Ποιος είναι και τι επιδιώκει ο ισχυρός άνδρας των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων – Ο ρόλος του στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, οι κατηγορίες, οι εκκαθαρίσεις στο στράτευμα και οι φήμες για διαδοχή του Ερντογάν
Του Παναγιώτη Μίχου από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2017 η προ του γεύματος προσευχή στις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις αναφερόταν στον Tanri, δηλαδή στον Θεό υπό ευρεία έννοια. Με απόφαση του τότε αρχηγού ΓΕΕΘΑ Χουλουσί Ακάρ, ο Tanri έγινε… Allah. Λίγους μήνες αργότερα (Ιούλιος 2018) ο Ακάρ ορίστηκε υπουργός Αμυνας. Η γενικότερη εντύπωση που επικρατούσε για τον ίδιο, βάσει των στρατιωτικών αλλά και των ακαδημαϊκών του περγαμηνών, είναι ότι επρόκειτο για έναν μάλλον μετριοπαθή και πραγματιστή αξιωματικό που δεν είναι ισλαμιστής. Είναι αυτό ακριβές; Το ποιος πραγματικά είναι ο ισχυρός άνδρας των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων έχει απασχολήσει διάφορους διεθνείς αναλυτές. Ιδιαίτερα, δε, λόγω των δημοσιευμάτων που τον παρουσιάζουν ως «πολιτικά φιλόδοξο» και έτοιμο, εφόσον χρειαστεί, να ηγηθεί την επομένη της «δύσης» της εποχής του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο ρόλος του στο πραξικόπημα
Για την πορεία του Τούρκου υπουργού Αμυνας υπάρχουν ερωτήματα όπως αυτό που εξέφρασε πρόσφατα δυτικός αξιωματούχος σε κλειστή συνάντηση. «Πώς γίνεται να είσαι αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων, να σε συλλαμβάνουν οι πραξικοπηματίες – δηλαδή να έχεις αποτύχει να προλάβεις αυτό που συνέβη – και στη συνέχεια, αντί να τιμωρηθείς, να παίρνεις και προαγωγή;». Στο θεωρητικά εύλογο ερώτημα απάντησε προ τετραετίας ο Ερντογάν τοποθετώντας τον υπουργό.
Είναι γεγονός ότι ο ρόλος του Χουλουσί Ακάρ στο αποτυχημένο πραξικόπημα της 15η Ιουλίου 2016 στην Τουρκία δεν έχει αποσαφηνιστεί. Ηταν θύμα ή θύτης; «Ο πρώην αρχηγός του στρατού Χουλουσί Ακάρ ήταν ηγέτης των πραξικοπηματιών σύμφωνα με μυστικά προσχέδια πραξικοπήματος» τιτλοφορείται άρθρο που δημοσιεύτηκε πριν από έναν χρόνο στην αντι-ερντογανική ιστοσελίδα Nordic Monitor που έχει σχέση με τους γκιουλενιστές. Σύμφωνα με την ανάλυση, «τα μυστικά έγγραφα που ελήφθησαν από έναν υπολογιστή στο αρχηγείο του Γενικού Επιτελείου που χρησιμοποιήθηκε για τη σύνταξη της δήλωσης για το πραξικόπημα περιελάμβαναν προσχέδια υπογεγραμμένα από τον ίδιο τον Ακάρ για λογαριασμό του Συμβουλίου Ειρήνης στην Πατρίδα». Σε ένα έγγραφο ο Ακάρ προσδιορίστηκε ως πρόεδρος του εν λόγω Συμβουλίου, ενώ σε άλλο προσχέδιο το όνομά του αφαιρέθηκε αλλά μπήκε η λέξη «υπογεγραμμένο», ενισχύοντας καθοριστικά την άποψη ότι ο ίδιος υπέγραψε πράγματι την οδηγία.
Καμία κατηγορία, καμία εξήγηση
Παρά την ύπαρξη του ονόματός του σε έγγραφα που τον παρουσίαζαν ως τον άνθρωπο που διηύθυνε την απόπειρα πραξικοπήματος, δεν κατηγορήθηκε από τις Αρχές, ούτε εξετάστηκε κατ’ αντιπαράσταση με τους καταδικασθέντες αξιωματικούς. Είναι ενδεικτικό ότι ενώ οι βουλευτές της αντιπολίτευσης τον κάλεσαν σε σχετική κοινοβουλευτική επιτροπή που μελετούσε την υπόθεση της απόπειρας πραξικοπήματος, εκείνος δεν εμφανίστηκε ποτέ. Οταν τα δημόσια «κατηγορώ» εναντίον της «μη παραγωγικής» του στάσης διογκώθηκαν, απέστειλε μια σχετική επιστολή στην επιτροπή, ωστόσο και πάλι δεν παρουσιάστηκε για διά ζώσης ακρόαση.
