Αρχική » Χρ. Μάρτης: Από τον Ιπποκράτη στο DNA

Χρ. Μάρτης: Από τον Ιπποκράτη στο DNA

από Άρδην - Ρήξη

του Μ. Μερακλή, από το Άρδην, τ. 36, Μάιος-Ιούνιος 2002

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤ. ΜΑΡΤΗΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ, Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ

Το βιβλίο -αν δεν κάνω λάθος, δεν υπάρχει κάτι αναλογο στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία- αποτελεί μια πλατιά, περιεκτική θεώρηση της Ιατρικής ανά τους αιώνες, όπως την κάνει ένας διακεκριμένος επιστήμονες (ο συγγραφέας είναι ομότιμος καθηγητής της γναθοπροσωπικής χειρουργικής) με τη βοήθεια της φιλοσοφικής σκέψης, όπως την εννοούσε π.χ. ο Κοραής: ως όργανο για την ερμηνεία και την κατανόηση των φαινομένων της ζωής και της ιστορίας, προς όφελος του ανθρώπου. Είναι χαρακτηριστικός ο υπότιτλος: “Με τη φιλοσοφία και τον άνθρωπο”.

Διαρθρώνεται στα εξής μέρη: 1. Η Ιατρική στα πρώτα βήματα, όπου υπάρχουν και εξαίρετες σελίδες για την Ιπποκρατική σχολή. 2. Μεταβατική περίοδος, με την αναφορά στο Βυζάντιο και τον Μεσαίωνα, καθώς και στην Αναγέννηση. 3. Επίθεση της γνώσης (17ος-18ος αιώνας), όπου τίθενται και οι βάσεις και αρχές ενός νέου προβληματισμού γύρω από τη σχέση Επιστήμης και Φιλοσοφίας, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. 4. Η έκρηξη (19ος αιώνας), όπου αρχίζουν να δοκιμάζονται οι νέες φιλοσοφικές και ανθρωπιστικές αρχές μέσα στην πραγματικότητα της αρχόμενης τεχνολογικής ανάπτυξης. “Ο αιώνας αυτός, γράφει ο κ. Μ., που εγκαινιάσθηκε με το τέλος της κλασικής φιλοσοφίας, το ξεκίνημα των μεγάλων κοινωνικών ιδεολογιών και τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης των λαών, μαζί με την ανάπτυξη της βιομηχανίας, της τεχνολογίας και του καπιταλιστικού τρόπου οικονομικής διαχείρισης, ταυτίσθηκε με την εκρηκτική άνοδο της επιστήμης γενικότερα, συνακόλουθα δε και της ιατρικής που τελικά πέτυχε την επιστημονική της ενηλικίωση και ολοκλήρωση”. Στο μέρος αυτό περιλαμβάνονται και μερικές από τις πιο γοητευτικές ενότητες του βιβλίου, όπως αυτή για τον πόνο και την αναισθησία ή τη μικροβιολογία και την ασηψία. Στο χορό της καλλιέργειας της επιστημονικής ιατρικής αρχίζει να μπαίνει και η Ελλάδα, καθώς, “μέσα στην πληθώρα των εμπειρικών ‘ιατρών’ γυρολόγων και δαιμονολόγων της πριν από το 1821 ιδίως εποχής, υπήρχαν πολλοί που είχαν σπουδάσει επίσημα την ιατρική στην Ευρώπη και είχαν εκεί εργασθεί και διαπρέψει ακόμη ή άσκησαν την ιατρική στις πατρίδες τους”.

Ακολουθεί το πέμπτο μέρος: “Ο 20ός αιώνας (τεχνολογικό θαύμα), επιμερισμένο στα κεφάλαια: Βιογενετική έξαρση. Περίοδος του Μεσοπολέμου (κοινωνικές ανακατατάξεις). Προωθημένη ιατρική. Μοριακή βιολογία. Γενετική μηχανική.

