του Στ. Λυγερού, από το Άρδην τ. 8 Μάιος-Ιούνιος 1997
Δεν έχω παρά να συμφωνήσω σε όσα είπε ο κ. Αλαβάνος για τα λάθη της κυβέρνησης κυρίως όσον αφορά τη στήριξη του καθεστώτος Μπερίσα. Είναι γνωστή η άποψη που κυριάρχησε στο ΥΠΕΣ, ότι “εµείς πρέπει να τα φτιάξουμε µε το καθεστώς και έτσι να βοηθήσουμε την ελληνική µειονότητα να περάσει καλύτερα”. Τα γεγονότα µάς έχουν διαψεύσει Και παρ΄όλο που τα γεγονότα είναι πεισµατάρικα, οι άνθρωποι είναι πολύ πιο πεισµατάρηδες. Ἀκόμα και όταν ήταν πολύ καθαρό, όχι για τον διπλωμάτη που ασχολείται, αλλά για τον τελευταίο πολίτη αυτής της χώρας, πού πάνε τα πράγματα, παρ΄ όλα αυτά οι έχοντες αναλάβει την ευθύνη µιας πολιτικής συνέχισαν στον ίδιο δρόµο και μάλιστα από ένα σηµείο και πέρα προσπάθησαν να καλύψουν το σφάλμα τους κάνοντας δεύτερο, πράγματι χειρότερο. Γιατί, τέλος πάντων, ας πούμε ότι µπορεί να δικαιολογηθεί και µια λανθασμένη εκτίµηση -αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είναι απλώς µια λανθασμένη εκτίμηση. Για την οικονομία της συζήτησης θα προχωρήσω λίγο παρά πέρα.
Ἡ εξέγερση εµφανίζεται
Θέλω να μιλήσω λίγο για το θέµα της αλΒανικής εξέγερσης. Εάν κανείς κοτάξει τη φύση αυτής της εξέγερσης, πως ξεκίνησε, δεν µπορεί παρά να δει ότι οι αφορμές ήταν η κατάρρευση των παρατραπεζών, το γεγονός ότι χάθηκαν πάρα πολλά χρήματα, ειδικά για έναν τόσο φτωχό λαό και για µια τόσο µικρή χώρα. Πάρα πολλά χρήματα. Αλλά αυτό ήταν μια αφορμή, µια ισχυρή αφορμή. Πίσω απ’ αὖτό δεν µπορεί κανείς παρά να διακρίνει το γεγονός ότιυπήρχε ένα καταπιεστικό καθεστώς, ένα καθεστώς το οποίο λίγους µήνες πριν –τον Μάιο- στις βουλευτικές εκλογές, δεν έκανε απλώς µια νοθεία για να αλλοιώσει το εκλογικό αποτέλεσµα αλλά οὐσιαστικά κατασκεύασε ένα εκλογικό αποτέλεσµα. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από νοθεία. Δημιουργώντας αὖτό που δημιούργησε: µια βουλή που ήταν οὐσιαστικά µόνο το κυβερνών κόµµα και ορισµένα κόμματα δορυφόροι. Όταν φτάσαμε, λοιπόν, στην εξέγερση, την εἴδαµε να απλώνεται μ’ έναν μοναδικό τρόπο. Κάθε εξέγερση είναι πρωτότυπη. Είδαµε να απλώνεται από πόλη σε πόλη χωρίς καµιά κεντρική πολιτική καθοδήγηση, Να φτιάχνει µια κατάσταση και την εἴὅδαµε επίσης κάπου να σταματάει. Είδαμε, βεβαΐως και στη Σκόδρα µια ανάλογη κατάσταση. Αλλά χονδρικά -εάν εξαιρέσουμε την παραλιακή ζώνη της Σκόδρας- είδαµε να περιορίζεται στο Νότο.
Σημασία έχει οπωσδήποτε Και το γεγονός ότι ο Σαλί Μπερίσα, προσπάθησε να ελιχθεί Τα κατάφερε, µε τη συμφωνία της 9ης Μαρτίου, δηλαδή µε το σχηµατισµό της κυβέρνησης Φίνο. Και δημιούργησε µια ελπίδα και ένα ανάχωµα.
Όμως δεν ήταν αυτό το κύριο ανάχωμα. Στην Αλβανία, πίσω από την αλβανική εθνική συνείδηση, υπάρχει και µια αντίθεση μεταξύ Βορρά-Νότου, η οποία φαίνεται µε πολύ καθαρό τρόπο, παρ’ ότι δεν πρέπει κανείς να την υπερεκτιµά όσον αφορά μελλοντικές καταστάσεις σ’ αυτή τη χώρα.
