του Α. Αποστολόπουλου, από το Άρδην τ. 28, Δεκέμβριος 2000-Ιανουάριος 2001
Εάν υπάρχει στο τόπο μας σήμερα ένα πρόβλημα αληθινά πολιτικό τότε αυτό είναι η ανάδειξη και.το νόημα της συνύπαρξης των δύο παραδόσεων που συνθέτουν τη φυσιογνωμία της χώρας μας ή αυτό που πολλοί ονομάζουν ιδιοπροσωπία του Ελληνισμού. Είναι φανερό ότι αναφερόμαστε στην ελληνική και την εβραϊκή παράδοση που από το 1833 μέχρι τις ημέρες μας, συνυπάρχοντας ειρηνικά, διαμορφώνουν εντέλει την μορφή των Ελλήνων.
Ευθύς εξ αρχής θα πούμε ότι δεν θα επιμείνουμε τόσο στη διαφορά που ενδεχομένως υπάρχει ανάμεσα στην εβραϊκή και χριστιανική πίστη. Γι’ αυτό όταν θα γράφουμε Εβραίοι θα εννοούμε την καταγωγική μήτρα των τριών σημαντικότερων εκδοχών του χριστιανισμού, ήτοι: την προτεσταντική, την καθολική και την ορθόδοξη και όχι αποκλειστικά την αρχαία φυλή των Εβραίων που στηριζόταν στη θρησκευτική μυθολογία της Βίβλου. Πράγματι αυτές οι τρεις θρησκευτικές και θεολογικές όψεις δεν είναι παρά Εβραϊκές παραλλαγές των λαών της Ευρώπης που ελέγχουν κατά κάποιον τρόπο αυτό που ονομάζουμε: Δυτικός πνευματικός Πολιτισμός. Έτσι το γεγονός ότι η ελληνική παράδοση (ή ορισμένα στοιχεία της σκέψης του Αριστοτέλη) βρίσκονται επίσης στην ανάπτυξη της λογικής της χριστιανικής θεολογίας έχει κατά βάση περιορισμένη αξία, διότι η Ιστορία του Δυτικού κόσμου είναι κυρίως μια Ιστορία των Ρωμαιο-εβραϊκών επηρεασμών και όχι μια μίμηση της αρχαίας Ελλάδας. Ο Ευρωπαίος δέχεται ασφαλώς ότι οι Έλληνες του προσέφεραν πάμπολλα πράγματα, στη δημιουργία του πολιτισμού της Ευρώπης, σχεδόν όλη την υφή της “λογικής” του, ακόμη και τους κανόνες της σκέψης του, αλλά ωστόσο θεωρεί ότι ουσιωδώς ο πολιτισμός είναι δικός του και όχι μια ελληνική προσομοίωση.
0α λέγαμε λοιπόν ότι η Ευρώπη προσπάθησε να φτιάξει ένα δικό της πολιτισμό στον οποίο να συμμετείχαν ισοτίμως οι τρεις μεγάλες κληρονομιές της ηπείρου (η ελληνική, η εβραϊκή και η ρωμαϊκή) αλλά θεώρησε πάντοτε τούτο το κράμα ως δική της υπόθεση. (…) Το κράμα αυτό έκρυβε μέσα του κάτι βουβό και απόκρυφο: την “ενσάρκωση” των φύλων εκείνων (τευτονικών, ρωμανικών, γοτθικών, κελτικών) που έλεγχαν εσωτερικά και μυστικά την οποιαδήποτε σύνθεση.
