Θανάσης Τζιούμπας
«Δε βόσκει κανείς ατιμώρητος στα λιβάδια της άρχουσας τάξης, δεν σπουδάζει ατιμώρητος στα πανεπιστήμιά της, δεν χρησιμοποιεί ατιμώρητος τις επιστήμες της. Σχεδόν ανεπαίσθητα, καταπίνει το δηλητήριό της, παραλύει…»
Καρίν Στρουκ, Ταξική Αγάπη
Διανύουμε την πιο στείρα από άποψη πολιτικού προβληματισμού εκλογική περίοδο από την μεταπολίτευση και μετά. Τα υπερεθνικά διευθυντήρια σκηνοθετούν μια παράσταση επίφασης δημοκρατικότητας που έχει τόση σχέση με τα πραγματικά πολιτικά, κοινωνικά ή περιβαλλοντικά ζητήματα όσο σχέση είχε η Γιουροβίζιον με την τέχνη της στιχουργικής. Η απαξίωση των αντιπροσωπευτικών θεσμών μέσα από την αναγωγή του θεάματος της αντιπαράθεσης (σκάνδαλα, προεκλογικά σπότς, απρέπειες και λάσπες) ανάγεται σε ουσία. Οι προβολείς δεν ανάβουν για να φωτίσουν αλλά για να κατασκευάσουν τις σκιές μέσα στις οποίες αποκρύπτονται με επιμέλεια η ένδεια οραμάτων και πολιτικών, η αμηχανία των ελίτ, τα αδιέξοδα του δυτικού πολιτισμικού υποδείγματος, η πληκτική ομοιότητα της συστράτευσης κάτω από φθαρμένες σημαίες επαγγελίας για αέναη ευημερία. Κι αν όλα αυτά ισχύουν σε επίπεδο Ε.Ε. η ελληνική ιδιοπροσωπία δίνει ένα παροξυσμικό τόνο, τα παπαγαλάκια έχουν γεμίσει το στερέωμα.
Εξέχουσα θέση στο χολυγουντιανής έμπνευσης σκηνικό καταλαμβάνει και η «νέα» εκλογική απόπειρα των «Οικολόγων-Πράσινων». Πρόκειται για ένα αμοιβαία επωφελές συναπάντημα της «συστημικής» οικολογίας με τους συστηματικούς διαχειριστές της οικολογικής ευαισθησίας.
Το πρόταγμα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού προχωράει εδώ και καιρό σε ένα πράσινο λίφτινγκ. Το εμπόρευμα ανακαλύπτει νέες αγορές, ο κύριος Σόρος μεταβάλλεται σε κήρυκα αυτών των επενδυτικών ευκαιριών, ο κύριος Γκορ, αφού κατέβηκε από το Στελθ που έσπερνε το απεμπλουτισμένο ουράνιο στη Σερβία, άρχισε να μοιράζει τρικάκια για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η διακυβέρνηση Ομπάμα είναι μια μόνο έκφραση αυτής νέας επικοινωνιακής εποχής, είναι μια διαπίστωση ότι πράσινο είναι και το χρώμα του δολαρίου. Οι ημεδαποί αντιπρόσωποι δεν μπορούσαν να υστερήσουν. Οι πράσινες εκπομπές αυξάνονται με προεξάρχον το συγκρότημα του κυρίου Alexis. Μια ματιά στο τοπίο των ευρωεκλογών μπορεί να είναι διαφωτιστική: αν αθροίσει κάποιος τα δημοσκοπικά ποσοστά των κομμάτων που φέρουν την οικολογία στον τίτλο, με αυτά των κομμάτων που προγραμματικά επικαλούνται το οικολογικό ζήτημα ή την «πράσινη ανάπτυξη», θα διαπιστώσει ότι ήδη ζούμε σε μια οικολογική χώρα, καθώς η πλειοψηφία του κόσμου της πολιτικής εκπροσώπησης πίνει νερό (όχι βέβαια από τον Ασωπό) στο όνομα της οικολογίας. Το πώς ταυτόχρονα το περιβάλλον στη χώρα μας βρίσκεται στην κατάσταση που βλέπουμε όλοι, ή το πώς με τέτοια δημοφιλία της οικολογίας οι κινητοποιήσεις των πολιτών για τα αντίστοιχα θέματα είναι τόσο αναιμικές, αποτελεί ένα μυστήριο προς ερμηνεία. Αυτή η υποτιθέμενη οικολογία χαρακτηρίζεται από τις καθόλου οικολογικές αρχές της καθήλωσης μπροστά σε μια οθόνη που περιγράφει τον τρόμο του αύριο, παραλείποντας αυτά που είναι να γίνουν σήμερα, εκτός βέβαια από την εμπορευματική οικολογία, την πράσινη κατανάλωση. Η μεγάλη εικόνα των πάγων που λιώνουν κατακερματίζεται σε ψηφίδες: ένα παζλ ατομικών συμπεριφορών αγοράς λαμπτήρων οικονομίας, υβριδικών ΙΧ ή βιολογικών τροφίμων. Η (υπαρκτή) ατομική ευθύνη του πολίτη υπερτονίζεται, όχι για να θέσει υπό αμφισβήτηση το φετίχ του ευδαιμονισμού που τον διακρίνει, αλλά για να επισκιάσει τη μείζονα ευθύνη αυτών που εγκαθίδρυσαν και προάγουν το παραπάνω φετίχ. Αυτό είναι το πεδίο της νέας «συμμαχίας των προθύμων».
