Της Σύνταξης
Μετά τον Χάιντερ στην Αυστρία, το Βλάαμς Μπλοκ στη Φλαμανδία, τους ακροδεξιούς στη Νορβηγία και τη Δανία, τον Φίνι και τον Μπόσι στην Ιταλία, τους Ελβετούς και τους Πορτογάλους, ήρθε η σειρά της Γαλλίας και της Ολλανδίας. Ο Λεπέν κατόρθωσε να ξεπεράσει τον Γάλλο σοσιαλιστή πρωθυπουργό Ζοσπέν και να καταστεί ο πρώτος ακροδεξιός υποψήφιος που συμμετείχε στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της Γαλλίας, υπερβαίνοντας τα 5 εκατομμύρια ψήφους, ενώ η εκλογική λίστα του δολοφονημένου ακροδεξιού Φόρτουϊν, στην Ολλανδία, κατέκτησε τη δεύτερη θέση στις βουλευτικές εκλογές της 15ης Μαΐου με πάνω από 20% των ψήφων. Βέβαια ο θόρυβος που ξέσπασε καταλάγιασε στη συνέχεια, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, δεδομένου ότι το Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν υποχώρησε στις βουλευτικές εκλογές που ακολούθησαν. Ωστόσο, οι κοινωνικοί και πολιτικοί μετασχηματισμοί που υποδηλώνονται με αυτές τις πολιτικές εξελίξεις στο ευρωπαϊκό τοπίο είναι βαθύτεροι, μεγάλης εμβέλειας και θα γίνουν ακόμα πιο εμφανείς στο άμεσο μέλλον. Η Ευρώπη και ο κόσμος αλλάζει προς την αντίθετη κατεύθυνση απ’ ό,τι συνέβαινε για πενήντα ή εξήντα χρόνια. Εμείς, από το Άρδην, έχουμε ήδη επισημάνει αυτούς τους μετασχηματισμούς, ιδιαίτερα μετά την επίθεση στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης: Η τάση στην επιταχυνόμενη παγκοσμιοποίηση αναστρέφεται και η άνοδος της λαϊκιστικής και απομονωτιστικής Δεξιάς στην Ευρώπη είναι φαινόμενο παράλληλο και ανάλογο με την άνοδο του ισλαμισμού στις μουσουλμανικές χώρες. Αποτελεί το εξάνθημα και το σύμπτωμα μιας βαθιάς κοινωνικής ασθένειας.
Ας γίνουμε σαφέστεροι:
Από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στο εξής, το κεφάλαιο, με επίκεντρο τις Ηνωμένες Πολιτείες, ακολουθεί μια στρατηγική διαρκούς διεύρυνσης του πεδίου δράσης του, διεύρυνση η οποία καταλήγει στην δεκαετία του 1980 και του 1990, να γκρεμίσει και τα τελευταία εμπόδια –τη Σοβιετική Ένωση και το Ανατολικό Στρατόπεδο– που έμπαιναν στην απρόσκοπτη επέκτασή του. Στις αρχές της νέας χιλιετίας, η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου έμοιαζε να επισφραγίζει την ολοκλήρωση του κύκλου της παγκόσμιας ενσωμάτωσης.
Η κρίση της παγκοσμιοποίησης
Ωστόσο, για λόγους που έχουμε αναλύσει δια μακρών σε πολλά από τα προηγούμενα τεύχη του Άρδην, αυτή η πορεία επέκτασης συναντά αυξανόμενα όρια: όρια περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά ακόμα και ανθρωπολογικά.
Στο ανθρωπολογικό πεδίο, η καθολική παραβίαση των βιορυθμών του ανθρωπίνου όντος οδηγεί σε αυξανόμενη ψυχολογική αποξένωση, απομόνωση και ψυχικές παθήσεις. Το ψυχολογικό και βιολογικό κόστος αναπαραγωγής του ανθρώπου ως φυσικού όντος ανεβαίνει κατακόρυφα (καρδιακές και ψυχολογικές ασθένειες, καρκίνοι, ψυχοφάρμακα, παραβατικές συμπεριφορές, ναρκωτικά, κ.λπ.), με συνέπεια την εκθετική άνοδο των δαπανών “αποκατάστασης” της ανθρώπινης μηχανής!
