του Ανδ. Μπάσογλου, από το Άρδην τ. 6 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1997
Ο άνθρωπος είναι ένα σύνολο φυσικοχηµικών διεργασιών -μια μηχανή τέλεια φτιαγµένη- και η λειτουργία της µπορεί να εξηγηθεί και να παρακολουθηθεί από τους ειδικούς επιστήµονες και αν κάτι δεν πάει Καλά να διορθωθεί. Αυτή είναι η αντίληψη του σύγχρονου δυτικού τρόπου σκέψης σε σχέση µε τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος, τουλάχιστον µέχρι πρότινος. Εφαρμοζόµενη αυτή η αντίληψη στην ιατρική την κάνει µια επιστήµη μηχανικών διορθώσεων των σωματικών βλαβών πράγµα που την έχει φέρει σε αδιέξοδο παρ᾽ όλη την τρομερή τεχνολογική πρόοδο. Το ζήτημα της αποτυχίας στη θεραπεία πάµπολλων ασθενειών µε αυτή τη µηχανιστική λογική είναι πλέον θέµα μεγάλου προβληματισμού. Μόνο τα τελευταία χρόνια έχει ξαναρχίσει να λαμβάνεται υπόψη εκτός από το σώµα και η ανθρώπινη ψυχή και η ενέργεια που δίνει την πνοή της ζωής στο ανθρώπινο σώμα και υπάρχει ένας έντονος προβληµατισµός σε σχέση µε την ψυχοσωµατική φύση των ᾱσθενειών. Στην ιατρική των ανατολικών πολιτισμών, όπως π.χ. στην κινέζικη, δίνεται ιδιαίτερο βάρος στο ψυχικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης ως προς το θέµα της υγείας Και μάλιστα η ψυχική υγεία θεωρείται πρωταρχική. Επίσης είναι σ᾿ αυτών των πολιτισμών την ιατρική πολύ περισσότερο διαδεδομένη η Ιδέα της ενεργειἀκής φύσης των ασθενειών και όχι µόνο της φυσικο-χηµικής πράγμα που έχει σχέση µε την ψυχική-συναισθηµατική σφαίρα του ανθρώπου. Ο βελονισµός για παράδειγµα που είναι µια “ανατολική” πρακτική θεραπείας έχει να Κάνει µε την διέγερση ενεργειακών κέντρων του οργανισμού (απελευθέρωση της ροής της ενέργειας) Και όχι µε την πρόσθεση κάποιας ουσίας στο ανθρώπινο σώμα. Στον ᾿ενδιάµεσο χώρο που ανήκει η Ελλάδα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ο Ιπποκράτης που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής ήταν ο πρώτος που ανέφερε την ψυχοσωµατική διάσταση της ανθρώπινης υγείας. Η δυτική όµως σκέψη αφαίρεσε από την ολιστική αντίληψη του Ιπποκράτη την ψυχοσυναισθηµατική διάσταση και οδήγησε την σύγχρονη ιατρική σε µια µηχανιστική αντιμετώπιση της ζωής.
Η ολιστικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης όµως επανέρχεται δραματικά σήµερα στο προσκήνιο λόγω της καθολικής αποτυχίας της σύγχρονης ιατρικής να δώσει απαντήσεις στα προβλήµατα υγείας των ανθρώπων. Το αδιέξοδο µε την ολοένα και αυξανόμενη αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών, η εμφάνιση.νέων ασθενειών όπως π.χ. το AIDS είναι ένας δείκτης για το μέγεθος της δυσκολίας που έχει η στενή µηχανιστική αντιµετώπιση της αρρώστιας και της υγείας. Το μοντέλο του παντοδύναµου τεχνολογικά ανθρώπου που θα κατανικήσει τις αρρώστιες αντιµετωπίζοντας τες σαν μηχανικές βλάβες μοιάζει να καταρρέει όπως ακριβώς Και το μοντέλο του. βιομηχανικού πολιτισμού δεν µπορεί να δώσει λύσεις στα προβλήµατα της µεγάλης πλειοψηφίας των κατοίκων του πλανήτη. Οι ολιστικές απόψεις περί αρρώστιας και υγείας μοιάζουν να ξανακάνουν την εμφάνισή τους: ο άνθρωπος σύμφωνα µε αυτές δεν είναι απλά ένα υλικό σώμα αλλά η ψυχή και το συναίσθηµα είναι ίσης βαρύτητας παράγοντες για την ύπαρξή του Στην περίπτωση της ιατρικής οι ολιστικές απόψεις επανεµφανίζονται µέσα από τις ήπιες-εναλλακτικές λεγόμενες θεραπείες που λαμβάνουν υπόψη εξ ίσου το υλικό σώμα και τον ψυχοσυναισθηµατικό Κόσμο του ανθρώπου. Στον δικό µας ελλαδικό “ενδιάμεσο᾽ χώρο, αν ξεφύγουµε από την απλή αναπαραγωγή των δυτικών μοντέλων µπορεί να γίνει µια σύνθεση της τεχνολογίας µε την ολιστική κουλτούρα. που υπάρχει στην παράδοσή µας.
