Του Ισραήλ Σαχάκ από το Άρδην τ. 71 με αφιέρωμα “Το Εβραϊκό Ζήτημα και ο σιωνισμός”
Ωστόσο, υπήρχε ένας τομέας όπου δεν είχαν τη δυνατότητα να μένουν ικανοποιημένοι – εκείνος των χριστιανικών επιθέσεων κατά των χωρίων του Ταλμούδ και της ταλμουδικής φιλολογίας που είχαν χαρακτήρα καθαρά αντιχριστιανικό ή, γενικότερα, στρέφονταν ενάντια στους μη Εβραίους. Πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτή η αντίθεση αναπτύχθηκε σχετικά αργά στην ιστορία των σχέσεων μεταξύ χριστιανών και Εβραίων – μόνο μετά τον 13ο αιώνα. (Πριν από αυτή την εποχή, οι χριστιανικές αρχές επετίθεντο στον ιουδαϊσμό χρησιμοποιώντας επιχειρήματα από τη Βίβλο ή άλλα γενικά επιχειρήματα και έμοιαζαν να αγνοούν τα περιεχόμενα του Ταλμούδ). Απ’ ό,τι φαίνεται, τη χριστιανική εκστρατεία κατά του Ταλμούδ προκάλεσε ο προσηλυτισμός στον χριστιανισμό Εβραίων που είχαν εντρυφήσει στο Ταλμούδ και τους οποίους, σε πολλές περιπτώσεις, προσέλκυσε η ανάπτυξη της χριστιανικής φιλοσοφίας με τον ισχυρό αριστοτελικό (και συνεπώς οικουμενικό) χαρακτήρα της26.
Πρέπει να υπογραμμίσουμε εξ αρχής ότι το Ταλμούδ και η ταλμουδική φιλολογία –ανεξάρτητα από τη γενική τάση εναντίον των μη Εβραίων που τις διαπνέει και που θα συζητηθεί με μεγαλύτερη λεπτομέρεια στο Κεφάλαιο 5– περιέχουν πολύ προσβλητικές διατυπώσεις και κανόνες ιδιαίτερα υβριστικούς ενάντια στον χριστιανισμό. Παραδείγματος χάριν, εκτός από μια σειρά χυδαίων σεξουαλικών υπαινιγμών που αφορούν στον Ιησού, το Ταλμούδ υπογραμμίζει ότι, στην Κόλαση, η τιμωρία του θα είναι να βυθισθεί σε αναβράζοντα κόπρανα – μια διατύπωση που δεν σκόπευε ασφαλώς να προκαλέσει την εκτίμηση των ευσεβών χριστιανών για το Ταλμούδ! Μπορούμε να αναφέρουμε ακόμα εκείνον τον κανόνα σύμφωνα με τον οποίο δίνεται η εντολή στους Εβραίους να καίνε, δημόσια ει δυνατόν, όποιο αντίγραφο της Καινής Διαθήκης πέσει στα χέρια τους. (Και αυτό όχι μόνο ισχύει ακόμα και σήμερα, αλλά και εφαρμόζεται στην πράξη. έτσι, στις 23 Μαρτίου 1980, εκατοντάδες αντίγραφα της Καινής Διαθήκης κάηκαν δημόσια και τελετουργικά στην Ιερουσαλήμ, υπό την αιγίδα της Yad Le’akhim, μιας εβραϊκής θρησκευτικής οργάνωσης που χρηματοδοτείται από το ισραηλινό Υπουργείο Θρησκευμάτων).
Έτσι, από τον 13ο αιώνα και μετά, αναπτύχθηκε στην Ευρώπη μια ισχυρή πολυμέτωπη και τεκμηριωμένη επίθεση ενάντια στον ταλμουδικό ιουδαϊσμό. Δεν αναφερόμαστε εδώ σε συκοφαντίες αμαθών, όπως οι λίβελοι του αίματος27, που διαδόθηκε από οπισθοδρομικούς μοναχούς σε μικρές επαρχιακές πόλεις, αλλά σε σοβαρές δημόσιες αντιπαραθέσεις, που πραγματοποιήθηκαν στα καλύτερα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια της εποχής, με τον πιο δημοκρατικό τρόπο που ήταν δυνατός μέσα στις μεσαιωνικές συνθήκες28.
