Στα διάσελα της Ιστορίας

του Μ. Γλέζου

Στις 8 Μα­ΐ­ου 1945 συ­ντρί­φτη­κε η τε­ρά­στια στρα­τιω­τι­κή μη­χα­νή του Χί­τλερ και ητ­τή­θη­κε στρα­τιω­τι­κά ο Να­ζι­σμός.

Η πιο φο­βε­ρή α­πει­λή ε­να­ντί­ον της αν­θρω­πό­τη­τας εί­χε α­πο­τρα­πεί. Συ­ντρί­φτη­καν, ό­πως ξε­κί­νη­σαν να υ­λο­ποιού­νται, τα χι­τλε­ρι­κά δόγ­μα­τα για την ε­κλε­κτή ά­ρια φυ­λή, για τη μο­νο­διά­στα­τη α­ντί­λη­ψη λει­τουρ­γί­ας του πο­λι­τεύ­μα­τος, για τον α­φα­νι­σμό της ε­θνι­κής συ­νεί­δη­σης ό­λων των άλ­λων ε­θνών, για την κα­τά­λυ­ση κά­θε ι­δέ­ας δι­καί­ου, η­θι­κής και αν­θρω­πί­νων α­ξιών, για την κα­τα­πά­τη­ση ό­λων των δι­καιω­μά­των στη ζω­ή, στη δη­μο­κρα­τί­α και στην ε­λευ­θε­ρί­α.
Με το δί­κιο της, συ­νε­πώς η αν­θρω­πό­τη­τα γιορ­τά­ζει τη Με­γά­λη Μέ­ρα, την πιο ση­μα­ντι­κή του 20ού αιώ­να. Με υ­πε­ρη­φά­νεια οι λα­οί της Ευ­ρώ­πης τι­μούν τη νί­κη τους ε­να­ντί­ον του Χί­τλερ. Για­τί βί­ω­σαν ά­με­σα, α­ντί­κρυ στο θά­να­το, την πρα­κτι­κή ε­φαρ­μο­γή των να­ζι­στι­κών δογ­μά­των, με τα στρα­τό­πε­δα της φρί­κης, με τα ια­τρι­κά πει­ρά­μα­τα στ’ αν­θρώ­πι­να πει­ρα­μα­τό­ζω­α, με τους φούρ­νους ε­ξό­ντω­σης των α­ντι­φρο­νού­ντων, με τους ε­κα­το­ντά­δες χι­λιά­δες δο­λο­φο­νη­μέ­νους, με τις ε­κα­τόμ­βες των ε­κτε­λε­σμέ­νων, με τα ε­κα­τομ­μύ­ρια τους νε­κρούς α­πό την α­σι­τί­α, την πεί­να και τις αρ­ρώ­στιες, με τις μυ­ριά­δες τους νε­κρούς στις μά­χες και τους βομ­βαρ­δι­σμούς των α­μά­χων στα α­στι­κά κέ­ντρα.
Οι λα­οί ό­λου του κό­σμου και ι­διαί­τε­ρα της Ευ­ρώ­πης, με το δί­κιο τους α­πο­τί­ουν φό­ρο τι­μής και ά­φα­της ευ­γνω­μο­σύ­νης σ’ ό­λα αυ­τά τα ε­κα­τομ­μύ­ρια των αν­θρώ­πων που θυ­σιά­στη­καν σ’ έ­να υ­πέ­ρο­χο α­γώ­να για τη σω­τη­ρί­α της αν­θρω­πό­τη­τας α­πό τη βαρ­βα­ρό­τη­τα και την α­παν­θρω­πιά. Έ­σω­σαν τον κό­σμο α­πό τον κίν­δυ­νο μιας μό­νι­μης φα­σι­στι­κής σκλα­βιάς.
***
Αν για ό­λους τους άλ­λους λα­ούς η 8 Μαρ­τί­ου 1945 παίρ­νει το α­λη­θι­νό νό­η­μα της σω­τη­ρί­ας τους α­πό τη να­ζι­στι­κή υ­πο­δού­λω­ση και γι’ αυ­τό τη λο­γα­ριά­ζουν ως Με­γά­λη Μέ­ρα, για μας, τους Έλ­λη­νες, που ας ση­μειω­θεί δεν τη γιορ­τά­ζου­με, η ι­στο­ρι­κή αυ­τή μέ­ρα ση­μα­το­δο­τεί κι άλ­λα υ­ψη­λό­τε­ρα, βα­θύ­τε­ρα και ου­σια­στι­κό­τε­ρα νο­ή­μα­τα.
