από το Άρδην τ. 27, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2000
Είναι σίγουρα ελάχιστοι οι αναγνώστες που δεν γνωρίζουν τις εκδόσεις του Κάκτου και ιδιαίτερα την σειρά της αρχαίας ελληνικής γραμματείας.
Από το 1991, ο συγκεκριμένος εκδοτικός οίκος έχει δημιουργήσει μια διαφορετική κατάσταση στον χώρο των εκδόσεων των έργων των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Ηδη κυκλοφορούν πάνω από 520 τίτλοι έχοντας ως στόχο τον απίστευτο για την Ελλάδα αριθμό των δύο χιλιάδων (!). Όλο το φάσμα της κλασικής δημιουργίας γίνεται έτσι προσιτό στο πλατύ κοι-νο μεσα από τις μεταφράσεις που συνοδεύουν τα πρωτότυπα κείμενα, η έλλειψη των οποίων αποτελούσε ένα τεράστιο κενό στα νεοελληνικά γράμματα. Οι παλαιότερες απόπειρες των οίκων Φέξη, Πάπυρος και Ζαχαρόπουλος έμειναν ημιτελείς. Η εκρηκτική αυτή δραστηριότητα μας ώθησε να συζητήσουμε με τον εκδότη του Κάκτου, τον κ. Οδυσσέα Χατζόπουλο, για τους λογούς που τον παρακίνησαν ώστε να αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο αλλά και για γενικότερα ζητήματα της πνευματικής, και όχι μόνο, ζωής της Ελλάδας.
-Προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι ο Κάκτος έχει εκδώσει ήδη πάνω από 520 τίτλους αρχαίων συγγραφέων παίρνοντας υπόψη τα μεγέθη των δυνατοτήτων των εκδοτικών οίκων και του αναγνωστικού κοινό της Ελλάδας.
-Στον εκδοτικό χώρο βρίσκομαι ήδη 35 χρόνια, 15 χρόνια δούλευα στον Πάπυρο. Από το 1990 προείδα τον κίνδυνο ο εκδοτικός χώρος να περάσει στα χέρια της διαπλοκής. 3-4 άνθρωποι θα ελέγχουν όλη την αλυσίδα της δραστηριότητας. Εκεί ήθελα να παρέμβω.
-Και γιατί οι αρχαίοι;
-Γιατί πίστευα ότι ήταν ο μοναδικός τομέας που δεν θα είχα ανταγωνισμό από τους διαπλεκόμενους και συγκρούσεις με τους σύγχρονους συγγραφείς. Οι αρχαίοι, ο Ευριπίδης και ο Αριστοτέλης ας πούμε, δεν θα ζητούσαν πνευματικά δικαιώματα. Τελικά δεν απέφυγα τις κόντρες γιατί και αυτόν τον χώρο τον λυμαίνονται οι πανεπιστημιακοί. Αυτοί έχουν ως στόχο να παράγουν μαθητές ημιμαθείς, μαθητές δικά τους φυτά. Να τελειώνεις το πανεπιστήμιο και να μην γνωρίζεις, για παράδειγμα, τον Γ. Βλάχο. Στην πραγματικότητα γίνεται παραγωγή καλών καταναλωτών.
– Υπήρξε κρατική βοήθεια;
– Μηδέν. Και βέβαια ας μην μιλάμε για χορηγούς. Αντίθετα στο εξωτερικό είχαμε μεγαλύτερη αποδοχή. Όπως, για παράδειγμα, στην Γαλλία, όπου τον Μάιο έγινε τρίωρο αφιέρωμα στο αμφιθέατρο του πανεπιστήμιου στο Αίχ en Provence με ομηριστές και ελληνιστές. Μας βράβευσαν και μάλιστα μας αποκάλεσαν συνεχιστές του Κοραή.
-Σε όλο τον κόσμο παρατηρείται μια στασιμότητα στις κλασικές σπουδές που οφείλεται στην κυρίαρχη τάση των σύγχρονων κοινωνιών για απόκτηση της ωφελιμιστικής γνώσης και όχι της γνώσης που επιδιώκει την εξύψωση του ηθικού και πνευματικού αναστήματος του ανθρώπου. Εντούτοις στην αρχαία Ελλάδα ανατρέχουν για την πιστοποίηση του βαθμού δημοκρατίας και ελευθερίας τους. Τι τύχη μπορεί να έχουν οι μελέτες των κλασικών σήμερα;
-Ο σημερινός άνθρωπος έχει υποστεί εγκεφαλική μετάλλαξη. Το πρόβλημα είναι ότι έχει χαθεί η άμεση σχέση με την πρώτη πηγή. Από την εποχή του Αριστοτέλη πέρασαν 74-75 γενιές. Είναι δυνατόν κάποιος που γράφει για πολιτική να μην έχει διαβάσει Αριστοτέλη από το πρωτότυπο; Φθορά από την πρώτη πηγή ως τον σύγχρονο. Αυτό είναι η μετάλλαξη. Οι σύγχρονοι μελετητές δεν έχουν περιεχόμενο και βάθος. Όσο για την αύξηση των μελετών για τους αρχαίους, όπως στην Κίνα, αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα.
-Η Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια δείχνει να αισθάνεται άβολα με το παρελθόν της, ανίκανη να βαστάξει το βάρος της κληρονομιάς της, αποστασιοποιείται ή και παραιτείται από αυτήν για να βρει την “ησυχία” της. Παράδειγμα, οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και η κριτική που δέχονται όσοι ασχολούνται με την αρχαία ελληνική γραμματεία.