Ποια ήταν η αντίδραση των Εβραίων, ή μάλλον των ραβίνων; Η πιο απλή ήταν το αρχαίο όπλο της δωροδοκίας και των παρασκηνιακών ενεργειών. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, σχεδόν πάντοτε τα πάντα μπορούσαν να τακτοποιηθούν με μια δωροδοκία. Και αυτή η αρχή ίσχυε περισσότερο από αλλού στη Ρώμη της αναγεννησιακής παποσύνης. Η πρώτη έντυπη έκδοση του πλήρους Κώδικα του Ταλμουδικού Δικαίου, η Μισνέχ Τορά (Mishneh Torah) του Μαϊμονίδη –που βρίθει όχι μόνο από τις πιο προσβλητικές εκφράσεις ενάντια σε όλους τους μη Εβραίους αλλά επίσης από σαφείς επιθέσεις ενάντια στη χριστιανοσύνη και τον Ιησού (μετά το όνομα του οποίου ο συγγραφέας προσθέτει πάντοτε με ευσέβεια: «είθε να εξαλειφθεί το όνομα του κακού»)– δημοσιεύθηκε χωρίς περικοπές στη Ρώμη το 1480, επί Πάπα Σίξτου Δ΄, ενός πολιτικά πολύ δραστήριου πάπα, που είχε μια αδιάκοπη και πιεστική ανάγκη χρημάτων. (Λίγα χρόνια νωρίτερα, είχε δημοσιευτεί, επίσης στη Ρώμη, η μοναδική παλαιότερη έκδοση του Χρυσού Γαϊδάρου του Απουλήιου, από την οποία δεν είχαν αφαιρεθεί οι σφοδρές επιθέσεις κατά του χριστιανισμού). Ο Αλέξανδρος ΣΤ΄ Βοργίας ήταν επίσης πολύ φιλελεύθερος από αυτή την άποψη.
Όμως, ακόμα και κατά την περίοδο αυτή, όπως και προηγουμένως, εξακολουθούν να ξεσπούν εδώ κι εκεί στην Ευρώπη κύματα αντιταλμουδικών διώξεων. Αλλά μια πιο γενικευμένη και σοβαρή δίωξη ήρθε με τη Μεταρρύθμιση και την Αντιμεταρρύθμιση, όταν οι χριστιανοί λόγιοι υιοθέτησαν ένα υψηλότερο επίπεδο πνευματικής εντιμότητας και απέκτησαν καλύτερη γνώση της εβραϊκής γλώσσας. Από τον 16ο αιώνα, ολόκληρη η ταλμουδική φιλολογία, υποβαλλόταν σε λογοκρισία σε διάφορες χριστιανικές χώρες. Στη Ρωσία αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1917. Ορισμένοι λογοκριτές, όπως στην Ολλανδία, ήταν πιο επιεικείς, άλλοι πιο αυστηροί. πάντως, τα προσβλητικά εδάφια περικόπτονταν ή τροποποιούνταν.
