Να κάνουμε την Κλειώ Φατμέ για να συμβιώσουμε;

[από την εφημερίδα Φιλελεύθερος της Κύπρου]

Η Ανδρούλα Ταραμουντά συμμετείχε στο σεμινάριο για το ξαναγράψιμο των βιβλίων της Ιστορίας το οποίο  διοργανώθηκε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 2002. Αναδημοσιεύουμε το άρθρο από την εφημερίδα Φιλελεύθερος

Την Κλειώ, τη Μούσα της Ιστορίας, τη γνωρίζουμε για χιλιάδες χρόνια. Επιβίωσε σημαντικότατων αλλαγών στο διάβα της Ιστορίας και έφτασε μέχρι τις μέρες μας με προοπτική να την μάθουν και οι επόμενες γενιές. Ασφαλώς, ουδείς διανοήθηκε να τη μετατρέψει σε Φατμέ ή έστω στο ανώδυνο Σίσι για να φτάσει μέχρι τις ημέρες μας. Ουδείς, βεβαίως, διανοήθηκε να μιμηθεί τον Κεμάλ Ατατούρκ και να ξαναγράψει την Ιστορία προκειμένου να εξυπηρετήσει την πολιτική της εποχής και να υπηρετήσει τους στόχους που οι πολιτικοί θέτουν. Ο σεβασμός στα ιστορικά γεγονότα δεν αποκλείει την κατάθεση όλων των εκδοχών που ενδεχομένως υπάρχουν από πολλές πλευρές, ενδεχομένως και ευρισκόμενες σε αντιπαράθεση. Ο πλουραλισμός απόψεων τεκμηριωμένων επιστημονικά μπορεί να γίνει αποδεκτός. Όχι όμως η διαγραφή ενός στερεότυπου με την υιοθέτηση ενός νέου στερεότυπου προκειμένου να εξυπηρετηθεί μια συγκεκριμένη πολιτική προσέγγιση μιας συγκεκριμένης εποχής. Η Ιστορία είναι Ιστορία και η Πολιτική Πολιτική. Η Ιστορία δεν μπορεί να είναι ουδέτερη. Η ανάπτυξη κριτικού πνεύματος και η αναζήτηση της αλήθειας μέσα από διάφορες πηγές είναι το ζητούμενο κι αυτό επιτυγχάνεται μέσα από την κατάθεση όλων των εκδοχών.

Αναχώρησα στην Αθήνα για να παρακολουθήσω το σεμινάριο για το ξαναγράψιμο των βιβλίων της Ιστορίας με πολλούς προβληματισμούς και γύρισα με ακόμη περισσότερες ανησυχίες. Αυτή είναι η προτεραιότητά μας; Έχουμε λύσει όλα τα άλλα προβλήματα σε αυτό τον τόπο και το μόνο που απέμεινε είναι να ξαναγράψουμε τα βιβλία της ιστορίας μας κατά τέτοιον τρόπο που να μην ενοχλούνται οι Τουρκοκύπριοι; Έχουμε διασφαλίσει και κατοχυρώσει την επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας; Έχουμε ρυθμίσει τον απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των πολιτών; Βάζουμε στο περιθώριο το μέγα πολιτικό πρόβλημα, τις ακρότητες της Άγκυρας και του Ντενκτάς, που στρέφονται όχι μόνο εναντίον ημών των Ελληνοκυπρίων αλλά και των Τουρκοκυπρίων και προχωρούμε σε μια κίνηση που αποσκοπεί σε τι; Σε ποιους απευθύνεται αυτή η κίνηση; Ποιοι θα κληθούν να την εφαρμόσουν; Οι αρχές ενός δομημένου και αναγνωρισμένου κράτους, της Κυπριακής Δημοκρατίας δηλαδή, θα τεθούν υπό την πίεση όλων των ξένων «καλοθελητών» να επιδείξουν καλή διάθεση με την απάλειψη στοιχείων διχαστικών από την κυπριακή ιστορία;

