Εξωτερική πολιτική και διεθνές περιβάλλον

523

του Θ. Στοφορόπουλου, από το Άρδην τ. 11, Δεκέμβριος 1997

Η ε­πί­ση­μη ει­κό­να της Ελ­λά­δας και της ελ­λη­νι­κής ε­ξω­τε­ρι­κής πο­λι­τι­κής εί­ναι ει­δυλ­λια­κή. Σύμ­φω­να με την εκ­δο­χή αυ­τή, η πα­τρί­δα μας έ­χει το προ­νό­μιο να εί­ναι πλή­ρες μέ­λος της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης και του ΝΑ­ΤΟ, πο­λύ­τι­μη ι­διό­τη­τα που άλ­λοι πο­λύ θα ή­θε­λαν να έ­χουν. Ε­πί­σης, η χώ­ρα μας εί­ναι πο­λι­τι­κά στα­θε­ρό­τε­ρη και οι­κο­νο­μι­κά ι­σχυ­ρό­τε­ρη α­πό τους ά­με­σους γεί­το­νές της. Στη­ρι­ζό­με­νη στα πλε­ο­νε­κτή­μα­τα αυ­τά, η Ελ­λά­δα α­σκεί δι­πλω­μα­τί­α (γε­νι­κά, αλ­λά και ει­δι­κό­τε­ρα έ­να­ντι της Τουρ­κί­ας) σύμ­φω­νη με το Διε­θνές Δί­καιο και ε­ναρ­μο­νι­σμέ­νη με τη διε­θνή έν­νο­μη τά­ξη. Υ­πο­στη­ρί­ζει την ε­φαρ­μο­γή των α­πο­φά­σε­ων τού Ο­Η­Ε και τη δι­καιο­δο­σί­α του Διε­θνούς Δι­κα­στη­ρί­ου της Χά­γης. Ε­πι­διώ­κο­ντας, συγ­χρό­νως, να βελ­τιώ­σει τη θέ­ση της μέ­σα στην Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Κοι­νό­τη­τα και στη Βο­ρειο­α­τλα­ντι­κή Συμ­μα­χί­α, η Ελ­λά­δα κα­τα­βάλ­λει ε­πι­τυ­χείς προ­σπά­θειες δη­μιουρ­γί­ας των προ­ϋ­πο­θέ­σε­ων που θα της ε­πι­τρέ­ψουν να με­τά­σχει στη μελ­λο­ντι­κή Οι­κο­νο­μι­κή και Νο­μι­σμα­τι­κή Έ­νω­ση και να ω­φε­λη­θεί α­πό τη νέ­α δο­μή του ΝΑ­ΤΟ. Τε­λε­σφο­ρεί, ε­πι­πλέ­ον, η στρα­τη­γι­κή μας στα Βαλ­κά­νια, που α­πο­βλέ­πει στην ε­νί­σχυ­ση της δια­βαλ­κα­νι­κής συ­νερ­γα­σί­ας και στη «διείσ­δυ­ση» της ελ­λη­νι­κής οι­κο­νο­μί­ας προς βορ­ράν, ώ­στε να κα­τα­στού­με «πρω­τα­γω­νι­στές» της πε­ριο­χής. Η ό­λη αυ­τή πο­λι­τι­κή εί­ναι ρε­α­λι­στι­κή, διό­τι λαμ­βά­νει υπό­ψη τις πραγ­μα­τι­κές συν­θή­κες που ε­πι­κρα­τούν διε­θνώς, ε­ξυ­πη­ρε­τεί δε τό­σο τα ε­θνι­κά συμ­φέ­ρο­ντα ό­σο και ε­κεί­να των άλ­λων λα­ών. Το πό­σο σω­στή εί­ναι η ελ­λη­νι­κή ε­ξω­τε­ρι­κή πο­λι­τι­κή α­πο­δει­κνύ­ε­ται και α­πό το γε­γο­νός ό­τι έ­χει κα­τορ­θώ­σει να φέ­ρει την Τουρ­κί­α α­ντι­μέ­τω­πη με τη διε­θνή νο­μι­μό­τη­τα (η Ά­γκυ­ρα, π.χ, δεν δέ­χε­ται την αρ­μο­διό­τη­τα του Δι­κα­στη­ρί­ου της Χά­γης) και με την Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση (α­πόρ­ρι­ψη των κοι­νο­τι­κών ό­ρων για σύ­σφιγ­ξη των Ευ­ρω­τουρ­κι­κών σχέ­σε­ων).
Η πα­ρα­πλα­νη­τι­κή αυ­τή α­πει­κό­νι­ση στη­ρί­ζε­ται σε μια (α­κού­σια ή η­θε­λη­μέ­να) στρε­βλή πρό­σλη­ψη του διε­θνούς πε­ρι­βάλ­λο­ντος. Γί­νε­ται, δη­λα­δή, δε­κτή α­πό την πο­λι­τι­κή μας η­γε­σί­α ο­λό­κλη­ρη η α­με­ρι­κα­νι­κή προ­πα­γάν­δα, κα­τά την ο­ποί­α, με­τά την κα­τάρ­ρευ­ση του σο­βιε­τι­κού συ­να­σπι­σμού, η αν­θρω­πό­τη­τα μπή­κε σε μια ε­πο­χή συ­νε­χούς οι­κο­νο­μι­κής α­νά­πτυ­ξης, ει­ρη­νι­κής ε­πί­λυ­σης των δια­φο­ρών και ε­φαρ­μο­γής τού δι­καί­ου, με στα­δια­κή υ­πο­χώ­ρη­ση των ε­θνι­κι­στι­κών και θρη­σκευ­τι­κών φα­να­τι­σμών, αλ­λά και των ε­θνών-κρα­τών. Πε­ρι­γρα­φή που συ­μπί­πτει σε πολ­λά με τις φα­ντα­σιώ­σεις ση­μα­ντι­κών «α­ρι­στε­ρών» ρευ­μά­των.