Η βούληση, η ένταση και η τελική μορφή της Ευρώπης ερχόταν πάντα από τα έγκατα αυτών των απροσδιόριστων φύλων και όχι από επηρεασμούς και μιμήσεις. Ο Ευρωπαίος θαύμαζε και σεβόταν τις κληρονομιές του, δίχως άλλο, αλλά εντούτοις δεν θέλησε ποτέ να μοιάσει (ό,τι και αν έγραφε ο Τ. Χόμπς) στον Μωϋσή, τον Χριστό, τον Περικλή ή τον Μάρκο Αντώνιο…
Παρ’ όλα αυτά κανένας δεν μπορεί να υποστηρίξει την άνοστη υπόθεση ότι οι Δυτικοί ήσαν ή υπήρξαν ποτέ εχθρικοί προς τους Έλληνες. Όχι. Αντιθέτως θα ήταν περισσότερο δίκαιο να λέγαμε ότι ήσαν εκείνοι που διάσωσαν τον πολιτισμό των Ελλήνων. Γνωρίζουμε βέβαια ότι η σύγχρονη ιστορία μας τυραννήθηκε από τον καημό της Λευκόπετρας, δηλαδή από το τέλος της αρχαίας Ελλάδας και ακόμη από το γεγονός ότι, έπειτα από τον έκτο μ.Χ. αιώνα, το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων χάθηκε στη διασπορά και στο σβηστό της ζωής. Ανα-στηθήκαμε το 1821, ενώ βρισκόμαστε σε προθανάτιο κώμα. (…)
Παρ’ ότι λοιπόν είναι αλήθεια ότι η Ευρώπη δεν ακολούθησε την Ελλάδα (τουλάχιστον την εποχή της Αναγέννησης) στο πεδίο της φιλοσοφίας και κυρίως της πολιτικής, ωστόσο είναι επίσης αλήθεια ότι οι Ευρωπαίοι ποτέ δεν παραγνώρισαν τους στοχαστές της Ελλάδας. Είναι γνωστό ότι οι Γερμανοί στράφηκαν προς το μέρος των προσωκρατικών και του Πλάτωνα. οι Αγγλοι προς τον Όμηρο και τους Σοφιστές, οι Γάλλοι προς την πλευρά του Αριστοτέλη, των τραγικών και των σκεπτικών φιλοσόφων. Όσο για τις άλλες εκδηλώσεις του πολιτισμού των Ελλήνων, η αρχιτεκτονική, το θέατρο, οι τέχνες, η ιστοριογραφία, πολλοί αρχαίοι μύθοι, όλα αυτά ήσαν πάντα κατά κόρον παρόντα στην ευρωπαϊκή παιδεία.
Αυτοί που έκριναν σκληρά την αρχαία Ελλάδα ήσαν οι Αμερικανοί φιλοσοφοι, οι ιστορικοί και οι νομοθέτες της νέας Ηπείρου…
Ο Τζών Άντον, Έλληνας της διασποράς και μαθητής του Αμερικάνου Αριστοτελικού Φιλοσόφου J. Dewey στο κείμενο του “Η αναγέννηση της ελληνικής πνευματικής κληρονομιάς κατά την περίοδο της αμερικανικής επανάστασης”, επιχειρώντας να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο c Αμερικανοί Ιστορικοί και Φιλόσοφο, προσέγγιζαν την “ελληνική κληρονομιά”, αναφέρεται στο γενικό ερώτημα: “Ως που έφθασαν οι Έλληνες:” για να εισπράξει την απάντηση εκείνης της εποχής, εν γένει, ότι: “Ως το σημείο που έγιναν ωραίοι νεκροί, θύματα της μαγείας του νοητικού ιδεώδους, αφού υποτάχθηκαν παθητικά στη μοίρα του μέτρου.”
Ό,τι και να συμβαίνει γύρω από παρόμοιες αντιλήψεις ο Τζών Άντον -αναφέροντας ότι η δημιουργία του αμερικάνικου έθνους ξεκίνησε στηριζόμενη σε μια αδιάσειστη μελλοντο-κρατική πίστη- οδηγείται στην άποψη ότι, εν σχέσει προς τους Ευρωπαίους, οι Αμερικανοί είχαν κατασταλάξει θρησκευτικά διαλέγοντας να διαμορφώσουν, εκείνη την ώρα, τις νεαρές αποικίες εμπειρικά και με τη βοήθεια της Βιβλικής ηθικής. Αντιθέτως οι Ευρωπαίοι όχι μόνο δεν είχαν κατασταλάξει θρησκευτικά-αφού είναι γνωστό τι είδους ερείπια προκάλεσαν στους λαούς της Ευρώπης οι θρησκευτικές διαμάχες – αλλά επίσης διαξιφίζονταν-κυρίως οι Γάλλοι— τόσο με την κλασική Ελλάδα όσο και την Εβραιοχριστιανική δοξασία. Είναι φανερό ότι η Δυτική Ευρώπη ήθελε να δημιουργήσει δικό της πολιτισμό με αποτέλεσμα να ζει διαρκώς σε οξυμένη σχέση με ό,τι ήταν σημαντικό και επίκτητο. Μετά οι Ευρωπαίοι, όντας “μοναρχικοί”, δεν ενδιαφέρονταν πραγματικά για τον πολιτικό ανθρωπισμό της ελληνικής πολιτείας, με αποτέλεσμα η “Αναγέννηση” όπως και ο “Διαφωτισμός” να παραμείνουν λειψές προσεγγίσεις της πολύμορφης κληρονομιάς των Ελλήνων. Ήταν λοιπόν λογικό η Γαλλική επανάσταση να κρατήσει επάνω της πολλά στοιχεία του χριστιανικού παρελθόντος, που αποτελεί μαζί με την Ρώμη την κεντρική αρτηρία της Δύσης, και να μην ακολουθήσει την διαδρομή ούτε των Ελλήνων ούτε της αμερικανικής επανάστασης.
