Για τα πάρτι της «μετακορωνοϊικής» εποχής στις πλατείες

1,6K

Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια προσπάθεια κατανόησης του φαινόμενου της αδιαφορίας για το κοινό καλό με την προσέλευση νέων σε πλατεία όπου οργανώνουν «πάρτι για την μετακορωνοϊική εποχή». Πάρτι που ενέχουν τον κίνδυνο μετάδοσης της νόσου στους ίδιους αλλά και σε άλλους. Εξετάζεται επιγραμματικά το ζήτημα από την άποψη της ηθικής, του ερωτήματος δηλαδή: ποιες ανθρώπινες πράξεις είναι αποδεκτές και ορθές και ποιες ανάρμοστες και λανθασμένες.

Η αποδεκτή ηθική στάση συνοψίζεται στην κατηγορική προστακτική του Καντ: «Πράττε με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορείς να θέλεις το αξίωμα, βάσει του οποίου πράττεις, να ισχύσει επίσης ως αρχή ενός καθολικού νόμου». Υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις αλλά αυτή η αρχή είναι κοινά αποδεκτή.

Η στάση τους ανθρώπου αναπτύσσεται και διαμορφώνεται από όταν είναι παιδί σε διαφορετικά στάδια. Ο ώριμος άνθρωπος φτάνει στο τελικό στάδιο έχοντας διαμορφώσει μια ηθική συνείδησης ή αρχών. Η ηθική ανάπτυξη σύμφωνα με τον Kohlberg περιλαμβάνει τρία στάδια που μπορούν αν διακριθούν σε επιμέρους:

1. Προσυμβατικό στάδιο: η ηθική διάσταση μίας πράξης καθορίζεται κυρίως από τις επιπτώσεις που επιφέρει η πράξη αυτή στον «δράστη», την τιμωρία και την επιβράβευση.

1.α. Συμμόρφωση για αποφυγή της τιμωρίας

1.β. Συμμόρφωση για επιβράβευση και ανταλλαγή χαρών

2. Συμβατικό στάδιο: η ηθική διάσταση μίας πράξης καθορίζεται πρωτίστως από το πόσο συμφωνεί με τους κοινωνικούς κανόνες και τις προσδοκίες των άλλων.

2.α. Ηθική του καλού παιδιού: Συμμόρφωση για αποφυγή δυσαρέσκειας και απόρριψης από τους κοντινούς του ανθρώπους.

2.β. Ηθική του καθήκοντος: Συμμόρφωση για να εκπληρώσει υποχρεώσεις στις οποίες έχει συμφωνήσει για να αποφύγει επικρίσεις και ενοχή.

3. Μετασυμβατικό στάδιο: η ηθική διάσταση μίας πράξης καθορίζεται από ένα σύνολο γενικών αρχών που αντιπροσωπεύουν θεμελιώδεις αξίες.

3.α. Ηθική του κοινωνικού συμβολαίου: Ακολουθεί τους νομικούς κανόνες χάριν αμεροληψίας και αναγνωρίζοντας τη γενική ωφέλεια, παρά την αίσθηση ότι πιθανά να υπάρχει κάποια αυθαιρεσία.

3.β. Ηθική συνείδησης ή αρχών: Ακολουθεί αρχές ή αξίες που έχει επιλέξει ο ίδιος, που τις θεωρεί ανώτερες από τον νόμο, αν αυτός κρίνεται ότι κάνει περισσότερο κακό από καλό.

Τι όμως συμβαίνει σήμερα στην ελληνική κοινωνία; Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ηθικής συνείδησης;

Φαίνεται πως όχι. Η λατρεία της νεότητας οδηγεί σε μια παρατεταμένη εφηβεία. Ενώ παλιότερα ένας νέος είκοσι ακόμη ετών θεωρούνταν ώριμος και υπεύθυνος, και ο ίδιος είχε αυτήν την αίσθηση ευθύνης και διεκδικούσε τη συμμετοχή του ως ώριμου στα δρώμενα, σήμερα η παρατεταμένη εφηβεία είναι καθεστώς. Είχε δηλαδή αναπτύξει πλήρως την ηθική συνείδησης ή αρχών. Αυτό όμως δεν είναι το επιδιωκόμενο ούτε από τους γονείς, ούτε από το σχολείο. Η επιδίωξη είναι η γρήγορη επιτυχία και μόνο. Καθώς αυτή η επιδίωξη διαψεύδεται στη χώρα μας, λόγω της παρατεταμένης δεκαετούς κρίσης, οι νέοι αισθάνονται ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Η μόνη λύση για πολλούς είναι: «να περνάμε τουλάχιστον καλά».