Δεν την ε­ορ­τά­ζου­με. Για­τί ε­μείς οι Έλ­λη­νες δεν συ­νη­θί­ζου­με να ε­ορ­τά­ζου­με τις νί­κες ε­πί των α­ντι­πά­λων, ό­πως κά­νουν οι άλ­λοι λα­οί. Και οι δύ­ο ε­θνι­κές ε­πέ­τειοι και η 25η Μαρ­τί­ου 1821 και η 28η Ο­κτω­βρί­ου 1940 α­πο­τε­λούν ξε­κί­νη­μα για α­γώ­να, ση­μα­το­δο­τούν την α­πό­φα­ση να θυ­σια­στού­με για την λευ­τε­ριά μας. Το ί­διο τι­μού­με και τα ο­λο­καυ­τώ­μα­τα, την αυ­το­θυ­σί­α στο Ζά­λογ­γο, στο Μα­νιά­κι, στα Ψα­ρά, τη Μά­χη της Κρή­της, τη 15 Αυ­γού­στου 1940, τα Κα­λά­βρυ­τα, το Δί­στο­μο, το Κούρ­νο­βο, το Μο­νο­δέν­δρι, το Χορ­τιά­τη, το θυ­σια­στή­ριο της Και­σα­ρια­νής και τό­σα άλ­λα τε­μέ­νη προ­σφο­ράς και βω­μούς θυ­σί­ας. Μπρο­στά τους δεν γο­να­τί­ζει μό­νο ο­λό­κλη­ρο το έ­θνος, αλ­λά η ί­δια η Ι­στο­ρί­α του Έ­θνους μας.
Για μας τους Έλ­λη­νες, ό­μως, η 8η Μα­ΐ­ου 1945 εί­ναι ό­χι μό­νον μέ­ρα ο­λο­κλή­ρω­σης της α­πε­λευ­θέ­ρω­σης της χώ­ρας, για­τί πα­ρα­δό­θη­καν κι οι τρεις τε­λευ­ταί­ες να­ζι­στι­κές φρου­ρές (Σού­δα – Μή­λος – Λέ­ρος), αλ­λά για­τί εί­ναι πια δυ­να­τός ο συ­γκρι­τι­κός α­να­λο­γι­σμός της συ­νει­σφο­ράς της Ελ­λά­δας στο β΄ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο για τη συ­ντρι­βή του Να­ζι­σμού, ό­πως και για­τί ε­πι­τρέ­πει μια βα­θειά ε­θνι­κή αυ­το­γνω­σί­α.
***
Η Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση των Ελ­λή­νων 1940-1945 εί­χε ως ά­με­σο α­πο­τέ­λε­σμα την Α­πε­λευ­θέ­ρω­ση της Ελ­λά­δας, χά­ρις στην κα­θο­λι­κό­τη­τα του χα­ρα­κτή­ρα της.
Κα­θο­λι­κό­τη­τα στο χρό­νο: Α­πό την πρώ­τη ως την τε­λευ­ταί­α μέ­ρα. Χω­ρίς α­νά­παυ­λα ού­τε μιας μέ­ρας. Συ­νε­χής, α­διά­λει­πτη, α­στα­μά­τη­τη πά­λη ε­να­ντί­ον των ει­σβο­λέ­ων και κα­τα­κτη­τών. Α­ντί­στα­ση με κά­θε τρό­πο και μέ­σο, με την πε­ρι­φρό­νη­ση, την άρ­νη­ση συ­νερ­γα­σί­ας, με το χω­νί, την α­περ­γί­α, τη διο­λιο­φθο­ρά, με το ό­πλο στο χέ­ρι.
Κα­θο­λι­κό­τη­τα στο χώ­ρο: Α­πό τη μιαν ά­κρια της Ελ­λά­δας ως την άλ­λη. Α­πό το Δι­δυ­μό­τει­χο ως την Κα­λα­μά­τα κι α­πό την Κέρ­κυ­ρα ως την Κρή­τη. Το ί­διο στα α­στι­κά κέ­ντρα και στην ε­παρ­χί­α, στις πό­λεις και στα βου­νά. Α­ντί­στα­ση σ’ ό­λη τη χώ­ρα.
