904
Συγγραφέας:
Γιώργος Ρακκάς
Οι εγκληματικές πυρκαγιές της Πελοποννήσου και της Πάρνηθας προκάλεσαν, 22 χρόνια μετά το ατύχημα στο Τσερνομπίλ, την αναγέννηση της οικολογικής συνείδησης στην Ελλάδα. Ξάφνου, οι Έλληνες ξύπνησαν από τον καταναλωτικό τους λήθαργο και αντίκρισαν αυτό που ο Φίλιππος Κουτσαφτής προσπαθούσε μάταια να δείξει μέσα από την Αγέλαστο Πέτρα του: ότι ο εκσυγχρονισμός και ο ελληνικός δρόμος προς την ανάπτυξη θρυμματίζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον αυτής της χώρας.
Τα πιο προωθημένα ιδεολογικά κέντρα των Ελλήνων παγκοσμιοποιητών οσμίστηκαν αμέσως το επικείμενο αδιέξοδο. Ο Σκάι και η Καθημερινή ξεκίνησαν από τότε μια γιγαντιαία οικολογική καμπάνια, με αφετηρία της μια μεγάλη συναυλία για τα καμμένα, η οποία έκτοτε αναδεικνύει μικρά και μεγάλα περιβαλλοντικά ζητήματα της χώρας μας (π.χ. Ασωπός), οργανώνει δενδροφυτεύσεις και –κυρίως– προωθεί ένα μοντέλο πράσινου καταναλωτισμού: προτίμηση στις εταιρείες με προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, παρουσίαση των υβριδικών αυτοκινήτων, προώθηση των μεγαλύτερων περιβαλλοντικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Βεβαίως, η ατζέντα είχε και την πολιτική της διάσταση: Σήμερα, πολλοί λίγοι θυμούνται ότι στις φθινοπωρινές εκλογές του 2007, Καθημερινή και Σκάι επέμεναν ιδιαιτέρως στην προβολή των Οικολόγων-Πρασίνων, οι οποίοι είχαν πετύχει τότε το πρώτο τους άλμα από την αφάνεια, συγκεντρώνοντας γύρω στο 1%.
Έκτοτε, η ελληνική εκδοχή του πράσινου καπιταλισμού τείνει να αναπτύσσεται διαρκώς, κάνοντας ολοένα και πιο αισθητή την παρουσία της στην ατζέντα της επικαιρότητας. Κι ασφαλώς, σταθμός της υπήρξαν οι πρόσφατες ευρωεκλογές του Ιουνίου, όπου ο πολιτικός της φορέας κατάφερε να εισέλθει στην Ευρωβουλή,
Ποια «πράσινη έξοδος από την κρίση»;
Ο πράσινος καπιταλισμός αποτελεί το έσχατο σχέδιο διάσωσης που έχουν εκπονήσει οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης προκειμένου να αντεπεξέλθουν στη βαθιά κρίση στην οποία έχει καταβυθιστεί τα τελευταία δύο χρόνια. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πρόταση για ένα «πράσινο νιου ντηλ», σύμφωνα με το οποίο η ανάκαμψη της οικονομίας θα επιτευχθεί μέσα από την ενίσχυση των πράσινων τομέων της, την απορρύπανση, τις οικολογικές κατασκευές, τα υβριδικά αυτοκίνητα κ.λπ.
Οι Έλληνες Οικολόγοι Πράσινοι προτείνουν ένα αντίστοιχο πλάνο και για τη χώρα μας1, το οποίο περιλαμβάνει προτάσεις για τη βιοκλιματική αναδόμηση και την ενεργειακή αυτονομία των κτηρίων, επιδότηση των πράσινων θέσεων εργασίας, προώθηση των μη ενεργειοβόρων μαζικών μέσων μεταφοράς κ.ο.κ.
Βεβαίως, ουδείς θα μπορούσε να διαφωνήσει με πτυχές των προτεινόμενων μέτρων, όπως είναι η βιοκλιματική αναδόμηση των κτηρίων, ή η στήριξη του σιδηροδρόμου εις βάρος του καταστροφικού Ι.Χ. Καθώς η περιβαλλοντική κρίση εντείνεται και το μοντέλο που στηρίζεται στο ιδιωτικό αυτοκίνητο καταρρέει, μέτρα όπως αυτά είναι εκ των ουκ άνευ. Δεν αποτελούν όμως κάτι το πολιτικά καινοφανές, καθώς όλα τα κόμματα, ανεξαρτήτως τοποθετήσεων, τείνουν να προσανατολιστούν προς αυτά. Χαρακτηριστικό είναι ότι την επιδότηση του βιοκλιματικού ανασχεδιασμού των κτηρίων την ετοιμάζει ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση και η κυβέρνηση.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που ανακύπτει από τις προτάσεις των Ο-Π είναι το ότι αφήνουν άθικτη την ίδια την παγκοσμιοποίηση, αλλά και τον παρασιτικό τρόπο με τον οποίο η χώρα μας έχει ενσωματωθεί στο πλανητικό σύστημα.
