Τα κύρια θέματα στην προσεχή επίσκεψη Πούτιν στο Ισραήλ θα είναι το Ιράν και η Συρία
Του Μ. Κ. Μπαδρακουμάρ από το Asia Times (atimes.com)
Η διήμερη επίσκεψη του Πούτιν στο Ισραήλ την ερχόμενη εβδομάδα θα στρέψει τα βλέμματα επάνω του, καθώς καταδεικνύει την ύψιστη προτεραιότητα που θέτει ο πρόεδρος της Ρωσίας στη σχέση του με το Ισραήλ. Η συνάντηση γίνεται σε μια συγκυρία που οι πολιτικές των δύο χωρών πάνω σε κρίσιμα ζητήματα της περιφερειακής ασφάλειας της Μέσης Ανατολής –της Συρίας και του Ιράν– βρίσκονται σε σύγκρουση, και δεν φαίνεται ότι το χάσμα μπορεί να γεφυρωθεί σύντομα.[ ]
O πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενγιαμίν Νιετανιάχου γνωρίζει πολύ καλά ότι ο Πούτιν μπορεί να διαπραγματευτεί πολύ σκληρά, ώστε να εξασφαλίσει τα καλύτερα για τη Ρωσία σε οποιαδήποτε περίπτωση. Επίσης γνωρίζει ότι μπορεί να αποβεί σ’ έναν πολύτιμο συνεργάτη, ειδικά εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, εκλεγεί για μια δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο.
Τα κίνητρα και των δυο πλευρών είναι πολύπλοκα και παρ’ όλο που οι προτεραιότητές τους μπορεί να ποικίλουν, υπάρχει ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η Ρωσία και το Ισραήλ έχουν συνειδητοποιήσει ότι η συνεργασία τους μπορεί να αποβεί επωφελής και για τους δύο –και να εξελιχθεί σ’ έναν παράγοντα σταθερότητας για τη Μέση Ανατολή.
Αυτό που συνήθως ξεχνάμε είναι ότι ο Πούτιν διατηρούσε πάντοτε θερμά αισθήματα για το Ισραήλ. Πολύ πρόσφατα, κατά το τέλος του προηγούμενου χρόνου είχε δηλώσει: «Το Ισραήλ είναι ένα ειδικό κράτος για εμάς. Είναι σχεδόν ρωσόφωνο, καθώς πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού του μιλάει ρώσικα».
Ο επίσημος λόγος της επίσκεψής του είναι η ανέγερση ενός μνημείου στη Νετάνγια για τη νίκη του Κόκκινου Στρατού επί της ναζιστικής Γερμανίας. Η ανέγερση του μνημείου αποφασίστηκε κατά την διάρκεια της επίσημης επίσκεψης του Νιετανιάχου στη Μόσχα το 2010, όταν συμφώνησε, με τον τότε πρωθυπουργό Πούτιν, ότι το Ισραήλ θα πρέπει να τιμήσει τις θυσίες του Κόκκινου Στρατού στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. []
Παραδόξως, ενώ οι ΗΠΑ θεωρούνται στενός σύμμαχος του Ισραήλ, ο Ομπάμα δεν είναι και η πιο δημοφιλής φιγούρα στο εσωτερικό της χώρας. Αντίθετα, ενώ το Ισραήλ εκφράζει τις επιφυλάξεις και τις ανησυχίες του, για πολλές από τις πολιτικές της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή και κατά καιρούς τις θεωρεί μη φιλικές, η υψηλή δημοτικότητα του Πούτιν μεταξύ των Ισραηλινών θα έκανε τον Ομπάμα να ζηλέψει.
Το ένα εκατομμύριο των ρωσόφωνων Εβραίων, που ήρθαν από τα εδάφη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, έχει ενσωματωθεί ομαλά στην ισραηλινή κοινωνία και διατηρεί υψηλές θέσεις στην ζωή της χώρας. Αποτελούν μια ανθρωπιστική, οικονομική και πολιτιστική γέφυρα μεταξύ του Ισραήλ και της Ρωσίας.
Βέβαια, παρ’ όλα αυτά, η πολιτική χωρίζει, και τα κύρια θέματα των συνομιλιών στην προσεχή επίσκεψη του Πούτιν στο Ισραήλ θα είναι το Ιράν και η Συρία. Οι δύο χώρες βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα σε σχέση με τα δύο αυτά ακανθώδη ζητήματα.