Κα­θο­λι­κό­τη­τα α­κό­μα στη συμ­με­το­χή των Ελ­λή­νων απ’ ό­λο τον κό­σμο: οι Δω­δε­κα­νή­σιοι, οι Κύ­πριοι, οι Αι­γυ­πτιώ­τες Έλ­λη­νες στην πρώ­τη γραμ­μή. Οι Έλ­λη­νες ε­πί­σης του Κα­να­δά, των Η­ΠΑ, της Νό­τιας Α­φρι­κής και ό­που αλ­λού. Ό­λος ο Ελ­λη­νι­σμός ε­πί πο­δός, για να α­πο­δεί­ξει γι άλ­λη μια φο­ρά ό­τι το Έ­θνος μας ξε­περ­νά τα κρα­τι­κά ό­ρια.
Κα­θο­λι­κό­τη­τα στις η­λι­κί­ες και στα φύ­λα: Ό­λες οι η­λι­κί­ες των Ελ­λή­νων. Α­πό μι­κρά παι­διά ως γέ­ροι και υ­πέρ­γη­ροι. Το ί­διο ε­πί­σης γυ­ναί­κες και ά­ντρες, χω­ρίς διά­κρι­ση. Ό­λοι οι Έλ­λη­νες α­νε­ξάρ­τη­τα α­πό η­λι­κί­α. Ό­λοι συμ­με­τεί­χαν στην Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση. Έ­δει­χναν έκ­δη­λα την α­ντί­θε­σή τους, α­ντι­δρού­σαν με κά­θε τρό­πο, α­ντι­στέ­κο­νταν κι έ­παιρ­ναν μέ­ρος στις Α­ντι­στα­σια­κές Ορ­γα­νώ­σεις.
Κα­θο­λι­κό­τη­τα στην κοι­νω­νι­κή δια­στρω­μά­τω­ση: Ό­λοι οι Έλ­λη­νες πή­ραν μέ­ρος στην Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση. Α­γρό­τες, ερ­γά­τες, υ­πάλ­λη­λοι, ε­παγ­γελ­μα­τί­ες, δια­νο­ού­με­νοι, ε­πι­στή­μο­νες, στρα­τιω­τι­κοί, κλη­ρι­κοί. Ό­λοι α­γω­νί­στη­καν. Πή­ραν μέ­ρος στην πα­θη­τι­κή α­ντί­στα­ση και στην έ­νο­πλη α­ντί­στα­ση. Ε­λά­χι­στοι συ­νερ­γά­στη­καν με τους κα­τα­κτη­τές και εί­ναι α­να­λο­γι­κά λι­γό­τε­ροι α­πό κά­θε άλ­λη χώ­ρα της Ευ­ρώ­πης.
Ο παλ­λα­ϊ­κός χα­ρα­κτή­ρας της Ε­θνι­κής Α­ντί­στα­σης εί­ναι το κύ­ριο, το κα­θο­ρι­στι­κό στοι­χεί­ο της Ελ­λά­δας.
***
Πα­ράλ­λη­λα η συμ­βο­λή της Ελ­λά­δας στο Β΄ Πα­γκό­σμιο Πό­λε­μο για τη συ­ντρι­βή του Ά­ξο­να (Γερ­μα­νί­α-Ι­τα­λί­α-Ια­πω­νί­α) υ­πήρ­ξε κα­θο­ρι­στι­κή.
Για­τί η Ελ­λά­δα, με την α­πό­κρου­ση της φα­σι­στι­κής ε­πι­δρο­μής του Μου­σο­λί­νι κα­τά­φε­ρε το πρώ­το πλήγ­μα ε­να­ντί­ον του Ά­ξο­να. Έ­δω­σε την πρώ­τη νί­κη στις α­ντι­να­ζι­στι­κές δυ­νά­μεις.