Και εἶναι ενδιαφέρον ότι µέσα σ’ αυτή την εξέγερση οι Έλληνες µειονοτικοί «Πολλοί Έλληνες µειονοτικοί- συμμετείχαν µε την ταυτότητα του Νότιου, όπως επίσης συμμετείχαν και διάφορες θρησκευτικές κοινότητες της περιοχῄς.
Έίναι ενδεικτικό ότι ξεσηκωνόταν η µια Πόλη µετά την άλλη -έτσι έπεσε το Ἀργυρόκαστρο και η Πρεµετή κάποια στιγμή- µε το που έρχονταν οι “βόρειοι”, οι δυνάμεις δηλαδή που έστελνε ο Μπερίσα. Υπήρχε, λοιπόν, ένας συµβολισµός που πηγαίνει πολύ πίσω, που έχει να κάνει µε φυλετικές, θρησκευτικές αντιθέσεις αλλά και µε αντιθέσεις που έχουν να κάνουν με το καθεστώς. Ωστόσο, µε τῃ νόθα λύση που είχαµε, το σχηματισμό της κυβέρνησης Φίνο, ακριβώς επειδή δεν υπήρχε καμιά πολιτική καθοδήγηση και ένα ενιαίο σχήµα για την κατεύθυνση που έπρεπε να πάρει το πράγμα, η εξέγερση έχασε και τη δυναμική της αλλά και το στόχο της.
Ο Νότος, ο εξεγερµένος Νότος, πολύ γρήγορα, όχι µόνο δεν μπόρεσε να συγκροτήσει μια εναλλακτική λύση ή να βρει κάποιες µορφές να ασκήσει πίεση, έστω να διαπραγµατευτεί πολιτικά, αλλά η εξέγερση εκεί εκφυλίστηκε σε µια κατάσταση που θα έλεγα ότι το κύριο στοιχείο τῆς είναι το πλιάτσικο –είναι αλβανική λέξη- η ληστεία’ και βεβαίως µε ένα Καλάσνικωφ στο χέρι δεν είχαµε την εκκαθάριση µόνο προσωπικών λογαριασμών, αλλά την επικράτηση της προσωπικής ισχύος. Μικρότερες ή μεγαλύτερες συμμορίες λυµαίνονται τα πάντα. Στην αρχή ήταν οι κρατικές υπηρεσίες ‘μέσα στην ορµή της εξέγερσης μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί καίνε ένα αστυνομικό τµήµα ή την νομαρχία. Στη συνέχεια ήταν κάποιες επιχειρήσεις, τα μαγαζιά, και τώρα καίνε σπίτια.
Ἐίμαστε σε µια κατάσταση που την πληρώνει αυτός ο οποίος είναι πιο ευάλωτος. Για διάφορους λόγους. Και ῃ ελληνική μειονότητα εἴναι η πιο ευάλωτη.
Οι κίνδυνοι για την μειονότητα
Θα ήθελα στο σηµείο αυτό να κάνω µια παρατήρηση, για να καταλάβουμε καλύτερα, επειδή, ίσως, δεν έχουµε µια πιο σαφή εἰκόνα γι’ αὐτό που ονομάζουμε ελληνική µειονότητα. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις, όταν α
ναφερόµαστε σε μια μειονότητα θα μπορούσε κανείς να απαντήσει µε απόλυτο τρόπο. Είναι µειονοτικός κάποιος ή δεν είναι. Είναι Αλβανός ή είναι Έλλληνας µειονοτικός; Στην Αλβανία αυτό δεν συμβαίνει μ΄ ένα τρόπο τόσο σαφή, όπως παράδειγµα στη Δυτική Θράκη υπάρχει ένας μουσουλμάνος ο οποίος είναι μουσουλμάνος ή δεν είναι. Στην Αλβανία υπάρχει µια γκρίζα ζώνη. Είναι Κατά κάποιοτρόπο οµόκεντροι κύκλοι. Μπορεί να δει κανείς ανθρώπους που έχουν κατά κάποιο τρόπο ρευστή εθνική συνείδηση. Κι αυτό προκύπτει για ιστορικούς λόγους. Ἀυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι µε την πάροδο των χρόνων, µε την παρουσία της Ἑλλάδος (με πολλούς τρόπους), τα Χρόνια από το ’91 µέχρι σήµερα, υπήρξε όσμωση σε πάρα πολλά πεδία και όχι μόνο στο οικονομικό: στα Γιάννενα πήγαιναν όταν είχαν ανάγκη από νοσοκομείο. Από την Ἑλλάδα ερχόντουσαν τα υφάσματα, πούλαγαν οι άνθρωποι. Η Ελλάδα έστελνε ανθρωπιστική βοήθεια, η Ἑλλάδα έφτιαχνε κάποια πράγματα. Ὑπήρχε λοιπόν µια όσµωση πρωτοφανής στην εποχή µας για τα Βαλκάνια, η οποία. Δημιούργησε ένα θετικό κλίµα που επηρέασε, µαζί µε τα λάθη που ήταν αρκετά. Ἠταν ένα όπλο που δεν προέκυψε από το γεγονός ενός κρατικού σχεδιασμού, προέκυψε από µόνο του. Όπως προκύπτουν αυτά που εἶναι πολύ ισχυρά και δεν µπορεί κανείς Καζιντέντε, κανένα καθεστώς να εμποδίσει.