Όλες οι σύγχρονες μελέτες πάνω στον ιουδαϊσμό, ιδιαίτερα όσες έγιναν από Εβραίους, έλκουν την καταγωγή τους από αυτή τη σύγκρουση, και μέχρι σήμερα φέρουν φανερά τα σημάδια της προέλευσής τους: παραπλάνηση, απολογητική ή εχθρική πολεμική, αδιαφορία ή ακόμα και ανοικτή εχθρότητα απέναντι στην επιδίωξη της αλήθειας. Σχεδόν όλες οι δήθεν Εβραϊκές μελέτες πάνω στον Ιουδαϊσμό, από εκείνη την εποχή ως σήμερα, είναι μάλλον μια πολεμική ενάντια σ’ έναν εξωτερικό εχθρό παρά μια εσωτερική συζήτηση.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι παρόμοιος ήταν αρχικά ο χαρακτήρας της ιστοριογραφίας σε όλες τις γνωστές κοινωνίες (εξαιρουμένης της αρχαίας Ελλάδας, της οποίας οι πρώτοι και ανοικτόμυαλοι ιστορικοί δέχθηκαν επίθεση από μεταγενέστερους σοφιστές για τον ανεπαρκή πατριωτισμό τους)! Αυτό ίσχυε για τους πρώτους καθολικούς και προτεστάντες ιστορικούς, που συγκρούονταν μεταξύ τους. Παρομοίως, οι παλαιότερες ευρωπαϊκές εθνικές ιστορίες είναι εμποτισμένες από τον πιο βάναυσο εθνικισμό και την περιφρόνηση για όλα τα άλλα γειτονικά έθνη. Όμως, αργά ή γρήγορα, έρχεται η ώρα να γίνει μια προσπάθεια για να κατανοήσει κανείς τον εθνικό ή θρησκευτικό αντίπαλό του και συγχρόνως να κρίνει ορισμένες ουσιαστικές και σημαντικές πλευρές της ιστορίας της δικής του ομάδας. και οι δύο αυτές εξελίξεις συμβαδίζουν. Και μόνο όταν η ιστοριογραφία παύει να αποτελεί τη συνέχιση του πολέμου με ιστοριογραφικά μέσα και μετατρέπεται «σε μια ατέρμονη συζήτηση» –όπως λέει τόσο καλά ο Pieter Geyl–, μόνο τότε καθίσταται δυνατή μια ανθρωπιστική ιστοριογραφία που αγωνίζεται και για την ακρίβεια και για τη δικαιοσύνη. και τότε γίνεται ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία ανθρωπισμού και καλλιέργειας.
Γι’ αυτόν τον λόγο, τα σύγχρονα ολοκληρωτικά καθεστώτα ξαναγράφουν την ιστορία και τιμωρούν τους ιστορικούς29. Όταν μια ολόκληρη κοινωνία προσπαθεί να επανέλθει στον ολοκληρωτισμό, γράφεται μια ολοκληρωτική ιστορία όχι λόγω καταναγκασμού από τα πάνω, αλλά λόγω πίεσης από τα κάτω, πράγμα που είναι πολύ πιο αποτελεσματικό. Αυτό συνέβη στην εβραϊκή ιστορία, και αυτό είναι το πρώτο εμπόδιο που πρέπει να υπερβούμε.
Αμυντικοί Μηχανισμοί
Ποιοι ήταν οι λεπτομερείς μηχανισμοί (εξαιρουμένης της δωροδοκίας) που χρησιμοποίησαν οι εβραϊκές κοινότητες, σε συνεργασία με εξωτερικές δυνάμεις, για να αποκρούσουν τις επιθέσεις στο Ταλμούδ και τη λοιπή θρησκευτική φιλολογία; Μπορούμε να διακρίνομε αρκετές μεθόδους και όλες έχουν βαρύνουσες πολιτικές συνέπειες, που αντικατοπτρίζονται στις σημερινές ισραηλινές πολιτικές. Αν και θα ήταν κουραστικό να απαριθμήσουμε όλες τις ομοιότητες ανάμεσα στην πολιτική του Μπεγκίν και τον σιωνισμό του Εργατικού Κόμματος, είμαι βέβαιος ότι οι αναγνώστες που γνωρίζουν κάπως τις λεπτομέρειες των πολιτικών της Μέσης Ανατολής θα είναι ικανοί να τις εντοπίσουν.
