Οι θάνατοι από ναρκωτικά στην Ελλάδα πέρασαν από 72 το Η 1989 σε 176 το 1995 και σε 303 το 2000, αύξηση που είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη. Και βέβαια η συντριπτική πλειοψηφία των θανάτων αφορά ανέργους (231), εργάτες (28), ναυτικούς (20), κλπ, προερχόμενους από τα φτωχότερα και πιο αποκλεισμένα κοινωνικά στρώματα. Πολλοί έχουν εντυπωσιαστεί από αυτή τη δραματική άνοδο την οποία δεν μπορούν πάντα να ερμηνεύσουν ικανοποιητικά.
Όμως δεν πρόκειται παρά για την ορατή όψη του παγόβουνου:
Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία διέθετε μια αρχέγονη παραδοσιακή κοινωνικότητα και ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας συναρθρωμένο με την ιδιαίτερη κοινωνική της δομή (ευρεία οικογένεια, κοινότητα του χωριού, της γειτονιάς, της μικρής πόλης), η καταστροφή αυτών των δομών, χωρίς να αντικατασταθούν από κάποιες άλλες, έχει καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες. Όπως έλεγε ο Κορνήλιος Καστοριάδης, σε μια από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, οι νεώτεροι Έλληνες κατέστρεψαν μέσα σε τριάντα χρόνια έναν πολιτισμό 3.000 χρόνων. Έναν πολιτισμό που στηριζόταν στην κοινότητα, την κοινοτική και οικογενειακή συνοχή, τις κατοικίες με τα μικρά μεγέθη, το εμπόριο μικρού μεγέθους, την αυτοπαραγωγή, εκ παραλλήλου με πολιτισμικές αξίες όπως η θρησκευτικότητα, η αλληλεγγύη, η αντίσταση κατά των κάθε είδους κατακτητών κ.λπ. Με μια καταιγιστική ταχύτητα περάσαμε στο χειρότερο μοντέλο μεγαλουπόλεων, όπου δεν υπάρχει ούτε χώρος πρασίνου, ούτε καμιά υποδομή (πλατείες κλπ) πουνα δίνει τη δυνατότητα να ανασυγκροτηθεί η γειτονιά, καμιά αυτοπαραγωγή, εισαγάγαμε τα σουπερ-μάρκετ, εκθεμελιώσαμε την αγροτική και βιομηχανική παραγωγή μας, καταστρέφουμε τα δάση, τις θάλασσες, το αισθητικό μας κριτήριο. Οι πνευματικοί θεσμοί μας υποβαθμίστηκαν παράλληλα. Η Εκπαίδευση έγινε χώρος αγοραπωλησίας και λόμπυ, η Εκκλησία βιομηχανία παραγωγής πιστοποιητικών γάμου και θανάτου, ενώ η «Πνευματική Ηγεσία» παρεδόθη αμαχητί στο χρήμα και την τηλεόραση. Όσο για την πολιτική που είχε αποτελέσει χώρο αυτοθυσίας, στερήσεων και αγώνων, μεταβλήθηκε σε ένα παζάρι συνειδήσεων και επαγγελματικής εξασφάλισης. Και οι εξαιρέσεις που υπάρχουν σε όλους τους τομείς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.
Οι συνέπειες αυτού του «εκσυγχρονισμού» στον κοινωνικό τομέα υπήρξαν δραματικές. Μέσα σε 30 χρόνια, οι Έλληνες πέρασαν στις πρώτες θέσεις στην κατανάλωση αλκοόλ (ενώ ήταν οι τελευταίοι στην Ευρώπη), στην παχυσαρκία, στους θανάτους από αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Η εγκληματικότητα ανέβηκε κατακόρυφα ενώ η αύξηση θανάτων από ναρκωτικά είναι η μεγαλύτερη στην Ευρώπη.
Η ελληνική κοινωνία δεν διαθέτει την παράδοση των δυτικών, δεν διαθέτει κοινωνικό κράτος αντίστοιχο με εκείνο της Δύσης, δεν διαθέτει αντίστοιχο δίκτυο κοινωνικών οργανώσεων. Διέθετε μια διαφορετική κοινωνικότητα που απέτρεπε αυτές τις εκφράσεις του καταναλωτισμού και της κοινωνικής διάλυσης. Το θαύμα του «εκσυγχρονισμού»που άρχισε από τη μετεμφυλιακή δεξιά, για να επιταθεί με τη χούντα και να ολοκληρωθεί με το ΠΑΣΟΚ, την μετέβαλε σε μια No man’s land, χωρίς καμία, ουσιαστικά, προστασία. Και η διέξοδος δεν είναι η ανάπτυξη της ιατρικοποίησης, της αστυνόμευσης και της αποπροσωποποίησης της κοινωνίας μας, αλλά η ανασυγκρότηση του κοινωνικού ιστού με την έξοδο από το άθλιο, ρυπογόνο και θανατηφόρο μοντέλο του «εκσυγχρονισμού».
Η κορυφή του παγόβουνου
480