Δυστυχώς, µε τον εκφυλισμό της εξέγερσης σ’ αυτό που βλέπουμε όλοι, ῃ αρχική πολύ δικαιολογημένη επιφύλαξη -και το έχω γράψει- ακόµα και στην αποστολή, της πολύεθνικής δύναµπς, που ήμουν. σαφώς αντίθετος, υποχώρησε.
Δυστυχώς όµως οι Ἀλβανοί αυτή τῃ στηημή δεν µπορούν να βάλουν τάξη στο σπίτι τους. Και βέβαια δεν είναι ῃ Ελλάδα που θα Βάλει τάξη στην Αλβανία, Όμως, υπάρχει ένα γεγονός ζωτικής σημασίας που αφορά την Ελλάδα.
Θέλω να το δικαιολογήσω όμως αυτό, γιατί είναι εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα. Όσο δεν επικρατεί η εξέγερση, όσο ο Μπερίσα είναι εκεί, όσο ο Νότος είναι άλλο πράγμα από τα Τίρανα και το Βορρά, όσο δεν υπάρχει µια πολιτική λύση που να ανοίγει το. δρόµο για την αποκατάσταση της τάξης, αλλά και των οικονοµικών δραστπριοτήτων, θα πρέπει να αναµένουµε παρόξυνση των ληστειών, της αρπαγής, της βιαιότητας, όλα αυτά που θέτουν σε κίνδυνο, όχι µόνο την ελληνική μειονότητα, αλλά και όλους αυτούς τους οποίους έχουν δημιουργήσει ειδικούς. δεσμούς µε την Ελλάδα. Αυτοί πιέζονται και, πιεζόµενοι, αργά ή γρήγορα θα εγκαταλείψουν τις εστίες τους, τις πατρογονικές εστίες τους, για να ρθουν εδώ. Ἀφήνοντας ένα κενό και επειδή ούτε ῃ. ζωή, ούτε η πολιτική δέχονται το κενό αυτό, αργά ή γρήγορα θα καλυφθεί. Και δεν. υπάρχει κανένας λόγος να καλυφθεί. Θα έχουµε ένα ξεριζωμό ως αποτέλεσµα ενός Ιδιότυπου πογκρόμ.
Από τη στιγµή λοιπόν που η εξέγερση έμεινε µεσοστρατίς και τα πράγματα έχουν φτάσει σ’ αυτή την ασταθή ισορροπία, ῃ ελληνική κυβέρνηση, το ελληνικό Κράτος, έχει µια βασική υποχρέωση απέναντι όχι µόνο στην μειονότητα, αλλά και σ’ όλο αυτό το χώρο ο οποίος βλέπει προς την Ελλάδα
Νομίζω ότι µπορεί να γίνει πλειοψηφία το βορειοππειρωτικό στοιχείο, όχι µε τον τρόπο που το εννοείτε εσείς (ο ομιλητής αναφέρεται σε παρέμβαση από την αίθουσα), αλλά µε τοντρόπο µε τον οποίο πάντα δούλευε ο Ελληνισµός: φτιάχνοντας Έλληνες. Δεν έχει να κάνει ούτε µε το αίμα, ούτε µε την καθαρότητα. Έχει να κάνει µε τον πολιτισμό, μ’ έναν τρόπο που µπορεί να οριοθετήσει κανείς. ὡς τρόπο ζωής, τρόπο αντίληψης των. πραγμάτων και αυτό είναι που µας. ενδιαφέρει σε τελική ανάλυση, διότι η Ἑλλάδα, αυτή που θέλουµε εμείς τουλάχιστον, δεν είναι µια ιµπεριαλιστική Ελλάδα.