Η Ρωσία αντιτίθεται σε μια ξένη επέμβαση στη Συρία, ενώ το μακρύ χέρι του Ισραήλ έκανε, ήδη, την εμφάνισή του στην περιοχή. Πρόσφατες αναφορές κάνουν μνεία για ισραηλινά αεροπλάνα που μεταφέρουν όπλα στο Κουρδιστάν του βορείου Ιράκ (όπλα τα οποία έχουν αγοραστεί από το Κατάρ με τελικούς αποδέκτες τους Σύρους αντάρτες). Από την πλευρά του, το Ισραήλ διαφωνεί ριζικά με τη στρατιωτική συνεργασία της Ρωσίας και του καθεστώτος Άσαντ.
Εκ πρώτης όψεως, δεν φαίνεται να υπάρχει σημείο επαφής Ρώσων και Ισραηλινών στο θέμα της Συρίας. Όμως, μια πιο προσεκτική ανάγνωση δείχνει πως υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων των δύο χωρών για τη γενική σταθερότητα του βορείου γείτονα του Ισραήλ. Η Ρωσία σίγουρα συμμερίζεται, τουλάχιστον περισσότερο απ’ ό,τι οι ΗΠΑ, την ανησυχία των ισραηλινών για την άνοδο του ισλαμισμού στην περιοχή.
Ενώ λοιπόν, βραχυπρόθεσμα, το Ισραήλ βλέπει θετικά μια αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, ανησυχεί, ταυτόχρονα, για την πιθανότητα ενός φαινομένου ντόμινο, σε περίπτωση που οι αδελφοί μουσουλμάνοι επικρατήσουν εκεί. (Παρεμπιπτόντως, ο Πούτιν θα επισκεφθεί την Ιορδανία, αμέσως μετά το Ισραήλ.)
Κάπου εδώ βρίσκεται και ο βαθύτερος λόγος της ρωσικής αδιαλλαξίας στο ζήτημα της Συρίας. Ενώ οι δυτικοί δημοσιογράφοι βλέπουν τη Συρία ως κράτος-πελάτη της Ρωσίας, φαίνεται να παραβλέπουν τη λογική ανησυχία των Ρώσων για επέκταση του ακραίου Ισλάμ από τη Συρία στην ευρύτερη περιοχή της κεντρικής Ασίας και του βορείου Καυκάσου.
Φυσικά, η Ρωσία δεν θα εκφράσει ποτέ ξεκάθαρα αυτούς τους μανιχαϊστικούς φόβους (εκτός αν εξωθηθεί σε μια υπαρξιακή αναμέτρηση με το πολεμικό Ισλάμ). Μάλλον, το άρθρο του Ρώσου υπουργού εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, στη Χάφινγκτον Ποστ την περασμένη εβδομάδα, απηχεί, έστω και συγκαλυμμένα, τους παραπάνω φόβους. Στο άρθρο του με τίτλο «Στη σωστή πλευρά της ιστορίας», ο Λαβρόφ γράφει, χαρακτηριστικά:
«Οι αραβικές εξεγέρσεις δείχνουν ξεκάθαρα μια προθυμία για επιστροφή στις ρίζες του πολιτισμού, η οποία εκδηλώνεται με την ευρεία υποστήριξη των κομμάτων και των κινημάτων που δρουν υπό τη σημαία του Ισλάμ… Η κατάσταση αυτή αποτελεί την καλύτερη απόδειξη πως το απλό (αν όχι απλοϊκό) δυαδικό κατασκεύασμα της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, όπως περιγράφηκε με τα πρότυπα Ανατολής-Δύσης, καπιταλισμού-σοσιαλισμού, Βορρά-Νότου, αντικαθίσταται ραγδαία από μια πολυδιάστατη, γεωπολιτική πραγματικότητα…»
Σε πρακτικούς όρους, εξήγησε ο Λαβρόφ, η κατάσταση στη Συρία θα μπορούσε να έχει δυσμενείς επιπτώσεις για τη Ρωσία, αλλά και για το Ισραήλ:
«Το κυρίαρχο, σήμερα… είναι οι διάφορες προσπάθειες για αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό σαν τμήμα ενός ευρύτερου περιφερειακού γεωπολιτικού παιχνιδιού. Αυτά τα σχέδια στοχεύουν, χωρίς αμφιβολία, το Ιράν, αφού μια ομάδα κρατών, όπως οι ΗΠΑ, οι χώρες του ΝΑΤΟ, η Τουρκία, το Ισραήλ και κάποιες χώρες της περιοχής, φαίνεται πως ενδιαφέρονται για την αποδυνάμωση των τοπικών ερεισμάτων αυτής της χώρας».