Η α­λή­θεια, ό­μως, εί­ναι δια­φο­ρε­τι­κή. Το κυ­ρί­αρ­χο με­τα­ψυ­χρο­πο­λε­μι­κό φαι­νό­με­νο εί­ναι η έ­ξαρ­ση του ι­μπε­ρια­λι­σμού των Η­νω­μέ­νων Πο­λι­τειών, των άλ­λων δυ­τι­κών κρα­τών και των «υ­πε­ρε­θνι­κών» ε­ται­ριών που συν­δέ­ο­νται στε­νά με τη Δύ­ση. Του ι­μπε­ρια­λι­σμού, νο­ου­μέ­νου ως της προ­σπά­θειας για την α­πό­κτη­ση πε­ρισ­σό­τε­ρων πρώ­των υ­λών, πη­γών ε­νερ­γεί­ας, ο­δών με­τα­φο­ράς, ε­μπο­ρι­κών α­γο­ρών. Με μέ­σο και α­πο­τέ­λε­σμα τη διε­ρεύ­νη­ση της ά­σκη­σης πο­λι­τι­κού ε­λέγ­χου ε­πί άλ­λων λα­ών.

Η Ουά­σιν­γκτον δί­νει α­πό­λυ­τα προ­τε­ραιό­τη­τα στα α­με­ρι­κα­νι­κά οι­κο­νο­μι­κά συμ­φέ­ρο­ντα, τα ο­ποί­α συ­νη­γο­ρούν υ­πέρ ε­νός κό­σμου ό­σο γί­νε­ται πιο ει­ρη­νι­κού. Συμ­φέ­ρει τις Η­ΠΑ να παύ­σουν οι διε­θνείς δια­μά­χες, διό­τι α­πο­τε­λούν πα­ρά­γο­ντα δια­τή­ρη­σης-εν­δυ­νά­μω­σης των άλ­λων κρα­τών. Για τον ί­διο λό­γο συμ­φέ­ρει τους Α­με­ρι­κα­νούς η ε­ξα­σθέ­νι­ση των πα­τριω­τι­κών και των θρη­σκευ­τι­κών, συ­ναι­σθη­μά­των (των άλ­λων), διό­τι ε­νι­σχύ­ουν τη διά­θε­ση α­ντί­στα­σης στον ι­μπε­ρια­λι­σμό.