Ας δούμε και τους πρόθυμους της συμμαχίας: Στα ευρωπαϊκά σαλόνια, που λανσάρουν το τρέντι κάποιες δεκαετίες πριν την Ψωροκώσταινα, υπήρξαν αθρόες συμμετοχές, όχι μόνο από τον χώρο των «νέων φιλοσόφων», αλλά και από το πάλαι ποτέ ανατρεπτικό οικολογικό κίνημα. Οι «ρεάλος» συνειδητοποίησαν ότι το έσχατο στάδιο του ρεαλισμού είναι η μέθεξη στην εξουσία ως παραπλήρωμα, της σοσιαλδημοκρατίας αρχικά και στη συνέχεια των πραγματικών επικυρίαρχων, των αδιαφανών λόμπι, επιτροπών συμβούλων, think tanks, λεσχών, MKO και άλλων πολλών καινοτόμων. Το τζάκετ του ακτιβιστή αντικαταστάθηκε από τη συλλογή γραβατών του κυρίου Φίσερ, με αντάλλαγμα τη συστράτευση σε μια σειρά θέματα, ατλαντικού κατά κανόνα ενδιαφέροντος, όπως η «ανθρωπιστική επιχείρηση» στην πρώην Γιουγκοσλαβία, το κροκοδείλια δάκρυα πάνω από τα ερείπια των δίδυμων πύργων και την «οργή» της αμερικάνικης αντίδρασης, τον εξοστρακισμό της Ρωσίας, την απενοχοποίηση του Σιωνισμού για την Τζενίν ή την Γάζα, την αποδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της διεύρυνσής της. Στην ημεδαπή οι πρόθυμοι βρέθηκαν ανάμεσα σε εκείνους, που αφού πέρασαν την παιδική ασθένεια του ριζοσπαστισμού, αφού θήτευσαν με ευδόκιμο τρόπο στα τενάγη των «μη κερδοσκοπικών» ΜΚΟ, αφού βρέθηκαν στους προθαλάμους της εξουσίας μέσα από μια σειρά «σύμφωνα ελεύθερης συμβίωσης» με τον ΣΥΝ (που ακολουθήθηκαν από ισάριθμα συναινετικά ή κατ’ αντιδικία διαζύγια), αποφάσισαν ότι ήρθε η ώρα που μια ζωή περίμεναν. Βοήθησε σ’ αυτό και η έξωθεν βοήθεια, βοήθεια όχι μόνο επικοινωνιακή και οικονομική, αλλά πάνω απ’ όλα οργανωτική (ας μην ξεχνάμε ότι η οργάνωση του νεοελληνικού κράτους αποτέλεσε ευγενική χορηγία των Βαυαρών).
Για το τάιμινγκ υπήρξαν οξυδερκείς: Το πολιτικο-δημοσιογραφικό συγκρότημα εξουσίας χρειαζόταν επειγόντως ένα «σχέδιο Β΄», καθώς η επιλογή του Συνασπισμού κατέστη επισφαλής, τόσο από την αλαζονεία του να θεωρεί ότι αποτελεί αυτόφωτο σώμα στο πολιτικό στερέωμα και να δαγκώνει το χέρι που τον τάισε, όσο και από τη στάση του τον Δεκέμβρη, που εξόργισε όχι μόνο την κοινωνική του βάση αλλά και τον κύριο Πρετεντέρη. Εξάλλου οι διαχρονικοί Γλύξμπουργκ θεωρούσαν πάντα ότι μπορούν να κάνουν και τον κηπουρό τους πρωθυπουργό, αν ήθελαν.
