο και το μωρό ξύπνησε. Ο έφηβος άνοιξε ένα κουτί βυσσινάδας και το διψασμένο μωρό το ήπιε µετο καλαμάκι. Η γυναίκα, αφού τους χαμογέλασε, µας είπε πως ο ανταποκριτής είχε συλληφθεί γιατί ήταν ανακατεµένος σε κάποια διαδήλωση ενάντια στο Συμβούλιο Ανώτερης Εκπαίδευσης, το οποίο είναι ένας ευρύτερα µισητός θεσμός που λειτουργεί σαν όχημα άσκησης της αντιδραστικής πολιτικής του κράτους. Να µε συγχωρείτε, µας είπε, θα διψάτε. Επιτρέψτε µου να σας προσφέρω ένα τσάι. Έστειλε τον νεαρό Κάτω για να ζητήσει λίγο τσάι από τη θυρωρό. Στο µεταξύ, µας διηγήθηκε πως ο ανταποκριτής κάλυπτε τη διαδήλωση για το περιοδικό. Το όνομά του ήταν σε μαύρη λίστα της αστυνομίας ὡς ύποπτος για τρομοκρατία. Δεν είχε επιτραπεί ούτε στην οικογένειά του ούτε και στον δικηγόρο του να τον δούνε.
Ανησυχώ πολύ γι αυτόν, µας είπε. Η γυναίκα φορούσε µια κουρελιασµένη µπλε-πράσινη φόρμα και τα μαλλιά της ἦταν δεμένα μ᾿ ένα ξεθωριασμένο μωβ λαστιχάκι. Είχε ένα φρέσκο κι όμορφο πρόσωπο και έδειχνε πολύ μικρότερη, από τα είκοσι έξι της χρόνια. ΄Ἠταν όµως τρομακτικά αδύνατη. Τα κόκαλα των παρειών τῆς προβάλανε κάτω από την χλωµή της επιδερμίδα. Το δέρµα της είχε το χρώμα περγαµηνής και έμοιαζε λες και είχε πολλές βδομάδες να τη δει ο ήλιος.
Δούλευε µε το περιοδικό τους τελευταίους εφτά µήνες. Αν και είχε σπουδάσει Κοινωνιολογία στο τοπικό πανεπιστήμιο, είχε επιλέξει την ανεργία µετά το πτυχίο. Ο πατέρας τῆς ήταν δάσκαλος και η μητέρα της δημόσιος υπάλληλος. Είχε συλληφθεί δύο φορές. Την πρώτη φορά είχε εγκλειστεί δύο μέρες γιατί έστειλε φαξ στα γραφεία του περιοδικού στην Κωνσταντινούπολη µε αναφορά σύλληψης έντεκα ατόμων στη Σεβάστεια. Η αστυνομία έκανε επιδροµή την ώρα που το έστελνε και την κατηγόρησαν για τροµοκρατικῄ δράση. Τη δεύτερη φορά συνελήφθη όταν επιχείρησε να στείλει μήνυμα σε άλλους ανταποκριτές του περιοδικού ανά τη χώρα. Ἐπρόκειτο για μήνυμα συµπαράστασης στους μαχητές της Ντεβ-Σολ.
Το περιοδικό υποστηρίξει τη Ντεβ- -Σολ: θώτησα. Όχι, αυτό θα ήταν παράνομο. Αλλά το βλέπουµε µε θετικό µάτι. Πάνω από το γραφείο της υπήρχε µια φωτογραφία ενός χαμογελαστού άνδρα σε κρεβάτι φυλακής.
Το αγόρι γύρισε κουνώντας το κεφάλι του. Δε µας δίνει τσάι γιατί είμαστε λέει κομμουνιστές. Η γυναίκα δεν φαινόταν πικραμένη. Δεν ήταν και η πρώτη φορά που συνέβαινε… Πίσω από το αγόρι ακολουθούσε ένας άνδρας µε ένα βρώμικο παλτό. Η γυναίκα συνέχισε να μιλάει. Η. αστυνομία σπάνια ενημερώνει τις οικογένειες των συλληφθέντων, αλλά εμείς προσπαθούμε να κρατήσουμε κάποια καταγραφή συλλήψεων, βασανισμών και… Τη διέκοψε εκείνη τη στιγµή ο γέρος. Πήραν την κόρη µου και τον γαμπρό µου στην αρχή του προηγούμενου ᾱκαδημαϊκού έτους – αυτή σπούδαζε να γίνει γιατρός κι αυτός µηχανικός. Μεταφέρθηκαν για ανάκριση, βασανίσθηκαν και οδηγήθηπαν στο δικαστήριο κρατικής ᾱσφαλείας στην Καισαρεία όπου κρατήθηκαν για τρεις µήνες µέχρι γα απελευθερωθούν. Τους συνέλαβαν πάλι χθες. Αρχίζει το εξάμηνο κι αν το χάσουν χι αυτό, θα τους. διώξουν από το πανεπιστήµιο. Ο γέρος µόνο που δεν έκλαιγε. Ισχυρίζονται πως τα παιδιά αυτά είναι µέλη της Ντεβ-Σολ, ότι είναι τρομοκράτες. Αλλά τα παιδιά µου ποτέ δεν ήσαν βίαια.