Κρά­τη, πα­τριω­τι­σμός και θρη­σκεί­ες πα­ρε­μπο­δί­ζουν την ε­ξά­λει­ψη των οι­κο­νο­μι­κών συ­νό­ρων, την ο­ποί­α χρειά­ζο­νται οι α­με­ρι­κα­νι­κές ε­πι­χει­ρή­σεις.
Καθ’ ό­σον α­φο­ρά στην ευ­ρύ­τε­ρη πε­ριο­χή μας, η Ουά­σιν­γκτον ε­κτι­μά πως συμ­μά­χους της α­πο­τε­λούν η Τουρ­κί­α και το Ισ­ρα­ήλ, αλ­λά και οι φι­λο­α­με­ρι­κα­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις βαλ­κα­νι­κών χω­ρών, ε­νώ ως (ση­με­ρι­νούς ή μελ­λο­ντι­κούς) α­ντι­πά­λους τους βλέ­πουν τη Ρω­σί­α, τη Σερ­βί­α, το Ι­ράν, το Ι­ράκ, τη Συ­ρί­α, τη Λι­βύ­η και ό­σους Κούρ­δους, Πα­λαι­στί­νιους και Αρ­μέ­νιους α­γω­νί­ζο­νται για τα ε­θνι­κά τούς δί­καια. Με βα­θύ­τα­τη δε, κα­χυ­πο­ψί­α α­ντι­με­τω­πί­ζουν οι Α­με­ρι­κα­νοί τον ελ­λη­νι­σμό (Ελ­λά­δα και Κύ­προ), διό­τι γνω­ρί­ζουν ό­τι τα συμ­φέ­ρο­ντά μας εί­ναι α­ντί­θε­τα προς ε­κεί­να της φί­λης τους Τουρ­κί­ας, ό­πως και προς τα δι­κά τους (ε­πι­δί­ω­ξη μό­νι­μης α­με­ρι­κα­νι­κής πα­ρου­σί­ας στο Αι­γαί­ο και στην Κύ­προ).

Το ι­δε­ώ­δες για την Ουά­σιν­γκτον θα ή­ταν να λυ­θούν, υ­πέρ των φί­λων της, οι «δια­φο­ρές» Τουρ­κί­ας-Ελ­λά­δας, Τουρ­κί­ας-Κούρ­δων, Ισ­ρα­ήλ-Πα­λαι­στι­νί­ων. Ό­σο ό­μως αυ­τό δεν συμ­βαί­νει, οι Α­με­ρι­κα­νοί θα υ­πο­στη­ρί­ζουν τους φί­λους τους.

Οι χώ­ρες της Ευ­ρω­πα­ϊ­κής Έ­νω­σης εί­τε συμ­με­ρί­ζο­νται τον τρό­πο με τον ο­ποί­ο βλέ­πουν οι Η­ΠΑ την πε­ριο­χή μας εί­τε, ό­ταν αυ­τό δεν συμ­βαί­νει, υ­πο­τάσ­σο­νται στη βού­λη­ση της Α­με­ρι­κής. Υ­πάρ­χει ε­δώ έ­να φαι­νό­με­νο που θυ­μί­ζει τον «ι­ντε­ρι­μπε­ρια­λι­σμό» ή «δι­ι­μπε­ρια­λι­σμό» τού Χό­μπσον και τον «ουλ­τρα­ϊ­μπε­ρια­λι­σμό» ή «υ­πε­ρι­μπε­ρια­λι­σμό» του Κά­ου­τσκι. Ε­νω­μέ­νοι, βρί­σκο­νται μπρο­στά μας οι ι­μπε­ρια­λι­στές, πράγ­μα που δεν θέ­λουν να κα­τα­λά­βουν οι ευ­ρω­πα­ϊ­στές μας, ε­πι­μέ­νο­ντες να δια­κρί­νουν με­τα­ξύ κα­λών Ευ­ρω­παί­ων και κα­κών Α­με­ρι­κα­νών.