-Πράγματι και γι’ αυτό πιστεύω ότι μετά από 8-9 χρόνια ίσως οι εκδόσεις αυτές δεν θα έχουν καμιά τύχη. Προσωπικά δεν πίστευα και σε αυτή την επιτυχία που έχουμε τώρα.
Ακούω πολύ ραδιόφωνο. Ξεκινάω την ημέρα μου ακούγοντας περίεργα πράγματα στις ειδήσεις. Στην τηλεόραση επίσης ειδήσεις. Αναφορές περίεργες για μια θεαματικότητα χάριν της ενημέρωσης, που βρίθουν τα σκάνδαλα. Που είναι όμως ο τηλεθεατής; Οα έπρεπε να κλείνει την τηλεόραση να ανοίξει ένα βιβλίο. Αλλά τους βολεύει. Τον έχουμε χαϊδέψει πολύ τον λαό τελευταία. Όχι μόνο τα κόμματα του κατεστημένου αλλά όλα. Δεν φταίει ο λαός που γουστάρει να συμμετέχει σε κάθε ξεφτίλα; Καλά! Όσο για τον χώρο των φιλολόγων και των πανεπιστημιακών, πρότεινα στον φίλο μου τον Μάκη τον Τριανταφυλλόπουλο να κάνει μια εκπομπή γι’ αυτούς στην Ζούγκλα. Δεν είναι μόνο οι γιατροί και οι αστυνομικοί, είναι και οι άνθρωποι που κρατούν την γνώση μας. Μια έρευνα θα έβγαζε πολλά πράγματα που θα εξέπλητταν.
-Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η στάση της αριστεράς απέναντι στον αρχαίο πολιτισμό. Δικαιολογείται ίσως από την αποκλειστική εκμετάλλευση των καθεστώτων της δεξιάς στην ενδυνάμωση αυταρχικών καθεστώτων. Εντούτοις είχαμε και αξιόλογους μελετητές της αρχαίας γραμματείας και μια στέρεα παιδεία που πλέον εξέλιπε.
-Τα ανάποδα ξεκίνησαν από την επανάσταση του 21. Γι’ αυτό ο Κοραής δεν ήταν σύμφωνος. Βιάστηκαν οι σύμμαχοι. Όπως είπε ο Σκαρίμπας, αν δεν το ήθελαν οι ξένες δυνάμεις δεν κάναμε κράτος. Και τα χάλια μας τα είδαμε. Πιέστηκε ο αγράμματος λαός, ο χθεσινός Τούρκος, να μάθει Αριστοτέλη και μετά έρχεται η Αριστερά. Η Αριστερά δεν έχει παράδοση, δεν σεβάστηκε τίποτα. Παρ’ όλο που οι καπεταναίοι είχαν αρχαιοελληνικά ονόματα όπως και ο Αρης Βελουχιώτης. Όσο για τους μελετητές ήταν ελάχιστοι, καμιά δεκαριά, σε επίπεδο Ραγκαβή και Συκουτρή. Τώρα δεν υπάρχει κανένας του αναστήματος αυτών.
– Ποιος θα ήταν ο σωστότερος τρόπος για την προσέγγιση των νέων με τα έργα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, ίσως η δημιουργία πάλι κλασικών Λυκείων με κατεύθυνση στις σπουδές αυτές θα αποτελούσε μια λύση;
– Δεν υπάρχει καμιά ελπίδα. Η κατάσταση στα σχολεία είναι τραγική. Μετά την καθιέρωση του μονοτονικού, δηλαδή τόνοι όπου να ‘ναι, έρχεται το ατονικό και η λατινική γραφή. Ενώ ο σύγχρονος αμπελοφιλόσοφος μένει ακόμη στην συζήτηση για το μονοτονικό ή το πολυτονικό.
– Η αίσθηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού της απειλής από τα πολιτισμικά πρότυπα της παγκοσμιοποίησης δεν συντελεί και στην αύξηση της ανάγνωσης θεμελιωδών κειμένων που συγκρότησαν το περιεχόμενο της ελληνικής ταυτότητας;
– Δεν το νομίζω. Η ελληνική κοινωνία δεν συζητά και δεν ασχολείται με ζητήματα ουσίας. Δεν συζητά για παράδειγμα ούτε για την Ε.Ε., που είναι καθοριστικό για το μέλλον του. Θα γίνει πραγματικότητα ή όχι; Το μόνο που πιθανόν να δούμε είναι στα πλαίσια της Ε.Ε. να πάρουμε την εκδίκηση της γυφτιάς, αλλάζοντας όλο τον προγραμματισμό της.
– Ποιοι τίτλοι διακινούνται περισσότερο;
-Των συγγραφέων που έχουν δρόμους και πλατείες με τα ονόματά τους: Αριστοτέλης, Πλάτωνας, τραγικοί, άσχετα αν οι δρόμοι βρίσκονται στην κεντρική αγορά. Ας αναφέρουμε πάντως ότι η εκδοτική μας δραστηριότητα επεκτείνεται και σε άλλους τομείς της γνώσης. Για παράδειγμα ετοιμάζουμε ένα βιβλίο του Ν. Καραμπάση με τίτλο “Έσελον” που παρατίθενται, με ντοκουμέντα, απίστευτα πράγματα όχι μόνο για την παρακολούθηση των συνδιαλέξεων και την κατασκοπεία αλλά και την πρόκληση φυσικών φαινομένων, καύσωνες, θύελλες κ.ά., ακόμα και τον ομαδικό επηρεασμό του ψυχικού κόσμου των πολιτών.
Έτσι μέσα σε αυτές τις αντίξοες συνθήκες εμείς συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για την σωστή γνώση.
Τη συνέντευξη πήρε ο Σωτήρης Δημόπουλος