Σύμφωνα με την ανάλυση που επιχειρεί ο Αντον, εκείνο που ενδιέφερε τους Αμερικανούς (δημοκράτες…) προς ώρας (το 1776) ήταν η δημιουργία εκείνων των πολιτικών δομών που θα εξασφάλιζαν το μέλλον των αποικιών. Διότι σίγουρα οι άποικοι δεν διέθεταν ούτε την παιδεία ούτε την ψυχική εκείνη προετοιμασία να αντιληφθούν σε βάθος την ελληνική πολιτεία. Η πολιτική όσο και η ηθική τους σκέψη ερχόταν ουσιαστικά από την βουλητική ηθική της Βίβλου και την Concordia του Κικέρωνα. Αυτό δεν εμπόδιζε όμως να έχουν συγκεκριμένες και ουσιαστικές αντιλήψεις. Υποστήριζαν έτσι ότι: “Η ελληνική πολιτική θεωρία της μικτής πολιτείας που ταύτιζε την ιδανική ισορροπία με την αμετάβλητη τελειότητα δεν συμβιβαζόταν με τον δυναμισμό της Αμερικής”.
Κατά την γνώμη των Αμερικανών ηγετών η αρχαία Ελλάδα, όπως εξάλλου και η Ρώμη, αποτελούσαν απλοϊκές εποχές. Δεν χρειαζόταν να γυρίσει κανείς τόσο πίσω για μαθήματα και παραδείγματα. Επιπλέον ένα ενοχλητικό σημείο που ερχόταν επίσης από την αρχαία Ελλάδα ήταν το Δελφικό “Μηδέν Αγαν”. Έβρισκαν ότι οι Έλληνες δεν ήσαν αληθινά βουλητικοί άνθρωποι, ρεαλιστές και πρακτικοί. Και ότι η πραγματική τους επίτευξη ήταν “να παραμείνουν στη θέση του ιδανικού θεατή”! Ακόμη και ο Αριστοτέλης που τους είχε προμηθεύσει την θεωρία της “ομονοίας” και του “κοινού αγαθού” -βάση των οποίων θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια χρηστή συνεκτική και ισχυρή κοινωνία- τους φαινόταν “ως ευπατρίδης βεβαίως, που έμοιαζε με γαιοκτήμονα του Νότου με εισοδήματα αλλά χωρίς επάγγελμα”!
Όπως βλέπουμε η βιβλική Αμερική είχε όντως μια στάση ρεαλιστική, αλλά γεμάτη ανεξίκακο χιούμορ έναντι των αρχαίων Ελλήνων. Κατ’ αυτή την έννοια ήταν λογικό το πνευματικό ρεύμα του Νατουραλισμού στο οποίο ανήκε ο Τζων Αντον (ρεύμα που ως θεωρία του πολιτισμού και των τεχνών θεωρούσε τον εαυτό του ως αναμέτρηση με την αρχαία Ελλάδα, και ο απόηχος του οποίου έφθασε σε εμάς στην Ελλάδα μέσα από την σκέψη της Εύας Πάλμερ και του… Αγγέλου Σικελιανού) να εμποδιστεί από τον “πραγματισμό”, και κυρίως από τον θετικισμό και την αναλυτική φιλοσοφία που κατέκλυσαν αυτόν τον αιώνα τις “άμετρες” και “παντοδύναμες” Αμερικανικές Πολιτείες.
Συμπερασματικά ο Άντον καταλήγει στη πεποίθηση ότι: “Οι έποικοι είχαν ελάχιστη προετοιμασία για να εκτιμήσουν την αρχαία Ελλάδα. Επόμενο ήταν να επιλέξουν για αναβίωση μόνον όσα στοιχεία τους ήταν χρήσιμα και αφομοιώσιμα. Είναι ακριβώς εκείνα που συνέτειναν στη διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού ανθρωπισμού για την εξασφάλιση και την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου: “ζωή, ελευθερία, ευδαιμονία”.
