Το παραποτάμιο ξωκλήσι του Αη Γιώργη στη Ροσινιόλ καταρρέει! -

του Ιωάννη Μ. Μιχαλακόπουλου

Προ ολίγων ημερών (στις 6.5.2024) και με αφορμή την εορτή του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Γεωργίου αναρτήσαμε στο διαδίκτυο ένα κείμενο με τίτλο: «Η Αηγιωργιάτικη Αθήνα του 1902». Η ανάρτηση βασιζόταν σε άρθρο του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη (1850-1929), που είχε δημοσιευθεί στις 24 Απριλίου 1902 στην εφημερίδα «Ακρόπολη» και όπου ο Σκιαθίτης λογοτέχνης παρουσίαζε τις εκφάνσεις που ελάμβανε την εποχή εκείνη το γιορτοφόρι του Αγιώργη, σε επίπεδο θρησκευτικό, λαογραφικό, ιστορικό, γεωγραφικό κτλ. Στο τέλος του δικού μας κειμένου υπήρχε –μεταξύ άλλων- φωτογραφία της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Περιστερίου, η οποία βρίσκεται στη δεξιά όχθη του ποταμού Κηφισού, με την εξής λεζάντα: «Ο εδώ και χρόνια «υποβασταζόμενος» Άγιος Γεώργιος (16ος αιώνας) καταρρέει αθόρυβα και συνάμα «εκκωφαντικά», δίπλα στον πολύβουο Κηφισό (έναντι γέφυρας Ροσινιόλ)…».

Λίγο μετά, στις 10.5.2024, στην έγκριτη ιστοσελίδα «Peristeri News [online news agency]» «ανεβαίνει» η ακόλουθη δυσάρεστη είδηση: «Τετέλεσται για την αρχαιότερη εκκλησία στο Περιστέρι – Άγνωστοι βεβηλώνουν το χώρο». Στο κείμενο της δημοσίευσης διαβάζουμε: «Στάχτες από φωτιά και απλωμένα ρούχα μέσα στην αρχαιότερη εκκλησία στο Περιστέρι […] Πλέον η σιδερένια πόρτα έχει σπάσει… ο χώρος έχει βεβηλωθεί και έχει γίνει άντρο για κακοποιά στοιχεία σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που εργάζονται στην περιοχή…». Το τεκμηριωτικό υλικό περιλαμβάνει αποκαλυπτικό video από το εσωτερικό του βανδαλισμένου μνημείου και κατατοπιστικές φωτογραφίες, ώστε να πεισθεί και ο πιο δύσπιστος/ανυποψίαστος πολίτης ότι ο κόμπος έχει φτάσει (προ πολλού) στο χτένι…

Το καταρρέον «υποβασταζόμενο» εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου (16^ος αιώνας) στον Κηφισό (ύψος Ροσινιόλ).

Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να υπενθυμίσουμε στους αναγνώστες την αποτύπωση (κείμενο και σχέδια) που έκανε στον χώρο του Αγίου Γεωργίου «Κολοκυθούς» ο σπουδαίος ακαδημαϊκός αρχιτέκτονας/αρχαιολόγος Αναστάσιος Ορλάνδος (1933):

«Ευρίσκεται παρά την δεξιάν όχθην του Κηφισού εν τω κτήματι Π. Τζιώτη. Είναι δίκλιτος, ξυλόστεγος βασιλική, διαστάσεων 7,00 Χ 11,75, φέρουσα εις το νότιον κλίτος ημιεξάγωνον αψίδα ιερού. Το χώρισμα του κλίτους συντίθεται εκ δυο τεθλασμένων τόξων, άτινα βαίνουσιν επί ενός μέσου κίονος και δυο ημικιόνων προσκεκολλημένων επί δυο μικρών τοίχων. Ο ναός ιδρύθη πιθανότατα επί της θέσεως αρχαιοτέρου βυζαντινού, εξ ου προέρχεται το ακέραιον, μήκους 3,30 μ., μετ΄ αναγλύπτου διακοσμήσεως επιστύλιον τέμπλον του νοτίου κλίτους, ως και θωράκιον, εντετοιχισμένον εν τη κλίμακι της εισόδου. Εν τη κόγχη του ιερού διετηρήθη άθικτος η εικών της Πλατυτέρας. Επίσης επί του νοτίου τοίχου σώζονται εικόνες αγίων επεσκευασμέναι, εφ’ ων διακρίνονται τα εξής χαράγματα των ετών 1726 και 1728.

1726 απριλίου 23 Σωφρόνιος μοναχός

1728 εν μηνι απρυληου 23

ηρθαμαι υsυ χάριν του αγηου γεωργηου

σπυρίδων λουκάς κλπ.»

Κάτοψη ναού του Αγίου Γεωργίου στο Περιστέρι (Ορλάνδος, 1933)

Τομή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου «Κολοκυθούς» (Ορλάνδος, 1933)

Προσθέτοντας και εμείς μια μικρή ψηφίδα στην τεκμηρίωση της ιστορικότητας του εν λόγω θρησκευτικού μνημείου, δημοσιεύουμε μια άγνωστη στο ευρύ κοινό αναφορά του Δ/ντη του Χριστιανικού Μουσείου, Γεωργίου Λαμπάκη, σχετικά με «το παρεκκλήσιον του Αγίου Γεωργίου εν τω κτήματι Τζιώτη…»

Παρατίθεται αυτούσιο το σχετικό απόσπασμα εκ της περιηγήσεως/μελέτης του Γ. Λαμπάκη (1904) από «τον ναόν των Ταξιαρχών εις θέσιν «Σεπόλια» μέχρι το προσκυνητήριον της Αγίας Παρασκευής εν τω κτήματι Πρέση»:

«Μετά ταύτα επεσκέφθημεν το εκεί πλησίον επί της δεξιάς όχθης του Κηφισού εν τω κτήματι Π. Τζιώτη κείμενον ιδιόκτητον παρεκκλήσιον του Αγίου Γεωργίου, μόνον εξ όσων τέως ενθυμούμεθα δίκλιτον ναϊδιον, διά δύο οξυκορύφων αψίδων χωριζόμενον, εν ω υπεράνω του εικονοστασίου διεσώθη ακέραιος ο ιερός κοσμήτης ασυμπαθώς (ίνα μη έτερον είπωμεν) εσχάτως ελαιοχρωματισθείς και μαρμαρίνη κολυμβήθρα αντί χωνευτηρίου νυν παρά την γωνίαν της ιεράς προθέσεως χρησιμεύουσα.

Εν τω ναώ τούτω ωσαύτως διεσώθησαν και έτερα χριστιανικά λείψανα, οίον φυλλοφόρον Βυζαντινόν κιονόκρανον, επί του κίονος του υποβαστάζοντος τας διχή το ναϊδιον χωριζούσας αψίδας.

Επί δε των βαθμίδων της εισόδου διεσώθη τμήμα μαρμαρίνης πλακός φερούσης αναγεγλυμμένον Βυζαντινόν κόσμημα…

Παρά το ναϊδιον τούτο εν τω κτήματι Πρέση περιεσώθη μικρόν παρεκκλήσιον ή προσκυνητήριον μάλλον της Αγίας Παρασκευής, εις ο δεν τελείται η θεία λειτουργία.

Εν τούτω παρετηρήσαμεν πλούσιον κόσμημα διαζώματος κιονόκρανου ιωνικού ρυθμού.

Εν δε τη αυλή είδομεν κατακείμενα εξ Υμηττείου λίθου θωράκια, εφ ων είσιν αναγεγλυμμένα ποικίλα χριστιανικά κοσμήματα. Εις εν τούτων περιεσώθη το κάτω μέρος δικεφάλου, ως νομίζομεν, αετού.

Κατά πληροφορίας δε των εκεί, επί Τουρκοκρατίας το κτήμα τούτο ην Μετόχιον Μονής εις ο διέμενον μοναχοί, των κτημάτων επιμελούμενοι.»

Ο Άγιος Γεώργιος της οδού Λυσία στο Περιστέρι (ΠΗΓΗ: www.peristerinews.gr)

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι είναι άξιο σχολιασμού το γεγονός πως στον δημόσιο χώρο πέριξ του Αγίου Γεωργίου τα υπόλοιπα «κομμάτια του παζλ» δείχνουν να βρίσκονται σχεδόν τοποθετημένα στη θέση τους. Η διαμόρφωση της πλατείας για κοινή χρήση, οι πλακοστρώσεις, οι αναμονές για δημοτικό φωτισμό, τα δέντρα, οι θάμνοι και τα παγκάκια είναι εκεί … Μοιάζουν να περιμένουν τη διάσωση του παρεκκλησίου από αρμόδια χέρια, ανήσυχα μυαλά και θαρραλέα πνεύματα (Αυτοδιοίκηση; ή/και Υπουργείο Πολιτισμού; ή/και Μητρόπολη;)! Μοιάζουν να καρτερούν την αναπαλαίωση-αναστύλωση αυτού του παραποτάμιου μνημείου της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, που θα κοσμήσει την περιοχή και θα αναδείξει τη διαχρονικότητα, το συμβολισμό και την υψηλή ηθική αξία του συγκεκριμένου λησμονημένου αστικού τοπίου της Δυτικής Αθήνας…

Παλιότερα, ίσως υπήρξαν κάποιες κρύφιες εκτιμήσεις ότι δεν αξίζει να ασχοληθούμε με τη γκρίζα «μεθόριο» του πολύβουου και υποβαθμισμένου Κηφισού, καθότι αυτή απέχει έτη φωτός από τα απαστράπτοντα τοπικά κέντρα με τα στιλπνά εμπορικά καταστήματα…

Όμως, το ξωκλήσι τ’ Αγιώργη ΔΕΝ κείται μακράν! Αντίθετα, επιζητά την προσοχή όλων μας, αξιώνει τον χρόνο μας, αξίζει τον χώρο του…! Η ευαισθησία και η υπηρεσιακή ετοιμότητα Αρχών και Φορέων ας αποτελέσουν μοχλό αισιοδοξίας, οδηγώντας ΑΜΕΣΑ σε ΠΛΗΡΗ επίλυση του προβλήματος.

Τέλος, ας θυμηθούμε τον σημαντικό λογοτέχνη Ίταλο Καλβίνο (1923-1985) και τις «Αόρατες Πόλεις» του, όπου:

«Η κόλαση των ζωντανών δεν είναι κάτι που αφορά το μέλλον. Αν υπάρχει μια κόλαση είναι αυτή που υπάρχει ήδη εδώ, η κόλαση που κατοικούμε καθημερινά, που διαμορφώνουμε με τη συμβίωσή μας. Δυο τρόποι υπάρχουν για να μην υποφέρουμε. Ο πρώτος είναι για πολλούς εύκολος: να αποδεχθούν την κόλαση και να γίνουν τμήμα της μέχρι να μην βλέπουν πια. Ο δεύτερος είναι επικίνδυνος και απαιτεί συνεχή προσοχή και διάθεση για μάθηση: να προσπαθήσουμε να μάθουμε και να αναγνωρίσουμε ποιος και τι, μέσα στην κόλαση, δεν είναι κόλαση, και να του δώσουμε διάρκεια, να του δώσουμε χώρο.»