Το αυξανόμενο περιβαλλοντικό κόστος της αναπαραγωγής της βιόσφαιρας –και του ίδιου του κεφαλαίου, δεδομένου ότι το κόστος της απορρύπανσης μεγαλώνει– οδηγεί σε αδιέξοδο το παγκοσμιοποιητικό ενεργειακό μοντέλο, το στηριγμένο στο πετρέλαιο. (Το πετρελαϊκό πρότυπο ενισχύει την παγκοσμιοποίηση διότι ο έλεγχος του πετρελαίου προσφέρει και τον έλεγχο του πλανήτη, ενώ αντίθετα οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας επιτρέπουν την αποκέντρωση.)
Στο πολιτισμικό επίπεδο, η αυξανόμενη ισοπέδωση που επιβάλλει η ηγεμονία του δυτικού χολλυγουντιανού μοντέλου, προκαλεί τη βίαιη αντίδραση των υπολοίπων πολιτισμών, και ιδιαίτερα των πλέον παραδοσιοκεντρικών όπως του Ισλάμ, ενώ η βίαιη πολιτισμική πρόσμιξη, ακόμα και στις δυτικές χώρες, προκαλεί φαινόμενα γκετοποίησης και ξενοφοβίας.
Στο κοινωνικό επίπεδο, ο συνδυασμός της αύξησης των ανισοτήτων και της επικράτησης ενός ενιαίου καταναλωτικού μοντέλου έχει σχιζοφρενικά αποτελέσματα σε πολλαπλά επίπεδα: η κατάρρευση της ηθικής της εργασίας και η αντικατάστασή της από την “ηθική του κέρδους” γενικεύει τη διαφθορά και την κοινωνική ανομία, ωθεί στην πτώση της γεννητικότητας κάτω από το όριο αναπαραγωγής στις δυτικές κοινωνίες, γεγονός που ενισχύει τις τάσεις για είσοδο ξένου εργατικού δυναμικού, που με τη σειρά της προκαλεί νέα κοινωνικά και πολιτισμικά προβλήματα.
Στο οικονομικό πεδίο, η εξαγωγή της βιομηχανικής παραγωγής από τη Δύση σε χώρες της περιφέρειας, ιδιαίτερα της Ασίας, τείνει να αναδείξει νέους ανταγωνιστές, όπως την Κίνα και την Άπω Ανατολή γενικότερα (που συγκεντρώνει ήδη το 30% της παγκόσμιας παραγωγής), γεγονός που θα ενισχύσει μεσοπρόθεσμα τις τάσεις στον προστατευτισμό και την ανασυγκρότηση εμπορικών μπλοκ. Η ταυτόχρονη περιθωριοποίηση και μείωση της “βοήθειας” προς τις υπόλοιπες χώρες του Τρίτου Κόσμου οξύνει εκ νέου τις αντιθέσεις Βορρά-Νότου, δεδομένου ότι όλα τα διαθέσιμα κεφάλαια της βιομηχανικής Δύσης κατευθύνονται στις ΗΠΑ για να καλύψουν το αβυσσαλέο εμπορικό της έλλειμμα (πάνω από 400 δισ. δολάρια το χρόνο).
Οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί
Ιδιαίτερα στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, η λογική της κοινωνίας των δύο τρίτων που εγκαινίασε ο Ρήγκαν και η Θάτσερ στη δεκαετία του 1980, και εφαρμόζει η δυτική σοσιαλδημοκρατία σε όλη τη δεκαετία του 1990, οδήγησε σε ριζικές κοινωνικές ανατροπές. Η σχετική κοινωνική συνοχή, που είχε επιτευχθεί με το κράτος πρόνοιας και τον Κεϋνσιανισμό δύο ή τριών δεκαετιών, έγινε συντρίμμια: αποβιομηχάνιση και αποδυνάμωση των συνδικάτων, μέσω της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου, ελαστικοποίηση της εργασίας (στην Ολλανδία οι απασχολούμενοι περιορισμένου χρόνου αποτελούν το 35% του συνόλου – το μεγαλύτερο ποσοστό στον κόσμο) και μείωση του μισθού μέσω της εισαγωγής φθηνών εργατικών χεριών, άνοδος της ανεργίας και περιθωριοποίηση των παραδοσιακών εργατικών και μικροαστικών στρωμάτων. Οι συνέπειες της διάσπασης των εργαζομένων τάξεων σε πολλές μικρές εθνικές και επαγγελματικές ομάδες, καθώς και της περιθωριοποίησης του Τρίτου Κόσμου, υπήρξαν σαρωτικές. Για δεκαπέντε χρόνια, οι κοινωνικές ανισότητες σε εθνικό και διεθνές επίπεδο διευρύνονται.
