του B. Buden, από το Άρδην τ. 21, Ιούλιος-Αύγουστος 1999
Εάν μπορούσαμε να διακρίνουμε -πίσω από τα γκρεμισμένα τείχη του κομμουνισμού (υπαρκτού σοσιαλισμού)- το πρόσωπο της οριστικής νίκης της δημοκρατίας, τότε θα αντικρίζαμε το πρόσωπο του Βάκλαβ Χάβελ. Δέκα χρόνια πριν, αντιπροσώπευε όλες τις οικουμενικές αξίες του δημοκρατικού πολιτισμού, από την Magna Carta έως τον Frank Zappa. Την εποχή εκείνη άνοιξε νέες προοπτικές για μια παγκόσμια επανακάλυψη της δημοκρατίας, που εκτεινόταν πολύ πιο πέρα από την απλή προσαρμογή των μετακομμουνιστικών κοινωνιών στο φιλελεύθερο καπιταλιστικό παράδειγμα της Δύσεως.
Στην Προεδρική Προσφώνηση, που δόθηκε δύο χρόνια πριν στην Ουάσιγκτον υπό τον τίτλο «Η Πρόκληση του NATO», ο Χάβελ έδειχνε ενθουσιασμένος με την ιδέα μιας Αμερικής η οποία αναλαμβάνει την ευθύνη για ολόκληρο τον κόσμο. Θα έπρεπε να το κάνει με έναν τροπο ο οποίος -όπως είπε- «θα ενσωματώνει εκείνες τις προτάσεις που παρέχουν την ευκαιρία να σώσουμε τον παγκόσμιο πολιτισμό μας αξίες που πρέπει να υιοθετήσουν σήμερα όλες οι κουλτούρες, όλα τα έθνη, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση τους». Και φυσικά χαιρέτησε την απόφαση να συμπεριληφθούν τρεις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης στο NATO. Αυτές οι τρεις χώρες, η Πολωνία, η Ουγγαρία κα. η Δημοκρατία της Τσεχίας έγιναν τελικώς μέλη της Δυτικής στρατιωτικής συμμαχίας, λίγο πριν πέσουν οι πρώτες βόμβες στο Βελιγράδι. Το αποτέλεσμα είναι ότι η σπουδαιότερη προσωποποίηση της δημοκρατίας τα τελευταία χρόνια στρατολογήθηκε.
Σήμερα, καθώς οι βόμβες κτυπούν το Βελιγράδι, ο γενναίος στρατιώτης Χάβελ συμμετέχει στην παρέα των αυλοκολάκων. Αραγε, αυτές οι βόμβες αντιπροσωπεύουν αυτό το οποίο προσδοκούσε «ότι θα σώσει τον παγκόσμιο πολιτισμό μας»; Θα έπρεπε, άραγε, ως τα πλέον κατάλληλα μέσα επίλυσης των πολιτικών μας προβλημάτων, να «υιοθετηθούν σήμερα από όλες τις κουλτούρες, όλα τα έθνη, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση τους»; Μπορούν πράγματι οι βόμβες να σώσουν τις ελπίδες για δημοκρατία, αυτή που κάποτε προσωποποιήθηκε από τον Βάκλαβ Χάβελ -το τελευταίο ζωντανό σύμβολο μίας ηθικής και πολιτικής σχέσεως μεταξύ του δυτικού κόσμου και της οικουμενικής ιδέας της δημοκρατίας; φαίνεται ότι η δημοκρατία έχει απολέσει το κύρος της ακόμη μια φορά.
