του Β. Κρομμυδά, από το Άρδην τ. 28, Δεκέμβριος 2000-Ιανουάριος 2001
ΜΫΘΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Jean-Pierre Vernant
Μ.Ι. Γιοση. σσ. 133, Εκδόσεις “Σμίλη”, Αθήνα 2000.
Πως μπορεί να προσεγγισθεί, βά σει των σημερινών δεδομένων, μια θρησκεία νεκρή, όπως η αρχαιοελληνικη. και πώς μπορούν να αναλυθούν τα μυθολογικά και τελετουργικά στοιχεία του τυπικού της; Μπορούμε να συλλάβουμε την απολυτότητα και μοναδικότητα των ολύμπιων θεοτήτων Εχουμε φυσική θρησκεία ή ένα είδος πανθεϊσμού; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία αποπειραται να δώσει τεκμηριωμένες απαντησεις ο πολύ γνωστός στο ελληνικό κοινό Ζ. Π. Βερνάν στο νέο του βιβλίο. Μέσα από ενδελεχή ανάλυση, ίου στηρίζεται άλλωστε και σε πλούσιες βιβλιογραφικές πηγές, αποδειξει πως ιερότητα, θρησκευτικότητα. πολιτειακή συγκρότηση, νομικό καθεστως βρίσκονται σε μια ευθεία και αδιαλυτη μεταξύ τους ενότητα.
Το θρησκευτικό στοιχείο, καθώς δρα στους θεσμούς της πολιτείς, προσανατολίζει τον πολίτη, το κάθε άτομο ξεχωριστά, σε σκοπούς πρακτικούς και εγκόσμιους: απώτερος σκοπός των ανθρώπων που ακολουθούν μια θρησκευτική πρακτική είναι να εξασφαλίσουν για τους εαυτους τους μια αξιοπρεπή και αληθινά ουσιαστική ζωή στον κόσμο αυτό και όχι σε ένα ανιστορικό και νεφελώδες επέκεινα. Ακόμα και η λατρεία δεν στηρίζεται σε μια υπερφυσική αποκάλυψη, αλλά είναι ριζωμένη στο απλούστατο γεγονός της χρήσης: στα έθιμα των προγόνων και στους νόμους. Αιτιολογείται μόνο και μόνο από την ύπαρξή της.
Η λατρεύουσα ύπαρξη δεν σώζεται μεταφυσικά αλλά φυσικά, ως κοινωνικό ον, μετέχοντας στα δρώμενα της πόλεως, αφού κάθε αξίωμα έχει ιεροκρατικό χαρακτήρα, αλλά και κάθε ιερατικό αξίωμα αντλεί την υπόστασή του από την κοσμική εξουσία.
Όμως με τη σωτηρία της ψυχής τι γίνεται; Πώς επιτυγχάνεται η αθανασία; Ό,τι η θρησκεία αγνοεί, το οικειοποιείται η φιλοσοφία, τη συγκρότηση της έννοιας της υπερβατικότητας, τον προβληματισμό πάνω στη φύση και στη μοίρα της ψυχής και της απαλλαγής της από κάθε τι αλλότριο με αυτό.
Εν τέλει έχουμε να κάνουμε με έναν περιεκτικό και σημαίνοντα δοκιμιακό λόγο, που δεν κουράζει αλλά ενημερώνει καίρια και πληροφορεί ουσιαστικά. Σημαντικό πλεονέκτημα αποτελεί και η μεταφραστική δουλειά πάνω στο κείμενο, που συντελέστηκε με επιμέλεια από τον Μ. Πόση, δίνοντάς μας λόγο ρέοντα και ζωντανό.
Β. Κ.
ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΤΡΙΤΟΙ
Ελένη Θεοχάρους
Λευκωσία 1999, Σελ.47
Αν και σε λίγους μήνες συμπληρώνονται δυο χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά η ποιητική αυτή συλλογή, ωστόσο, πιστεύω πως κρίνεται ιδιαίτερα αναγκαία η προβολή της λόγω των δύσκολων στιγμών που περνάμε ως πολίτες και ως έθνος.
Ποιήματα, λοιπόν, από τη Λευκωσία. Έναν τόπο που βρίσκεται στο μαρτυρικό νησί της Κύπρου, το οποίο στενάζει κάτω από τον τουρκικό ζυγό εδώ και εικοσιέξι ολόκληρα χρόνια. Η συγγραφέας; Μια ακόλουθος του Ιπποκράτη, η οποία νιώθει ότι μεγαλύτερη ανάγκη από θεραπεία δεν έχει τόσο το σώμα όσο η ψυχή. Και αυτό, γιατί η τελευταία, συχνά, έχει πληγές που δύσκολα επουλώνονται. Ένας άνθρωπος που υποφέρει από την κατοχή της πατρίδας του τόσα χρόνια και αποτυπώνει τον πόνο του διαμέσου μιας ιδιαίτερης και αποκαλυπτικής -σε εικόνες και πλούτο συναισθημάτων- ποιητικής γλώσσας. Η γραφή της θεοχάρους μπορεί να διέπεται από την ελευθεροστομία της μη ακαδημαϊκής γραφής -άμεση στον στίχο, ποικιλία θεμάτων, απουσία ρίμας- χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως ό,τι βλέπουμε στο χαρτί δεν δουλεύεται στοχαστικά και δεν γίνεται αντικείμενο σχολαστικής επεξεργασίας.