Οι κρίσεις των χρηματιστηρίων, η άνοδος των συγκρούσεων στον Τρίτο Κόσμο, η εμφάνιση του κινήματος κατά της παγκοσμιοποίησης και η ενίσχυση της νέας λαϊκιστικής Ακροδεξιάς ήταν οι ενδείξεις της κρίσης της παγκοσμιοποίησης και των βάρδων της. Μέσα στις κοινωνίες διαμορφώνονται δύο ισχυρά ρεύματα που απορρίπτουν την παγκοσμιοποίηση είτε από τα δεξιά –άνοδος Λεπέν– είτε από τα αριστερά –κίνημα του Σηάτλ και της Γένοβας, εξωκοινοβουλευτικά σχήματα, κ.λπ. Στα δεξιά, πρόκειται κυρίως για τα περιθωριοποιημένα στρώματα της παλαιάς εργατικής τάξης, των αγροτών και της νεολαίας που αναζητούν μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία. (Ο Λεπέν συγκέντρωσε το 25% των Γάλλων εργατών, ενώ ο Φόρτουιν υποστηρίζεται από το 40% των νέων). Στα αριστερά, πρόκειται για την ενίσχυση της εξωθεσμικής και αντιπαγκοσμιοποιητικής αριστεράς.
Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια μεγάλη στροφή: η κρίση της 11ης Σεπτεμβρίου σηματοδότησε τον οριστικό ενταφιασμό των ονείρων της απρόσκοπτης παγκοσμιοποίησης. Σε όλες τις κοινωνίες ενισχύονται οι τάσεις στροφής προς τα εθνικά συμφέροντα, την προστασία της εσωτερικής αγοράς και της αγοράς εργασίας. Αυτή η στροφή είναι αναπόφευκτη. Η παγκοσμιοποιητική φάση έχει παρέλθει, για αρκετά χρόνια τουλάχιστον. Ο ΟΠΕΧ ανασυγκροτείται και το πετρέλαιο ακριβαίνει, υπό την καθοδήγηση του Ούγο Τσάβες. Η Αργεντινή απορρίπτει βιαία τη δολαριοποίηση, στη Μέση Ανατολή, ο Σαρόν και η “νέα δεξιά” του Μπους καλλιεργούν σε βάθος το ιδεολογικό έδαφος για νέες επιθέσεις τύπου Μπιν Λάντεν.
Η αλλαγή προσανατολισμού
Στην Ευρώπη, που μαστίζεται από τη γήρανση των πληθυσμών, με ταυτόχρονη ανεργία και πολιτική έκλειψη έναντι των ΗΠΑ, η παλιά καλή επιλογή μιας παγκοσμιοποιημένης κεντροαριστεράς ή κεντροδεξιάς που κυβερνούσε τα τελευταία είκοσι ή τριάντα χρόνια μέσα σε σχετική συναίνεση –αλλά και αδιαφορία– των πολιτών, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Οι πολίτες της Ευρώπης σε αυξανόμενα ποσοστά στρέφονται κατά της παγκοσμιοποίησης. Ποιες δυνάμεις θα αναλάβουν να εκφράσουν αυτή τη νέα πραγματικότητα; Για την ώρα, δεδομένης της τύφλωσης της Αριστεράς και της πρόσδεσής της, στο μεγαλύτερο μέρος της, στο άρμα της παγκοσμιοποίησης, φαίνεται πως μια ξενοφοβική λαϊκιστική τάση κερδίζει το παιγνίδι. Η απόρριψη της παγκοσμιοποίησης κινδυνεύει να προσλάβει χαρακτηριστικά ξενοφοβικά, συντηρητικά, εθνο-φυλετικά, –κατά τον ίδιο τρόπο που η αναγκαία υπεράσπιση του ελληνισμού στρέφεται από τον Πλεύρη και τους ομοίους του προς ρατσιστική κατεύθυνση: οι Έλληνες είναι ο περιούσιος λαός και… όχι οι Εβραίοι, όπως υποστηρίζει ο Εβραίος Ναζί Σαρόν. Και ήδη μπορεί ο Λεπέν να μην κέρδισε αλλά οι απόψεις του τείνουν να κυριαρχήσουν: οι Σιράκ, Μπλερ, Αθνάρ, Ότο Σίλλυ, Μπερλουσκόνι, στρέφονται ήδη, εν μέρει, προς την πολιτική Λεπέν.
