Άποψη της Τεχεράνης μετά τις εκρήξεις που ακούστηκαν το Σάββατο κατά τη διάρκεια επίθεσης του Ισραήλ στο Ιράν.
του Στίβεν Έρλανγκερ
ΝΥTimes 26 Οκτωβρίου 2024
Το Ιράν αντιμετωπίζει ένα δίλημμα μετά τα ισραηλινά πλήγματα του Σαββάτου. Εάν προβεί σε αντίποινα, κινδυνεύει με περαιτέρω κλιμάκωση σε μια εποχή που η οικονομία του δυσκολεύεται, οι σύμμαχοί του παραπαίουν, η στρατιωτική του ευπάθεια είναι σαφής και η διαδοχή της ηγεσίας του βρίσκεται στο παιχνίδι.
Αν δεν το κάνει, κινδυνεύει να φανεί αδύναμη στους ίδιους τους συμμάχους του, καθώς και σε πιο επιθετικές και δυνατές φωνές στο εσωτερικό της.
Το Ιράν βρίσκεται ήδη στη δίνη ενός περιφερειακού πολέμου. Μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ έχει κινηθεί ταχύτατα για να πλήξει τη μαχητική ομάδα στη Γάζα και άλλους πληρεξούσιους του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ, των Χούθι και των συμμάχων του στη Συρία και το Ιράκ.
Αυτές οι ομάδες αντιπροσωπεύουν την « προωθημένη άμυνα» του Ιράν κατά του Ισραήλ, την καρδιά της αποτρεπτικής ισχύος του έθνους. Έχουν αποδυναμωθεί σοβαρά από τη σκληρή απάντηση του ισραηλινού στρατού μετά τις 7 Οκτωβρίου, γεγονός που αποδυναμώνει και το Ιράν και το καθιστά πιο ευάλωτο.
Οι Ιρανοί αξιωματούχοι έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν επιθυμούν έναν άμεσο πόλεμο με το Ισραήλ. Θέλουν όμως να προστατεύσουν τους συμμάχους τους, τον λεγόμενο δακτύλιο της φωτιάς γύρω από το Ισραήλ.
Αφού το Ισραήλ χτύπησε το Ιράν, η Τεχεράνη το Σάββατο υποβάθμισε δημοσίως τις επιπτώσεις της επίθεσης και πρόβαλε στην τηλεόραση το κανονικό πρόγραμμα. Δεν εξήγγειλε αμέσως μεγάλα αντίποινα, αλλά απλώς επανέλαβε το δικαίωμά της να το πράξει.
Στην επιφυλακτικότητά του συμβάλλει και το γεγονός ότι το Ιράν αντιμετωπίζει τεράστια οικονομικά προβλήματα, τα οποία το καθιστούν επιφυλακτικό απέναντι σε έναν παρατεταμένο και δαπανηρό πόλεμο με το Ισραήλ. Έχει υποστεί βαρύτατες κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη για το πυρηνικό του πρόγραμμα, αναγκάζοντάς το να πλησιάσει όλο και περισσότερο τη Ρωσία και την Κίνα.
Μέλη των Ταξιαρχιών Κασάμ της Χαμάς αυτόν τον μήνα στην Τρίπολη του Λιβάνου. Το Ισραήλ έχει κινηθεί αποφασιστικά εναντίον των εντολοδόχων του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, της Χεζμπολάχ, των Χούθι και των Ιρανών συμμάχων στη Συρία και το Ιράκ.
Το ισλαμικό καθεστώς αντιμετωπίζει επίσης σοβαρές εσωτερικές αντιδράσεις για την άνοδο των τιμών και τη σκληρή διακυβέρνησή του, οι οποίες παίζουν ρόλο σε κάθε ενδεχόμενο αντιποίνων. Το καθεστώς είναι ταυτόχρονα προσηλωμένο στην καταστροφή του Ισραήλ, αλλά και στη διατήρηση της εξουσίας του σε μια πολύπλοκη χώρα στην οποία είναι όλο και πιο αντιδημοφιλές.