Γνωρίζοντας ότι οι Αμερικανοί φιλόσοφοι ήσαν συνεχιστές των θεωριών του Τζών Λοκ και της αγγλικής πολιτικής φιλοσοφίας του 17ου αιώνα (όπως επίσης ο Ρουσσώ και οι “θεωρητικοί” της γαλλικής επανάστασης) όσο και ορισμένων ουμανιστικών στοιχείων του γαλλικού διαφωτισμού, ο αριστοτελικός Τζών Αντον νιώθει πραγματική μελαγχολία για την νέα πατρίδα του όταν γράφει ότι: “Τον ελληνικό πολιτισμό τον γνωρίζουμε ως κληρονομιά του ελεύθερου και δημοκρατικού τρόπου ζωής και ως πολιτικόν ανθρωπισμό στο βαθμό που επικοινωνούμε με την φιλοσοφία, την τέχνη, την επιστήμη, την ιστορία”.
Και κάτι τέτοιο δεν υπήρξε ποτέ δυνατό στη βιβλική και κικερώνεια Αμέρικα. Τώρα όμως τι σχέση έχει ο πολιτικός ανθρωπισμός των Ελλήνων στον οποίο αναφέρεται ο Αντον με το Αμερικανικό Σύνταγμα, τη Βίβλο, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Λοκ, και την δημιουργία ex nihilo; Τι σχέση έχει ακόμη με την εκλεκτή φυλή, με την αμαρτία του ανθρώπου, την ενοχή, τη θανατική τιμωρία, το Μεσσιανισμό, το Σωτήρα που κατέβηκε για να σώσει τον ένοχο άνθρωπο, την εσχατολογία, τα βασίλεια του θεού και του Καίσαρα, και με καμιά άλλες ογδονταριά λέξεις παραπλήσιας αίσθησης; Μάλλον καμία. Γι’ αυτό υποθέτουν ότι κατά βάθος τίποτε δεν μπορεί να ενώσει αυτές τις δύο παραδόσεις. Ο ελληνικός πολιτισμός, που τόσο η Ευρώπη όσο και η Αμερική θεωρούν ως “κληρονομιά” τους, δεν στράφηκε ποτέ εναντίον της Φύσης όποιος κι αν ήταν ο τρόμος που της προξενούσε ο θάνατος. Μήτε ποτέ δημιούργησε θεωρίες ατομισμού, εξατομίκευσης Ιστορίας και προόδου.
Συνοψίζοντας όλη αυτή τη κατάσταση του Δυτικού ανθρώπου που γεννήθηκε όχι βέβαια το 1776, αλλα πολύ πριν, στα κατάβαθα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας και μετώκησε “ανιστορικώς” στην Αμερική, ο Κ. Παπαϊωάννου έγραφε σε ένα βιβλίο του ότι: “Πυρήνας της δυτικής ιδέας της Ιστορίας είναι αυτή η απόφαση του ανθρώπου να μη δίνει αξία και υπευθυνότητα στον εαυτό του παρά στο μέτρο που τον αναγνωρίζει για φορέα μιας ακόρεστης θέλησης δύναμης, για εξουσιαστή και δημιουργό της Ιστορίας”. Αλλά πέρα από όλα αυτά τι μπορεί να σημαίνει η Ελλάδα για τους σύγχρονους δυτικούς στοχαστές όταν μπροστά στα μάτια τους, σχεδόν όπως μέσα σε όνειρο, η δημοκρατία η επιστήμη, η τεχνική, η ολυμπιακή ιδέα κερδίζουν όλους τους λαούς του πλανήτη και παίρνουν τη διάσταση μιας οικουμενικής χειραφέτησης!
0α έπρεπε κανείς να ρωτήσει ευθέως: Τι σημαίνει η λέξη Έλληνας για τον σημερινό Ευρωπαίο: Ας δούμε όμως τι λεει ένας ψύχραιμος και φλεγματικός θεατής των Ελλήνων, ο Εγγλέζος ορθόδοξος Φίλιππος Σέραρντ: “ο αρχαίος Έλληνας ήταν ορθολογιστής και ουμανιστής, ποτισμένος από πολιτειακές αρετές, αφιερωμένος στις καλές τέχνες, σκεπτικιστής απέναντι στις θρησκευτικές δοξασίες και εκδηλώσεις που ανάδιναν υπερβολική μεταφυσική ή μυστικιστική οσμή, και μαέστρος της ρητορικής και της δημόσιας αγόρευσης”.