Το παλτό του γέρου του ήταν µεγάλο. Κάτω από αυτό φαινόταν ένα αδύναμο σώµα, αν και είχε δυνατά χέρια και στρογγυλό πρόσωπο. Ἀγρότης, αν τον έκρινες από τις μπότες του. Δεν έβγαζε το παλτό γιατί έκανε κρύο µέσα στο γραφείο. Δεν υπήρχε θέρµανση. Ἐν τω μεταξύ το μωρό χαχάνιζε µε τις γκριμάτσες που του έκανε ο έφηβος.
Όχι, όχι, δεν µου βασάνισαν την κόρη, είπε ο γέρος. Μόνο τον γιο µου, µε µάνικες και ἠλεκτρο- σόκ στα κελιά, για ηλεκτροσόκ στα δάκτυλα μιλάμε… Τώρα είχε βάλει τα κλάματα. Εγώ. πάντως, πιστεύω πώς θα τα ελευθερώσουν ταπαιδιά γιατί δεν έκαναν τίποτα. άδικο, αλλά δύο έτη από τις σπουδές τους έχουν πάει χαμένα, και τους ωθούν στο να γίνουν αναρχικοί – έτσι χι αλλιώς στη Σεβάστεια, και σ᾿ όλη την Τουρχία, οι µπάτσοι είναι οι τρομοκράτες. Εδώ στη Σεβάστεια οι µπάσταρδοι έχουν συλλάβει εξήντα άτοµα για πολιτικούς λόγους και όλοι τελικά έχουν ελευθερωθεί. Μα τον Αλλάχ, τι να κάνω; Δεν είμαι παρά ένας αγρότης. Αυτός δεν είναι δικός µου κόσμος. Η πολιτική …ἠ γαμημένη η πολιτική. Ο γέρος ζήτησε χαρτί και μολύβι και τα ἁπλωσε κάπως άτσαλα στο τραπεζάκι δίπλα στον καναπέ. Το μωρό πλησίασε στον καναπέ και άρπαξε το μολύβι. Όταν το έδιωξε ο γέρος, έβαλε τα κλάματα. Η μάνα του χαμογέλασε. Προσπαθούσε ο γέρος να γράψει το ὀνομά του, αλλά δεν τα κατάφερνε καλά. Μας είπε πως ἤθελε να µας φτιάξει λίστα όλων αυτών που είχαν συλληφθεί για να αφεθούν στη συνέχεια. Τα παιδιά του είχαν συλληφθεί την προηγούµενη πριν την ἀφιξή µας στη Σεβάστεια, αλλά δεν του επέτρεψαν να τα δει. Κρατούνταν στη φυλακή της Σεβάστειας. Ο γέρος είπε πως είχε επισκεφθεί τον εισαγγελέα ο οποίος του υποσχέθηκε επισκεπτήριο µέσα στις επόμενες ηµέρες. Θα μπορούσαν να μείνουν προφυλακισμένοι για µήνες µόνο και µόνο λόγω του φόρτου τέτοιων υποθέσεων στο δικαστήρια.
Ἡ βοηθός του ανταποκριτήείπε πως τα παιδιά είχαν συλληφθεί λόγω της συμμετοχής τους στην κηδεία εγός ενεργού στελέχους της Ντεβ-Σολ. Αυτό είχε γίνει πριν αρκετούς µήνες. Τότε συνελήφθησαν και -στη συνέχεια απελάθηκαν, αλλά τώρα είχαν επανασυλληφθεί, χωρίς να υπάρχει κάποιος εμφανής λόγος. Σ’ εκείνη την κηδεία είχε παραστεί και η ίδια (όπως µας διηγήθηκε ενώ βύζαινε το μωρό µε τα μεγάλα γαλανά μάτια), αλλά η ίδια δεν είχε συλληφθεί. Είχε πάει στο χωριό όπου γινόταν η κηδεία την προηγούµενη, αλλά δεν είχε δώσει την ταυτότητά της στον ζανταρμά (Τούρκος χωροφύλακας). Έτσι την πέρασαν για χωριάτισσα, γεγογός που μάλλον την ικανοποιούσε.