Οι Οικολόγοι – Πράσινοι αποδείχτηκαν οξυδερκείς και σε μια σειρά άλλα ζητήματα: Κατ’ αρχήν, από πολύ νωρίς, ξεκαθάρισαν ότι είναι ανοιχτοί σε οποιαδήποτε πολιτική συνεργασία, βάζοντας την πινακίδα «δίδεται προς αντιπαροχή» σε ένα οικόπεδο που δεν κατείχαν καν. Σε ένα σκηνικό όπου οι κυβερνητικές αυτοδυναμίες παίζονται στο νήμα, μετέβαλλαν εαυτόν σε ποθητές νύφες, αυξάνοντας γεωμετρικά την αναφορά στο σχήμα τους.
Το δεύτερο ήταν η συστηματική και σκόπιμη αποσιώπηση των πολιτικών τους θέσεων με το αδιάσειστο επιχείρημα ότι αυτά που θέτουν στην κρίση των ψηφοφόρων είναι οι γενικολογίες που περιλαμβάνει το «πρόγραμμά» τους, κι αυτό για όσους κάνουν τον κόπο να το αναζητήσουν στο διαδίκτυο. Το επιχείρημα βέβαια θα πάψει να ισχύει αν η απόπειρα ευοδωθεί και κληθούν να πάρουν θέση στην ευρωβουλή για τα πολιτικά ζητήματα τα οποία τώρα κάνουν πως αντιπαρέρχονται, των ζητημάτων εθνικού ενδιαφέροντος συμπεριλαμβανόμενων. Τότε βέβαια το πρόταγμα θα είναι η προσωπική τους άποψη και όχι κάποια δέσμευση απέναντι σε όσους τους ψηφίσουν. Θα είχε ενδιαφέρον να στριμωχτούν κάποτε οι εκπρόσωποι των Οικολόγων Πράσινων να εκφράσουν δημόσια τι πιστεύουν για ζητήματα όπως το Αιγαίο, το Κυπριακό, η Θράκη, το όνομα της FYROM, τις θεσμικές αρμοδιότητες των ευρωπαϊκών διευθυντηρίων απέναντι στα κράτη-μέλη κ.λπ.
Το τρίτο είναι ότι διάβασαν ορθά και έγκαιρα τις μετακινήσεις στις καταγραφές των δημοσκοπήσεων και διαπίστωσαν ότι έχουν εισροές κυρίως από έναν μεγάλο αριθμό συντηρητικών ψηφοφόρων, που θεωρούν ότι μια ψήφος στους Οικολόγους Πράσινους δεν είναι παρά μια διαμαρτυρία, μια άρνηση του υπάρχοντος σκηνικού. Επιχειρώντας μια προβλητική ταύτιση στο επικοινωνιακό επίπεδο, προσαρμόζουν τη δημόσια εικόνα τους στην εικόνα που φέρουν οι πιθανοί ψηφοφόροι, περιορίζοντας τον λόγο τους όχι στην προβολή κάποιων μίνιμουμ έστω θέσεων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να αλλοιώσουν την εικόνα «αυτών που όλοι πρέπει να αγαπήσουν», αλλά υποσχόμενοι, όπως οι άλλοι συνάδελφοί τους (με πείρα), ό,τι μπορεί να ακούγεται ωραίο σε όλους, όπως π.χ. ανάπτυξη και θέσεις εργασίας (πράσινες, παρακαλώ). Η κοινωνία μας μπορεί να περάσει ανώδυνα, χωρίς ανατροπές στον τρόπο που καταναλώνουμε τον πλανήτη, τους άλλους ή τον εαυτό μας, διατηρώντας την ευημερία μας τη μετρούμενη σε κατά κεφαλήν ιπποδύναμη ΙΧ, κινητών τηλεφώνων ή ινστιτούτων αδυνατίσματος, σε έναν πράσινο παράδεισο όπου οι πάγοι δεν θα λιώνουν και τα πουλάκια θα κελαηδούν στις ανθισμένες κερασιές.
