Φωτογραφία από τις πρόσφατες ταραχές στην Νέα Καληδονία
του Mathieu Bock-Côté
Δημοσιεύθηκε στις 24/05/2024
– Τα γεγονότα στη Νέα Καληδονία, γαλλική υπερπόντια περιοχή, όπου οι αυτόθχθονες κάτοικοι συγκρούστηκαν πρόσφατα σε μεγάλη κλίμακα με τους Γάλλους κατοίκους και την αστυνομία, πρέπει να ιδωθούν υπό το πρίσμα του τέλους της ευρωπαϊκής ηγεμονίας στον κόσμο.
Το 1492 σηματοδότησε την έναρξη της ευρωπαϊκής επέκτασης σε όλο τον κόσμο. Από τότε, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο, ιδρύοντας παντού εμπορικούς σταθμούς, αποικίες, προτεκτοράτα και εδαφικές κτήσεις, γεννώντας ακόμη και νέες χώρες, οι οποίες για μεγάλο χρονικό διάστημα καλλιεργούσαν την καταγωγή τους από τον Παλαιό Κόσμο, ακόμη και έναν ζωτικό δεσμό με αυτόν. Όμως η ευρωπαϊκή αυτοκτονία των δύο παγκοσμίων πολέμων σηματοδότησε το τέλος της ευρωπαϊκής ηγεμονίας στον κόσμο, την οποία τείναμε να καλύψουμε με μια βιτρίνα οικουμενικότητας. Τα γεγονότα στη Νέα Καληδονία φωτίζονται από αυτό το ευρύτερο πλαίσιο.
Η διαδικασία αποαποικιοποίησης που ξεκίνησε μετά το 1945 σηματοδότησε το πρώτο στάδιο της επιστροφής της Δύσης στην Ευρώπη. Οι κατακτημένες και αποικιοκρατούμενες χώρες απαίτησαν την ανεξαρτησία τους, έστω και αν δανείστηκαν το έθνος-κράτος ως πολιτική μορφή από τους Ευρωπαίους, έστω και αν η δημογραφική τους σύνθεση δεν το επέτρεπε, και στηρίχθηκαν στις κομμουνιστικές χώρες για να στηρίξουν τον αγώνα τους. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, όλα τα εθνικά κινήματα είχαν την τάση να αναζητούν συμμάχους στο εξωτερικό προκειμένου να απελευθερωθούν από αυτό που θα μπορούσαν να ονομάσουν ως τη βασική επιτροπεία τους. Αυτό το κίνημα της αποαποικιοποίησης συνεχίστηκε και στις δεκαετίες του 1960 και 1970. Τα τελευταία εδάφη που ανήκαν σε μια ξεχωριστή, αναδυόμενη πολιτισμική περίοδο υποβλήθηκαν στη συνέχεια σε μεταβίβαση κυριαρχίας, όπως είδαμε με το Χονγκ Κονγκ το 1997 και το Μακάο το 1999.
Η τάση αυτή επηρεάζει ακόμη και κράτη που είναι άμεσοι απόγονοι της ευρωπαϊκής επέκτασης. Το βλέπουμε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, και πιο συγκεκριμένα το 1992, όταν εορτάστηκε η 500ή επέτειος της ανακάλυψης της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο. Ο άνθρωπος που κάποτε είχε θεωρηθεί ως ένας ιδιοφυής τυχοδιώκτης άρχισε τώρα να παρουσιάζεται ως ο πρώτος από τους γενοκτόνους. Η Ημέρα του Κολόμβου, η οποία εορταζόταν σε πολλά μέρη, συχνά στερήθηκε το καθεστώς της ως επίσημης γιορτής. Γενικότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έπαψαν να βλέπουν τον εαυτό τους ως έθνος που γεννήθηκε από τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και επαναπροσδιορίστηκαν ως πολυπολιτισμική χώρα που γεννήθηκε στο σταυροδρόμι πολλών πολιτισμών. Ίσως έτσι να κατέγραφαν τις συνέπειες που σχετίζονται με την ταυτότητα της μεταναστευτικής επανάστασης που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960.