Ως τό­τε ο Ά­ξο­νας νι­κού­σε σ’ ό­λα τα μέ­τω­πα (Ευ­ρώ­πη-Α­φρι­κή-Α­σί­α). Νι­κού­σε συ­νέ­χεια α­πό τό­τε που εν­σω­μά­τω­σε βί­αια την Αυ­στρί­α στο Γ΄ Ρά­ιχ τον Μάρ­τιο του 1938 (Ansluss) ε­πί­ση­μη κή­ρυ­ξη του πο­λέ­μου το 1939. Εί­χε κα­τα­κτή­σει ό­λη σχε­δόν την Ευ­ρώ­πη.
Η νί­κη αυ­τή –α­να­πτέ­ρω­σε το η­θι­κό των σκλα­βω­μέ­νων λα­ών της Ευ­ρώ­πης, σκόρ­πι­σε ρί­γη συ­γκί­νη­σης σ’ ό­λους τους η­γέ­τες των Συμ­μά­χων να προ­βούν σε δη­λώ­σεις θαυ­μα­σμού, ό­πως η ξα­κου­στή ε­κεί­νη ρή­ση: “…α­πό τώ­ρα και στο ε­ξής θα λέ­με πως οι ή­ρω­ες πο­λε­μούν σαν τους Έλ­λη­νες”.
Η Ε­θνι­κή α­ντί­στα­ση των Ελ­λή­νων υ­πήρ­ξε κα­θο­ρι­στι­κή στην τε­λι­κή και χρο­νι­κή έκ­βα­ση του Β΄ Πα­γκό­σμιου Πο­λέ­μου, για­τί για να κα­τα­κτη­θεί η Ελ­λά­δα χρειά­στη­καν 213 η­μέ­ρες πο­λε­μι­κών συ­γκρού­σε­ων α­πό την πλευ­ρά του Ά­ξο­να. Απ’ αυ­τές τις η­μέ­ρες, τις 158 η Ελ­λά­δα α­ντι­με­τώ­πι­ζε νι­κη­φό­ρα τη φα­σι­στι­κή ει­σβο­λή του Μου­σο­λί­νι. Και γι’ αυ­τό χρειά­στη­κε η ε­πέμ­βα­ση του Χί­τλερ, που με μια φο­βε­ρή στρα­τιά πυ­ρός και σι­δή­ρου, υ­πο­χρε­ώ­θη­κε σε άλ­λες 55 η­μέ­ρες σκλη­ρών μα­χών για να κα­τα­κτή­σει την Ελ­λά­δα.
Κα­νέ­να άλ­λο έ­θνος στην Ευ­ρώ­πη, α­πό ό­σα κα­τα­κτή­θη­καν, δεν ά­ντε­ξε τό­σο πο­λύ σε χρό­νο μπρο­στά στον κε­ραυ­νο­βό­λο πό­λε­μο (Μπλιτ­ς Κρί­γκ) του Χί­τλερ. Κα­νέ­να άλ­λο έ­θνος δεν α­νέ­τρε­ψε τα σχέ­δια του Χί­τλερ, ό­πως το Ελ­λη­νι­κό Έ­θνος. Α­νέ­τρε­ψε τα σχέ­δια του για την κα­τά­κτη­ση της Μό­σχας, του Καυ­κά­σου, της Κύ­πρου, της Αι­γύ­πτου. Μα­ταί­ω­σε τα σχέ­δια του να υ­πο­χρε­ώ­σει την Ι­σπα­νί­α και την Τουρ­κί­α να βγουν στον πό­λε­μο στο πλευ­ρό του.
Η Ελ­λη­νι­κή Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση υ­πήρ­ξε κα­θο­ρι­στι­κή ως προς την τε­λι­κή και χρο­νι­κή έκ­βα­ση του Β’ Πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου για­τί η συ­νει­σφο­ρά της Ελ­λά­δας στον κοι­νό συμ­μα­χι­κό α­γώ­να υ­πήρ­ξεν α­ξιό­λο­γη, ση­μα­ντι­κή, μο­να­δι­κή.