Διότι το «πλανητικό νιου ντηλ» δεν δίνει λύση στα αδιέξοδα του ενεργειοβόρου, οικολογικά και κοινωνικά καταστροφικού ελεύθερου εμπορίου, και δεν αρνείται τον αδηφάγο ανταγωνισμό της αγοράς2. Σε σχέση δε με τις θεωρητικές κατακτήσεις και τα αιτήματα του πραγματικού οικολογικού κινήματος, αυτά που κομίζουν οι Ο-Π είναι πολύ πίσω. Τι έχουν ν’ αντιτάξουν, ας πούμε, απέναντι στην τροφική κυριαρχία που διεκδικούν κινήματα όπως αυτό της Via Campesina, δηλαδή τον ριζικό μετασχηματισμό της αγροτικής παραγωγής προς την κατεύθυνση της εθνικής και τοπικής αυτάρκειας, της οικολογικής παραγωγής, των συνεταιρισμών και της μικροκαλλιέργειας; Τίποτε παραπάνω από την πανευρωπαϊκή διακήρυξη των Πράσινων Κομμάτων για έναν οικολογικά ορθό και κοινωνικά δίκαιο ανταγωνισμό3. Κι ασφαλώς, ενώ γενικά και αόριστα αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας τον «νεοφιλελευθερισμό» (sic!), είναι πάντοτε πολύ προσεκτικοί στο να αφήνουν την πίσω πόρτα ανοιχτή για τον ιδιωτικό τομέα ώστε να εισβάλει στη σφαίρα των δημόσιων αγαθών: Πρέπει να πετύχουμε μια ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, με την υποχρέωση να διασφαλίζεται ίση, προσιτή και καθολική πρόσβαση σε αυτές4.
Ούτε βέβαια, σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, αντιστρέφει την προδιαγεγραμμένη από την αρχή του συγκριτικού πλεονεκτήματος πορεία να καταλήξει μια χώρα γκαρσονιών, δίχως παραγωγικό ιστό, με τεράστια ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο, έτοιμη να συμπαρασυρθεί σαν φτερό στη θύελλα της κρίσης. Γιατί το επίδικο σήμερα στη χώρα μας, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τη θέση της μέσα στην κρίση, είναι ότι έχει αργεντινοποιηθεί οικονομικά, έχοντας χάσει όλες τις θεσμικές και παραγωγικές δικλείδες που θα τις επέτρεπαν ν’ αναπτύξει έναν ελάχιστο προστατευτισμό και μια εσωτερική οικονομική δυναμική. Εξάλλου, ο παρασιτισμός είναι εκείνος που δίνει την απόλυτη προτεραιότητα στις κατασκευές και τον τουρισμό, και ως εκ τούτου αποτελεί τον κινητήρα που πυροδοτεί την οικολογική καταστροφή στη χώρα μας. Απέναντι σ’ αυτή την πραγματικότητα, η «συνολική απάντηση στην κρίση» που κομίζουν οι «Πράσινοι» δεν συνιστά ούτε απάντηση, ούτε βέβαια είναι συνολική, διότι δεν αμφισβητούν το μοντέλο του ελληνικού παρασιτικού καπιταλισμού αυτό καθ’ αυτό, αλλά, αντίθετα, γυρεύουν να πρασινίσουν τις συνέπειές του ή αναλίσκονται σε προτάσεις ολίγον λαϊκιστικές, περί 50 έως 100 χιλιάδων νέων πράσινων θέσεων εργασίας στην Ελλάδα. Εκτός κι αν οι Ο-Π ενδιαφέρονται μόνο για το εάν τα γκαρσόνια θα απασχολούνται σε οικοτουριστικές επιχειρήσεις και όχι στον μαζικό βιομηχανικό τουρισμό…
Η προσήλωση των Ο-Π στην παγκοσμιοποίηση προκαλεί ακόμα περισσότερα προβλήματα. Καθιστά ορισμένες τοποθετήσεις αρχής των πράσινων κομμάτων, όπως αυτή της άμεσης δημοκρατίας, πλήρως αντιφατικές. Επί του προκειμένου, οι Ο-Π στις θέσεις τους διακηρύττουν την ενίσχυση της άμεσης/συμμετοχικής δημοκρατίας σε κάθε επίπεδο της πολιτικής ζωής5, ενώ ταυτόχρονα μιλούν περί μιας Ομοσπονδιακής Ευρώπης, για την Ευρώπη των Περιφερειών κ.ο.κ.6 Αμελούν, όμως, να μας εξηγήσουν –όπως και κάθε υποστηρικτής της Ομοσπονδιακής Ευρώπης– το πώς θα προκύπτει η δημοκρατική νομιμοποίηση σ’ ένα τέτοιο υπερκράτος, το οποίο βεβαίως, προκειμένου να λειτουργήσει, θα παρακάμπτει τα έστω και τυπικά δημοκρατικά νομιμοποιημένα έθνη-κράτη. Μήπως με μια «δημοκρατικά εκλεγμένη ευρωκυβέρνηση» των 450 εκατομμυρίων πολιτών, όπως οι ίδιοι πρεσβεύουν στην απόφαση του πρόσφατου συνεδρίου τους7; Κι αν αυτό συμβεί, τότε η τόσο πολύ αγαπητή σ’ αυτούς λογική των περιφερειών δεν θα καταλήξει στο να αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο αυτοκρατορικό, όπου «αποκέντρωση» θα σημαίνει απλώς μεταβίβαση και υλοποίηση των αποφάσεων της κεντρικής κυβέρνησης στις «επαρχίες» της Ευρώπης; Και τέλος, η ολιγαρχία των ΜΜΕ δεν αποτελεί εμπόδιο στην εμβάθυνση της δημοκρατίας; Αν ναι, τότε γιατί οι Ο-Π την αγνοούν, περιλαμβάνοντας στις αναφορές τους ευχολόγια τέτοια που μόνο στις εκθέσεις ιδεών του Γυμνασίου μπορεί να βρει κανείς8; Μήπως επειδή αποτελούν τα αγαπημένα παιδιά μερίδας των ολιγαρχών του Τύπου και της τηλεόρασης;
Στο άρμα της αποδόμησης
Μόλις η συζήτηση εξέλθει των οικολογικών ζητημάτων, ο καθεστωτισμός των Ο-Π γίνεται ολοένα και πιο σαφής. Ταυτισμένοι πλήρως με τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης, καταθέτουν τη δική τους, φιλελεύθερης εμπνεύσεως, πρόταση περί της ολοκληρωτικής αποδόμησης της εθνικής ταυτότητας, του εθνικού κράτους, αλλά και κάθε άλλης συλλογικής ταυτότητας.