Βέβαια οι κυβερνήσεις της Ευρώπης, εκφράζοντας τις ανάγκες του πολυεθνικού κεφαλαίου, υποστήριζαν μέχρι προσφάτως την παγκοσμιοποίηση, και την είσοδο ξένων εργατών, ώστε να μειώσουν το κόστος της εργατικής δύναμης και να συντρίψουν το παλιό εργατικό κίνημα. Πρέπει ωστόσο να συμβιβαστούν πλέον και με την αντίθετη τάση –της ακροδεξιάς– που οδηγεί στον περιορισμό των παγκοσμιοποιητικών διαδικασιών. Και ποιος θα πληρώσει πρώτος, αν όχι οι ξένοι εργάτες, οι οποίοι, αφού πρώτα ξεριζώθηκαν από τον τόπο τους για να προσφέρουν φτηνά εργατικά χέρια, στη συνέχεια κινδυνεύουν να μεταβληθούν και στα θύματα της αντίστροφης διαδικασίας; Προσωρινά, η προσπάθεια των συντηρητικών κυβερνήσεων (προεξάρχοντος του κ. Μπλερ) είναι να συντηρήσουν την παγκοσμιοποίηση για το κεφάλαιο και να την περιορίσουν ή να την καταργήσουν μόνο για τους εργαζομένους. Και κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο με την ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών, δεδομένου ότι το ξερίζωμα των κατοίκων του Τρίτου Κόσμου θα συνεχίζεται εξαιτίας της καταστροφής των παραδοσιακών οικονομικών και κοινωνικών δομών –συνεπεία της παγκοσμιοποίησης. Κατασταλτικοί μηχανισμοί στο εσωτερικό (αστυνόμευση, εκδίωξη των μεταναστών, αυταρχικοποίηση της κοινωνικής ζωής) και στο εξωτερικό (μεταβολή της Δύσης και των ΗΠΑ σε παγκόσμιες δυνάμεις καταστολής, από το Ιράκ έως την Κολομβία).
Το πολυεθνικό κεφάλαιο δεν μπορεί να συνεχίζει απρόσκοπτα την παγκοσμιοποιητική διαδικασία, γι’ αυτό θα προσπαθήσει να την περιορίσει, παρεμβαίνοντας με βίαιο τρόπο κυρίως στη μετακίνηση του εργατικού δυναμικού. Επειδή όμως έτσι θα στερέψει η εισροή ξένου φτηνού εργατικού δυναμικού, θα εντείνει τα περιοριστικά και κατασταλτικά μέτρα στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, ώστε να πέσει το εισόδημα των εγχωρίων εργαζομένων και να περιοριστεί το κοινωνικό κράτος (βλέπε επίταση των ιδιωτικοποιήσεων, ασφαλιστικό, διάλυση του κράτους πρόνοιας). Η υποτιθέμενη προστασία των εγχώριων εργαζόμενων θα καταλήξει εν τέλει και στην καταστολή των ιδίων! Και εκεί βρίσκεται το σφάλμα όσων καλοπροαίρετα –ιδιαίτερα των νεώτερων που δεν έχουν γνωρίσει το φασισμό, καθώς και των περιθωριοποιημένων στρωμάτων που δικαίως νιώθουν να απειλούνται– τείνουν να υποστηρίξουν τη λαϊκιστική άκρα δεξιά: όσο δεν θίγεται η παγκοσμιοποίηση στην οικονομική και κοινωνική της ρίζα, κάθε μέτρο καταστολής εναντίον των ξένων ή της “εγκληματικότητας” θα στραφεί εντέλει εναντίον των εργαζόμενων στο ίδιο το εσωτερικό των χωρών μας! Και σε αυτό θα πρέπει να κληθούν από τους ίδιους τους οπαδούς τους να απαντήσουν οι διάφοροι Λεπέν: είναι διατεθειμένοι να θίξουν τους ίδιους τους μηχανισμούς της παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου; Διότι αυτοί οι μηχανισμοί οδηγούν είτε στη γενικευμένη είσοδο ξένων εργατών είτε σε ανεργία και ανασφάλεια μεταξύ των εγχώριων εργαζόμενων, δεδομένου ότι η ενίσχυση του παγκόσμιου ανταγωνισμού ωθεί προς τη μείωση του εσωτερικού εισοδήματος των εργατών, σε ανεργία κ.