✓ Μο­να­δι­κή ως προς την κα­θή­λω­ση με­γά­λων δυ­νά­με­ων του Χί­τλερ στην Ελ­λά­δα για να α­ντι­με­τω­πί­σει την Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση. Δε­κα­τρείς ο­λό­κλη­ρες γερ­μα­νι­κές με­ραρ­χί­ες, πέ­ρα α­πό τις ι­τα­λι­κές, τις βουλ­γα­ρι­κές και ο­ρι­σμέ­νες άλ­λες δυ­νά­μεις, βρί­σκο­νταν κα­θη­λω­μέ­νες στην Ελ­λά­δα. Έλ­λει­παν, δη­λα­δή, α­πό τα άλ­λα μέ­τω­πα, πά­νω α­πό ε­κα­τόν πε­νή­ντα χι­λιά­δες ε­τοι­μο­πό­λε­μοι ά­ντρες.
✓ Μο­να­δι­κή ως προς τις  θυ­σί­ες του Ελ­λη­νι­κού Λα­ού. Η Ελ­λά­δα έρ­χε­ται πρώ­τη, α­να­λο­γι­κά, ως προς την προ­σφο­ρά της σε αν­θρώ­πι­νες α­πώ­λειες. Έ­χα­σε το 13,6% του πλη­θυ­σμού της. Ε­ξα­κό­σιες χι­λιά­δες πέ­θα­ναν α­πό την πεί­να, τρια­κό­σιες χι­λιά­δες εί­ναι οι α­πώ­λειες α­πό την υ­πο­γεν­νη­τι­κό­τη­τα. Τριά­ντα ο­κτώ χι­λιά­δες εν­νια­κό­σιοι ε­ξή­ντα Έλ­λη­νες ε­κτε­λέ­στη­καν. Ε­βδο­μή­ντα χι­λιά­δες νε­κροί σε μά­χες, δώ­δε­κα χι­λιά­δες α­πό α­δέ­σπο­τες, ε­κα­τό χι­λιά­δες στα στρα­τό­πε­δα.
✓ Μο­να­δι­κή ως προς τα γε­γο­νό­τα πως α) η πρώ­τη μα­θη­τι­κή εκ­δή­λω­ση στην Ευ­ρώ­πη έ­γι­νε στην Κέρ­κυ­ρα στις 3 Νο­εμ­βρί­ου 1941. Β) ο πρώ­τος φοι­τη­τής που δο­λο­φο­νή­θη­κε σε δια­δή­λω­ση στην Ευ­ρώ­πη εί­ναι ο φοι­τη­τής Δήμ. Κων­στα­ντι­νί­δης στις 22 Μαρ­τί­ου 1942. Γ) η πρώ­τη έ­νο­πλη ε­ξέ­γερ­ση εί­ναι του Δο­ξά­του και της Πρω­σο­τσά­νης τον Σε­πτέμ­βριο του 1941. Δ) η πρώ­τη δη­μο­σιο­ϋ­παλ­λη­λι­κή α­περ­γί­α στην Ευ­ρώ­πη έ­γι­νε στην Ελ­λά­δα το 1942 ε) το πρώ­το σα­μπο­τάζ στην Ευ­ρώ­πη εί­ναι η α­να­τί­να­ξη της Ε­ΣΠΟ στις 22 Σε­πτεμ­βρί­ου 1942.
✓ Μο­να­δι­κή ως προς το γε­γο­νός ό­τι δεν πέ­τυ­χε στην Ελ­λά­δα η Πο­λι­τι­κή Ε­πι­στρά­τευ­ση. Ό­ταν άρ­χι­σαν να α­ραιώ­νουν οι στρα­τιές του Χί­τλερ α­πό τις μά­χες στα διά­φο­ρα μέ­τω­πα, συ­μπλή­ρω­σε τα κε­νά με γερ­μα­νούς ερ­γά­τες α­πό τη Γερ­μα­νί­α. Τα κε­νά ό­μως που δη­μιουρ­γή­θη­καν τα κά­λυ­ψε στρα­το­λο­γώ­ντας με τη βί­α, με τη λε­γό­με­νη Πο­λι­τι­κή Ε­πι­στρά­τευ­ση, α­πό ό­λα τα κα­τε­χό­με­να κρά­τη της Ευ­ρώ­πης. Το ί­διο ε­πι­χεί­ρη­σε να κά­μει και στην Ελ­λά­δα. Αλ­λά, ο Ελ­λη­νι­κός Λα­ός, σε μια με­γα­λειώ­δη, πα­νελ­λα­δι­κή και παλ­λα­ϊ­κή συ­γκέ­ντρω­ση-δια­δή­λω­ση-ε­ξέ­γερ­ση μα­ταί­ω­σε τα χι­τλε­ρι­κά σχέ­δια. Στις 5 Α­πρι­λί­ου 1943 οι δια­δη­λω­τές κα­τέ­λα­βαν ό­λες τις Νο­μαρ­χί­ες της Χώ­ρας και το Υ­πουρ­γεί­ο Ερ­γα­σί­ας στην Α­θή­να και έ­κα­ψαν τις κα­τα­στά­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Μο­να­δι­κό φαι­νό­με­νο σ’ ό­λη την Ευ­ρώ­πη.
