Του Αλέξανδρου Ασωνίτη
Αύριο Πέμπτη έρχεται προσκεκλημένος μας ο Ερντογάν, σε μια επίσκεψη που μάλλον θα επιβεβαιώσει και επί ελλαδικού εδάφους τις γνωστές απόπειρες κλοπής της Τουρκίας εις βάρος μας. Η Ελλάδα πρέπει να έχει προετοιμασθεί και να προετοιμάζεται, προβάλλοντας ακαταπαύστως την εικόνα της. Προχτές έγινε η κηδεία του φίλου, συναδέλφου και συνεργάτη μας στην σχολή σεμιναρίων Ανοιχτή Τέχνη, Βασίλη Βασιλικού, δεύτερου πιο μεταφρασμένου Έλληνα συγγραφέα μετά τον Καζαντζάκη. Στην τελετή ήταν παρών, φυσικά, ο επιστήθιος φίλος του Κώστας Γαβράς, πασίγνωστο πρόσωπο στον διεθνή κινηματογράφο με το περίφημο Ζ (βασισμένο στο ομώνυμο συγκλονιστικό βιβλίο του Βασιλικού και μουσική του Μίκη), με τον Αγνοούμενο, με το Mad City και πολλά άλλα σπουδαία έργα -σε πρόσφατη συνέντευξή του στην Αθήνα ο Γούντι Άλλεν είπε πως η μόνη ελληνική ταινία που ξέρει είναι το Ζ (σκεφθείτε πόσο αγιάτρευτο κόμπλεξ έχει που δεν ανέφερε τον Αγγελόπουλο). Στην κηδεία του Βασιλικού δεν ήταν κανείς εκπρόσωπος της κυβέρνησης, η υπουργός Μενδώνη έστειλε στεφάνι, ο Πρόεδρος της Βουλής επίσης. Ο πρωθυπουργός ήταν απών, ούτε στεφάνι έστειλε. Εκτός από την κραυγαλέα περιφρόνηση, αλλά δεν έχει τέτοιο δικαίωμα, προς ένα σημαντικό πρόσωπο του μεταπολεμικού ελληνικού πολιτισμού, που συνέβαλε και στην παγκόσμια διαπόμπευση της χούντας μέσω της διαπόμπευσης της τρομοκρατίας της ΕΡΕ, έχασε και μια μεγάλη ευκαιρία να προβάλλει, και μάλιστα πριν από την «δύσκολη» επίσκεψη Ερντογάν, την σύγχρονη, πολιτιστική Ελλάδα ύστερα απ’ την σωστή στάση του για τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνα.
Μια φωτογραφία του με τον Γαβρά θα έκανε πιθανότατα τον γύρο του κόσμου ή τον γύρο της Δυτικής Ευρώπης, έστω. Το Ζ το ξέρει κάθε κινηματογραφόφιλος ανά τον κόσμο, τον Γαβρά επίσης. Ο πρωθυπουργός από μικροπολιτικά, να μην πω μικρόψυχα κίνητρα κλώτσησε την ευκαιρία να προβάλλει την Ελλάδα. Δεν έχει τέτοιο δικαίωμα. Έχει υποχρέωση για το αντίθετο. Η απουσία της ανεπαρκούς Προέδρου Σακελλαροπούλου δεν προκαλεί έκπληξη. Ελπίζουμε να μπορέσει να αντιμετωπίσει υποφερτά τον Ερντογάν. Ο Προκόπης Παυλόπουλος ήταν.
Ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης είχε πάει, ωστόσο, πέρσι στην κηδεία του Αλέκου Φασιανού, στην οποία δεν παρευρέθηκε κανείς εκπρόσωπος της Αριστεράς, επειδή ο Φασιανός ήταν «δεξιός» (αλλά η ζωγραφική του είναι ελληνική και παγκόσμια). Αυτό συνεπώς είναι το μήνυμα αμφοτέρων στην κοινωνία: Δεν υπάρχει πολιτισμός, υπάρχουν μόνο τα κόμματά μας. Πάμε μόνο στους κομματικούς φίλους μας, όχι στους άλλους, οι άλλοι είναι εχθροί. Αυτοί οι άνθρωποι μας κυβερνούν, με την ψήφο μας, αυτοί διαχειρίζονται την τύχη μας και την τύχη της πατρίδας μας -και το μέλλον μας.
