Γράφει ο Μικίων ο Βοιωτός*
/ Από τα τέλη του 19ου αιώνα στη Σμύρνη ιδρύονται μουσικά και γυμναστικά σωματεία με σαφέστατη τάση επανασύνδεσης με το αρχαίο ελληνικό παρελθόν και την ανάδειξη των συγχρόνων αθλητικών συλλόγων ως φορείς της συνέχειας της αρχαίας ελληνικής αθλητικής κουλτούρας. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1890 ιδρύθηκε ο πρώτος σύλλογος στη Σμύρνη, ο Ορφεύς (που είναι μαζί με το Γυμνάσιον ο προπάτορας του Πανιωνίου ΓΣΣ) με σκοπό την καλλιέργεια της μουσικής και τη σωματική αγωγή των μελών του, ενώ ένα χρόνο μετά θα ιδρυθεί ο Απόλλων Σμύρνης. Το 1893 αποχώρησε από τον Ορφέα ένας σημαντικός αριθμός μελών και προέκυψε το Γυμνάσιον, ο πρώτος αμιγής αθλητικός σύλλογος της Σμύρνης.
/ Η επιλογή των ονομάτων Ορφέας, Απόλλων, Γυμνάσιον είχε ευθεία αναφορά στην αρχαία Ελλάδα, ενώ και οι εκδηλώσεις των σωματείων παρέπεμπαν σε αυτήν. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή της τρίτης επετείου ίδρυσης του Απόλλωνα Σμύρνης, η οποία εορτάστηκε πανηγυρικά: «Ο πρόεδρός του Νίκος Κουλμάσης εξεφώνησε τον πανηγυρικό, ο δε λόγιος Στίλπων Πιττακής μίλησε για το μαντείο των Δελφών και για τον ύμνο προς τον Απόλλωνα. Πάνω σε ειδικό βάθρο είχε στηθεί βωμός προς τον θεό της μουσικής. Οκτώ Σμυρναίοι νεανίες, στεφανωμένοι και περιβεβλημένοι χλαμύδες, έψαλαν τον Πινδαρικό προς τον Απόλλωνα ύμνο, που η αρχαιολογική σκαπάνη ανεκάλυψε προ διετίας στους Δελφούς… Την απαγγελία του ύμνου συνόδευαν αυλοί και τρεις άρπες».
/ Ο Ανδρέας Μπαλτάς, στο βιβλίο του Ο Ελληνικός αθλητισμός στη Σμύρνη 1890-1922 αναφέρει: «Οι Πανιώνιοι Αγώνες επίσης παρέπεμπαν ευθέως και αυτοί στους αρχαίους Πανιωνίους Αγώνες, όπου στον ιερό χώρο της Πριήνης, στους πρόποδες της Μυκάλης, συγκεντρώνονταν οι Ίωνες και διεκδικούσαν τον κότινο της νίκης. Όπως η συγκρότηση της αρχαίας Ιωνικής Ομοσπονδίας και οι λατρευτικές εκδηλώσεις στο Πανιώνιο σηματοδοτούσαν την αφετηρία της ωριμότητας των Ιώνων, φανέρωναν την ανάγκη της κοινής θεσμοθέτησης του μύθου της κοινής καταγωγής και έδειχναν τη διάθεση σύμπραξης για την πραγματοποίηση κοινών πολιτικών στόχων, έτσι και η αναβίωση των Πανιωνίων Αγώνων από τους νεότερους Σμυρνιούς πρόσφερε την αίσθηση και την πεποίθηση της μετακένωσης της ιδέας της αρχαίας ελληνικής αγωνιστικής και της καταγωγής από τους προπάτορες Ίωνες».
/ Ο Μικρασιάτης κλασικιστής & μουσικός Γεώργιος Δ. Παχτικός, στην πραγματεία του Ολυμπιακοί Αγώνες εν Βιθυνία, περιγράφει τους αθλητικούς αγώνες που πραγματοποιούνταν στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την αρμενόφωνη ελληνορθόδοξη πολίχνη Ορτάκιοϊ της Βιθυνίας, στο πλαίσιο του πανηγυριού του Αγίου Γεωργίου και επισημαίνει στοιχεία του αρχαίου ελληνικού βίου που παραπέμπουν σε πρωτότυπα ομηρικά ήθη και έθιμα. Σύμφωνα με την πραγματεία, οι πιστοί, μετά την πρωινή δοξολογία στον ναό του Αγίου Γεωργίου, όδευαν προς μια υπαίθρια τοποθεσία, όπου οι νέοι Ορτακιώτες επιδίδονταν σε αγωνίσματα όπως ιπποδρομίες, πάλη, δρόμο, άλματα, δισκοβολία, ακοντισμό και πυγμαχία. Ο Γ. Παχτίκος, παρουσιάζοντας πολλά κοινά στοιχεία των αγώνων της θρησκευτικής πανήγυρης με την τελετουργία των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, επιδίωκε να τονίσει τη συνέχεια της αρχαίας ελληνικής αγωνιστικής ως τις μέρες του, ονομάζοντας αυτές τις αθλητικές δραστηριότητες «Ολυμπιακούς Αγώνες εν Βιθυνία».
*Αρχαίος αθλητής (3ος/2ος αι. π.Χ.) από τη Βοιωτία, στέφθηκε ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του σταδίου κατά τους 146ους ολυμπιακούς αγώνες (196 π.Χ.)