Κατ’ αρχήν όλες τους οι προτάσεις περιστρέφονται γύρω από το άτομο, τον πολίτη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όσο και να ψάξει κανείς, ελάχιστες είναι οι αναφορές σε συλλογικά δικαιώματα και συλλογικές ταυτότητες (τάξεις, έθνη κ.ο.κ.), ενώ κι αυτές συνήθως αφορούν –τι άλλο;– τις μειονότητες και το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού τους.
Τούτη η τάση αποκτάει μεγαλύτερη σαφήνεια στις προτάσεις τους για την παιδεία. Σ’ αυτές κυριαρχεί η ολοκληρωτική αποδόμηση του εθνικού συστήματος εκπαίδευσης, είτε μιλάμε για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, είτε για τους θεσμικούς της μηχανισμούς. Στη θέση τους, στ’ όνομα μιας κίβδηλης εναλλακτικότητας, αυτό που κυριαρχεί είναι η «ευελιξία» και ο πολυκατακερματισμός, που αγγίζει τα όρια της φεουδαλοποίησης. Σύμφωνα με τους «πράσινους», το υπουργείο πρέπει να θέτει μόνο τρεις, τέσσερις γενικές εκπαιδευτικές αρχές και να διασφαλίζει την ισότητα ευκαιριών στην γνώση και τις δεξιότητες. Από εκεί και πέρα, το περιεχόμενο της παιδείας θα ρευστοποιείται, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες ή με τις ανάγκες του… κάθε σχολείου9. Η λογική της αποδόμησης πάει τόσο μακριά, ώστε να αναφέρουν ότι Σε πολλές χώρες εφαρμόζεται η κατ’ οίκον διδασκαλία, αλλά και η λειτουργία εναλλακτικών σχολείων, που δεν τηρούν το επίσημο πρόγραμμα10.
Και φυσικά, ούτε λόγος να γίνεται για τη διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Αντίθετα, αυτό που προτάσσεται είναι ότι … η κάθε σχολική μονάδα θα πρέπει να έχει σχετική αυτονομία όχι μόνο σε σχέση με το πρόγραμμα σπουδών, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά και σε σχέση με οικονομικά ζητήματα και ζητήματα προσωπικού, μέσα στο νομικό πλαίσιο που θα ορίσει το κράτος11… Ό,τι δηλαδή συμβαίνει σήμερα με τα… φροντιστήρια!
Βεβαίως, τούτη η λογική δεν εξαντλείται σε επίπεδο θεσμικό. Αντίθετα, η αποδόμηση είναι κυρίως ιδεολογική. Ξεκινάει από τις αρχές και τις αξίες του εκπαιδευτικού συστήματος. Έτσι, η μοναδική αναφορά στις αρχές που θα πρέπει να διέπουν το σχολείο γίνεται όταν εισηγούνται την προτεραιότητα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της οικολογικής ευαισθησίας. Όλα τα υπόλοιπα αφήνονται στα χέρια της πολυπολιτισμικότητας, αλλά και στα χούγια των γονέων12. Το θεμέλιο μιας δημοκρατικής παιδείας, δηλαδή η δυνατότητα μιας κοινωνίας να καθορίζει τις αρχές και τις αξίες του εκπαιδευτικού συστήματος, εξορίζεται στο όνομα της ευελιξίας και του δικαιώματος στη διαφορά. Όπως επίσης υπονομεύεται και το δικαίωμα ενός λαού να μεταδίδει στα παιδιά του τα αποστάγματα της πείρας που έχει αποκομίσει μέσα από την ιστορική του πορεία, τις παραδόσεις του, την ιδιαίτερη κοσμοαντίληψη που έχει διαμορφώσει, τα ήθη και τα έθιμά του. Κι όπως πολύ καλά καταλαβαίνουμε, δίχως αυτά τα δύο στοιχεία δεν δύναται να προκύψει αυτό που ο Σεφέρης ονόμασε το σύνολο των κοινών συμφωνηθέντων υπονοούμενων, δηλαδή το επίπεδο της φαντασιακής θέσμισης που μετατρέπει μια ομάδα ανθρώπων σε… κοινωνία.
Εκτός και αν, σε πλήρη συμφωνία με τη Μάργκαρετ Θάτσερ, οι Πράσινοι πιστεύουν ότι «δεν υφίσταται αυτό το πράγμα» και επιδιώκουν, από εκεί και πέρα, να κατασκευάσουν ένα οικολογικό μοναχικό πλήθος.
Κοσμοπολίτες… σαν το κεφάλαιο
Τελειώνοντας, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στα ζητήματα που κατ’ εξοχήν ταυτίζουν τους Πράσινους με την παγκοσμιοποίηση και τη Νέα Τάξη Πραγμάτων, αυτά των διεθνών σχέσεων και της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας.