Αν λη­φθεί συ­νε­πώς υπό­ψη η πραγ­μα­τι­κή κα­τά­στα­ση του διε­θνούς πε­ρι­βάλ­λο­ντος, γί­νε­ται φα­νε­ρό πως, με το να ε­ξυ­πη­ρε­τεί τον ι­μπε­ρια­λι­σμό, η ε­ξω­τε­ρι­κή μας πο­λι­τι­κή ού­τε τον ελ­λη­νι­σμό ού­τε τους άλ­λους λα­ούς βο­η­θεί.
Έ­τσι, για να δώ­σου­με έ­να πα­ρά­δειγ­μα, η «παμ­βαλ­κα­νι­κή πρω­το­βου­λί­α» της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης (συ­νά­ντη­ση της Κρή­της), ε­πει­δή ε­ντάσ­σε­ται σε σχέ­δια της Δύ­σης, δυ­σχε­ραί­νει τη δια­μόρ­φω­ση ε­νός βαλ­κα­νι­κού συ­να­σπι­σμού με κά­ποια αυ­το­νο­μί­α, ή έ­στω και τη δη­μιουρ­γί­α ε­νός βαλ­κα­νι­κού υ­πο­συ­στή­μα­τος μέ­σα σε δυ­τι­κο­ευ­ρω­κε­ντρι­κά μορ­φώ­μα­τα, ό­πως ο­νει­ρεύ­ο­νται οι ευ­ρω­πα­ϊ­στές. Και το «βαλ­κα­νι­κό μας πε­πρω­μέ­νο» εί­ναι μια δια­στρε­βλω­μέ­νη ι­δέ­α που μας έ­βα­λαν στο μυα­λό με­τα­ψυ­χρο­πο­λε­μι­κά οι Α­με­ρι­κα­νοί για να συ­ντε­λέ­σου­με στον ο­ρι­στι­κό ε­ντα­φια­σμό του «κομ­μου­νι­στι­κού κιν­δύ­νου» στη Χερ­σό­νη­σο του Αί­μου, και ταυ­τό­χρο­να, να α­πο­σπά­σου­με την προ­σο­χή μας α­πό το Αι­γαί­ο, την Κύ­προ και την α­να­το­λι­κή Με­σό­γειο. Δε­χθή­κα­με με εν­θου­σια­σμό το βαλ­κα­νι­κό ρό­λο που μας υ­πέ­δει­ξαν και αρ­χί­σα­με να μι­λά­με, κο­μπλε­ξι­κά και μι­κρο-ι­μπε­ρια­λι­στι­κά, για ελ­λη­νι­κές «διεισ­δύ­σεις», «η­γε­μο­νί­ες» κ.λπ. Α­ντί να προ­σπα­θή­σου­με να πλη­σιά­σου­με ό­σους γεί­το­νές μας δεν έ­χει α­λα­λιά­σει η δυ­στυ­χί­α, για να α­να­ζη­τή­σου­με μα­ζί τους τρό­πους α­μοι­βαί­ας ε­πω­φε­λούς συ­νερ­γα­σί­ας, τρό­πους ε­πι­βί­ω­σης στο σημε­ρι­νό ε­χθρι­κό διε­θνές πε­ρι­βάλ­λον.

Μή­πως, ό­μως, προ­ά­γει η ε­ξω­τε­ρι­κή μας πο­λι­τι­κή τα ελ­λη­νι­κά συμ­φέ­ρο­ντα σε άλ­λους το­μείς; Α­σφα­λώς, ό­χι. Η υ­πο­τα­γή στην κυ­ρί­α Όλ­μπρά­ϊτ γέν­νη­σε τη συμ­φω­νί­α της Μα­δρί­της, συμ­φω­νί­α ταυ­ρο­μά­χου και ταύ­ρου, με ε­μάς στο ρό­λο του δυ­στυ­χι­σμέ­νου ζώ­ου, α­φού το κεί­με­νο που ε­κεί συμ­φω­νή­θη­κε εί­ναι δε­κτι­κό δύ­ο ερ­μη­νειών: μιας των Α­θη­νών (α­ντι­κει­με­νι­κά ορ­θής, βέ­βαια) και μιας της Ά­γκυ­ρας (με την α­να­φο­ρά στο Διε­θνές Δί­καιο να πα­ρα­πέ­μπει σε τουρ­κι­κές πε­ρί αυ­τού θε­ω­ρί­ες, με τα κοι­νώς α­πο­δε­κτά μέ­σα ε­πί­λυ­σης δια­φο­ρών να ση­μαί­νουν συ­νο­μι­λί­ες ό­πως τις θέ­λουν οι Τούρ­κοι, με την α­πο­φυ­γή μο­νο­με­ρών ε­νερ­γειών να ση­μαί­νει πα­ραί­τη­ση α­πό τα 12 ν.μ , κ.ο.κ). Και, προ­φα­νώς, η Α­με­ρι­κή δεν πρό­κει­ται να λά­βει θέ­ση υ­πέρ της ελ­λη­νι­κής ερ­μη­νεί­ας.

Όσο για τη νέ­α δο­μή του ΝΑ­ΤΟ ή για τα «Μέ­τρα Οι­κο­δό­μη­σης Ε­μπι­στο­σύ­νης» που θέ­λουν να μας ε­πι­βάλ­ουν, οι συ­νέ­πειές τους θα πε­ριο­ρί­σουν α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρο την ελ­λη­νι­κή ι­σχύ και πα­ρου­σί­α στο Αρ­χι­πέ­λα­γος, που ό­σο πά­ει γί­νε­ται και λι­γό­τε­ρο ελ­λη­νι­κό.