«Όμως, μια προσπάθεια να κοπεί ο γόρδιος δεσμός που έχει δημιουργηθεί από προβλήματα που χρονίζουν,φαίνεται πως είναι καταδικασμένη σε αποτυχία… Άσχετα από την κατάσταση στο Ιράν, είναι προφανές ότι η υποδαύλιση της ενδο-συριακής σύγκρουσης μπορεί να θέσει σε κίνηση διαδικασίες που θα έχουν αρνητικότατες συνέπειες στην τοπική και διεθνή ασφάλεια. Παράγοντες ρίσκου του παραπάνω παιχνιδιού αποτελούν η απώλεια ελέγχου της συρο-ισραηλινής μεθορίου, η χειροτέρευση της κατάστασης στο Λίβανο και σε άλλες χώρες της περιοχής, η πιθανότητα να πέσουν κάποια από τα όπλα των αντικαθεστωτικών Σύρων σε «λάθος χέρια» και το χειρότερο σενάριο όλων, μια επιδείνωση των διαθρησκευτικών εντάσεων και εμπαθειών μέσα στον ισλαμικό κόσμο».
Παραμένει ζητούμενο το αν ο Πούτιν θα καταφέρει να επηρεάσει τον Νετανιάχου προς την, ανωτέρω αναφερθείσα, κατεύθυνση. Το σίγουρο, πάντως, είναι ότι θα βάλει τα δυνατά του.
Το πιο πιθανό, βέβαια, είναι ότι ο Πούτιν θα αποτύχει στην αποστολή του. Η «όλο νόημα» συζήτησή του με τον Ομπάμα, στη συνάντηση κορυφής των 20 στην πόλη του Μεξικού τη Δευτέρα, έκανε φανερό στους Ρώσους ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν δεσμευθεί σε τέτοιο βαθμό για μια αλλαγή καθεστώτος στη Συρία, ώστε δεν είναι εύκολο να κάνουν πίσω.
Για μια ακόμη φορά, η πιθανότητα αποδυνάμωσης της Συρίας, στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής, φαίνεται τόσο μεθυστική προοπτική για το Ισραήλ, υπό τις σημερινές περιστάσεις, που ενδέχεται να αποτελέσει παρωπίδα για την αυριανή κατάσταση στη χώρα. Οι νίκες των αδελφών μουσουλμάνων στην Αίγυπτο και αλλού, γύρω από το Ισραήλ, ίσως θα έπρεπε να είχαν, ήδη, κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για την Ιερουσαλήμ.
Είναι ειρωνικό, αλλά ίσως είναι, σχετικά, ευκολότερο για τον Πούτιν να πείσει τον Νετανιάχου να μετάσχει σε κάποια διαπραγμάτευση για το θέμα του Ιράν.
Οι συζητήσεις ανάμεσα στο Ιράν και τα κράτη Ρ5+1 (δηλ. τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ + τη Γερμανία), σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, διακόπηκαν λόγω «σημαντικών διαφορών μεταξύ των δύο απόψεων». Μια συνάντηση σε επίπεδο ειδικών θα γίνει στην Κων/πολη στις 3 Ιουλίου και μια ακόμη συνάντηση ανωτάτου επιπέδου θα ακολουθήσει εν ευθέτω χρόνω, ανάλογα με την πρόοδο που θα επιτευχθεί στη συνάντηση των ειδικών.
Αν οι συνομιλίες έχουν θετική κατάληξη, αυτό θα οφείλεται κυρίως στις παρασκηνιακές ρωσικές και κινεζικές προσπάθειες. Το γεγονός και μόνο ότι θα υπάρξει και τρίτος γύρος συνομιλιών, στο Πεκίνο ή την Αστάνα, αποτελεί μεγάλη πρόοδο.
Σύμφωνα με τον κύριο Ιρανό διαπραγματευτή, Σαϊντ Τζαλίλι, οι συνομιλίες της Μόσχας ήταν «σοβαρότερες, αληθινότερες και κάτι παραπάνω από μια απλή δήλωση των θέσεων των διαφόρων πλευρών». Ταυτόχρονα, δήλωσε ότι «το Ιράν δεν έχει κανένα πρόβλημα με τη διαφάνεια», υπονοώντας ότι είναι ανοιχτό σε διεθνή επιθεώρηση και έτοιμο να αποδείξει τον ειρηνικό χαρακτήρα του πυρηνικού προγράμματός του, «τεχνικά, νομικά και πολιτικά». Παρ’ όλα αυτά, δήλωσε επίσης ότι «πρέπει να γίνει σεβαστό το δικαίωμα του Ιράν στην πρόσβαση στην ειρηνική πυρηνική ενέργεια και ειδικά στον εμπλουτισμό ουρανίου και στην παραγωγή πυρηνικών καυσίμων».
Μετάφραση: Dean M.