Κατά μίαν έννοια, αυτές οι δυο προσωπογραφίες του Δυτικού και του Έλληνα ανθρώπου, η πρώτη κοιταγμένη μέσα από το βλέμμα ενός Ελληνα (του Παπαϊωάννου) και η εικόνα ίου Ελληνα κοιταγμένη μέσα απο τα μάτια ενός Εγγλέζου -χριστιανικής ορθόδοξης πίστης (του Σεραρντ)- διασχίζουν όλη τη δυτική Ιστορία.
Σε αυτό εδώ το σημείο πρέπει να τονίσουμε όμως ότι οι δυο αυτοί ανθρώπινοι τύποι (ο ελληνικός και ο εβραϊκός) δεν έχουν ανάγκη ο ένας τον αλλο- είναι αυτάρκεις. Ωστόσο ιστορικα συνέβη κάτι παράδοξο: οι Ευρωπαίοι συνένωσαν αυτά τα δύο στοιχεία. γεγονός που είχε ως αποτέλεσα να δημιουργήσει ένα είδος πυρηνικης γομώσεως (όμοια με τα δύο στοιχεία της σχάσης) όπου μόλις ανεξαρτητοποιείται το ένα από το άλλο. και κυρίως το εβραϊκό από το ελ-‘•-νικό. τότε κινδυνεύει ο κόσμος…
Δεν έχει κανείς παρά να σκεφθεί την προνοητικότητα και την εμμονή :ων Αμερικανών φιλοσόφων να συ-• κολλήσουν μία για πάντα τους κανόνες της ευέλικτης Δημοκρατικής κοινωviας και την ανελέητη Εβραϊκή προτεσταντική) Ηθική!
Οποια τελικά και αν είναι η αλήθεια. ο βουλητικός θεός της Βίβλου «αι η λογική των Ελλήνων μέσα από τα εργα των πατέρων του Δυτικού χριστιανισμού (Αυγουστίνο και Ακινάτη θα κληροδοτήσουν στους επιγόνους τους την “διαθήκη” της Βούλησης και της Λογικής, (δηλαδή την συνύπαρξη Πασκάλ και Ντεκάρτ) που μετά τον 15° αιώνα θα αποτελέσουν την βάση του cogito sum, δηλαδή της πλέον ιδιοφυούς ευρωπαϊκής μεταμόρφωσης.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι όλοι οι δυτικοί στοχαστές, μετά τους Ντεκάρτ και Πασκάλ, θα θεωρητικοποιήσουν αυτές της δύο δυνάμεις. Πότε θα τονίζουν τη βούληση πότε τη λογική και πότε θα ισορροπούν ανάμεσα στις δύο. Από εκεί και πέρα θα ανοίξει ο δρόμος της κατάκτησης όπου η αγάπη ως δύναμη έλλογη (θεολογικά) και άλογη (θρησκευτικά) θα γίνει το κέντρο της συμφιλίωσης και της κατακτητικής λογικής της Ευρώπης. Φυσικά ο τύπος της αγιότητας δεν θα εγκαταλείψει την Δύση αλλά θα εξακολουθεί να δεσπόζει στα πράγματα εν ετέρα μορφή, για την ακρίβεια υπό την μορφή του αντικληρικαλιστή διαφωτιστή της γαλλικής Επανάστασης.
Ο Μπωντλαίρ, ένας από τους πλέον απέριττους ποιητές της Ευρώπης, άψογος γνώστης του θέματος, είχε ήδη αναλάβει να συγγράψει τον ύμνο: “0 Ιερέας, ο Πολεμιστής, ο Ποιητής. Οι υπόλοιποι άνθρωποι είναι κομμένοι και ραμμένοι για τις αγγαρείες του στάβλου, δηλαδή να ασκήσουν αυτό που ονομάζουμε επαγγέλματα”.