Αυτός είναι ένας λόγος, πιστεύουν οι αναλυτές, που ο ανώτατος ηγέτης, ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, επέτρεψε την εκλογή ενός πιο μετριοπαθούς προέδρου, του Μασούντ Πεζεσκιάν, αφού ο πιο σκληροπυρηνικός Εμπραχίμ Ραΐζι πέθανε σε συντριβή ελικοπτέρου. Με φόντο τις εσωτερικές αναταραχές, ο κ. Πεζεσκιάν πίεσε για νέες συνομιλίες σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν με αντάλλαγμα την άρση των οικονομικών κυρώσεων, προσέγγιση που πιθανότατα θα μπορούσε να υλοποιηθεί μόνο με την άδεια του ανώτατου ηγέτη.
Το πυρηνικό πρόγραμμα αποτελεί το δικό του δίλημμα. Η ζημιά που υπέστησαν οι σύμμαχοι τον τελευταίο χρόνο, καθώς και η σαφής τεχνική και στρατιωτική αδυναμία του σε σύγκριση με το Ισραήλ, θα ασκήσουν μεγαλύτερη πίεση στο Ιράν να αναπτύξει το πυρηνικό του πρόγραμμα και να προχωρήσει στην κατασκευή βόμβας.
Το Ιράν είναι ήδη έτοιμο να κατασκευάσει ουράνιο επιπέδου βόμβας μέσα σε λίγες εβδομάδες και υπάρχουν ισχυρές φωνές που υποστηρίζουν ότι το καλύτερο αποτρεπτικό μέσο κατά του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να διαθέτει πυρηνικά όπλα, όπως διαθέτει το ίδιο το Ισραήλ. Αλλά το Ιράν γνωρίζει επίσης ότι μια σειρά Αμερικανών προέδρων – συμπεριλαμβανομένου του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος βρίσκεται στήθος με στήθος με την αντιπρόεδρο Καμάλα Χάρις στην προεδρική κούρσα των ΗΠΑ – έχουν ορκιστεί να εμποδίσουν το Ιράν να αποκτήσει ένα λειτουργικό πυρηνικό όπλο.
Επιδεινώνοντας τα πράγματα, έχει ανακύψει μια αθόρυβη μάχη για τη διαδοχή. Ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ, 85 ετών, πιστεύεται ότι είναι σοβαρά άρρωστος. Με τον κ. Ραΐσι να έχει πεθάνει, υπάρχει εσωτερική ανησυχία για το ενδεχόμενο να τον διαδεχθεί ο δεύτερος γιος του Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο Μοτζταμπά, 55 ετών. Το πανίσχυρο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης θα έχει σημαντικό λόγο και θεωρείται ότι είναι περισσότερο πρόθυμος να αντιμετωπίσει το Ισραήλ.
Όποιος κι αν είναι ο τελικός υπολογισμός του Ιράν, η ελπίδα να αποφύγει έναν μεγαλύτερο πόλεμο δεν σημαίνει ότι μπορεί και να το κάνει.
Ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ανώτατος ηγέτης του Ιράν, τον Ιούνιο στην Τεχεράνη. Ο κ. Χαμενεΐ, 85 ετών, πιστεύεται ότι είναι σοβαρά άρρωστος και διεξάγεται μια σιωπηρή μάχη για τη διαδοχή του.
Τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν επιθυμούν διακαώς να αποκαταστήσουν το λεγόμενο αποτρεπτικό ισοδύναμο που πιστεύουν ότι συνοδεύει τα αντίποινα. Όπως το αντιλαμβάνονται, αυτό ενισχύει την ικανότητά τους να εκφοβίζουν ο ένας τον άλλον και τους επιτρέπει να περιορίζουν τη δύναμη του αντιπάλου τους, αυτό που ο Τζέρεμι Σαπίρο, πρώην Αμερικανός διπλωμάτης, έχει αποκαλέσει «γεωπολιτική αρρενωπότητά» .
Την περασμένη εβδομάδα, όπως ήταν αναμενόμενο, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αραγκτσί, δήλωσε ότι «σε περίπτωση ισραηλινής επίθεσης, η μορφή της απάντησής μας θα είναι αναλογική και μελετημένη».
Αυτές οι εκατέρωθεν επιθέσεις, όσο προσεκτικά κλιμακωμένες κι αν είναι, μπορούν εύκολα να μετατραπούν σε γενικότερη βία αν χτυπηθεί ένα νοσοκομείο ή ένα σχολείο, έστω και κατά λάθος, και προκληθούν σημαντικές απώλειες μεταξύ των αμάχων.