Ως προς αυτό, οι Έλληνες Πράσινοι προτιμούν να διατηρούν κάποια απόσταση από τον Φίσερ και τον Κον-Μπεντίτ , διότι δεν επιθυμούν να ταυτιστούν τόσο πολύ με τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και τους Αμερικανούς. Και είναι πολύ ευτυχείς που στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε και δεν ενδιαφερόμαστε για τα… πολιτικά όργια των Πρασίνων ομολόγων τους στην Ανατολική Ευρώπη, όπως για παράδειγμα στην Τσεχία, όπου ο πράσινος Υπ. Εξ. έδωσε το πράσινο φως για την εγκατάσταση της αμερικάνικης αντιπυραυλικής ασπίδας στα εδάφη της χώρας του13.
Παρ’ όλα αυτά, δεν παύουν να αποτελούν μέρος της οικογένειας των Πράσινων Κομμάτων και να χαρακτηρίζονται από την ίδια λογική σε ό,τι αφορά στις διεθνείς σχέσεις. Από τις ανακοινώσεις τους και τα κείμενά τους, που βρίθουν αναφορών στα ανθρώπινα δικαιώματα και την «ειρήνη», απουσιάζουν παντελώς αναφορές στον νεο-ιμπεριαλισμό και τα πλανητικά του εγκλήματα. Στο Παλαιστινιακό, οι Πράσινοι υιοθετούν τη λογική των ίσων αποστάσεων, ταυτίζοντας τον θύτη με το θύμα, γεγονός που προκάλεσε μέχρι και την καταγγελία μιας πρώην υποψήφιας του κόμματος14.
Μεγαλύτερη σημασία στα πλαίσια αυτού του ζητήματος, όμως, έχουν οι θέσεις των Πρασίνων για τα εθνικά θέματα, την Τουρκία και τα Βαλκάνια. Σε σχέση με αυτά, είναι γνωστές οι απόψεις της ηγετικής ομάδας και ιδιαίτερα εκείνες του Μ. Τρεμόπουλου περί της «μακεδονικής μειονότητας», της «προσάρτησης της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες», της «Οδού Κεμάλ Ατατούρκ» στη Θεσσαλονίκη. Έχουν δε προκαλέσει σάλο στο πανελλήνιο, ενώ μόλις έγιναν ευρύτερα γνωστές, αρκετοί ψηφοφόροι του κόμματος πήραν αμέσως τις αποστάσεις τους.
Οι Πράσινοι γνωρίζουν πολύ καλά πως αυτές τους οι θέσεις τούς στερούν ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής που έχουν αποκτήσει, επειδή οι ψηφοφόροι τούς ταυτίζουν γενικά κι αόριστα με την «περιβαλλοντική ευαισθησία». Ενώ πολλοί αρχικά στρέφονται προς αυτούς, επειδή ακριβώς θέλουν να εκφράσουν την ανησυχία τους για την εντεινόμενη περιβαλλοντική κρίση, σε δεύτερη φάση απομακρύνονται λόγω των θέσεών τους στα εθνικά θέματα. Γι’ αυτό φροντίζουν συχνά να τις εκφράζουν διά της πλαγίας οδού, όπως συνέβη στο Μακεδονικό και στο Σχέδιο Ανάν. Από τη μία μεριά οι ανακοινώσεις τους είναι αρκετά ασαφείς ή αποφεύγουν να παίρνουν θέση. Για παράδειγμα, η θέση των Πρασίνων για το Μακεδονικό υποστηρίζει ότι: Η ευρύτερη γεωγραφική Μακεδονία έχει πολυεθνική ιστορία αιώνων, ότι καμιά εθνότητα δεν είναι “πιο Μακεδόνες” από τις υπόλοιπες, αλλά και ότι κάθε χώρα έχει η ίδια τον τελικό λόγο για το όνομά της και τις περιφέρειες της15, θέση η οποία μπορεί να εκληφθεί ποικιλοτρόπως, δικαιώνοντας εντέλει και… τις δύο πλευρές! Έπειτα, όμως, βγαίνει ο Τρεμόπουλος, που, εξαιτίας της υπερπροβολής του από τα ΜΜΕ, έχει ταυτιστεί με τους Πράσινους, και παίρνει ξεκάθαρη θέση υπέρ του αυτοπροσδιορισμού της γειτονικής χώρας, οπότε τα πράγματα ξεκαθαρίζονται. Το ίδιο συνέβη και με το Σχέδιο Ανάν: Το κόμμα έβγαλε μια ανακοίνωση ότι δεν παίρνει θέση, ενώ ο επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου υπέγραψε επιστολή υπέρ του Σχεδίου Ανάν. Εξάλλου, πρώην μέλη και υποψήφιοι των Πρασίνων έχουν καταγγείλει τις μεθοδεύσεις της ηγετικής ομάδας, προκειμένου να μπλοκαριστεί το «Όχι» κατά τις σχετικές κομματικές διαδικασίες16.