Ο πρώτος μηχανισμός που θα εξετάσω είναι η υποδορίως προκλητική συμπεριφορά που συνδυάζεται με φαινομενική ενδοτικότητα. Όπως εξηγήσαμε παραπάνω, αποσπάσματα από το Ταλμούδ που στρέφονται εναντίον του χριστιανισμού ή των μη Εβραίων30 έπρεπε να εξαλειφθούν ή να τροποποιηθούν – η εξωτερική πίεση ήταν υπερβολικά μεγάλη. Έγινε το εξής: Μερικά από τα πιο προσβλητικά αποσπάσματα αφαιρέθηκαν μαζικά από όλες τις εκδόσεις που τυπώθηκαν στην Ευρώπη μετά τα μέσα του 16ου αιώνα. Σε όλα τα άλλα αποσπάσματα, οι εκφράσεις, «εθνικός», «μη εβραίος», «ξένος» (goy, eino yehudi, nokhri) –που εμφανίζονται σε όλα τα πρώτα χειρόγραφα ή έντυπα και σε όλες τις εκδόσεις που δημοσιεύθηκαν στις ισλαμικές χώρες– αντικαταστάθηκαν με όρους όπως «ειδωλολάτρης», «πολυθεϊστής» και ακόμα «Χαναναίος» ή «Σαμαρείτης», όροι που μπορούσαν να δικαιολογηθούν αλλά που ο Εβραίος αναγνώστης μπορούσε να αναγνωρίσει ως ευφημισμούς που αντικαθιστούσαν τις αυθεντικές διατυπώσεις.
Όσο οι επιθέσεις πολλαπλασιάζονταν, τόσο η άμυνα γινόταν πιο περίπλοκη, ενίοτε με μακροπρόθεσμα τραγικά αποτελέσματα. Η τσαρική ρωσική λογοκρισία, γινόταν κατά περιόδους, γινόταν αυστηρότερη και –αντιλαμβανόμενη τους παραπάνω ευφημισμούς ως αυτό που ήταν– τους απαγόρευε και αυτούς. Μετά από αυτό, οι ραβινικές αρχές αντικαθιστούσαν τους παραπάνω όρους με τους όρους «Άραβας» ή «μουσουλμάνος» (στα εβραϊκά, Yishma’eli – που σημαίνει και τα δύο) ή, περιστασιακά, «Αιγύπτιος», υπολογίζοντας βάσιμα ότι οι τσαρικές αρχές δεν θα είχαν αντίρρηση σ’ αυτό το είδος της αυθαιρεσίας. Παράλληλα όμως, κατάλογοι των «Ταλμουδικών Παραλειπομένων», που κυκλοφορούσαν σε χειρόγραφο, εξηγούσαν όλους τους νέους όρους και υπεδείκνυαν όλες τις παραλείψεις. Μερικές φορές, μια απόσειση ευθυνών τυπωνόταν πριν από τη δεύτερη σελίδα κάθε τόμου της ταλμουδικής φιλολογίας, που διακήρυττε επίσημα, ενίοτε και με όρκο, ότι όλες οι καταφρονητικές εκφράσεις στον τόμο εκείνο αναφέρονταν μόνο ενάντια στους ειδωλολάτρες της αρχαιότητας, ή ακόμα ενάντια στους Χαναναίους, που είχαν προ πολλού εξαφανισθεί, και όχι ενάντια «στους ανθρώπους στη χώρα των οποίων ζούμε». Μετά την κατάκτηση της Ινδίας από τους Βρετανούς, μερικοί ραβίνοι βρήκαν ένα άλλο στρατήγημα: Ισχυρίστηκαν ότι οποιαδήποτε ιδιαίτερα προσβλητική, υποτιμητική έκφραση που χρησιμοποιούσαν, υπαινισσόταν μόνο τους Ινδούς. Περιστασιακά, οι Αβορίγινες της Αυστραλίας χρησίμευσαν επίσης ως αποδιοπομπαίοι τράγοι.