Όπως έγραψαν οι Daniel C. Kurtzer και Aaron David Miller αυτή την εβδομάδα στο Foreign Policy, «μια σπειροειδής διαδικασία “χτύπημα για χτύπημα” θα ωθούσε πιθανότατα τους Ισραηλινούς να διευρύνουν το φάσμα των στόχων τους, ώστε να συμπεριλάβουν τουλάχιστον τις οικονομικές υποδομές». Από εκεί και πέρα, πρόσθεσαν, «είναι σίγουρα πιθανό να φανταστούμε μια περιφερειακή κλιμάκωση, συμπεριλαμβανομένων ιρανικών επιθέσεων στις πετρελαϊκές υποδομές της Σαουδικής Αραβίας».
Αλλά το Ιράν μπορεί επίσης να επιλέξει να λάβει υπόψη του τις συμβουλές των Αμερικανών και των Βρετανών να θέσει τέρμα σε αυτόν τον γύρο αντιποίνων, καθώς οι διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τον Λίβανο επιταχύνονται.
Ο Αλί Βαέζ, διευθυντής του ιρανικού τμήματος του International Crisis Group, δήλωσε στο X ότι η απάντηση του Ισραήλ ήταν «σημαντικά πιο στιβαρή» από εκείνη του Απριλίου.
Το Ισραήλ έπληξε ιρανικές εγκαταστάσεις αεράμυνας και κατασκευής πυραύλων σε τρεις επαρχίες, ενώ επιτέθηκε επίσης σε στόχους στο Ιράκ και τη Συρία, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους. Απέφυγε όμως βασικές υποδομές, ενεργειακές και πυρηνικές εγκαταστάσεις.
Ένα κατάστημα το Σάββατο στην Τεχεράνη. Προσθέτοντας στην επιφυλακτικότητά του να προβεί σε αντίποινα, το Ιράν αντιμετωπίζει τεράστια οικονομικά προβλήματα, γεγονός που το καθιστά επιφυλακτικό απέναντι σε έναν παρατεταμένο και δαπανηρό πόλεμο με το Ισραήλ…
Το βασικό ερώτημα, είπε ο κ. Vaez, είναι απλό: «Αν η Τεχεράνη θα καταπιεί το χτύπημα και θα προσπαθήσει να τραβήξει μια τελική γραμμή κάτω από αυτή την ανταλλαγή επιθέσεων ή θα ανεβάσει και πάλι τους τόνους με μια αντεπίθεση».
Για το Ιράν, το επιχειρήματα για να κατέβει τα σκαλοπάτια της κλιμάκωσης είναι ισχυρά. Αλλά υπάρχουν και δυνατές φωνές, όπως αυτή του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, οι οποίες πιέζουν συστηματικά για μια πιο επιθετική αντίδραση.
Η επιθυμία της Ουάσιγκτον αλλά και του Ισραήλ είναι η σύγκρουση με το Ιράν «να μετατραπεί και πάλι σε έναν σκιώδη και όχι σε έναν ανοιχτό πόλεμο», δήλωσε ο Ντέιβιντ Μακόφσκι, συνεργάτης του Ινστιτούτου Πολιτικής της Ουάσιγκτον για την Εγγύς Ανατολή. «Στον σημερινό κόσμο αυτό θα ήταν ένα επίτευγμα. Δεν τερματίζεις την εχθρότητα, αλλά την θέτεις υπό έλεγχο».
Η Σανάμ Βακίλ, διευθύντρια του Προγράμματος για τη Μέση Ανατολή στο Chatham House, εκτίμησε ότι οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου αποτελούν επίσης παράγοντα. «Εάν το Ιράν θέλει να αποφύγει μια ευρύτερη κλιμάκωση της σύγκρουσης ενόψει των αβέβαιων αμερικανικών εκλογών, πρέπει να ανεχτεί το χτύπημα και να παίξει ένα πιο μακροχρόνιο στρατηγικό παιχνίδι με εστίαση στη διπλωματική προσέγγιση της περιοχής και στα ανοίγματα που θα προκύψουν από τη Δύση», ανέφερε η ίδια.
Υποβαθμίζοντας το αποτέλεσμα του πλήγματος και πιέζοντας για κατάπαυση του πυρός, είπε, «το Ιράν θα προσπαθήσει να στρέψει το παιχνίδι κατά του Ισραήλ και να μεταφράσει τη στρατιωτική του αδυναμία σε διπλωματικά ανοίγματα».