Πέρα όμως από τα επικοινωνιακά τρικ των Πρασίνων, η ουσία παραμένει πως, σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, οι Πράσινοι εκφράζουν ό,τι κατ’ αναλογία εκφράζει ο Κον-Μπεντίτ και ο Φίσερ για τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ευρώπη. Αποτελούν την πράσινη πολιτική πτέρυγα μιας άρχουσας τάξης επιχειρηματιών και πολιτικών στελεχών που έχουν διαπρέψει στις με το αζημίωτο πρακτικές υπονόμευσης της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Ο Τρεμόπουλος, όταν υιοθετεί τις θέσεις των γειτόνων αλυτρωτιστών, δεν κάνει τίποτε διαφορετικό απ’ ό,τι έκαναν οι επιχειρηματίες του ΟΤΕ, που διαφημίζουν τη θυγατρική τους χρησιμοποιώντας το όνομα «Μακεδονία». Για δε την οδό Κεμάλ Ατατούρκ, πράγμα που και ο ίδιος ο Τρεμόπουλος δήλωσε σε συνέντευξή του στα ΝΕΑ17, αυτό που κάνουν είναι να επαναλαμβάνουν παλαιότερη πρόταση που κατέθεσε το ελληνοτουρκικό επιχειρηματικό φόρουμ κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου που πραγματοποίησε στα τέλη του 1990 στη Θεσσαλονίκη.
Και τούτο είναι επόμενο. Μιλάμε για τους εν Ελλάδι πολιτικούς εκφραστές του πράσινου καπιταλισμού, μόνο που σ’ αυτή τη χώρα ο καπιταλισμός είναι μεταπρατικός και εθνομηδενιστικός.
Αντί επιλόγου
Έπειτα από τούτη την σύντομη περιήγηση στις θέσεις των Ελλήνων Πρασίνων, αντιλαμβανόμαστε γιατί η «έκπληξη» που αντιπροσωπεύουν δεν συνιστά ούτε ανατροπή του πολιτικού σκηνικού ούτε αφετηρία μιας διαδικασίας ανανέωσης της πολιτικής ατζέντας. Είναι, πολύ περισσότερο, προϊόν της «κοινωνικής μηχανικής», απόπειρα του κατεστημένου να καλύψει με τους δικούς του όρους την ολοένα και διευρυνόμενη στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας οικολογική ευαισθησία. Εξάλλου, οι Έλληνες Πράσινοι δεν είναι Γερμανοί. Και στην Ελλάδα δεν υπάρχουν καν τα αντίστοιχα κοινωνικά στρώματα που απαιτούνται σ’ ένα ολοκληρωμένο πολιτικό εγχείρημα για τον «Πράσινο Καπιταλισμό». Γι’ αυτό και οι Έλληνες Πράσινοι είναι περισσότερο κόμμα παραγόντων και στελεχών ΜΚΟ, παρά ένα κόμμα συνδεδεμένο με υπαρκτές κοινωνικές πραγματικότητες. Κι αυτό καθιστά ακόμα και πιο έντονη τη διάσταση της κοινωνικής μηχανικής, την παρέμβαση της ολιγαρχίας των ΜΜΕ στην ανάδειξη του νέου κόμματος.
Ασφαλώς, η πρόκληση έγκειται στο να ανατραπεί τούτο το πείραμα των ελίτ, για ν’ αποκτήσει η οικολογική ευαισθησία την πολιτική έκφραση που της αρμόζει. Διότι, πολύ απλά, η χώρα που μισεί τον εαυτό της, η χώρα του παρασίτου, των ξενοδοχείων της Μυκόνου και της Αράχωβας, η χώρα των υδροκέφαλων Αθηνών και της θνήσκουσας περιφέρειας, δεν επιδέχεται οικολογικό λίφτινγκ. Υπό αυτή την έννοια, η οικολογία ή θ’ αποτελεί «την κίνηση που καταργεί την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων», ή θα παραμείνει ένα πολιτικά κατευθυνόμενο τηλεοπτικό θέαμα.
Τα πιο προωθημένα ιδεολογικά κέντρα των Ελλήνων παγκοσμιοποιητών οσμίστηκαν αμέσως το επικείμενο αδιέξοδο. Ο Σκάι και η Καθημερινή ξεκίνησαν από τότε μια γιγαντιαία οικολογική καμπάνια, με αφετηρία της μια μεγάλη συναυλία για τα καμμένα, η οποία έκτοτε αναδεικνύει μικρά και μεγάλα περιβαλλοντικά ζητήματα της χώρας μας (π.χ. Ασωπός), οργανώνει δενδροφυτεύσεις και –κυρίως– προωθεί ένα μοντέλο πράσινου καταναλωτισμού: προτίμηση στις εταιρείες με προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, παρουσίαση των υβριδικών αυτοκινήτων, προώθηση των μεγαλύτερων περιβαλλοντικών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Βεβαίως, η ατζέντα είχε και την πολιτική της διάσταση: Σήμερα, πολλοί λίγοι θυμούνται ότι στις φθινοπωρινές εκλογές του 2007, Καθημερινή και Σκάι επέμεναν ιδιαιτέρως στην προβολή των Οικολόγων-Πρασίνων, οι οποίοι είχαν πετύχει τότε το πρώτο τους άλμα από την αφάνεια, συγκεντρώνοντας γύρω στο 1%.
Έκτοτε, η ελληνική εκδοχή του πράσινου καπιταλισμού τείνει να αναπτύσσεται διαρκώς, κάνοντας ολοένα και πιο αισθητή την παρουσία της στην ατζέντα της επικαιρότητας. Κι ασφαλώς, σταθμός της υπήρξαν οι πρόσφατες ευρωεκλογές του Ιουνίου, όπου ο πολιτικός της φορέας κατάφερε να εισέλθει στην Ευρωβουλή,
Ποια «πράσινη έξοδος από την κρίση»;
Ο πράσινος καπιταλισμός αποτελεί το έσχατο σχέδιο διάσωσης που έχουν εκπονήσει οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης προκειμένου να αντεπεξέλθουν στη βαθιά κρίση στην οποία έχει καταβυθιστεί τα τελευταία δύο χρόνια. Στο επίκεντρο βρίσκεται η πρόταση για ένα «πράσινο νιου ντηλ», σύμφωνα με το οποίο η ανάκαμψη της οικονομίας θα επιτευχθεί μέσα από την ενίσχυση των πράσινων τομέων της, την απορρύπανση, τις οικολογικές κατασκευές, τα υβριδικά αυτοκίνητα κ.λπ.