Ένα είδος αντιστροφής του αποικιοκρατικού κινήματος
Όσον αφορά τον Καναδά, απογύμνωσε συμβολικά τους δύο επίσημους λαούς του, τους Γάλλους και τους Άγγλους, και τους αντικατέστησε συμβολικά με τους ιθαγενείς πρώτους λαούς της Αμερικής. Οι πρώην ιδρυτικοί λαοί της χώρας έχουν πλέον υποβιβαστεί στο καθεστώς κοινοτήτων μεταξύ άλλων, προϊόν πολυάριθμων μεταναστευτικών κυμάτων που γέννησαν την καναδική πολυπολιτισμικότητα, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μετα-εθνική ταυτότητα που διεκδικεί το καναδικό κράτος. Έχει γίνει μάλιστα συνήθεια για τους επίσημους εκπροσώπους του Καναδά να αναγνωρίζουν ότι βρίσκονται σε μη παραχωρημένη γη των Αβοριγίνων, αποδεχόμενοιι έτσι την παράνομη φύση του κράτους του οποίου ηγούνται. Στην Ωκεανία, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία έχουν επίσης υποκύψει στην πίεση της αποευρωπαϊκοποίησης.
Γινόμαστε επίσης μάρτυρες ενός είδους αντιστροφής του αποικιακού ρεύματος, με τη μεγάλη μετακίνηση από το νότο προς το βορρά. Ομολογουμένως, η μορφή δεν είναι η ίδια και αυτή η δυναμική δεν είναι καρπός μιας πολιτικής επιχείρησης. Αλλά αυτές οι επιφυλάξεις είναι απλώς για τα μάτια. Στην πραγματικότητα, η ανάδυση όλο και περισσότερων μη ευρωπαϊκών κοινοτήτων, όλο και λιγότερο ενσωματωμένων, οδηγεί σε μια δημογραφική ανισορροπία που, τις επόμενες δεκαετίες, θα έχει ως αποτέλεσμα οι ιστορικοί λαοί της Δύσης να γίνουν μειοψηφικοί στις ίδιες τους τις χώρες. Ορισμένοι αρχίζουν να πιστεύουν ότι η αποαποικιοποίηση δεν θα ολοκληρωθεί πραγματικά μέχρι οι Ευρωπαίοι να γίνουν ξένοι στις ίδιες τους τις χώρες. Δεν προτάσσεται μια έμμεσα αποικιοκρατική αφήγηση όταν εξηγείται ότι οι Δυτικοί, αφημένοι στην τύχη τους, είναι κατά βάση αντιδραστικοί και ρατσιστές και ότι καταφέρνουν να ανοιχτούν στον κόσμο μόνο χάρη στην παρουσία νέων πληθυσμών που τους εκπολιτίζουν μέσω της λατρείας της διαφορετικότητας;
Εδώ συναντάμε το ζήτημα ταμπού του αντι-λευκού ρατσισμού. Και όμως, συμβαίνει. Θεσμοθετείται μέσω προγραμμάτων θετικών διακρίσεων που αποκλείουν ανοιχτά τους λεγόμενους «λευκούς» και μέσω του δόγματος EDI (equality, diversity, inclusion), το οποίο είναι ένα δόγμα επανεκπαίδευσης των ευρωπαϊκών πληθυσμών για να τους κάνει να προσυπογράψουν τον μύθο της αμείωτης ενοχής τους. Η Ευρώπη, που επιστρέφει στο σπίτι της, δεν είναι πλέον ούτε καν στο σπίτι της. Είναι υποχρεωμένη να πιστέψει σε μια παραποιημένη οικουμενιστική ρητορική, η οποία στρέφεται εναντίον της και την εμποδίζει να αναφερθεί στην ιδιοπροσωπία της μέσα στην πολλαπλότητα των πολιτισμών. Vae victis. Αλίμονο στους ηττημένους. Ή, ακριβέστερα, αλίμονο στους ισχυρούς που γίνονται αδύναμοι.