Αυτή η διάθεση έρχεται να συμπληρωθεί με τη γενικότερη τάση για φεστιβισμό, μια διαρκή κατάσταση πανηγυριού και καταναλωτικής ευτυχίας, ένα συνεχές λούνα παρκ, όπως το διατυπώνει ο Γάλλος συγγραφέας Φιλίπ Μυρέ[1]. Ο φεστιβισμός είναι ένα φαινόμενο στην Ευρώπη και στη Δύση που δείχνει την παρακμή της.

Τα πάρτι στις πλατείες τις τελευταίες ημέρες έχουν αυτό το χαρακτηριστικό του φεστιβισμού τον οποίο στερηθήκαμε. Οι συγκεντρωμένοι στις πλατείες είναι ένα «πλήθος» αδιαφοροποίητο, που το ενώνει η διάθεση να περνάει καλά. Είναι μια μόνιμη επωδός που ακούμε στις ανταποκρίσεις από τα μαζικά μπαρ και κλαμπ: «είμαστε μια παρέα – περνάμε καλά». Το πλήθος θέλει μόνο να καταναλώνει αλκοόλ, θόρυβο και θέαμα. Η αναγκαστική περίοδος απομόνωσης φαίνεται ότι στέρησε όχι τις ποιοτικές σχέσεις αλλά αυτή τη διάθεση της ανώνυμης, ανέμελης διασκέδασης, της μόνης διεξόδου όταν δεν υπάρχει όραμα.

Δεν είναι εγγενές χαρακτηριστικό της νεολαίας αυτή η αναγωγή της, πάση θυσία, διασκέδασης ως κύριο ζητούμενο. Είναι ένα πρότυπο που έχει επιβληθεί,  καθώς υπάρχει απουσία πολιτιστικής πρότασης, στο οποίο έχει ενδώσει ένα μεγάλο τμήμα της. Είναι η απουσία οποιασδήποτε ευθύνης που μεταφέρεται στο «πλήθος» από έναν πολιτισμό που έχει ως μόνη πρόταση τον καταναλωτισμό. Αλλά ευθύνη σημαίνει και κριτική σκέψη και κινητοποίηση για αξίες που θεωρούνται ανώτερες και ικανές να σε κάνουν να αγωνιστείς γι’ αυτές. Είναι να απορεί κανείς πως διάφοροι που ισχυρίζονται ότι είναι υπέρ της απελευθέρωσης του ανθρώπου συμμετέχουν και παροτρύνουν τέτοια φαινόμενα.

Δημήτρης Γ. Μπούσμπουρας
(https://koutsomili.wordpress.com)

Υποσημείωση:

[1] Κυκλοφορεί στα ελληνικά το βιβλίο του Φιλίπ Μυρέ: Αγαπητοί τζιχαντιστές…, εκδόσεις Μάγμα, σελ. 128. Οι τζιχαντιστές είναι μόνο η αφορμή για να περιγράψει την κατάρρευση του δυτικού πολιτισμού. Ο Μυρέ γράφει στο βιβλίο αυτό ότι ο πολιτισμός της Δύσης αυτοκαταστρέφεται μέσα σε κλίμα γενικευμένης γιορτής: «οι επιθέσεις εναντίον της Δύσης, πέραν από επαίσχυντες, καθίστανται και κωμικοτραγικές από τη στιγμή που οι ίδιοι οι Δυτικοί καταστρέφουν συστηματικά από μόνοι τους τον στόχο των τρομοκρατών».