Είναι περιττό να πούμε ότι όλα αυτά ήταν ένα συνειδητό ψεύδος, από την αρχή ως το τέλος. Άλλωστε, μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, οι ραβίνοι, αισθανόμενοι πλέον ασφαλείς, επανέφεραν όλα τα προσβλητικά αποσπάσματα και εκφράσεις χωρίς κανένα δισταγμό, σε όλες τις νέες εκδόσεις. (Εξαιτίας του τεράστιου κόστους που προϋποθέτει μια νέα έκδοση, ένα μεγάλο μέρος της ταλμουδικής φιλολογίας, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Ταλμούδ, εξακολουθούν ακόμα να κυκλοφορούν στις παλιές εκδόσεις. Γι’ αυτόν τον λόγο, τα «Ταλμουδικά Παραλειπόμενα», που προαναφέρθηκαν, δημοσιεύονται τώρα στο Ισραήλ σε μια φθηνή έκδοση, με τον τίτλο Hesronot Shas). Έτσι λοιπόν, μπορεί κανείς να διαβάσει τώρα τελείως ελεύθερα –και τα εβραιόπουλα πράγματι τα διδάσκονται– αποσπάσματα όπως εκείνο31 που δίδει την εντολή σε κάθε Εβραίο, όταν περνά κοντά από ένα νεκροταφείο, να πει μια ευχή αν το νεκροταφείο είναι εβραϊκό, μα να καταραστεί τις μητέρες των νεκρών32 αν δεν είναι. Στις παλιές εκδόσεις, η κατάρα είχε παραλειφθεί, ή ένας ευφημισμός αντικαθιστούσε τον όρο «μη Εβραίος». Όμως, στη νέα ισραηλινή έκδοση του ραβίνου Adin Steinsalz (που περιλαμβάνει ερμηνευτικά σχόλια και μετάφραση στα εβραϊκά των αραμαϊκών τμημάτων του κειμένου, έτσι ώστε οι μαθητές να μην έχουν καμία αμφιβολία για το τι σημαίνουν), οι σαφείς λέξεις «μη Εβραίοι» και «ξένοι» έχουν αποκατασταθεί.
Κάτω από εξωτερική πίεση, οι ραβίνοι, παραπλανητικά, αφαιρούσαν ή τροποποιούσαν ορισμένα αποσπάσματα – όχι όμως και τις πραγματικές εντολές που επιβάλλονται μέσα σ’ αυτά. Είναι γεγονός, και πρέπει να το θυμόμαστε και εμείς οι ίδιοι οι Εβραίοι, ότι, για αιώνες, η ολοκληρωτική κοινωνία μας χρησιμοποίησε βάρβαρα και απάνθρωπα έθιμα για να δηλητηριάσει τον νου των μελών της, και ότι εξακολουθεί να το κάνει. (Αυτά τα απάνθρωπα έθιμα δεν μπορούν να δικαιολογηθούν ως μια απλή αντίδραση στον αντισημιτισμό ή στην καταδίωξη των Εβραίων: Είναι αδικαιολόγητες βαρβαρότητες εναντίον κάθε ανθρώπινου όντος. Ένας ευσεβής Εβραίος που φθάνει για πρώτη φορά, λόγου χάριν, στην Αυστραλία και που τυχαία περνά κοντά από ένα νεκροταφείο Αβοριγίνων οφείλει –ως πράξη λατρείας του «Θεού»– να καταραστεί τις μητέρες των νεκρών που είναι θαμμένοι εκεί). Εάν δεν αντιμετωπίσουμε αυτό το πραγματικό κοινωνικό γεγονός, συμμετέχουμε όλοι στην απάτη και γινόμαστε συνένοχοι μιας διαδικασίας που δηλητηριάζει τις παρούσες και μέλλουσες γενεές, με όλες τις συνέπειες που μπορεί να έχει αυτό.
Σημειώσεις:
26. Οι πιο γνωστές περιπτώσεις ήταν στην Ισπανία· παραδείγματος χάριν (για να χρησιμοποιήσομε τα χριστιανικά ονόματα που είχαν υιοθετήσει), ο Μάιστρος Αλφόνσο του Βαγιαδολίδ, που προσηλυτίσθηκε το 1320, και ο Πάουλ της Σάντα Μαρία, που προσηλυτίσθηκε το 1390 και χρίστηκε επίσκοπος του Μπούργκος το 1415. Αλλά πολλές άλλες περιπτώσεις μπορούν να αναφερθούν σε όλη τη δυτική Ευρώπη.