Και το βιβλίο κλείνει με το έκτο μέρος: Ο 21ος αιώνας (το μέλλον), με τις επιμέρους ενότητες: Βιολογικές φιλοδοξίες. Αναπαραγωγή-τεχνητή γονιμοποίηση. Νοημοσύνη-μνήμη. Παράταση ζωής. Απεριόριστη μεταμόσχευση οργάνων. Σχέση ιατρού-αρρώστου. Ευθανασία. Ποιο μέλλον;

Η απάντηση που δίνει ο κ. Μ. στο δραματικό ερώτημα της τελευταίας ενότητας είναι, σε τελευταία ανάλυση, αισιόδοξη. Σε τελευταία ανάλυση, γιατί ο συγγραφέας δεν αγνοεί διόλου τα σοβαρά προβλήματα που θέτει η τεράστια (προσωπικά θα έλεγα η τερατώδης) ανάπτυξη της ιατρικής στην ευρύτατη έννοιά της σήμερα. Απεναντίας θέτει τα προβλήματα αυτά, τα συζητεί με καθαρή σκέψη και με πλήρη συνείδηση των κινδύνων που μπορεί να προκαλέσει η κατάχρηση ή η άδικη, άνιση, αντικοινωνική χρήση των επιτευγμάτων της επιστήμης. Γράφει ο ίδιος στην εισαγωγή του ήδη: “Οι γενετιστές και βιολόγοι σήμερα προσπαθούν ή και ‘απειλούν’ να αλλάξουν όχι μόνο την τρέχουσα ζωή, αλλά και τα απώτερα και μέλλοντα να συμβούν στον άνθρωπο και στον έμβιο γενικά κόσμο καθώς, φιλοδοξώντας να δημιουργήσουν άλλης ποιότητας όντα, επιδιώκουν να βρουν τρόπους βελτίωσης του ίδιου του ανθρώπου (σωματικές ιδιότητες, νόηση, εγκέφαλος, ψυχισμός) και της κοινωνίας. Η ανησυχία που προκύπτει από τις προσπάθειες αυτές χονδρικά συνδέεται με το ότι η επιστήμη (συγκεκριμένα η βιογενετική) επείγεται να αλλάξει και μάλιστα ριζικά έναν κόσμο που ακόμη δεν μπορέσαμε να κατανοήσουμε και να γνωρίσουμε (…). Την καλυτέρευση της ζωής του ανθρώπου και της νέας ίσως κοινωνίας που θα ‘κατασκευασθεί’, αν συμβεί οι καινοτομίες αυτές να υλοποιηθούν, ποιος θα την ελέγξει;”.

Ως απάντηση στο ερώτημα αυτό γράφει ο γνωστός ομότιμος καθηγητής χειρουργικής και ο ακαδημαϊκός, κ. Γρ. Σκαλκέας, που προλογίζει το βιβλίο: “Το βιβλίο αυτό, που θέτει ερωτήματα αλλά και τις απαντήσεις για το προσδοκώμενο γονιδιακό μέλλον της ανθρωπότητας, είναι αισιόδοξο, παρ’ όλο τον σκεπτικισμό που δικαιολογημένα προκαλούν οι προβληματισμοί της γενετικής μηχανικής, γιατί εμπνέεται από τον δημιουργικό ρόλο της γνώσεως και της επιστήμης, αλλά και επειδή πιστεύει ότι με τη φιλοσοφική σκέψη και τον στοχασμό η ιατρική θα συνεχίσει για πάντα, μέσα από μια καινούργια βιοηθική που θα διαμορφώσουν οι σχέσεις επιστήμης-κοινωνίας, το θετικό της έργο για τη ζωή και τον άνθρωπο”.

θέλω ακόμα να σημειώσω ότι το βιβλίο, παρά τον αναγκαίο σε ορισμένες περιπτώσεις εξειδικευμένο χαρακτήρα του, το καθιστούν μιαν ευχάριστη ανάγνωση η ευφορία και θέρμη του λόγου του συγγραφέα, καθώς και η τοποθέτηση των εκάστοτε ιατρικών συμβάντων επάνω στις ιστορικές και κοινωνικές εξελίξεις, αλλά και η “περιένδυσή” τους με τα άλλα στοιχεία της πολιτισμικής υπερδύναμης (γράμματα, τέχνες, μόδες κ.λπ.).

Στο τέλος υπάρχει εκτενής βιβλιογραφία (ξένη και ελληνική) και περιεκτικό ευρετήριο.

Μ.Γ. Μερακλή

ΣΧΕΤΙΚΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