Οι Έλληνες Οικολόγοι Πράσινοι προτείνουν ένα αντίστοιχο πλάνο και για τη χώρα μας1, το οποίο περιλαμβάνει προτάσεις για τη βιοκλιματική αναδόμηση και την ενεργειακή αυτονομία των κτηρίων, επιδότηση των πράσινων θέσεων εργασίας, προώθηση των μη ενεργειοβόρων μαζικών μέσων μεταφοράς κ.ο.κ.
Βεβαίως, ουδείς θα μπορούσε να διαφωνήσει με πτυχές των προτεινόμενων μέτρων, όπως είναι η βιοκλιματική αναδόμηση των κτηρίων, ή η στήριξη του σιδηροδρόμου εις βάρος του καταστροφικού Ι.Χ. Καθώς η περιβαλλοντική κρίση εντείνεται και το μοντέλο που στηρίζεται στο ιδιωτικό αυτοκίνητο καταρρέει, μέτρα όπως αυτά είναι εκ των ουκ άνευ. Δεν αποτελούν όμως κάτι το πολιτικά καινοφανές, καθώς όλα τα κόμματα, ανεξαρτήτως τοποθετήσεων, τείνουν να προσανατολιστούν προς αυτά. Χαρακτηριστικό είναι ότι την επιδότηση του βιοκλιματικού ανασχεδιασμού των κτηρίων την ετοιμάζει ήδη η Ευρωπαϊκή Ένωση και η κυβέρνηση.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που ανακύπτει από τις προτάσεις των Ο-Π είναι το ότι αφήνουν άθικτη την ίδια την παγκοσμιοποίηση, αλλά και τον παρασιτικό τρόπο με τον οποίο η χώρα μας έχει ενσωματωθεί στο πλανητικό σύστημα.
Διότι το «πλανητικό νιου ντηλ» δεν δίνει λύση στα αδιέξοδα του ενεργειοβόρου, οικολογικά και κοινωνικά καταστροφικού ελεύθερου εμπορίου, και δεν αρνείται τον αδηφάγο ανταγωνισμό της αγοράς2. Σε σχέση δε με τις θεωρητικές κατακτήσεις και τα αιτήματα του πραγματικού οικολογικού κινήματος, αυτά που κομίζουν οι Ο-Π είναι πολύ πίσω. Τι έχουν ν’ αντιτάξουν, ας πούμε, απέναντι στην τροφική κυριαρχία που διεκδικούν κινήματα όπως αυτό της Via Campesina, δηλαδή τον ριζικό μετασχηματισμό της αγροτικής παραγωγής προς την κατεύθυνση της εθνικής και τοπικής αυτάρκειας, της οικολογικής παραγωγής, των συνεταιρισμών και της μικροκαλλιέργειας; Τίποτε παραπάνω από την πανευρωπαϊκή διακήρυξη των Πράσινων Κομμάτων για έναν οικολογικά ορθό και κοινωνικά δίκαιο ανταγωνισμό3. Κι ασφαλώς, ενώ γενικά και αόριστα αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας τον «νεοφιλελευθερισμό» (sic!), είναι πάντοτε πολύ προσεκτικοί στο να αφήνουν την πίσω πόρτα ανοιχτή για τον ιδιωτικό τομέα ώστε να εισβάλει στη σφαίρα των δημόσιων αγαθών: Πρέπει να πετύχουμε μια ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, με την υποχρέωση να διασφαλίζεται ίση, προσιτή και καθολική πρόσβαση σε αυτές4.