Εκθειασμός της γνώσης (Ιερέας), της δολοφονίας (Πολεμιστής) και της δημιουργικότητας (Ποιητής). (…) 0ά-λεγε κανείς ότι ακούει όχι τον Μπωντλαίρ αλλά τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο ή και τον Γιώργο Σεφέρη. Γιατί δεν είναι επάνω σε αυτούς τους ανθρώπινους τύπους (τον ιερέα, τον ποιητή και τον πολιτικό) που στηρίχθηκε επίσης η Ρωμηοσύνη και η χριστιανική κοινωνία της νέας Ελλάδας;
Δεν είναι έτσι περίεργο μετά από όλα αυτά ότι ο ιδιοφυής ήρωας του cogito (που αντικατέστησε τον Άγιο του χριστιανισμού) με μια άνετη κίνηση θα επανέφερε (στις χριστιανικές κοινωνίες της Ευρώπης) το απεριόριστο ελληνικό ερώτημα του “τι εστίν” πάνω στα πράγματα, το οποίο θα ξαναγυρνούσε διακριτικά μέσα στον κόσμο μετά από χιλιετή απουσία, θα ξαναγυρνούσε-υπό επιτήρηση βέβαια- όχι θριαμβευτικά ή να πει κανείς ως θαυμαστική μεταφυσική και πολιτική απορία αλλά ως γενικευμένη αμφιβολία και υποψία για κάθε προγενέστερη αλήθεια.
Η καρτεσιανή υποψιασμένη αμφιβολία θα αμφιβάλλει πλέον για όλα εκτός από ένα. Εκτός από εκείνο το σημείο του Παπαϊωάννου που αναγνώριζε τον δυτικό άνθρωπο: “ως εξουσιαστή και δημιουργό της Ιστορίας”.
0α λέγαμε έτσι ότι ο πρωταγωνιστής του Ντεκάρτ έβγαινε κατευθείαν μέσα από τη Βίβλο και φυσικά μέσα από τον χριστιανικό ανθρωποκεντρισμό των τελευταίων αιώνων. “Σκέφτομαι” σήμαινε πάντα στη Δύση: “κατακτώ” και τίποτε άλλο. Οι στοχαστικές προσαρμογές ή η χριστιανική ευφυία είχε όντως αποδώσει καρπούς.
0 Χριστιανισμός θα κατακτούσε τον κόσμο μέσω Ντεκάρτ και χριστιανικής αθεΐας, αφού έτσι ή αλλιώς είχε επιβάλει τα ήθη του σε όλες τις Δυτικές κοινωνίες. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: Η χριστιανική αυτή μεταμόρφωση, προκειμένου να επιβληθεί πάνω στη Φύση (και ασφαλώς στον Πλανήτη), θα έφερνε μαζί μια σειρά νέα στοιχεία που ήσαν “αντίθετα” στη θρησκευτική ηθική του Μεσαίωνα: η σταδιακή αποχριστιανοποίηση του κόσμου, ο ατομισμός, η λογική, η πολιτική, η εργασία, η δυστυχία, ο αθεϊσμός θα ήσαν ορισμένα από τα αντί-λυτρα που θα πλήρωνε προκειμένου να επιβληθεί σε όλο τον κόσμο. Ενώ την ίδια στιγμή φούντωναν μια σειρά λογικές και ρομαντικές θεωρίες γύρω από το νέο “Εγώ” και από το μελλοντικό κατακτητικό συλλογικό υποκείμενο!
Η αλήθεια είναι ότι βρισκόμαστε μόνο στο πρώτο σκαλί, γι αυτό θα έπρεπε να περιμένουμε τον Ε. Καντ για να φανερωθούν οι πρώτες δειλές όψεις της νέας πολιτικής κοινωνίας. 0 Καντ, αφού διαμελίσει την αρχαία ελληνική πολιτεία σε γνωσιολογία, ηθική και αισθητική, θα φέρει στο φως πολλά νέα στοιχεία.
Κατ’ αρχάς θα οριοθετήσει την εξουσία της Λογικής. Στη συνέχεια θα δημιουργήσει ένα ορθολογικό δικαιικό σύστημα με το οποίο θα θωρακίσει το Μωσαϊκό νόμο. Μετά θα αποδεχτεί την ύπαρξη μιας Αδαμικής ανθρωπολογίας. Και τελικά, νοσταλγώνταί την ύπαρξη μιας ηθικής χωρισμένης και ανεξάρτητης από την πολιτική πράξη, θα συμφωνήσει με την θεωρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που μέσα απ’ τη φιλοσοφία του Λοκ (“περ της ανθρώπινης Φύσεως”) όριζαν το πρακτικό ιδεώδες της αμερικανικής πολιτείας.
θέτοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα και την Ηθική πάνω από τα πολιτικά δικαιώματα, η νέα αντίληψη (που υιοθετήθηκε αμέσως από το αμερικανικό σύνταγμα) εγκαθιστούσε την Αδαμική ανθρωπολογία της Βίβλου ως το κέντρο του νέου πολιτικού Ανθρωπισμού για το οποίο μιλούσε πιο πάνω ο Αντον.
Όλα τούτα τα πράγματα, που ήσαν ήδη προετοιμασμένα από τη Λουθηρανική Μεταρρύθμιση, στην Ευρώπη θα έπαιρναν σάρκα και οστά με τη γαλλική Επανάσταση! Η μεσαιωνική δυαρχία του Αββαείου και του Πύργου (ο κληρικός και ο Ιππότης) είχα. τελειώσει τον κύκλο τους. Ο Αθεος αντικληρικαλιστής Γάλλος Διαφωτιστής, υψώνοντας την tricolore σε παράλληλο δρόμο προς το εβραϊκό-α’,-γλοσαξονικό vitaliste τρίπτυχο της αμερικανικής επανάστασης (ζωή, ελευθερία, ευδαιμονία), θα αντιμετώπιζε τη νέο πολιτική κοινωνία με χριστιανικό και πνευματικότερο τρόπο. Η ελευθερία, η αδελφοσύνη, η ισότητα, η δημοκρατία, ο λαός, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Τρίτη Τάξη, ο Ιακωβίνος θα αποτελέσουν τα στοιχεία της νέας αστικής κοινωνίας. Μέσα σε αυτήν ο Χριστός, το Cogito και η Ιστορία έμελλαν σε λίγο να γίνουν οι τρεις μεγάλες φαντασιακές σημασίες της νέας Ευρώπης.
Οι ακρότητες από τη μια πλευρό του ορθολογισμού και η απροσδιοριστία της “ευδαιμονίας” και του “κοινού αγαθού” απ’ την άλλη έμελλαν όμως να προκαλέσουν ανορθολογικές καταιγίδες. Ο Χέγκελ, καταλαβαίνοντας αμέσως τα πεδία που είχε ανοί-1 ξει το cogito, φλεγόμενος από ανυπομονησία, θα ανακάλυπτε ότι η Ιστορία κινείται όχι χάρις σε νωθρές αρετές αλλά με ταχύτητα βάσει του φθο-νου, της απληστίας, του πάθους, της φιλοχρηματίας, της λύσσας κυριαρχίας. Η έρις, η ύβρις, ο δόλος, η αδικία η ανομία, η πλεονεξία θα μεταβάλλονταν έτσι σε όπλα και δόλους του “απόλυτου πνεύματος”, έτοιμου να κατακτήσει τη γη!! Ο Μαρξ, πλέοντας στο ίδιο αυλάκι, στο τέλος δεν μπόρεσε να αντέξει κι αυτός τη δικαιοσύνη και θεωρώντας την σαν “μικροαστική” αρετή θα αναλύσει την πολιτεία με όρους οικονομικούς και κοινωνικούς…
Το περίεργο είναι ότι, αφαιρώντας τη δικαιοσύνη (που αποτελούσε τη μοίρα της αρχαίας ελληνικής πολιτείας) από τις πράξεις της, η Ευρώπη, στη μακρά διαδρομή της αλλά κυρίως με τους δύο αυτούς μεγάλους στοχαστές της, βρέθηκε αντιμέτωπη με τα ίδια τα έργα της δηλαδή με τους ιστορικούς ολοκληρωτισμούς που θα ξεπηδούσαν σε λίγο μέσα από τα σπλάγχνα της. Έμελλε έτσι να πληρώσει ως ένα είδος αντίλυτρου (για τη μισολογία, την αμετρία και την αδικία στις οποίες οδήγησε την Ιστορία της), την επικράτηση της μισόλογης, άμετρης και άδικης Βιβλικής και Δημοκρατικής Αμερικής που σήμερα περνάει την αποικιοκρατική εποχή της…
Τελικά οι πολιτικοί ανθρωπισμοί που ξεπήδησαν από τις δυο αυτές επαναστάσεις, την Αμερικανική και τη Γαλλική (αφήνουμε απ’ έξω την Αγγλική), έφεραν αντιμέτωπους δύο δημοκρατικούς τρόπους ζωής που ο πρώτος έμεινε αλώβητος και επί πλέον εκμεταλλεύτηκε τους ολοκληρωτισμούς της Ευρώπης. Ενώ ο άλλος της ηττημένης, χριστιανικής, ουμανιστικής και κριτικής Ευρώπης έχει καταστεί σήμερα -όπως άλλωστε και η ίδια η Ευρώπη- σύμφωνα με τη φράση του Ζ. Μπωντριγιάρ: “ένα είδος κομψού τρίτου κόσμου”!