✓ Μο­να­δι­κή ως προς το γε­γο­νός ό­τι ο Χί­τλερ δεν πέ­τυ­χε να σχη­μα­τί­σει στρα­τιω­τι­κό σώ­μα α­πό την Ελ­λά­δα και να το χρη­σι­μο­ποι­ή­σει ως σώ­μα κα­το­χής σε άλ­λη κα­τε­χό­με­νη χώ­ρα εί­τε να πο­λε­μή­σει στο Α­να­το­λι­κό Μέ­τω­πο ε­να­ντί­ον της ΕΣ­ΣΔ. Μο­να­δι­κό φαι­νό­με­νο κι αυ­τό.
Υ­πήρ­χαν και στην Ελ­λά­δα προ­δό­τες, συ­νερ­γά­τες και γερ­μα­νο­ντυ­μέ­νοι, ό­πως σ’ ό­λη την κα­τε­χό­με­νη Ευ­ρώ­πη. Με μια δια­φο­ρά. Ο α­ριθ­μός τους πο­σο­τι­κά και α­να­λο­γι­κά ή­ταν ο μι­κρό­τε­ρος α­πό κά­θε κα­τε­χό­με­νη χώ­ρα. Και ό­χι μό­νον αυ­τό. Αλ­λά δεν κα­τά­φε­ρε απ’ ό­λον αυ­τό τον συρ­φε­τό να σχη­μα­τί­σει στρα­τιω­τι­κό σώ­μα, ως σώ­μα κα­το­χής σε άλ­λη χώ­ρα ή για να πο­λε­μή­σει στο Α­να­το­λι­κό Μέ­τω­πο ε­να­ντί­ον της ΕΣ­ΣΔ.
Αυ­τή υ­πήρ­ξεν η συ­νει­σφο­ρά της Ελ­λά­δας στον κοι­νό Συμ­μα­χι­κόν Α­γώ­να για τη συ­ντρι­βή του Χί­τλερ και τη σω­τη­ρί­α της Αν­θρω­πό­τη­τας. Συμ­βο­λή κα­θο­ρι­στι­κή για την τε­λι­κή και χρο­νι­κή έκ­βα­ση του πο­λέ­μου.
Ό­λα αυ­τά έρ­χο­νται στο νου, μα­ζί μ’ έ­να ρί­γος θα­νά­του που δια­τρέ­χει α­κό­μα στα ό­νει­ρα της νύ­χτας, τους ε­πι­ζώ­ντες ε­κεί­νης της ε­πο­χής, τους α­γω­νι­στές της Ε­θνι­κής Α­ντί­στα­σης, που ε­πι­ζούν α­κό­μα κα­τά λά­θος, για­τί δεν τους άγ­γι­ξεν κα­τά­στη­θα το βό­λι του θα­νά­του.
Οι μνή­μες ό­μως ε­κεί­νης της ε­πο­χής, δεν εί­ναι μό­νο α­το­μι­κές. Κι ό­σο κι αν ε­πι­χεί­ρη­σαν πολ­λοί («φί­λοι» και ε­χθροί, «Έλ­λη­νες» και ξέ­νοι) να σβή­σουν αυ­τές τις μνή­μες, να τις α­γνο­ή­σουν, να τις δια­στρε­βλώ­σουν, να τις υ­πο­τι­μή­σουν και να τις μη­δε­νί­σουν, να τις ε­κτι­μή­σουν σαν έ­να τί­πο­τα μέ­σα στην αιω­νιό­τη­τα, οι μνή­μες αυ­τές ζουν. Ζουν για­τί α­νή­κουν πια στο έ­θνος.