Διάθεση επαναστατική, που καταλήγει στο μαρτύριο (“Ακίνδυνου Μάρτυρος” σελ. 26-27), λυρική έξαρση, τόνος αυτοκριτικός και μελαγχολικός (“Το νησί της Cezaria Evora”), απαισιοδοξία για το μέλλον (“επιτύμβιον”, σελ.47)
Όλα όσα προαναφέρθηκαν συνυπάρχουν, σαν ένα πολύχρωμο αλλά και ενιαίο παζλ, στους “Μεγάλους Τρίτους”. Χαρακτηριστικό απόσπασμα, το παρακάτω ποίημα :”Το FIR των ψυχών” (σελ.28):
“Είχαμε πάρει παράταση/ δυο-τρία χρόνια το πολύ,/ είχε μια ιδιαίτερη αξιοπρέπεια ο τόπος,/ τηγάνιζε λαρδί να μυρίζει η γειτονιά,/ κανείς μη σκέφτεται ότι πεινάμε,/ το σπέρμα φασιόλου στο βρεγμένο βαμβάκι/ είχε βλαστήσει/ δυτικώς της κωμοπόλεως Λαπήθου/ και βορείως του χωρίου Πάναγρα…/ με την κλεμμένη βάρκα της έφηβης αγωνίας,/ βγήκαμε σούρουπο από το λιμάνι της Κερύνειας…/ με φίλησες τελευταία φορά,/ κι αφήσαμε την εφηβεία ναρκωμένη/ μέχρι που γίναμε τριάντα”
Η θεοχάρους -τελικά- δεν χαρίζεται σε κανέναν, ούτε και στο ίδιο τον εαυτό της. Βάζει το μαχαίρι ώς το κόκαλο, έστω και εάν αυτή η διαδικασία είναι επίπονη και οδυνηρή. Το βιβλίο της είναι πρόκληση σε περίσκεψη και μετάνοια, ως αλλαγή νοός, τρόπου σκέψης, τρόπου ζωής. Στο εξώφυλλο υπάρχει ένα δελτίο ταυτότητας (γυναικείο), που χρησιμοποιήθηκε στις βουλευτικές εκλογές της Κύπρου το 1976, με αγγλικούς και τουρκικούς χαρακτήρες. Τυπογραφικά και καλλιτεχνικά το ποίημα είναι άψογο, αφού χρησιμοποιεί ευανάγνωστη γραμματοσειρά σε σύστημα πολυτονικό.
Λίγα βιογραφικά στοιχεία
Από την πλουσιότατη ιατρική, λογοτεχνική και πολιτική δράση της Ελ. θεοχάρους παραθέτουμε, ενδεικτικά, ορισμένα στοιχεία, που αποδεικνύουν πόσο σημαντικό μέγεθος είναι η ίδια τόσο για τον κυπριακό όσο και τον υπόλοιπο ελληνισμό.
Γεννήθηκε το 1953 στην περιοχή του Ανω Αμιάντου. Τελείωσε το Λανίτειο Γυμνάσιο Λεμεσού και ύστερα σπούδασε -με υποτροφία- στην Ιατρική σχολή του Α.Π.Θ, όπου αποφοίτησε το 1977 με Άριστα. Ειδικεύτηκε στην παιδοχειρουργική και παιδοουρολογία στη θεσσαλονίκη και στο London Medical School στη Βοστώνη. Το 1992 εξελέγη παμψηφεί επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική σχολή του Α.Π.Θ, όπου εξακολουθεί να εργάζεται ως επισκέπτρια καθηγήτρια. Είναι μέλος των “Γιατρών Χωρίς Σύνορα” και της “Διεθνούς Αμνηστίας”. Ίδρυσε την αντιπροσωπία “Medecins du Monde- Chypre”, δηλαδή την εθνική αντιπροσωπία της οργάνωσης “Γιατροί του Κόσμου”. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ιατρικές και ανθρωπιστικές αποστολές-Αρμενία, Βοσνία, Βόρειος Ήπειρος, Κουρδιστάν-, ενώ το 1996 κατέβηκε ως υποψήφια βουλευτής του ΔΗ.ΚΟ. Έγραψε ποίηση, διήγημα και πολλά άρθρα πολιτικού και πολιτιστικού περιερχόμενου. Τιμήθηκε με αρκετά λογοτεχνικά βραβεία και το 1992 πήρε το Α’ κρατικό ποίησης. Έργα της έχουν μεταφραστεί σε αγγλικά, αρμενικά, ρωσικά και τουρκικά.
Πολιτικές, πολιτιστικές εκδόσεις: Ποιητική πράξη και πολιτική σύμπραξη, Ποίηση, Α’ Κρατικό βραβείο ποίησης 1992,
Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης- Αθήνα 1998,
Ανθολογία Κυπριακού διηγήματος-Μόσχα 1990.
Βρίσκονται στο στάδιο της έκδοσης μια συλλογή διηγημάτων και μια ποιημάτων.
