Η νίκη και το στοίχημα του Αντρές Ομπραδόρ
του Γιώργου Ρακκά από την Ρήξη φ. 145
Μια κοσμοϊστορική αλλαγή συνέβη με τις τελευταίες προεδρικές εκλογές στο Μεξικό: Για πρώτη φορά, έπειτα από πολλές δεκαετίες, εκείνος που πετυχαίνει να επικρατήσει –ο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπαρδόρ (ΑΜΛΟ) και ο μετωπικός του συνδυασμός, Μαζί θα Φτιάξουμε Ιστορία– σημειώνει μια ιστορική εκλογική νίκη κόντρα στα δυο κόμματα του κατεστημένου, με ποσοστά και προβάδισμα, μάλιστα, που δεν επιδέχονται καμία αμφισβήτηση.
Με 53%+, κερδίζοντας τριάντα από τις τριάντα μία περιφέρειες και εξασφαλίζοντας καθαρή πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία, λαμβάνοντας το 73% των εδρών στην πρώτη και το 56% στην δεύτερη, ο Ομπραδόρ είναι αρκετά ισχυρός ώστε να υλοποιήσει το φιλόδοξο πολιτικό του πρόγραμμα που υπόσχεται ριζικές αλλαγές σε μια χειμαζόμενη, βυθισμένη στη φτώχεια και την εγκληματικότητα, κοινωνία.
Οι παράγοντες που επέτρεψαν μια τόσο ευρείας έκτασης εκλογική επικράτηση –αξίζει να σημειωθεί ότι το Θεσμικό Επαναστατικό Κόμμα (PRI), το κατά παράδοση ισχυρό κόμμα της χώρας, το οποίο ανέδειξε και τον απερχόμενο πρόεδρο Ενρίκε Πένια Νιέτο, έχασε 189 έδρες και αποτελεί πλέον μια απ’ τις ελάσσονες δυνάμεις της Βουλής των Αντιπροσώπων– είναι φυσικά η απελπισία των Μεξικανών για την ακραία καθίζηση που βιώνει η χώρα τους. Που μέτρησε πέρυσι 30.000 νεκρούς – θύματα του σφοδρού ναρκοπολέμου–, είδε επίσης 136 υποψηφίους και μέλη των εκλογικών επιτελείων να δολοφονούνται κατά την προεκλογική περίοδο, έχει το 47% του πληθυσμού της να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, βιώνει σπαρακτικές αντιθέσεις μεταξύ των βορείων και των νοτίων επαρχιών της, και θεωρείται μια απ’ τις πρωταθλήτριες, παγκοσμίως, στην πολιτική διαφθορά.
Αν και η επικράτηση του ΑΜΛΟ στις εκλογές ήταν συντριπτική, ο πρόσφατος βίος και η πολιτεία αντίστοιχων λαϊκιστικών και πατριωτικών κυβερνητικών εγχειρημάτων στη Λατινική Αμερική δεν είναι με το μέρος του: Με τον Μαδούρο της Βενεζουέλας να έχει καταστρέψει κάθε θετική κληρονομιά του Ούγκο Τσάβες και το βραζιλιάνικο Εργατικό Κόμμα να ’χει χάσει πρόσφατα την εξουσία έπειτα από σωρεία σκανδάλων διαφθοράς, το μεξικάνικο πείραμα που μόλις ξεκινάει δείχνει να ’χει τα προγνωστικά εναντίον του.
Κι όμως, στο πρόγραμμα του Ομπραδόρ, καθώς και σε άλλες όψεις της πολιτικής φυσιογνωμίας του, υπάρχουν ενδιαφέρουσες αποκλίσεις και καινοτομίες από τον κανόνα των λαϊκιστικών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής:
Πρώτον, οι αναδιανεμητικές πολιτικές που προκρίνει (αύξηση του κατώτατου μισθού ως απάντηση στη φυγή εργατικού δυναμικού από τη χώρα, ουσιαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση για την άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του γενικού πληθυσμού κ.ά.) συνδυάζονται με αναπτυξιακές πολιτικές: Επίτευξη διατροφικής και ενεργειακής αυτάρκειας μέσω ενός εκτεταμένου προγράμματος στήριξης των μικρομεσαίων αγροτών σε ό,τι αφορά στο πρώτο, με την επαναφορά του μονοπωλίου εξόρυξης και διύλισης στην κρατική ΠΕΜΕΞ για το δεύτερο· διπλασιασμός των επενδύσεων για τις δημόσιες υποδομές (δρόμους, σιδηρόδρομους), μεταξύ των οποίων κατασκευή ενός σύγχρονου οδικού δικτύου που να συνδέει τις καθηλωμένες οικονομικά περιφέρειες της χώρας με τις υπόλοιπες, κι ακόμη κατασκευή ενός διαδρόμου μεταφορών που θα σύνδεει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό, προς ανακούφιση του αντίστοιχου κορεσμένου στον Παναμά.