Πρόπερσι πέθανε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τις ίδιες μέρες είχε πεθάνει κι ο Γάλλος ηθοποιός Ζαν Πωλ Πελμοντό που, νομίζω, θα συμφωνήσετε, δεν μπορεί να μπει στο ίδιο ζύγι με τον Θεοδωράκη ως προσφορά στον παγκόσμιο πολιτισμό. Ο Πελμοντό, η σορός του, σκεπάσθηκε τιμητικά με την γαλλική σημαία. Ο Θεοδωράκης αρνήθηκε την ελληνική σημαία, διάλεξε τα παράσημά του, σαν να ήταν ο Μπρέζνιεφ. Είχε δώσει εντολή για κομματική κηδεία, μίλησε ο Κουτσούμπας και έξω από την Μητρόπολη οι νεολαίοι της ΚΝΕ, οι «γενίτσαροι» κατά δήλωσή του, ασχημονούσαν με ασυναρτησίες και αποδοκιμασίες. Ο ίδιος ο Μίκης μίκρυνε την αποδημία του, κι από γεγονός παγκοσμίου ενδιαφέροντος (δες την μελοποίηση του ποιήματος «Κάντο Χενεράλ», του «εθνικού ύμνου» όλης της Λατινικής Αμερικής, γραμμένο από τον Πάμπλο Νερούντα), την κατάντησε παρωδία φεστιβάλ της ΚΝΕ, πιθανότατα ως δέλεαρ για να ακούγονται πάντα εκεί τα τραγούδια του. Ζητάω συγγνώμη αν διερμηνεύω λάθος την τελευταία του επιθυμία, αλλά επιβάλλεται η ερμηνεία της πράξης ενός δημόσιου προσώπου τέτοιου βεληνεκούς, όπως ο Θεοδωράκης.
Το 2019, Ιούνιο, πέθανε ο Στέλιος Βαμβακάρης, γιος του Μάρκου. Με τον θάνατό του έκλεισε, βιολογικά, ο κύκλος των δημιουργών του ρεμπέτικου, ο Στέλιος ήταν άξιος συνεχιστής του Μάρκου. Το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι είναι ένα από τα ανθεκτικότερα σύγχρονα πολιτιστικά δημιουργήματα της Ελλάδας, που γνωρίζει μάλιστα παγκόσμια αποδοχή -και είμαστε ακόμη στην αρχή. Για την φιλοσοφική διάσταση του λαϊκού τραγουδιού μας, στην υπό έκδοση μελέτη μου Τα Δεξιθάνατα Ζεϋμπέκικα. Στην κηδεία του Στέλιου Βαμβακάρη, στην τυπική κηδεία του ρεμπέτικου, δεν ήταν απολύτως κανείς πολιτικός μας. Πρωθυπουργός ήταν ο Τσίπρας των Πρεσπών κι ο «φιλολαϊκός» Σύριζα. Κανείς απ’ όλους τους αντιπροσώπους του λαού και των κομμάτων δεν εμφανίσθηκε -η κηδεία έγινε στο Γ΄ Νεκροταφείο και ίσως τους έπεφτε μακρυά. Ενδεχομένως κάποιος τους να έστειλε, από αγγαρεία, κάποιο στεφάνι.
Τι καταλαβαίνουν, λοιπόν, οι πολιτικοί από την Ελλάδα; Τι ξέρουν από τον πολιτισμό μας, τι μυαλό κουβαλάνε, πώς προασπίζονται, τρόπος του λέγειν, τα δίκαια και τα συμφέροντά μας; Τι άνθρωποι είναι αυτοί, πόση τεράστια απόσταση τους χωρίζει απ’ τον λαό, τι γνώσεις έχουν, τι ψυχοσύνθεση είναι η δική τους που δεν ντρέπεται να διατυμπανίζει την ρηχή κι ανόητη πτωχαλαζονεία της; Αλήθεια, τι συμβαίνει, τι είμαστε; Μάλλον χρειαζόμαστε μια συλλογική ψυχανάλυση-θεραπεία, γιατί η αειθαλής διχόνοιά μας δεν παύει να είναι διογκωμένο το μίσος προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Τι ακριβώς τού καταλογίζουμε, όμως;
Ο Σολωμός με τον Κάλβο δεν μίλησαν ποτέ κι έγραψαν ποιήματα κατά της διχόνοιας, στην Αμερική ο Ιόλας εκπροσωπούσε Ελλαδίτες καλλιτέχνες, Λαζόγκα, Τάκι, Τσόκλη, νομίζω, αλλά όχι Έλληνες της Αμερικής, Χρύσα, Στίβεν Αντωνάκο, Νάσο Δάφνη, Λουκά Σαμαρά κ.ά. Τι συμβαίνει μέσα μας, τελικά, τι απροσδιόριστο μέρος του, ψυχικού και ιστορικού, λόγου είμαστε;
ΥΓ: Για την απουσία των ομοτέχνων μου από την κηδεία του Βασίλη Βασιλικού, τον λόγο έχουν οι ίδιοι. Όπως κι όσοι εκδότες (παρόντες/ούσες ήταν οι Άννα Πατάκη, Ηλίας Λιβάνης, Βαγγέλης Παπαθανασόπουλος-Κέδρος, εξ όσων είδα) δεν έστειλαν ένα στεφάνι 50 ευρώ, τα ίδια κάνανε και με τον Σκούρτη. Να τους χαίρονται τα ελληνικά γράμματα κι εμείς, οι συγγραφείς.