Ό­λοι οι Έλ­λη­νες συμ­με­τεί­χαν στην Α­ντί­στα­ση. Γι’ αυ­τό η α­το­μι­κή α­ντί­στα­ση με­του­σιώ­θη­κε, με­ταλ­λά­χτη­κε κι έ­γι­νε Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση.
Πά­μπολ­λες ορ­γα­νώ­σεις σχη­μα­τί­στη­καν για να εκ­φρά­σουν και να συ­ντο­νί­σουν τον α­γώ­να για τη σω­τη­ρί­α του Λα­ού και τη Λευ­τε­ριά της Πα­τρί­δας. Κα­νέ­νας δεν δι­καιού­ται και δε μπο­ρεί κιό­λας να μειώ­σει τη συ­νει­σφο­ρά και της πιο μι­κρής α­ντι­στα­σια­κής μο­νά­δας. Κα­νέ­νας ε­πί­σης δεν δι­καιού­ται και δε μπο­ρεί κιό­λας να πα­ρα­γνω­ρί­σει τον πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρό­λο που έ­παι­ξε το Ε­θνι­κό Α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό Μέ­τω­πο (Ε­ΑΜ) και τα κόμ­μα­τα που το δη­μιούρ­γη­σαν (Το ΚΚΕ, το ΣΚΕ, η ΕΛ­Δ και το Α­ΚΕ). Ό­λες, ό­μως, οι ορ­γα­νώ­σεις α­γω­νί­στη­καν για την α­ντί­στα­ση κα­τά του κα­τα­κτη­τή και γι’ αυ­τό δη­μιουρ­γή­θη­κε η Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση. Το Ε­ΑΜ, η ΠΕ­ΑΝ, ο Ε­ΔΕΣ η ΕΚ­ΚΑ α­νή­κουν πια στο Έ­θνος, για­τί η προ­σφο­ρά τους υ­πήρ­ξε ε­θνι­κή.
***
Η ε­πο­ποι­ί­α της Ε­θνι­κής Α­ντί­στα­σης, θέ­λουν δεν το θέ­λουν με­ρι­κοί, α­πο­τε­λεί ε­θνι­κή μνή­μη. Κα­τα­γρά­φε­ται ως η πιο ση­μα­ντι­κή ε­θνι­κή ι­στο­ρι­κή ε­πο­χή, του 20ού αιώ­να. Οι μνή­μες, βέ­βαια, δεν α­να­πα­ρά­γο­νται. Θα α­πο­τε­λού­σε, ό­μως, ι­στο­ρι­κή α­φέ­λεια να δε­χτού­με πως οι ι­στο­ρι­κές μνή­μες εί­ναι ά­σχε­τες α­πό την ό­ποια φά­ση της ε­ξε­λι­κτι­κής πο­ρεί­ας ε­νός Έ­θνους.
Το ελ­λη­νι­κό Έ­θνος, το πιο μα­κραί­ω­νο στην ι­στο­ρί­α της Αν­θρω­πό­τη­τας (μό­νο το κι­νέ­ζι­κο Έ­θνος μας συ­να­γω­νί­ζε­ται, χω­ρίς να έ­χει και 400 χρό­νια σκλα­βιάς), ε­ξα­κο­λου­θεί να υ­πάρ­χει, ό­χι για­τί α­να­πα­ρά­γει τις ι­στο­ρι­κές του μνή­μες. Αλ­λά για­τί οι ι­στο­ρι­κές μνή­μες προ­σφέ­ρουν δη­μιουρ­γι­κή δύ­να­μη ε­θνι­κής αυ­το­γνω­σί­ας.
Ο Μα­ρα­θώ­νας, οι Θερ­μο­πύ­λες, η Σα­λα­μί­να α­πό­δει­ξη αυ­το­γνω­σί­ας για τη δυ­να­τό­τη­τα υ­πε­ρά­σπι­σης αν­θρω­πι­στι­κών ι­δε­ών, για ε­λευ­θε­ρί­α και δη­μο­κρα­τί­α, δεν α­να­πα­ρά­γο­νται. Δη­μιουρ­γούν, ό­μως, ε­θνι­κή συ­νεί­δη­ση, που χτί­ζει τα βά­θρα απ’ ό­που θα ε­ξορ­μή­σει και θα δη­μιουρ­γή­σει το έ­θνος των Ελ­λή­νων, το Σού­λι, το Μα­νιά­κι, το Με­σο­λόγ­γι, τα Ψα­ρά.