Ο γέρος συνέχισε να κλαίει µε μεγάλα δάκρυα απελπισίας. Είμαι πατέρας, έχω δύο παιδιά. Ζορίστηκα να τα στείλω να σπουδάσουν… ζορίστηκα. Ἡ γυναίκα του έδωσε χαρτομάντιλο. Δεν μπορώ να βρω το δίκιο µου. Δεν μπορώ καν να το γυρέψω γιατί φοβάμαι. Ναι, εγώ, ένας άνθρωπος µε τόσα χρόνια στην πλάτη, φοβάμαι.
Ἡ γυναίκα φίλησε το μωρό στην κορυφή της κεφαλής του όταν αυτό άφησε το στήθος της. Ξέρετε, διεξάγουν πόλεμο σε βάρος µας. Άλλη επιλογή απὀ να τους αντιµαχόμαστε δεν υπάρχει. Το είπε µε τρυφερότητα καθώς ξανάβαζε το μωρό στο πάτωμα.
Μα γιατί χρειάζεται η βία, είπε θλιμμένα ο γέρος.
Πρέπει να υποστηρίξουµε την ένοπλη πάλη. Είναι ο μόνος δρόµος. Η γυναίκα χαμογέλασε.
Δεν πρέπει να λες ότι στηρίζεις το ένοπλο! είπε ο γέρος. Αυτή απλώς τον κοίταξε, αλλά δεν απάντησε.
Ο γέρος έγραφε τη λίστα των συλληφθέντων. Είπε ότι θα το έστελνε στον Τύπο για να δηµοσιευθεί. Θα το στείλω και στον πρωθυπουργό, και στον Υπουργό Εσωτερικών. Είχε γράψει µε µεγάλα γράµµατα στο κάτω µέρος. τῆς πρώτης σελίδας: Η ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΤΕΙΑΣ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΙ ΑΘΩΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΕ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΕΣ.
Ο κόσμος είναι σαν ένα αυγό
Ἡ Σεβάστεια έχει µεγάλο αριθµό Αλεβιτών κατοίκων. Οι Αλεβίτες είναι η µεγαλύτερη θρησχευτική μειονότητα στην Τουρχία -ίσως το 3096 του πληθυσμού, αν και δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία.
Οι Τούρκοι Αλεβίτες θεωρούνται ύποπτοι και μισούνται απὀ τους Τούρκους Σουνίτες. Όχι µόνο θεωρούνται ὡς πεµπτοφαλαγγΐτες των Ιρανών -ως πράκτορες της Ιρανικής Επανάστασης- διασύρονται και ὡς αιρετικοί. Έχουν υποστεί και ανελέητη καταστολή. Οι Σουνίτες έχουν αναπτύξει µια μυθολογία που αναφέρεται σε Αλεβίτες που κάνουν άσωτη ζωή και όργια, σκοτώνουν παιδιά και αποκεφαλίζουν κότες. Ἡ µυθολογία του Σαμανισμού. Είναι αλήθεια ότι οι Τούρκοι Αλεβίτες είναι ετερόδοξος λαός. Έχουν, ιστορικά, αγκαλιάσει τα αρχαία ανατολίτικα θρησκευτικά έθιµα και τις αρχαίες μυστικιστικές παραδόσεις. Οι σημερινοί Αλεβίτες είναι απόγονοι των παλαιών θρησκευτικών αιρέσεων- κυρίως των Μπεχτασί. Πάντα έτειναν να εἷγαι αντιπολιτευόµενοι, σε αντίθεση µε τους Σουνίτες που πάντα έλεγχαν τους θεσμούς διακυβέρνησης. Στο σύγχρονο τουρκικό κράτος είναι οι φιλελεύθεροι, σε γενικές γραμμές, οι υποστηρικτές της αριστερής πολιτικής. Πολλοί συγγραφείς και Καλλιτέχνες είναι εκ γενετής Αλεβίτες. Ο προστάτης άγιος των Τούρκων ποιητών, ο Πιρ Σουλτάν Αμπντάλ, γεννήθηκε στη Σεβάστεια. Άνηκε στην αἱρεση των Μπεχτασί.