Αφορμή για εκκαθαρίσεις
Ό,τι και αν συνέβη το θέρος του 2016 στη γειτονική χώρα, η «ασυνήθιστη» – όπως πολλοί τη χαρακτηρίζουν – απόπειρα πραξικοπήματος στάθηκε αφορμή για μεγάλες εκκαθαρίσεις στην τουρκική δημόσια διοίκηση, περιλαμβανομένου του στρατεύματος. Ιδιαίτερα δε για το τελευταίο (με την έμφαση να δίνεται στην Πολεμική Αεροπορία), με τη βοήθεια του Ακάρ αλλά και του διαδόχου στην ηγεσία των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων Γιασάρ Γκιουλέρ, η κυβέρνηση Ερντογάν προέβη σε μεγάλες εκκαθαρίσεις. «Σε αντίθεση με το υψηλό δημόσιο προφίλ των εκκαθαρίσεων που πραγματοποιήθηκαν μέσω κρατήσεων και διώξεων φερόμενων γκιουλενιστών, το YAS (σ.σ. Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο) επιτρέπει στον Ερντογάν να αναδιαμορφώσει τον στρατό πιο διακριτικά αναγκάζοντας τους αξιωματικούς να αποσυρθούν. Η συνάντηση της 4ης Αυγούστου 2021 δεν αποτέλεσε εξαίρεση, με αποτέλεσμα την αναγκαστική αποχώρηση μεγάλου αριθμού κεμαλικών αξιωματικών» σημειώνει ο Γκάρεθ Τζένκινς σε μακροσκελή ανάλυσή του στο «Turkey Analyst».
Πεποιθήσεις και αναγνώσεις
Ο Ακάρ, σύμφωνα με τον Τζένκινς, ανέπτυξε τη φήμη «ότι παρέμενε σιωπηλός κατά τη διάρκεια των συζητήσεων πριν εκφράσει τελικά την υποστήριξή του σε όποια άποψη και αν ήταν η πλειοψηφία». Παρά την επικριτική αυτή γνώμη, τόσο οι απόψεις όσο και οι φίλοι του Τούρκου υπουργού ήταν γνωστά.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Ακάρ ως νεαρός αξιωματικός του Πεζικού έμεινε για έναν μήνα στο Λονδίνο, όπου τον είχε φιλοξενήσει ο επιστήθιος φίλος του, τότε μεταπτυχιακός φοιτητής και μετέπειτα πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο ισλαμιστής Αμπντουλάχ Γκιουλ. Ο Γκιουλ μαζί με τον Ερντογάν και τον Μπουλέντ Αρίντς ήταν, ουσιαστικά, η ιδρυτική τριανδρία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).
Και σε άλλες περιπτώσεις ο Ακάρ έχει εκφράσει τις προτιμήσεις του, καθώς, όπως είχε δηλώσει, αρέσκεται στο να διαβάζει τον Νουρί Πακντίλ. Ο μακαρίτης, πλέον, ισλαμιστής λογοτέχνης με το πλούσιο έργο είχε προτείνει να μετατραπεί η περίφημη λαϊκή τουρκική φράση «τι ευτυχία να λες είμαι Τούρκος» σε «τι ευτυχία να λες είμαι μουσουλμάνος» (σχετική αναφορά υπάρχει στο βιβλίο «Τουρκία και Αναθεωρητισμός» του Χρήστου Μηνάγια). Λίγοι, επίσης, γνωρίζουν ότι μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος δημιουργήθηκε μια νέα, περίπου… ισλαμοκεμαλιστική τάση. Μέλη αυτής είναι τόσο ο Ακάρ όσο και ο πανίσχυρος επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών (ΜΙΤ) Χακάν Φιντάν.
Οι πολιτικές φιλοδοξίες και οι εκτιμήσεις της Αθήνας
Όσον αφορά τα περί πολιτικών φιλοδοξιών, για τον Ακάρ θεωρείται μειονέκτημα ότι δεν διαθέτει δική του λαϊκή βάση υποστήριξης. Η θητεία του ως αξιωματικού του στρατού, ενός θεσμού που «πολλοί θεωρούν ότι στόχευσε επιθετικά το τουρκικό ισλαμικό κίνημα στο παρελθόν, αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για να εξασφαλίσει επαρκή υποστήριξη από τους ψηφοφόρους του AKP». Ωστόσο, οι προσεχείς πολιτικές εξελίξεις και οι προεδρικές εκλογές, που θα πρέπει να πραγματοποιηθούν μέχρι το 2023, μπορούν να αλλάξουν τα δεδομένα, ιδιαίτερα σε περίπτωση αστάθειας, εφόσον ο Ερντογάν χάσει την εξουσία. Δεν αποκλείεται τότε ο Ακάρ να αναδειχθεί ως «μεταβατική λύση». Στην Ελλάδα οι απόψεις διίστανται. Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ερντογάν δεν ελέγχει ακόμα και τώρα τις τουρκικές Ενοπλες Δυνάμεις. Άλλοι έχουν διαφορετικοί εικόνα. «Ο Ακάρ είναι ο άνθρωπος του Ερντογάν για να ελέγξει τις Ενοπλες Δυνάμεις. Και δελφίνος αν υποτεθεί ότι είναι ο Ακάρ, εάν γίνει ηγέτης θα συνεχίσει 100% την πολιτική του Ερντογάν» τόνιζαν πηγές με γνώση του παρασκηνίου.