λπ. Σε ότι αφορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα, η μεταβολή της ανάγκης για εθνική στρατηγική σε στενόκαρδο εθνικιστικό απομονωτισμό δεν θα επισπεύσει την καταστροφή του πλανήτη;
Η εναλλακτική στρατηγική
Η μόνη αξιόπιστη εναλλακτική απάντηση είναι μια αυθεντική και γενικευμένη απόρριψη της παγκοσμιοποίησης η οποία δεν πραγματοποιείται προς την κατεύθυνση του εγωισμού και των συμφερόντων των πλουσίων χωρών. Στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών, θα πρέπει να ανασυγκροτηθεί το κράτος πρόνοιας, να αναπτυχθούν οι εναλλακτικές και αποκεντρωμένες μορφές ενέργειας, να ενσωματωθούν οι μετανάστες στις τοπικές κοινωνίες και, στο εξωτερικό, να ενισχυθούν οι κοινωνίες του Τρίτου Κόσμου έτσι ώστε να μη ξεριζώνονται οι κάτοικοί της και να μη χρειάζεται να μεταβάλλονται σε μετανάστες σε μαζική κλίμακα. Δηλαδή να μπει φραγμός στις πολυεθνικές και την εκμετάλλευση του Τρίτου Κόσμου, να εφαρμοστεί ο φόρος Τόμπιν στα μετακινούμενα χρηματιστηριακά κεφάλαια, να μεταφερθεί ένα μέρος των πόρων από τον αναπτυγμένο κόσμο στον τρίτο. πόροι που εξάλλου έχουν αποσπαστεί από τον Τρίτο Κόσμο με εκμετάλλευση αιώνων. Έτσι και οι κοινωνίες της Δύσης θα ανασυγκροτηθούν και θα ακολουθήσουν ένα μοντέλο αυτόκεντρης ανάπτυξης και θα εκφραστεί η αλληλεγγύη τους προς τους λαούς του Τρίτου Κόσμου, διότι αυτή η αλληλεγγύη είναι προς το συμφέρον μας. Θα πρέπει να κτυπηθεί η παγκοσμιοποίηση του κεφαλαίου, με όλες τις αρνητικές της συνέπειες, ώστε να εμποδιστεί το ξερίζωμα των λαών του Τρίτου Κόσμου και οι συγκρούσεις μεταξύ εγχωρίων και μεταναστών.
Θα μπορέσουν οι εναλλακτικές-αντιπαγκοσμιοποιητικές δυνάμεις να προτείνουν ένα σχέδιο που θα ενσωματώνει τις πολλαπλές διαστάσεις και όψεις της κρίσης, από την ανεργία έως την ανασφάλεια; Εάν όχι, θα έχουμε επανάληψη, ηπιότερα ίσως, του μεσοπολεμικού σεναρίου, όταν οι φασίστες κέρδιζαν ένα μεγάλο μέρος των λαϊκών τάξεων, για να τις οδηγήσουν όχι στην ασφάλεια και το σταθερό εισόδημα, αλλά στον πόλεμο και την καταστροφή, διότι η λογική της γενικευμένης καταστολής, μέσα και έξω οδηγεί αναπόφευκτα εκεί: στον μακροχρόνιο πόλεμο με το Ισλάμ –ο Μπους υποσχέθηκε ότι θα κρατήσει τουλάχιστον δέκα χρόνια– τη γενικευμένη αστυνόμευση στο εσωτερικό, τις συγκρούσεις με τους μετανάστες, την επιδείνωση των διεθνών σχέσεων.