Οι Σιίτες και οι Σουνίτες έρχονται συχνά σε σύγκρουση στην τουρκική ιστορία. Κατά τα τέλη της δεκαετίας του ᾿6θ και κατά τη δεκαετία του 70 οι μάχες κινδύνευσαν να διαμελίσουν κοιγότητες τόσο οριστικά όσο στην Βηρυτό χαι στην Λευκωσία. Η Σεβάστεια έχει μακρά ιστορία µισαλλοδοξίας. Στα τέλη του 1979 µία µάχη στοίχισε τη ζωή σε 110 άτοµα. Πολλοί ακόµα θυμούνται την αλεβίτικη εξέγερση του 1920 κατά την οποία εκατοντάδες Αλεβίτες σφάχτηκαν από τον στρατό του Νεοτουρκικού κράτους.
Δεν ήταν δύσκολο να συναντήσει κανείς Αλεβίτες. Έμεναν σ᾿ ένα γκέτο στην άκρη της πόλης. Ὑποτίθεται ότι ζούνε ειρηνικά αλλά η ειρήνη μοιάζει σαν ένα ανεπίσημο απαρτχάιντ.
Ὑπήρχε ένα τσαγερί στο κεντρικό δρόµο του γκέτο το οποίο ήταν γεμάτο από αραχτούς άνεργους άνδρες. Ένας πονηροπρόσωπος χημικός που λεγόταν Αλί µας είπε τα εξής ενώ µας σέρβιρε το τσάι µας; Οι Αλεβίτες βρίσκονται στη Σεβάστεια από το 1270, αλλά συνεχίζουν να διώκονται όπως και σε όλη την Τουρκία. Το ξέρετε
ότι οι άλλοι εδώ μέσα σας φοβούνται; Ασφαλίτες είναι; ψιθυρίζουν. Είναι ευαίσθητη η κατάσταση, µας είπε γελώντας. Αν οι Αλεβίτες κατηγορηθούν για διασπορά δυσφηµιστικής προπαγάνδας σε ό,τι αφορά στις σχέσεις των κοινοτήτων θα τιμωρηθούν.
Έκανε ζέστη στο μαγαζί, το οποίο είχε µία µεγάλη ξυλόσομπα στο κέντρο του. Στα περισσότερα τραπέζια έπαιζαν χαρτιά. Όλοι µένουμε σ᾿ αυτήν τή µικρή συνοικία, είπε ο χημικός. Αυτήν τη στιγµή ίσως να υπάρχουν καμιά εκατόν πενήνταριά σπίτια. Είμαστε σαν τους μαύρους της Νότιας Αφρικής. Είχε παρεκτραπεί και κάποιοι απὀ αυτούς που είχαν μαζευτεί γύρω από το τραπέζι µας για να ακούσουν, τον κοίταζαν αυστηρά. Το απαρτχάιντ εδώ µπορεί να µην έχει νομική βάση αλλά είναι θεσμικό. Οι Αλεβίτες δεν προσλαμβάνονται ως δηµόσιοι υπάλληλοι. Σε κανέναν Αλεβίτη δεν έχει χορηγηθεί άδεια για πάγκο στην κεντρική. αγορά. Εγώ είχα ανοίξει παλιότερα ένα µαγαζ{εδώ αλλά αρχικά δεν µου έδιναν άδεια. Έτσι αναγκάστηκα να προσφύγω σε δικαστήριο που µου την χορήγησε τελικά, αλλά έξω από αυτήν την περιοχή κανένας Άλεβίτης δεν µπορεί να έχει κατάστημα.
Οι Αλεβίτες, σε αντίθεση µε τους Σουνίτες, δεν απαγορεύουν το αλκοόλ. Υπήρχαν παλιότερα µόνο τέσσερα ή πέντε εστιατόριαπου πρόσφεραν μπύρα, αλλά κι αυτά τα έχει κλείσει πλέον το δημοτικό συμβούλιο, εἶπε ο χημικός. Το άλλο που απαγορεύεται στους Αλεβίτες είναι οι δημόσιες θρησκευτικές τελετές. Έτσι, πρέπει να τις τελούμε στα κρυφά.
Ένας άλλος άνδρας παρενέβη. Συχνά συλλαμβάνεται κόσµος. Ἐχεί που κάθονται ήσυχα και παίζουν χαρτιά.
Αυτή η καταπίεση έχει οδηγήσει πολλούς νεαρούς Αλεβίτες στο να συµπαθήσουν την άκρα αριστερά. Ένας από τους νεαρούς που βρισκόταν στο τραπέζι µας είχε συλληφθεί πριν απὀ δύο µήγες γιατί παρέστη στην κηδεία ενός ακροαριστερού τροµοκράτη. Με βασανίσανε στο τµήµα, είπε. Μιλούσε µε ακόρεστο μίσος.