Το ερώτημά μου γιατί όλοι αυτοί οι ισχυροί ξένοι, που αναλαμβάνουν τέτοιες πρωτοβουλίες, δεν ασκούν πιέσεις στην Άγκυρα και το κατοχικό καθεστώς ώστε να επιλυθεί το Κυπριακό και στη συνέχεια οι δύο κοινότητες να τα βρουν μεταξύ τους και να ασχοληθούν και με το κεφάλαιο Ιστορία, έμεινε αναπάντητο. Προβλήθηκε το επιχείρημα πως μόνο τέτοιου είδους σεμινάρια εκτός Κύπρου δίνουν την ευκαιρία σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους να ανταλλάσσουν απόψεις και να δημιουργούν γέφυρες επικοινωνίας. Αυτό και μόνο δεν μπορεί όμως ούτε την Άγκυρα ούτε και τον Ντενκτάς να μετακινήσει από τις ακραίες θέσεις τους, όση καλή θέληση και εάν έχουν οι Τουρκοκύπριοι που μετέχουν σε σεμινάρια επαναπροσέγγισης υπό την ομπρέλα ξένων. Αμερικανοί, Βρετανοί, Νορβηγοί, Αυστριακοί, ασφαλώς έχουν να διαφυλάξουν πρωτίστως και να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα και όχι τα δικά μας. Η διαφύλαξη των δικών μας συμφερόντων είναι δική μας δουλειά και καλά θα κάνουμε να το καταλάβουμε αυτό. Και οφείλουμε ό,τι κάνουμε να το κάνουμε με σοβαρότητα και επιστημονικότητα και να μην αφηνόμαστε να παρασυρόμεθα από τον ενθουσιασμό ότι έχουμε επαφές με το σύνοικο στοιχείο. Για να κτίσουμε μια κοινωνία των πολιτών σε υγιή και γερά θεμέλια, είναι αναγκαίο να σεβόμαστε τους άλλους και να αποδεχόμαστε τη διαφορετικότητά τους. Εάν αφαιρέσουμε τα δύο συστατικά, ελληνικό και τουρκικό, από το Κυπριακό, δεν θα λύσουμε αυτομάτως και τα προβλήματά μας. Στο συνέδριο ένιωσα έντονα το στοιχείο της απόρριψης και της περιθωριοποίησης λόγω των διαφορετικών προσεγγίσεών μου επί αυτού του θέματος.

Το συνέδριο διοργάνωσε το Center for Democracy and Reconciliation in Southeast Europe και είχε ως θέμα το ξαναγράψιμο των βιβλίων της Ιστορίας. Πήραν μέρος υπουργοί, διπλωμάτες, ακαδημαϊκοί, ιστορικοί, κυρίως εκπαιδευτικοί και μικρός αριθμός δημοσιογράφων. Η συμμετοχή των εκπροσώπων του Τύπου κρίθηκε αναγκαία καθώς οι διοργανωτές έκριναν σκόπιμο ότι, σε αυτό το στάδιο, θα έπρεπε να δημοσιοποιούνται οι προβληματισμοί που κατατίθενται όπως και οι στόχοι προς τις κοινωνίες των βαλκανικών χωρών, της Τουρκίας και της Κύπρου. Το CDRSEE είναι μη κυβερνητικός οργανισμός που δημιουργήθηκε το 1998 με στόχο να ενθαρρύνει τις επαφές, την κατανόηση και τη συμφιλίωση μεταξύ των λαών της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης, μέσα από προγράμματα που καλύπτουν τομείς όπως η εκπαίδευση, το περιβάλλον, η κοινωνική και η πολιτιστική συνεργασία. «Να μην είμαστε αγχωμένοι με την ταυτότητά μας, δεν θέλουμε η Ευρώπη να βαλκανοποιηθεί. Θέλουμε τα Βαλκάνια να γίνουν Ευρώπη», είπε ο δρ Ντένις Μακσέιν, Βρετανός υπουργός για Κοινοπολιτειακά Θέματα, επισημαίνοντας παράλληλα πως, αν δεν κάνουμε κάτι, η Ιστορία θα μας εκδικηθεί με το να την ξαναζήσουμε (η βρετανική παρουσία ήταν ισχυρή καθώς η Βρετανία ήταν από τους βασικούς χρηματοδότες του σεμιναρίου, μαζί με τους Αυστριακούς και την Κυπριακή Ομοσπονδία Αμερικής). Το μήνυμα σαφέστατο, όπως και η ιστορία που διηγήθηκε ως προτροπή για αλλαγές στην περιοχή των Βαλκανίων. Θύμισε ότι, στην Ινδία, επί βρετανικής αποικιοκρατίας, μαζί με τους νεκρούς συζύγους έκαιγαν και τις συζύγους. Αυτό απαιτούσε το έθιμο, όπως είπε ένας Ινδός σε παρατήρηση Βρετανού για το απάνθρωπο έθιμο. Ο Βρετανός του υπέδειξε πως θα κατηγορηθεί για δολοφονία και θα καταλήξει στην κρεμάλα όποιος δώσει συνέχεια σε ένα έθιμο που οδηγεί στον θάνατο με μόνη δικαιολογία ότι αυτό επιβάλλει η παράδοση. Περηφανεύτηκε ότι η ινδική παράδοση άλλαξε με την παραπομπή, ότι μπορούν να αλλάξουν πολλά και στον χώρο των Βαλκανίων. Υπέδειξε ότι στην Ευρώπη ζουν 15 εκατομμύρια μουσουλμάνοι και πολλές άλλες θρησκείες και πρέπει να μάθουν όλοι να ζουν αρμονικά και εξέφρασε τη χαρά του που τα λεφτά των Βρετανών φορολογουμένων ξοδεύονται σε κάτι καλό.

Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο ήταν η προτροπή για τη δημιουργία λόμπι στις διάφορες χώρες ή και think tank που να είναι σε θέση να λειτουργήσουν ως ομάδες πίεσης επί των κυβερνήσεων ώστε να αλλάξουν τόσο τα σχολικά βιβλία ιστορίας αλλά και οι μέθοδοι διδασκαλίας, αφού όλοι παραδέχθηκαν πως οι προκαταλήψεις δεν μεταφέρονται μόνο μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια αλλά και από τους εκπαιδευτικούς.

Άλλες βασικές προτροπές ήταν:
*     Να αποφεύγονται βαριοί εθνικιστικοί χαρακτηρισμοί στα ιστορικά βιβλία. Βασικός στόχος η συμβολή ώστε ο βαλκανικός πολιτισμός να γίνει πιο κατανοητός.
*     Οι λαοί των Βαλκανίων να προβάλλουν ό,τι τους ενώνει και όχι ό,τι τους χωρίζει. Η Ιστορία κατηγορήθηκε ότι διχάζει και προβάλλει εθνικιστικά στοιχεία.
*     Για να σχεδιάσουμε το κοινό μας μέλλον πρέπει να εξετάσουμε το παρελθόν μας· πολιτικοί, συγγραφείς σχολικών εγχειριδίων, δάσκαλοι. Κοινή ευθύνη είναι η πολιτική.
*     Μέσα στη νέα παγκόσμια κοινωνία και την ευρωπαϊκή κοινωνία έχουν αλλάξει πολλά: σεβασμός του άλλου, αποδοχή του διαφορετικού. Το ζητούμενο μέσω αυτών είναι να δουν οι νέοι την Ιστορία.
*     Πρέπει να δημιουργήσουμε κριτικό πνεύμα – το μόνο που μπορεί να προστατεύσει από τη χειραγώγηση. Οι αλλαγές επιβάλλουν ανανέωση για τη σωστή ενημέρωση του νέου Ευρωπαίου πολίτη.
*     Η ουδέτερη Ιστορία δεν είναι λύση. Να περιλαμβάνει όλες τις απόψεις. Να αφαιρεθούν όλα τα στοιχεία που δημιουργούν μίσος. Τα παιδιά σήμερα μαθαίνουν περισσότερα από τα ΜΜΕ παρά από το σχολείο.
*     Σημασία δεν έχει μόνο το γράψιμο ιστορικών βιβλίων αλλά και η καλή διδασκαλία και νέα μεθοδολογία.

Το μέλλον μέσα από ένα νέο παρελθόν ήταν το ζητούμενο. Όμως, είναι άραγε λύση η καταγραφή ιστορίας εκατοντάδων και χιλιάδων χρόνων με πολιτικούς όρους του 2002; Ίσως οι πολιτικοί να παίζουν το σημαντικότερο ρόλο στην Ιστορία, όμως δεν μπορούν να αγνοούν την Ιστορία αν θέλουν να έχουν μέλλον.