Το ότι η ευημερία αυτής της παρασιτικής χώρας αποτελεί αποδοχή προϊόντος του διαρκούς εγκλήματος που συντελείται ενάντια στον πλανήτη, καθώς και σε μεγάλο αριθμό του πληθυσμού του, αποτελεί μια ενοχλητική και άρα όχι χρήσιμη αλήθεια. Το ότι η υποτιθέμενη «πράσινη διέξοδος» περιορίζεται γεωγραφικά και πολιτισμικά σε ένα κλάσμα της ανθρωπότητας, δεν φαίνεται να αποτελεί πρόβλημα, καθώς το σύνθημα «σκέψου τοπικά δράσε συνολικά» μπορεί να αλλοιώνεται κατά το δοκούν ερμηνεύοντας κατά περίπτωση τους όρους τοπικό και συνολικό. Το ότι αυτή η υλική ευημερία έχει ένα αντάλλαγμα, την υπακοή σε προσωπικό και συλλογικό επίπεδο στις επιταγές των διαχειριστών της πιστοληπτικής μας ικανότητας και το τι σημαίνει αυτή η αφωνία για την ανθρώπινη υπόσταση και ταυτότητα δεν συζητείται, καθώς όλα αυτά αποτελούν μεταφυσικές κατηγορίες στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο. Το ότι τα όρια των αλλαγών καθορίζονται από τους ίδιους τους κλειδοκράτορες, τις κοινωνικές ελίτ, ξεπερνιέται με την απόπειρα εισόδου στα σαλόνια των ελίτ όπως μας διδάσκει η παγκόσμια, αλλά και η εγχώρια ιστορία, με κορυφαίο παράδειγμα τη μεταπολιτευτική γενιά.
Ιδού λοιπόν το προφίλ του οικολόγου που προτείνεται: Ενημερώνεται από τον Σκάι, ψωνίζει οικολογικά προϊόντα, αγοράζει κανένα κουπόνι για τα παιδιά του Νταρφούρ, ψηφίζει Οικολόγους Πράσινους. Κι αν ψάχνετε τη σχέση της περιγραφής αυτής με την ενεργοποίηση των ανθρώπων σε οικολογικές διεκδικήσεις, σας πληροφορώ με λύπη ότι είναι μια σχέση ανταγωνιστική. Το θέαμα της οικολογίας προϋποθέτει και κατασκευάζει τον θεατή, την κουλτούρα του καναπέ, της εκπροσώπησης, της ετερονομίας. Δεν αποτελεί παράλειψη των Οικολόγων Πράσινων ένα εκλογικό εγχείρημα που δεν αναφέρεται, δεν επιχειρούν να αναδείξουν και πολύ περισσότερο να πολλαπλασιάσουν όσες, εν πάση περιπτώσει, ζωντανές αντιστάσεις υπάρχουν. Αντίθετα οι άνθρωποι έχουν κατανοήσει το μάθημα που πήραν στους Οικολόγους Εναλλακτικούς, ότι μια προσέγγιση μέσα από λογικές ανάπτυξης κινήματος δεν τους δίνει τον ζωτικό χώρο για να στήσουν τέτοιου είδους μαγαζιά, ότι η συλλογικές διαδικασίες είναι ενίοτε απαγορευτικές. Γι αυτό εξάλλου έκαναν ό,τι μπορούσαν για να καταλύσουν το εγχείρημα εκείνο.
Τώρα θεωρούν ότι μπορούν να παίξουν μόνοι τους. Μπορεί και να πετύχουν τον στόχο τους ως την επόμενη μέρα, τότε που θα χρειαστεί να πάρουν πολιτικές θέσεις, αναδεικνύοντας έτσι τη γύμνια του βασιλιά. Τότε θα είναι ίσως η κατάλληλη ώρα να μιλήσουμε για πολιτική οικολογία. Μια πρόταση, για να παραφράσουμε τον Μαρξ, που δεν θέλει απλώς να στολίσει την αλυσίδα με ψεύτικα λουλούδια, ούτε καν να τινάξει από την αλυσίδα τα ψεύτικα λουλούδια που κουβαλά ο άνθρωπος την αλυσίδα δίχως αυταπάτες, αλλά να σπάσει την αλυσίδα για να μυρίσει ο άνθρωπος το ζωντανό λουλούδι.
* Πρώην μέλος της Πανελλαδικής Γραμματείας
των Οικολόγων – Εναλλακτικών.
Πρώην υποψήφιος βουλευτής
των Οικολόγων – Εναλλακτικών.
Πρώην ιδρυτικό μέλος του δικτύου «Μεσόγειος SOS».
Νυν μέλος της Επιτροπής
για την Προστασία του Σέιχ Σου.