Μ΄ αυτή την έννοια λοιπόν, θα ΄λεγα ότι η Ἑλλάδα, από την πλευρά της μειονότητας, αλλά και τοῦ ελληνίζοντος στοιχείου, Και των Αλβανών που βρίσκουν ελπίδες στην Ἑλλάδα έχει και το πρόβλημα των λαθρομεταναστών και τῶν προσφύγων. Βλέπετε τι γίνεται… Η Ιταλία η οποία δέχεται µια πίεση, παρ’ ότι μεσολαβεί η Αδριατική, βάζει τα ιταλικά πολεμικά πλοία να περιπολούν ανοικτά των χωρικών υδάτων της Αλβανίας (εντός δηλαδή αλβανικής επικράτειας, δεν έχει διαφορά αν είναι θάλασσα ή στεριά) για να αποτρέψουν επίτόπου κάποιο καράβι που θα ξεκινήσει µε εκατό ή διακόσιους να περάσει απέναντι. Και φτάνοντας µέχρι το σηµείο που είδαμε: όλοι, το αποτρόπαιο. Ἱστορικά ξέρουμε αλλά είδαµε ότι και τελευταία (90-92) όταν π ελπίδα για το πλοίο πού θα τους μεταφέρει στον πρώτο παράδεισο, πού είναι η Ιταλία και από ΄κει και πέρα η Ἐυρώπη, όταν π ελπίδα εξανεµιστεί, αυτός ο απελπισμένος κόσμος θα κατηφορίσει προς το Νότο, συμπαρασύροντας -διότι πεινάει, δεν ἐχει άλλη επιλογή- συμπαρασύροντας στο δρόμο του, Και αυτή τη φορά θα έρθει οπλισµένος. Είναι µια αναπαραγωγή ενός αδιεξόδου το οποία δημιουργήσει μείζονα προβλήµατα.
Ἡ κυβερνητική ολιγωρία
Ἡ Ελληνική κυβέρνηση, όχι µόνο απέφυγε να αναλάβει το κόστος, αλλά φτάσαμε στο γελοίο αποτέλεσµα να συμμετέχει σε μια πολυεθνική δύναμη ζητώντας να πάει στα Τίρανα.
Θέλω να είμαι δίκαιος. Είδαμε τις μέρες αυτές ν΄ ακούγονται -το διαβάσαµε πρώτα σε τουρκικές εφημερίδες, πρέπει να πούμε- ότι η εξέγερση στο Νότο ήταν. προϊόν ενός σχεδίου των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών. Εδαµε, λοιπόν, ν’ ακούγονται αυτά, είδαµε βεβαΐως κάποιες. εφημερίδες να υιοθετούν αυτούς τους ισχυρισμούς και είδαμε -Οι έχοντες µάτια να δουν και στα παρασκήνια- την πρόθεσπ ορισμένων εταίρων µας στην Ε.Ε. να µας πετάξουν έξω από το παιχνίδι παρ’ ότι εἷμαστε µια χώρα π οποία δέχεται την πίεση, της αλβανικής κρίσης. Γίναμε κατηγορούµενοι την ώρα που η Ἑλλάδα φιλοξενεί 350.000 περίπου Ἀλβανούς -λαθροµετανάστες κατά πλειοψηφία- Οἱ οποίοι εργάζονται ή κάνουν ό,τι μπορούν για να επιβιώσουν. Η Ελλάδα µπορεί αυτή τη στιγµή να έχει ένα φάκελο, δεν φρόντισε το ΥΠΕΞ να πει πόσα έχουν δαπανήσει τα νοσοκομεία τα ελληνικά για να περιθάλψουν -ο ανθρωπισµός το επιβάλλει- τους Ἀλβανούς όλα αυτά τα χρόνια και τώρα τους τραυματίες από τις συμπλοκές. Ἡ Ελλάδα έχει στείλει «πέρα από τα έργα που έχουν γίνει- και τη μεγαλύτερη βοήθεια στο αλβανικό Κράτος για την οργάνωση διάφορων τομέων. Και είναι και Κατηγορούµενη. Αυτό σηµαίνει ότι ῃ ελληνική διπλωμµατία δεν τα έχει πάει Καλά και, για να αποσείσει την κατηγορία πού αιωρείται, λέει θα πάω στα Τίρανα”.