Δεύτερον, επιστρατεύει πολιτικές ουσιαστικής αποκέντρωσης για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του υπέρμετρου συγκεντρωτισμού (η γιγάπολη του Μεξικού είναι μια απ’ τις πιο υδροκέφαλες πρωτεύουσες παγκοσμίως). Έτσι, προτίθεται να μεταφέρει σειρά υπουργείων στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας και ιδίως στον ακραία υποβαθμισμένο νότο.
Τρίτον, ο ίδιος έχει ήδη δοκιμαστεί σε θέση ευθύνης, ως δήμαρχος της Πόλης του Μεξικού, με μια θητεία που κατά γενική ομολογία στέφθηκε από επιτυχία, καταφέρνοντας ουσιαστικές αλλαγές σε μια χαοτική πόλη. Δεν είναι τυχαίο, εξάλλου, ότι η δημοτικότητά του αυξήθηκε μετά τη λήξη της θητείας του, γεγονός αρκετά σπάνιο για το Μεξικό.
Τέταρτον, η πολιτική φυσιογνωμία του μετώπου του επιφυλάσσει ορισμένες πολιτικές καινοτομίες: Εστιάζει στην εθνική αναγέννηση καταφέρνοντας να υπερβεί την παλιά διαίρεση δεξιάς-αριστεράς, μιας και στα κόμματα που συμμετέχουν, συγκαταλέγονται τόσο το αριστερό Εργατικό Κόμμα, όσο και το Κόμμα της Ευαγγελικής Δεξιάς, με το οποίο ο Ομπραδόρ μοιράζεται την έμφαση σε πολιτικές στήριξης και προστασίας της οικογένειας, καθώς και την κριτική εναντίωση ως προς την ατζέντα του πολιτισμικού φιλελευθερισμού.
Η θητεία του Ομπραδόρ δεν θα είναι εύκολη, καθώς η γενική καθίζηση που επικρατεί στη χώρα επιφέρει τεράστια αδράνεια, η διαφθορά έχει προσβάλει το μεδούλι των πολιτικών θεσμών, ενώ οι τρομακτικές κοινωνικές αντιθέσεις, που διατηρούν και εθνοτική βάση –μιας και η χώρα αποτελεί πατρίδα ιθαγενικών εθνών, κατά παράδοση ολότελα αποκλεισμένων–, έχουν ενδημικό χαρακτήρα με ιστορικό βάθος μάλιστα που πηγαίνει πολύ πίσω, ακόμα και πριν τη βίαιη ενσωμάτωση της χώρας στο αποικιακό σύστημα.
Ήδη εμφανίστηκαν και τα πρώτα σημάδια «πραγματιστικής στροφής». Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, πολλά στελέχη, που ταυτίστηκαν με το κατεστημένο, θα διεισδύσουν στο επιτελείο του Ομπραδόρ και τώρα εμφανίζονται να έχουν αυξημένη επιρροή στις επιλογές της επόμενης ημέρας. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Αλφόνσο Ρόμο, αγροβιομηχάνου που συνεργάστηκε και με τα δύο κόμματα του κατεστημένου, που φήμες τον φέρουν να έχει συντονιστικό ρόλο στο μελλοντικό υπουργικό συμβούλιο. Με δηλώσεις του, ο Ρόμο εμφανίζεται να απομακρύνεται απ’ τις προεκλογικές δεσμεύσεις του νικητή σε δύο κεντρικά ζητήματα, τη διακοπή των ιδιωτικοποιήσεων στην πετροβιομηχανία και την εγκατάλειψη της κατασκευής ενός νέου αεροδρομίου στην Πόλη του Μεξικού, κόστους 12 δισ.$. Πράγμα που θα προκαλέσει τη σκληρή αντίδραση της βάσης του κόμματος, η οποία θα εκφραστεί διά του στόματος του διάσημου λογοτέχνη Πάκο Ιγκνάσιο Τάιμπο ΙΙ, ο οποίος υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος του κόμματος που ανέδειξε τον Ομπραδόρ και ήταν μέχρι τώρα ένθερμος υποστηρικτής του.
Πραγματικά το τι θα γίνει από εδώ και πέρα είναι μεγάλο αίνιγμα. Η νίκη, πάντως, του ΑΜΛΟ στο Μεξικό είναι σημαντική και για έναν άλλο λόγο: Ιστορικά η χώρα παίζει ρόλο «πολιτικού βαρόμετρου» για όλη τη λατινοαμερικάνικη ήπειρο και άρα το μήνυμα που έστειλαν αυτές οι εκλογές αναμένεται να επηρεάσει και τους πολιτικούς συσχετισμούς της κάθε χώρας ξεχωριστά, ιδίως της Βραζιλίας, που ετοιμάζεται κι εκείνη για εκλογές, σε συνθήκες που θυμίζουν πολιτικό θρίλερ, καθώς η παρούσα κυβέρνηση έχει φυλακίσει το φαβορί τους, Λουίς Ιγνάσιο ντα Σίλβα – τον Λούλα δηλαδή, ιστορικό ηγέτη του Eργατικού Kόμματος, σε μια προσπάθεια να αποτρέψει τη συμμετοχή του στην αναμέτρηση του Οκτωβρίου.