Παρ’ ό­λη τη μο­να­δι­κό­τη­τά τους, δεν με­τριού­νται με τα κοι­νά μέ­τρα και σταθ­μά οι Θερ­μο­πύ­λες και το Μα­νιά­κι. Δια­περ­νούν ό­μως τις συ­νει­δή­σεις των Ελ­λή­νων, ώ­στε να πο­λε­μά ο κά­θε γιος της Ελ­λά­δας «Στης ι­στο­ρί­ας το διά­σε­λο, όρ­θιος». (Νικ. Βρετ­τά­κος).
Η Ε­πα­νά­στα­ση του Ει­κο­σιέ­να, δε με­τριέ­ται με τα συ­νη­θι­σμέ­να μέ­τρα της λο­γι­κής, σκορ­πά ό­μως ρί­γη συ­γκί­νη­σης στη δη­μιουρ­γη­μέ­νη Ε­θνι­κή συ­νεί­δη­ση και συ­νε­παίρ­νει τους Έλ­λη­νες για ν’ α­νέ­βουν, μέ­σα α­πό τη φα­σι­στι­κή σκλα­βιά, ό­λες τις σκά­λες του ι­στο­ρι­κού χρό­νου ως την 28η Ο­κτω­βρί­ου 1940. Στην Πίν­δο, στα ο­χυ­ρά της Μα­κε­δο­νί­ας, στη Μά­χη της Κρή­της, στις δια­δη­λώ­σεις της Α­θή­νας, στο Σκο­πευ­τή­ριο της Και­σα­ρια­νής, στο Κά­στρο του Υ­μητ­τού, στα Κα­λά­βρυ­τα, στο Δί­στο­μο, στο Χορ­τιά­τη, στο Κομ­μέ­νο της Άρ­τας, στο Μο­νο­δέν­δρι της Σπάρ­της, στο Κούρ­νο­βο, στο Δο­ξά­το, στα Κερ­δέλ­λια, στο Α­μπε­λό­φυ­το, στο Δο­μέ­νι­κο, στις Λιγ­γιά­δες, στο…, στην α­τέ­λειω­τη σει­ρά των μαρ­τυ­ρι­κών πό­λε­ων, οι­κι­σμών και χω­ριών, σ’ ό­λα τα ο­λο­καυ­τώ­μα­τα του α­γώ­να.
Η Ελ­λη­νι­κή Ε­θνι­κή Α­ντί­στα­ση ως α­νε­κτί­μη­το ι­στο­ρι­κό ο­ρό­ση­μο ε­πι­βε­βαιώ­νει την ε­θνι­κή ταυ­τό­τη­τα. Το 1940-1945 ως μια α­πό τις ι­στο­ρι­κές α­νατά­σεις του ελ­λη­νι­κού λα­ού α­πο­δει­κνύ­ει με τον πιο τρα­νό τρα­νό τρό­πο την Ε­θνι­κή Υ­πό­στα­ση.
Οι Έλ­λη­νες στην Ελ­λά­δα και ό­που γης με τη γεν­ναιό­τη­τά τους και τις α­μέ­τρη­τες πρά­ξεις αυ­το­θυ­σί­ας μαρ­τύ­ρη­σαν γι’ άλ­λη μια φο­ρά πως υ­πάρ­χουν ως Ε­θνι­κή Ο­ντό­τη­τα. Για­τί ό­πως εί­πε ο Μα­κρυ­γιάν­νης στους Μύ­λους τ’ Α­να­πλιού κι ε­πι­βε­βαί­ω­σαν κι ε­πι­κύ­ρω­σαν με την προ­σφο­ρά της ζω­ής τους οι δε­κά­δες χι­λιά­δες ε­κτε­λε­σμέ­νοι γιοι της Ελ­λά­δας, που πο­λε­μούν ο­λόρ­θοι στα διά­σε­λα της ι­στο­ρί­ας: «οι Έλ­λη­νες εί­ναι έ­τοι­μοι να πε­θά­νουν για τη λευ­τε­ριά τους»