Πολλοί ισχυρίζονται πως αν δεν υπήρχε η κουρδική Εξέγερση σίγουρα θα γίνονταν μάχες µεταξύ Αλεβιτών και Σουνιτών. Κάτι τέτοιο θᾳ απειλούσε την ακεραιότητα όλης της χώρας. Ὑπάρχουν πολλοί περισσότεροι Αλεβίτες στη χώρα απ᾿ ότι είναι γενικά παραδεκτό.
Μην ταράζετε τα γερά, είπε ένας γέρος από άλλο τραπέζι στον χημικό. Είμαστε µέρος της Τουρκίας διότι στηρίζουμε το κράτος-µην δεχνάς ότι πληρώνουμε τους φόρους.
Το κράτος όµως δεν µας βλέπει µε συμπάθεια, εἶπε ένας άλλος. Ίσως φταίει και το ότι δεν µοιάζουμε µε τους υπόλοιπους Τούρκους.
Εφτά µήνες αργότερα, στις 2 Ἰουλίου 1993, τριάντα πέντε άτομα σκοτώθηκαν όταν φανατικοί Ἰσλαμιστές (Σουνίτες) έκαψαν ξενοδοχείο στην κεντρική ανατολίτικη πόλη της Σεβάστειας. Οι εξτρεμιστές διαμαρτύρονταν ενάντια στη δημοσίευση µιας ανεπίσηµης μετάφρασης των Σατανικών στίχων του Βρετανού συγγραφέα Σαλμάν Ραζντί. Ἠταν το χειρότερο ξέσπασμα ϐρησκευτικής βίας των τελευταίων δεκαετιών. Ο µεταφραστής των Σατανικών Στοίχων, ο Τούρκος δηµοσιογράφος Αζιζ Νεσίν, έµενε στο ξενοδοχείο την περίοδο που συµμετείχε σε ένα πνευματικό φεστιβάλ που διοργάνωνε η Αριστερά. Πολλοί από αυτούς που πέθαναν ήταν ποιητές και καλλιτέχνες.
Το φεστιβάλ διοργανώθηκε προκειµένου να τιμηθεί το έργο του Αλεβίτη ποιητή Πιρ Σουλτάν Αμπτάλ. Το άγαλμά του καταστράφηκε από τους Σουνίτες διαδηλωτές. Όπως και ένα άγαλμα του Κεμάλ Ατατούρκ. Τα επεισόδια δημιουργήθηκαν εν μέρει από τον λόγο του κ. Νεσίν όπου δήλωσεπως ο ίδιος είναι άθεος και πως η θρησκεία θα έπρεπε να προσαρµοστεί στη σύγχρονη εποχή. Έθεσε επίσης την ερώτηση γιατί θα έπρεπε κανείς να υπακούει σε βιβλία που γράφτηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια.
Λίγο µετά την ώρα τῆς µεσηµεριανής προσευχής ένα εξαγριωµένο πλήθος µε υψωμένες γροθιές και ψάλλοντας ισλαµικά συνθήµατα επιτέθηκε στο φεστιβάλ. Το πλήθος στράφηκε κατά του ξενοδοχείου όπου έµεναν οι συµµετέοντες, το πετροβόλησε, έκαψε αυτοκίνητα και φώναζε ενάντια στον διάβολο Νεσίν. Μετά από οχτώ ώρες, μερικοί εξτρεμιστές κατάφεραν να μπούνε στο ξενοδοχείο και να πυρπολήσουν την ρεσεψιόν. Οι καπνοί από συνθετικά υλικά ἤταν η αιτία των περισσοτέρων θανάτων.
Ο Ὑπουργός Εσωτερικών, Μεχμέτ Γκαξίογλου, φέρεται να είπε τα εξής : Παίρνοντας στάση αντίθετη µε το κοινό αίσθημα, ο Νεσίν προκάλεσε την επίθεση στη Σεβάστεια. Στην αστυνομία δεν επιρρήφθηκε καμιά ευθύνη για την αργοπορία της κατά την αντιµετώπιση τῆς πυρκαγιάς και ανώτεροι αξιωματούχοι αρνήθηκαν να σχολιάσουν τις κατηγόριες ότι υπήρξαν αστυνομικοί που παρότρυναν ανοιχτά τον όχλο.
Ο Tim Kesley πήρξε για πολλά χρόνια ανταποκριτής των Sunday Times και του Independent στην Τουρκία. Το βιβλίο τουDervish, the invention of modern Turkey, εξεδόθη το 1996 στο Λονδίνο, από τον εκδοτικό οίκο Hamish Hamilton.