Ούτε βέβαια, σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, αντιστρέφει την προδιαγεγραμμένη από την αρχή του συγκριτικού πλεονεκτήματος πορεία να καταλήξει μια χώρα γκαρσονιών, δίχως παραγωγικό ιστό, με τεράστια ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο, έτοιμη να συμπαρασυρθεί σαν φτερό στη θύελλα της κρίσης. Γιατί το επίδικο σήμερα στη χώρα μας, εάν θέλουμε να μιλήσουμε για τη θέση της μέσα στην κρίση, είναι ότι έχει αργεντινοποιηθεί οικονομικά, έχοντας χάσει όλες τις θεσμικές και παραγωγικές δικλείδες που θα τις επέτρεπαν ν’ αναπτύξει έναν ελάχιστο προστατευτισμό και μια εσωτερική οικονομική δυναμική. Εξάλλου, ο παρασιτισμός είναι εκείνος που δίνει την απόλυτη προτεραιότητα στις κατασκευές και τον τουρισμό, και ως εκ τούτου αποτελεί τον κινητήρα που πυροδοτεί την οικολογική καταστροφή στη χώρα μας. Απέναντι σ’ αυτή την πραγματικότητα, η «συνολική απάντηση στην κρίση» που κομίζουν οι «Πράσινοι» δεν συνιστά ούτε απάντηση, ούτε βέβαια είναι συνολική, διότι δεν αμφισβητούν το μοντέλο του ελληνικού παρασιτικού καπιταλισμού αυτό καθ’ αυτό, αλλά, αντίθετα, γυρεύουν να πρασινίσουν τις συνέπειές του ή αναλίσκονται σε προτάσεις ολίγον λαϊκιστικές, περί 50 έως 100 χιλιάδων νέων πράσινων θέσεων εργασίας στην Ελλάδα. Εκτός κι αν οι Ο-Π ενδιαφέρονται μόνο για το εάν τα γκαρσόνια θα απασχολούνται σε οικοτουριστικές επιχειρήσεις και όχι στον μαζικό βιομηχανικό τουρισμό…
Η προσήλωση των Ο-Π στην παγκοσμιοποίηση προκαλεί ακόμα περισσότερα προβλήματα. Καθιστά ορισμένες τοποθετήσεις αρχής των πράσινων κομμάτων, όπως αυτή της άμεσης δημοκρατίας, πλήρως αντιφατικές. Επί του προκειμένου, οι Ο-Π στις θέσεις τους διακηρύττουν την ενίσχυση της άμεσης/συμμετοχικής δημοκρατίας σε κάθε επίπεδο της πολιτικής ζωής5, ενώ ταυτόχρονα μιλούν περί μιας Ομοσπονδιακής Ευρώπης, για την Ευρώπη των Περιφερειών κ.ο.κ.6 Αμελούν, όμως, να μας εξηγήσουν –όπως και κάθε υποστηρικτής της Ομοσπονδιακής Ευρώπης– το πώς θα προκύπτει η δημοκρατική νομιμοποίηση σ’ ένα τέτοιο υπερκράτος, το οποίο βεβαίως, προκειμένου να λειτουργήσει, θα παρακάμπτει τα έστω και τυπικά δημοκρατικά νομιμοποιημένα έθνη-κράτη. Μήπως με μια «δημοκρατικά εκλεγμένη ευρωκυβέρνηση» των 450 εκατομμυρίων πολιτών, όπως οι ίδιοι πρεσβεύουν στην απόφαση του πρόσφατου συνεδρίου τους7; Κι αν αυτό συμβεί, τότε η τόσο πολύ αγαπητή σ’ αυτούς λογική των περιφερειών δεν θα καταλήξει στο να αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο αυτοκρατορικό, όπου «αποκέντρωση» θα σημαίνει απλώς μεταβίβαση και υλοποίηση των αποφάσεων της κεντρικής κυβέρνησης στις «επαρχίες» της Ευρώπης; Και τέλος, η ολιγαρχία των ΜΜΕ δεν αποτελεί εμπόδιο στην εμβάθυνση της δημοκρατίας; Αν ναι, τότε γιατί οι Ο-Π την αγνοούν, περιλαμβάνοντας στις αναφορές τους ευχολόγια τέτοια που μόνο στις εκθέσεις ιδεών του Γυμνασίου μπορεί να βρει κανείς8; Μήπως επειδή αποτελούν τα αγαπημένα παιδιά μερίδας των ολιγαρχών του Τύπου και της τηλεόρασης;
Στο άρμα της αποδόμησης
Μόλις η συζήτηση εξέλθει των οικολογικών ζητημάτων, ο καθεστωτισμός των Ο-Π γίνεται ολοένα και πιο σαφής. Ταυτισμένοι πλήρως με τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης, καταθέτουν τη δική τους, φιλελεύθερης εμπνεύσεως, πρόταση περί της ολοκληρωτικής αποδόμησης της εθνικής ταυτότητας, του εθνικού κράτους, αλλά και κάθε άλλης συλλογικής ταυτότητας.
Κατ’ αρχήν όλες τους οι προτάσεις περιστρέφονται γύρω από το άτομο, τον πολίτη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όσο και να ψάξει κανείς, ελάχιστες είναι οι αναφορές σε συλλογικά δικαιώματα και συλλογικές ταυτότητες (τάξεις, έθνη κ.ο.κ.), ενώ κι αυτές συνήθως αφορούν –τι άλλο;– τις μειονότητες και το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού τους.
Τούτη η τάση αποκτάει μεγαλύτερη σαφήνεια στις προτάσεις τους για την παιδεία. Σ’ αυτές κυριαρχεί η ολοκληρωτική αποδόμηση του εθνικού συστήματος εκπαίδευσης, είτε μιλάμε για το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, είτε για τους θεσμικούς της μηχανισμούς. Στη θέση τους, στ’ όνομα μιας κίβδηλης εναλλακτικότητας, αυτό που κυριαρχεί είναι η «ευελιξία» και ο πολυκατακερματισμός, που αγγίζει τα όρια της φεουδαλοποίησης. Σύμφωνα με τους «πράσινους», το υπουργείο πρέπει να θέτει μόνο τρεις, τέσσερις γενικές εκπαιδευτικές αρχές και να διασφαλίζει την ισότητα ευκαιριών στην γνώση και τις δεξιότητες. Από εκεί και πέρα, το περιεχόμενο της παιδείας θα ρευστοποιείται, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες ή με τις ανάγκες του… κάθε σχολείου9. Η λογική της αποδόμησης πάει τόσο μακριά, ώστε να αναφέρουν ότι Σε πολλές χώρες εφαρμόζεται η κατ’ οίκον διδασκαλία, αλλά και η λειτουργία εναλλακτικών σχολείων, που δεν τηρούν το επίσημο πρόγραμμα10.