Το βέβαιο είναι ότι και οι δυο αυτές δημοκρατίες, η ανιστορική βιβλική της Αμερικής (που δείχνει να επικρατεί) και η ιστορική χριστιανική της Ευρώπης (που έχει χάσει το μπούσουλα) παραμέρισαν το γεγονός του “δικαίου” και την ενσάρκωση που στήριζε τη μοίρα της άγνωστης στους δυτικούς ελληνικής δημοκρατίας. Καθώς παραμέρισαν επίσης την αταξινόμητη πολιτική ανθρωπολογία της αρχαίας Ελλάδας.
Ωστόσο εάν ο Αμερικανός δεν έχει προς ώρας κανένα λόγο για να σκέπτεται την ελληνική πολιτεία (είναι πολύ νωρίς ή πολύ αργά γι’ αυτόν κάτι τέτοιο), ο Ευρωπαίος (μη δεχόμενος ακόμη και τώρα ότι η οικονομική επιτυχία είναι η κορωνίδα όλων των επιτυχιών), αντιθέτως, έχει όλους τους λόγους για να ολοκληρώσει την λειψή Αναγέννηση και να θέσει επί τάπητος στις πολιτείες του την ενσάρκωση της παραμερισμένης Ελλάδας. Αλλωστε η εποχή των αναμετρήσεων με τους Έλληνες έχει παρέλθει. Επιπλέον γνωρίζει ότι η εμβάθυνση στο πρόβλημα της ευρωπαϊκής πολιτείας περνάει μέσα από την αντιπαράθεση με την αμερικανική βιβλική κοινωνία, για να μην πούμε μέσα από την δημιουργία ενός εφιαλτικού (και μόνον στη σκέψη) “ευρωπαϊού Μαραθώνα! Διαφορετικά θα ακολουθεί πειθήνια τους Αμερικανούς στρατηγούς.
Τώρα όσον αφορά την “ελληνική” ορθόδοξη χριστιανική κοινωνία. Αυτή μοιάζει να έχει εγκατασταθεί μακαρίως στην απόλυτη πλειοψηφία της, στους αυτοματισμούς του τελετουργικού της και στις εορτές των αγνώστων Εβραίων Αγίων της!! Ακόμη φαίνεται να παραβλέπει το γεγονός ότι οι Εβραίοι, υιοθετώντας την ελληνική σκέψη (δεν έχει παρά να σκεφθεί κανείς τα έργα των Μαρξ, Φρόιντ, Χούσσερλ, Σέλλερ), κατόρθωσαν φορώντας ελληνικά ρούχα να επηρεάσουν σχεδόν τον πλανήτη ολόκληρο! Ενώ οι Έλληνες (ή Ρωμηοί) υιοθετώντας την εβραϊκή πίστη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν απ’ αυτόν, Έτσι αρνούνται να σκεφθούν τη σχέση: Ελληνισμός και Χριστιανισμός.
Οι δεσπότες της ορθοδοξίας και πολλοί άλλοι μαζί τους τυραννιώνται απ’ τη σκέψη ότι ο χωρισμός εκκλησίας και κράτους θα επέτρεπε την εισβολή του ελληνικού πολιτισμού μέσα στα δημόσια πράγματα μεγεθύνοντας έτσι τον κίνδυνο να ανατραπεί το καθεστώς της επιβεβλημένης εκ των πραγμάτων Χριστιανό-Διαφωτιστικής πολιτείας της νέας Ελλάδας.
*Ο Απόστολος Αποστολόπουλος έχει εκδόσει τη μελέτη: Η Δύση των Φαντασμάτων και η Μέσα Ελλάδα, εκδόσεις Ίνδικτος. Πρόκειται για ένα διάλογο ανάμεσα στον Σεφέρη και τους Κ. Τσάτσο, Σ. Τσίρκα, Ζ. Λορεντζάτο κι έναν άγνωστο Έλληνα, τον Γιάννη Σαλά – που πραγματεύεται την ταυτότητα του σύγχρονου Ελληνισμού.