27. Λίβελοι που υποστήριζαν τον μύθο των εβραίων που πίνουν αίμα αλλοθρήσκων ή χριστιανοπαίδων. Οι μύθοι αυτοί διατυπώθηκαν για πρώτη φορά κατά τον 1ο αιώνα, από παγανιστές στην Αίγυπτο και συγκεκριμένα από τον Αιγύπτιο φιλόσοφο Απίωνα. Ο Άγιος Γουίλιαμ του Νόργουϊτς (1132; – Μάρτιος 1144) θεωρείται ότι υπήρξε το πρώτο παιδί που θανατώθηκε με αυτόν τον τρόπο από τους εβραίους, ανακηρύχθηκε άγιος, και η ιστορία του, που αποτελεί και τον πρώτο σύγχρονο «λίβελο του αίματος», γράφτηκε το 1173 από τον Βενεδικτίνο καλόγερο Τόμας του Μονμάουθ. Στη συνέχεια, κυκλοφόρησαν και άλλοι παρόμοιοι λίβελοι σε όλη την Ευρώπη (σ.τ.ε.).
28. Βέβαια ο τόνος, όπως και οι συνέπειες, ήταν πολύ ηπιότερος απ’ ό,τι στις αντιπαραθέσεις στις οποίες χριστιανοί κατηγορούντο ως αιρετικοί – π.χ., στις διαμάχες κατά τις οποίες καταδικάστηκαν ο Πέτρος Αβελάρδος ή οι φανατικοί Φραγκισκανοί.29. Τα σταλινικά και κινεζικά παραδείγματα είναι αρκετά γνωστά. Εντούτοις, αξίζει να αναφέρουμε ότι η καταδίωξη έντιμων ιστορικών στη Γερμανία άρχισε πολύ νωρίς. Το 1874, ο Χ.΄Εβαλντ, καθηγητής στο Γκέτινγκεν, φυλακίσθηκε διότι εξέφρασε «λανθασμένες» απόψεις για τις κατακτήσεις του Φρειδερίκου Β΄, εκατό χρόνια νωρίτερα. Ανάλογη είναι η κατάσταση στο Ισραήλ: Οι χειρότερες επιθέσεις εναντίον μου είχαν ως αφετηρία όχι τους βίαιους όρους που χρησιμοποιώ για να καταδικάσω τον σιωνισμό και την καταπίεση των Παλαιστινίων, αλλά ένα παλιό άρθρο μου σχετικά με τον ρόλο των Εβραίων στο δουλεμπόριο, στο οποίο η τελευταία περίπτωση που αναφέρεται χρονολογείται το 1870. Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε πριν τον πόλεμο του 1967· σήμερα θα ήταν αδύνατο να δημοσιευθεί.
30. Τελικά υποχρεώθηκαν να αφαιρέσουν και μερικά άλλα εδάφια, όπως εκείνα που φαινόταν να στερούνται νοήματος από θεολογική άποψη (π.χ. αυτά που δείχνουν τον Θεό να προσεύχεται στον Εαυτό Του ή να τελεί ο ίδιος κάποια από τα πρακτικά θρησκευτικά καθήκοντα που οφείλει να εκτελεί ο κάθε εβραίος) ή εκείνα που υμνούσαν με υπερβολική ελευθεριότητα τις σεξουαλικές αταξίες παλαιών ραβίνων.
31. Πραγματεία Berakhot, p. 58b.
32. «Ησχύνθη η μήτηρ υμών σφόδρα, ενετράπη η τεκούσα υμάς μήτηρ …», Ιερεμίας 50:12.
Διαβάστε ακόμα λίγα λόγια για τον Ίσραηλ Σαχάκ
