Πώς η Τουρκία κλότσησε τη δυνατότητα που είχε να ηγηθεί της Μέσης Ανατολής
Του Patrick Cockburn* από τη Ρήξη φ. 97
Τι απέγινε η ιδέα ότι η Τουρκία αποτελεί ανερχόμενη δύναμη στη Μέση Ανατολή, με δυναμική οικονομία και σταθερή δημοκρατία, που τελεί υπό μια ήπια ισλαμική κυβέρνηση, η οποία ήταν μοντέλο για τα αραβικά κράτη, εκείνα που έθεσαν τέλος στην κυριαρχία του αστυνομικού κράτους το 2011; Η Τουρκία έμοιαζε να είναι τοποθετημένη κατάλληλα ώστε να ηγηθεί στην περιοχή, δίχως να αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους, και έχοντας καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. […]
Δύο χρόνια αργότερα, τίποτα από αυτά τα ωραία δεν φαίνεται να ισχύουν για την Τουρκία […]. Εν τω μεταξύ, κατάφερε να μεταβάλει σε εχθρούς και τις τέσσερις σιίτικες δυνάμεις στα νότια και τα ανατολικά της: Το Ιράν, το Ιράκ, τη Συρία και τη Χεζμπολλά στο Λίβανο –καθώς επίσης και τις σουνίτικες μοναρχίες του Κόλπου, με εξαίρεση το Κατάρ. Τούρκοι πιλότοι πέφτουν θύματα απαγωγής στη Βηρυτό, ενώ Τούρκοι οδηγοί φορτηγών συλλαμβάνονται στην Αίγυπτο. Η υποστήριξή τους προς τον πρώην πρόεδρο της Αιγύπτου Μοχάμεντ Μόρσι και τη Μουσουλμανική Αδελφότητα έχει εξοργίσει το στρατιωτικό καθεστώς, το οποίο επενέβη για να σταματήσει την προβολή τουρκικών σίριαλ από την τηλεόραση.
Σοβαρότερη απ’ όλα, η εμπλοκή της Τουρκίας στο πλευρό αυτών που μάλλον αποτελούν την πλευρά των ηττημένων στο συριακό εμφύλιο πόλεμο, πράγμα πέρα για πέρα καταστροφικό. Υποτίθεται ότι δεν θα ’πρεπε να ήταν έτσι: Στο ξεκίνημα της συριακής εξέγερσης, η Άγκυρα ήταν σε θέση να παίξει ρόλο διαμεσολαβητή στην κρίση, καθώς διατηρούσε καλές σχέσεις με τον πρόεδρο Μπασάρ αλ-Άσαντ, ενώ μπορούσε να πιέσει τους αντάρτες, οι οποίοι εξαρτιόνταν απόλυτα από το εάν θα έμενε ανοιχτή η 560 μιλίων συνοριακή γραμμή της Συρίας με την Τουρκία. Αλλά ο Τούρκος πρωθυπουργός Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν το παράκανε, υποθέτοντας ότι ο Άσαντ θα πέσει τόσο γρήγορα όσο ο Καντάφι στην Λιβύη, και έδωσε την αμέριστη υποστήριξή του στους αντάρτες. […]
Η μαεστρία και η επιμονή που επέδειξε ο Ερντογάν και το κόμμα του στη σταδιακή κατάληψη των θέσεων εξουσίας στην Τουρκία βρίσκονται σε χτυπητή αντίθεση με την απρονοησία που έδειξε στην στάση έναντι της Συρίας και του Ιράκ. […] Το περίφημο αισθητήριό του έπαψε να λειτουργεί έξω από τα σύνορα της χώρας και έγινε πρωταθλητής πολιτικών λαθών, εμπλέκοντας την Τουρκία τόσο στον φαύλο κύκλο ενός εμφυλίου πολέμου στη Συρία, όσο και σ’ έναν παρ’ ολίγον εμφύλιο πόλεμο στο Ιράκ. Οι Ιρακινοί πολιτικοί εμφανίστηκαν έκπληκτοι και εξοργισμένοι με τη προσπάθεια της Τουρκίας να αναμειχθεί στα εσωτερικά της χώρας.
Η Τουρκία θα μπορούσε να έχει πιο εποικοδομητικό ρόλο εάν είχε υιοθετήσει πιο ουδέτερη θέση, που θα της επέτρεπε να μεσολαβήσει μεταξύ των δύο πλευρών, γεγονός που θα εκτόξευε την επιρροή της και θα έσωζε πολλές ζωές,. Αντ’ αυτού, έπραξε το αντίθετο, μετέχοντας σε μια σουνιτική συμμαχία με δυνάμεις όπως η Σαουδική Αραβία, εμφανώς φατριαστικές, πράγμα που οδήγησε την αποξένωση όλων των σιιτών. Ακόμα και στο εσωτερικό αυτής της συμμαχίας, η Τουρκία κατέληξε απομονωμένη λόγω της υποστήριξης προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στην Αίγυπτο, γεγονός για το οποίο πληρώνει βαρύ οικονομικό τίμημα: Οι δρόμοι του εμπορίου μέσα από το Ιράκ και τη Συρία έχουν κλείσει, ενώ τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα φέρονται να ακυρώνουν μια επένδυση για εξόρυξη άνθρακα της τάξης των 12 δισ. $, που θα παρείχε στην Τουρκία 4.000 θέσεις απασχόλησης. Την ίδια στιγμή, επενδυτές στο Κατάρ και το Ντουμπάι εμφανίζονται σκεπτικοί ως προς το να αναμειχθούν περαιτέρω στην τουρκική αγορά.
Το δηλητήριο του φατριαστικού μίσους εξαπλώνεται σταδιακά από τη Συρία προς την Τουρκία, με τους 15-25 εκατομμύρια Τούρκους Αλεβίτες να συμπαρατάσσονται με τους συγγενείς Αλαουίτες της Συρίας.
Η αποκήρυξη της κυριαρχούμενης από τους Αλαουίτες κυβέρνησης της Δαμασκού από τον Ερντογάν είχε βαθύ αντίκτυπο στους Τούρκους Αλεβίτες, που διαμαρτύρονται εδώ και πολλά χρόνια για τις διακρίσεις που υφίστανται από ένα σουνίτικο κράτος, το οποίο τους αρνείται τα θρησκευτικά τους δικαιώματα. Αυτή η αίσθηση ότι υπόκεινται σε διακρίσεις θέλει πολύ δρόμο για να εξελιχθεί στο αιματηρό φατριασμό του Ιράκ και της Συρίας. Αλλά η πιθανότητα μιας έκρηξης μεγαλώνει και, άπαξ η βία ξεσπάσει, θα είναι δύσκολο να σταματήσει, καθώς ο συριακός εμφύλιος πόλεμος οξύνει τις εσωτερικές πολιτικές αντιθέσεις της Τουρκίας.
Ό,τι και να συμβεί, φαίνεται ότι η δυνατότητα της Τουρκίας να ηγηθεί στη Μέση Ανατολή χάθηκε απότομα, γεγονός που μπορεί και να αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες χαμένες ευκαιρίες στην ιστορία της ευρύτερης περιοχής. Η ρητορική του νεοθωμανισμού, πέρα από το ότι λησμονεί πόσο αντιδημοφιλής υπήρξε η κυριαρχία της παλαιάς οθωμανικής αυτοκρατορίας μεταξύ των υπηκόων της, είναι πλέον απατηλή. […]
*counterpunch 01/10/2013