Και η Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση; Το γε­γο­νός ό­τι με την α­πει­λή βέ­το μπο­ρού­με και ε­πι­βάλ­λου­με «ό­ρους» στην Ά­γκυ­ρα και στους δε­κα­τέσ­σε­ρις ε­ταί­ρους μας (ού­τε έ­νας α­πό τους ο­ποί­ους δεν συμ­με­ρί­ζε­ται πραγ­μα­τι­κά τις θέ­σεις μας) δεν πρέ­πει να μας δη­μιουρ­γεί την ψευ­δαί­σθη­ση ό­τι μπο­ρού­με να κερ­δί­σου­με οτι­δή­πο­τε ου­σια­στι­κό α­πό το δι­πλω­μα­τι­κό αυ­τό παι­χνί­δι, που μά­ταια –και ως άλ­λο­θι;– παί­ζου­με ε­δώ και δε­κα­έ­ξι χρό­νια (α­πό το 1981 που μπή­κα­με στην Ε­ΟΚ).

Τι «ό­ρους», άλ­λω­στε, ζη­τού­με; Την ε­φαρ­μο­γή του Διε­θνούς Δι­καί­ου και την προ­σφυ­γή στη Χά­γη. Μή­πως δεν έ­χου­με κα­τα­λά­βει ό­τι «το Διε­θνές Δί­καιο» ε­φαρ­μό­ζε­ται ως προς τον ελ­λη­νι­σμό μό­νον ως προς τα δυ­σμε­νή γι’ αυ­τόν; Στην Κύ­προ, μό­νον τα ψη­φί­σμα­τα του Ο­Η­Ε που υ­πο­στη­ρί­ζουν την τουρ­κο­κρα­τού­με­νη ο­μο­σπον­δί­α, αλ­λά ό­χι οι διε­θνείς κα­νό­νες που α­πα­γο­ρεύ­ουν την ει­σβο­λή, την κα­το­χή και τον ε­ποι­κι­σμό. Στο Αι­γαί­ο, μό­νον οι δια­τά­ξεις που συμ­φέ­ρουν τους Τούρ­κους και τους Α­με­ρι­κα­νούς, ό­χι ε­κεί­νες που προ­βλέ­πουν τα 12 ν.μ. Υ­πό τις συν­θή­κες αυ­τές, τι α­πο­φά­σεις θα έ­βγα­ζε το Δι­κα­στή­ριο της Χά­γης, α­κό­μα και αν δεν ε­πη­ρε­α­ζό­ταν κα­θό­λου α­πό τη Δύ­ση;
Η Τουρ­κί­α τα γνω­ρί­ζει αυ­τά. Α­πορ­ρί­πτει ό­σα της ζη­τούν τα Η­νω­μέ­να Έ­θνη ή η Ευ­ρω­πα­ϊ­κή Έ­νω­ση, διό­τι θέ­λει α­κό­μα πε­ρισ­σό­τε­ρα των ό­σων, δυ­σμε­νέ­στα­των για την ελ­λη­νι­κή πλευ­ρά, θα έ­παιρ­νε σή­με­ρα σε τέ­τοιο πλαί­σιο.
Μέ­νει το ό­νει­ρο της Ο­ΝΕ…

Πώς εί­ναι δυ­να­τόν να μην κα­τα­λα­βαί­νου­με ό­τι α­κό­μα και αν γί­νου­με κρα­τί­διο μιας Ευ­ρω­πα­ϊ­κής ο­μο­σπον­δί­ας, πά­λι οι ε­ταί­ροι μας δεν θα με­τα­βά­λουν την α­ντί­λη­ψη που έ­χουν για τα συμ­φέ­ρο­ντά τους; Και ό­τι, κα­τά συ­νέ­πεια, θα ε­ξα­κο­λου­θή­σουν να θε­ω­ρούν την Τουρ­κί­α σύμ­μα­χο και φί­λο, ου­δέ­πο­τε α­ντί­πα­λο;

Ο Ελ­λη­νι­σμός εί­ναι σή­με­ρα σε θέ­ση ί­δια με ε­κεί­νη των Κούρ­δων, των Πα­λαι­στί­νιων ή των Λι­βα­νέ­ζων πα­τριω­τών. Κα­λεί­ται, δη­λα­δή, να α­γω­νι­σθεί σε δυ­σμε­νέ­στα­τη διε­θνή συ­γκυ­ρί­α.

Βρι­σκό­μα­στε ε­κεί που ήμα­σταν το 1821, ό­ταν η πα­ρά­δο­σή μας έ­γι­νε έ­να α­πό τα στη­ρίγ­μα­τα της ε­πα­να­στα­τι­κής ελ­πί­δας.