Η. στενή υλιστική αντίληψη εκτός του ότι κρατάει σε περιορισµένα πλαίσια τις θεραπευτικές δυνατότητες έχει και κοινωνικές επιπτώσεις. Η ταξικότητα της Ιατρικής που ήδη υπάρχει σε µεγάλο ή μικρό βαθµό σε όλες τις χώρες τείνει να εντείνεται µε την εφαρµογή των κλασσικών µεθόδων θεραπείας. Για παράδειγµα οἱ διασωληνώσεις του Ωνάσειου προφανώς δεν µπορούν να αποτελέσουν μοντέλο για ιατρική βοήθεια των ανθρώπων. Αντίθετα, τα μοντέλα της Ιατρικής που έχουν µια ολιστική αντίληψη, επειδή ακριβώς χρησιμοποιούν ήπιες θεραπείες που δεν βασίζονται σε ενεργοβόρα τεχνολογία αλλά σε συσσώρευση και χρήση γνώσεων και εμπειρίας µπορούν να εφαρμοστούν το ίδιο καλά στον πρωθυπουργό αλλά και στον τελευταίο πολίτη µιας χώρας.
Στην Ελλάδα, οι εργαζόµενοι και οἱ αρμόδιοι στον τοµέα της υγείας έχουµε καθήκον να προωθήσουµε Και τις εναλλακτικές μορφές θεραπευτικής όπως την ομοιοπαθητική, την φυτοθεραπεία, την ανθοθεραπεία και άλλες, για πολλούς λόγους που σχετίζονται Και µε την ιστορία µας και µε την κουλτούρα µας και τελικά µε την αυτονομία µας. Μπορούμε αυτούς τους λόγους να τους συνοψίσουµε ως εξής
1, Στην παράδοσή µας, αρχίζοντας από τον Ιπποκράτη, υπάρχει έντονη η αντίληψη της ολιστικότητας της ανθρώπινης ύπαρξης (σώµα και ψυχή) άσχετα αν στο σύγχρονο ελλαδικό κρατίδιο έχει υποχωρήσει προς δόξαν της στενά υλιστικής. Γι΄ αυτό και παρ᾽ όλο που η κυρίαρχη τάση προωθεί το αντίθετο όσοι Έλληνες γιατροί ή Και άλλοι απασχολούµενοι στον τοµέα της υγείας έχουν ξεφύγει απ᾿ αυτό το στεγό πλαίσιο έχουν να επιδείξουν. σηµαντικά επιτεύγματα ακόµα και σε παγκόσμιο επίπεδο.
2. Ἡ εξάρτηση του συστήµατος Υγείας από ξένα κέντρα,
όπως οἱ πολυεθνικές φαρµακοβιομηχανίες, μειώνει ολοένα και περισσότερο τη δυνατότητα µιας αυτάρκειας της χώρας σε γνώση και πρώτες ύλες παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων. Υπάρχει όµως µια τάση που κερδίζει έδαφος ανάµεσα σε ανθρώπους του χώρου της Υγείας για αξιοποίηση των εγχώριων δυνατοτήτων είτε σαν συλλογή και συστηματοποίηση παραδοσιακών γνώσεων, είτε σαν έρευνα πάνω σε ήπιες θεραπευτικές μεθόδους είτε σαν εκµετάλλευση φαρμακευτικών φυτών κ.λπ. Τάση που είναι ανεπτυγμένη προς στιγµήν µόνο σε µικροεπίπεδο.
8. Το τεράστιο κόστος της ιατροφαρµακευτικής περίθαλψης δεν πρέπει να αντιµετωπιστεί µόνο µε την ταµειακή λογική της μείωσης των εξόδων αλλά παράλληλα µε µέτρα εξυγίανσης του ήδη υπάρχοντος συστήµατος υγείας να Ιδωθεί και η στήριξη συστηµάτων υγείας που δεν θα βασίζονται αποκλειστικά στο βιομηχανοποιηµένο μοντέλο: δηλαδή προληπτικής ιατρικής, εναλλακτικών ήπιων θεραπειών που το οικονομικό τους κόστος είναι πολύ μικρότερο. Θα έπρεπε και στα πανεπιστήμια σταδιακά να δημιουργηθούν τοµείς εναλλακτικών θεραπειών.
4. Υπάρχει η ανάγκη να ανέβει το επίπεδο υγείας του ελληνικού λαού γιατί κατά τη γνώµη µου δεν φτάνει µόνο να έχουµε ὑψηλό µέσο όρο ζωής αλλά πρέπει να δούµε και την ποιότητα αυτής της ζωής. Είναι άµεση η σχέση της δημιουργικότητας ενός λαού µε το επίπεδο της ψυχοσωµατικής του υγείας. Για να γίνει αυτό δεν αρκεί η προσκόλληση στο μοντέλο της κλασσικής ιατρικής όπως γίνεται σήμερα αλλά χρειάζεται να αναπτυχθεί µια τάση απεγκλωβισμού απ᾿ αυτό, χωρίς βέβαια κανείς να παραβλέπει τα θετικά επιτεύγµατά του
Όλα τα παραπάνω αποτελούν µια πρώτη προσέγγιση στο θέµατης υγείας και της αρρώστιας από την πλευρά βέβαια µόνο των θεραπευτικών µεθόδων γιατί φυσικά η υγεία Και η αρρώστια επηρεάζεται Και από άλλους πολύ σημαντικούς παράγοντες όπως το περιβάλλον, συνθήκες υγιεινής, τρόπος ζωής, σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων κ.λπ. Αφορμµή µου έδωσε το άρθρο του Π. Κουμεντάκη που δημοσιεύτηκε σε προηγούμενο τεύχος του “Άρδην’ και λέει µεταξύ των άλλων: ᾿πρέπει επιτέλους να γίνει κάτι ριζικό και αποτελεσµατικό στο χώρο της υγείας και πρόληψης που θα εγγυάται την ουσιαστική βελτίωση και αναβάθµιση της υγείας του ελληνικού λαού και τη δραστική µείωση των δαπανών για δηµόσια υγεία και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Τα εθνικά συστήµατα υγείας που δοκιμάστηκαν ως τώρα απέτυχαν παταγωδώς”.