Και αναρωτιέται κανείς; µα στα Τίρανα ὕπάρχει µια στοιχειώδης τάξη και οικονομική, δραστηριότητα -τουλάχιστον απ’ ότι γνωρίζουμε. Να πάει να κάνει “τι” στα Τΐρανα; Όταν το πρόβλημα και επισιτισμού και υγειονομικής περίθαλψης είναι στο Νότο. Για να µην παρεξηγηθούν οι προθέσεις µας;
Λεν είμαι πρόθυµος να δεχτώ ότι αυτή τη στιγµή θέλει να στηρίξειτον Μπερίσα παρ’ ότι ο κ. Σηµίης µε τη γνωστή δήλωσή του που έκανε, ότι εμείς ποτέ δεν ζητήσαμε την αποχώρησή του, σε κάνει να υποψιάζεσαι πράγµατα πού δεν θέλεις, όµως ακόµα Κι αν οι προθέσεις εἶναι οι Καλύτερες, ακόµα κι αν π αποστολή της ελληνικής δύναµης στα Τίρανα προκύπτει από την πρόθεση ν’ αποδείξεις ότι δεν έχεις κακές προθέσεις, δεν έχεις βλέψεις επεκτατικές εναντίον της Αλβανίας, ρωτώ: Εναι δυνατόν να πετιέσαι εσύ έξω απ’ το χώρο µόνο Και µόνο για γι αποδείξεις ότι είσαι αθώος; Δηλαδή ο κ. Καζιτέντε µπορείνα είναι εἴ-χαριστηµένος ότι µε την προβοκάτσια που έστησε πέτυχε το σκοπό του. Διότι στα Τίρανα θα µετατραπεί το ελληνικό τάγµα εκ τὠν πραγµάτων σε στυλοβάτη του Μπερίσα, ειδικά εάν οδηγηθεί και ῃ κυβέρνηση Φίνο σε συνθηκολόγηση µε το Μπερίσα.
Και δεν αποκλείεται να δούµε τους Τούρκούς να εγκαθίστανται στο Νότο ὡς τμήµα της πολυεθνικής δύναμης.
Δηλαδή θα ήταν θέατρο του παραλόγου αν δεν ήταν πραγματικότητα!
Αυτό έχει Ιδιαίτερη σημασία γιατί εάν δεν αποκατασταθεί πολύ σύντομα π τάξη, η ασφάλεια και µια οικονομική δραστηριότητα, τα αποθέµατα που κάθε σπίτι έχει, όχι µόνο αλβανικό αλλά και ελληνικό, θα τελειώσουν. Δεν παράγουν πλέον. Θα πεθάνουν απ’ την πείνα; Ὁχι θα σηκωθούν και θα φύγουν. Μετράµε μέρες δηλαδή… Πράγα που σηµαίνει ότι δεν έχεις χρόνο να έλθεις. Η παρουσία του ελληνκού στρατού εκεί και της οργάνωσης κάποιων σταθµών για να διανείµουν ανθρωπιστική βοήθεια, να μπορέσουν να περιθάλψουν σε πρωτοβάθµιο επίπεδο κάποιους ανθρώπους, δηλαδή να αποκαταστήσουν κάπως την οικονομική ζωή και τη δυνατότητα διαβίωσης στους τόπους, ήταν κάτι περισσότερο από επιβεβληένο ακόµα και αν δεν είχαμε κανένα ενδιαφέρον και ξεγράφαµε τους Βορειοηπειρώτες και τους Αλβανούς και την Αλβανία. Γιατί; Γιατί το κύµα των προσφύγων θα σου έρθει. Κι όταν έρθει και θα περάσει τα σύνορα, αναλαμβάνεις και ευθύνες οι οποίες έχουν Και Οἱκονοµικό και κοινωνικό βάρος.
Ούτε το Ιδιοτελές συμφέρον δεν είναι σε θέση να δουν. Όχι µία πιο σφαιρική πολιτική που θα προωθεί, θα προασπίζει, τα Καλώς εννοούµενα συμφέροντα. Ούτε αυτό το Ιδιοτελές πού όλοι βλόπουνε. Το µόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι κάποτε πρέπει να ὕπάρξει ένα τέλος σε λάθη που γίνονται στην Ἀθήνα και πληρώνονται αλλού. Ευχαριστώ.