Οι μαθητευόμενοι μάγοι
Η ενίσχυση της άκρας δεξιάς πριμοδοτήθηκε σε χώρες όπως η Γαλλία και από τους μικροπολιτικούς υπολογισμούς των κομμάτων της καθεστωτικής “αριστεράς”, που ενίσχυσαν την άκρα δεξιά προκειμένου να εμποδίσουν την άνοδο της κεντρο-δεξιάς στην εξουσία και να μπορούν να χαρακτηρίζουν κάθε αντιπαγκοσμιοποιητικό και εθνικό λόγο “φασιστικό”. Έτσι, στη δεκαετία του ’80, το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ενίσχυσε το “Εθνικό Μέτωπο” για να διασπάσει τις δεξιούς ψήφους και, με το πρόσχημα του αντιφασισμο, να παραμείνει στην εξουσία. Και το αποτέλεσμα είναι ότι όχι μόνο ενισχύθηκε η δεξιά στο σύνολό της, αλλά και η λογική του Λεπέν, υποδορίως, κατέκτησε όλη την κοινωνία (οι τελευταίες γαλλικές εκλογές διεξήχθησαν με κεντρικό θέμα την “εγκληματικότητα”, σύμφωνα με τη λογική Λεπέν, και όχι βέβαια την παγκοσμιοποίηση και την ανεργία που προκαλούν την εγκληματικότητα).
Και φαίνεται ότι και οι εγχώριοι μαθητευόμενοι μάγοι δεν διδάχτηκαν από το προηγούμενο της συμφοράς του Ζοσπέν, ούτε από την αποτυχία του εγχειρήματος Αβραμόπουλου – διογκώθηκε τεχνητά για να κόψει το δρόμο της Νέας Δημοκρατίας και βέβαια ξεφούσκωσε όταν αποδείχτηκε ότι αποσπούσε περισσότερους ψήφους από το ΠΑΣΟΚ παρά από τη ΝΔ. Εξάλλου με μεγάλη ευκολία είχε γράψει ο Ριχάρδος Σωμερίτης πριν τρία χρόνια: “Ας δημιουργηθεί επί τέλους και ένα κόμμα Λεπέν στην Ελλάδα για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα”. Διότι βέβαια, με την ύπαρξη ενός ακροδεξιού κόμματος, υπολογίζουν πως όχι μόνο θα κόψουν ψήφους από τη ΝΔ, αλλά και θα μπορέσουν να συκοφαντήσουν και οποιονδήποτε αγγίζει τα εθνικά ζητήματα ή τα ζητήματα της μετανάστευσης που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση, ως ακροδεξιό.
Γι’ αυτό και την στιγμή της κρίσης των ταυτοτήτων με την εκκλησία θα επιχειρήσουν να αντιπαραθέσουν τον σύγχρονο και τον βυζαντινό ελληνισμό με την αρχαία Ελλάδα και να διχάσουν τον κόσμο που διαθέτει εθνικές ευαισθησίες σε “ορθόδοξους” και “αντι-ορθόδοξους”. Γι’ αυτό ενισχύουν και προβάλλουν περιθωριακές μέχρι σήμερα ακροδεξιές ομάδες, τους προσφέρουν βήμα σε εκπομπές και κανάλια, τους χρηματοδοτούν, μήπως και διασωθούν από την επερχόμενη εκλογική τους συντριβή. (Για παράδειγμα ο Πρετεντέρης φιλοξένησε στο “σοβαρό” Μega τον άγνωστο Μάκη Βορίδη, ενώ ο Πλεύρης απέκτησε και τηλεοπτική εκπομπή). Γι’ αυτό και στο ιδεολογικό πεδίο διογκώνεται ο “ακροδεξιός κίνδυνος”, μήπως και συνταχθούμε και πάλι όλοι πίσω από το “προοδευτικό ΠΑΣΟΚ”.
Η δίψα για εξουσία μπορεί να μεταβάλει τους κεντροαριστερούς εξουσιαστές σε αβανταδόρους της φασιστικής ακροδεξιάς. Γεγονός που αποδεικνύει πόσο λίγο τους απασχολεί στην πραγματικότητα η άνοδός της. παρά τα κροκοδείλια δάκρυά τους, αντίθετα τους συμφέρει.