Και φυσικά, ούτε λόγος να γίνεται για τη διασφάλιση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης. Αντίθετα, αυτό που προτάσσεται είναι ότι … η κάθε σχολική μονάδα θα πρέπει να έχει σχετική αυτονομία όχι μόνο σε σχέση με το πρόγραμμα σπουδών, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αλλά και σε σχέση με οικονομικά ζητήματα και ζητήματα προσωπικού, μέσα στο νομικό πλαίσιο που θα ορίσει το κράτος11… Ό,τι δηλαδή συμβαίνει σήμερα με τα… φροντιστήρια!
Βεβαίως, τούτη η λογική δεν εξαντλείται σε επίπεδο θεσμικό. Αντίθετα, η αποδόμηση είναι κυρίως ιδεολογική. Ξεκινάει από τις αρχές και τις αξίες του εκπαιδευτικού συστήματος. Έτσι, η μοναδική αναφορά στις αρχές που θα πρέπει να διέπουν το σχολείο γίνεται όταν εισηγούνται την προτεραιότητα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και της οικολογικής ευαισθησίας. Όλα τα υπόλοιπα αφήνονται στα χέρια της πολυπολιτισμικότητας, αλλά και στα χούγια των γονέων12. Το θεμέλιο μιας δημοκρατικής παιδείας, δηλαδή η δυνατότητα μιας κοινωνίας να καθορίζει τις αρχές και τις αξίες του εκπαιδευτικού συστήματος, εξορίζεται στο όνομα της ευελιξίας και του δικαιώματος στη διαφορά. Όπως επίσης υπονομεύεται και το δικαίωμα ενός λαού να μεταδίδει στα παιδιά του τα αποστάγματα της πείρας που έχει αποκομίσει μέσα από την ιστορική του πορεία, τις παραδόσεις του, την ιδιαίτερη κοσμοαντίληψη που έχει διαμορφώσει, τα ήθη και τα έθιμά του. Κι όπως πολύ καλά καταλαβαίνουμε, δίχως αυτά τα δύο στοιχεία δεν δύναται να προκύψει αυτό που ο Σεφέρης ονόμασε το σύνολο των κοινών συμφωνηθέντων υπονοούμενων, δηλαδή το επίπεδο της φαντασιακής θέσμισης που μετατρέπει μια ομάδα ανθρώπων σε… κοινωνία.
Εκτός και αν, σε πλήρη συμφωνία με τη Μάργκαρετ Θάτσερ, οι Πράσινοι πιστεύουν ότι «δεν υφίσταται αυτό το πράγμα» και επιδιώκουν, από εκεί και πέρα, να κατασκευάσουν ένα οικολογικό μοναχικό πλήθος.
Κοσμοπολίτες… σαν το κεφάλαιο
Τελειώνοντας, δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στα ζητήματα που κατ’ εξοχήν ταυτίζουν τους Πράσινους με την παγκοσμιοποίηση και τη Νέα Τάξη Πραγμάτων, αυτά των διεθνών σχέσεων και της παγκόσμιας γεωπολιτικής σκακιέρας.
Ως προς αυτό, οι Έλληνες Πράσινοι προτιμούν να διατηρούν κάποια απόσταση από τον Φίσερ και τον Κον-Μπεντίτ , διότι δεν επιθυμούν να ταυτιστούν τόσο πολύ με τις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης και τους Αμερικανούς. Και είναι πολύ ευτυχείς που στην Ελλάδα δεν γνωρίζουμε και δεν ενδιαφερόμαστε για τα… πολιτικά όργια των Πρασίνων ομολόγων τους στην Ανατολική Ευρώπη, όπως για παράδειγμα στην Τσεχία, όπου ο πράσινος Υπ. Εξ. έδωσε το πράσινο φως για την εγκατάσταση της αμερικάνικης αντιπυραυλικής ασπίδας στα εδάφη της χώρας του13.
Παρ’ όλα αυτά, δεν παύουν να αποτελούν μέρος της οικογένειας των Πράσινων Κομμάτων και να χαρακτηρίζονται από την ίδια λογική σε ό,τι αφορά στις διεθνείς σχέσεις. Από τις ανακοινώσεις τους και τα κείμενά τους, που βρίθουν αναφορών στα ανθρώπινα δικαιώματα και την «ειρήνη», απουσιάζουν παντελώς αναφορές στον νεο-ιμπεριαλισμό και τα πλανητικά του εγκλήματα. Στο Παλαιστινιακό, οι Πράσινοι υιοθετούν τη λογική των ίσων αποστάσεων, ταυτίζοντας τον θύτη με το θύμα, γεγονός που προκάλεσε μέχρι και την καταγγελία μιας πρώην υποψήφιας του κόμματος14.
Μεγαλύτερη σημασία στα πλαίσια αυτού του ζητήματος, όμως, έχουν οι θέσεις των Πρασίνων για τα εθνικά θέματα, την Τουρκία και τα Βαλκάνια. Σε σχέση με αυτά, είναι γνωστές οι απόψεις της ηγετικής ομάδας και ιδιαίτερα εκείνες του Μ. Τρεμόπουλου περί της «μακεδονικής μειονότητας», της «προσάρτησης της Θεσσαλονίκης από τους Έλληνες», της «Οδού Κεμάλ Ατατούρκ» στη Θεσσαλονίκη. Έχουν δε προκαλέσει σάλο στο πανελλήνιο, ενώ μόλις έγιναν ευρύτερα γνωστές, αρκετοί ψηφοφόροι του κόμματος πήραν αμέσως τις αποστάσεις τους.
Οι Πράσινοι γνωρίζουν πολύ καλά πως αυτές τους οι θέσεις τούς στερούν ένα μεγάλο μέρος της δυναμικής που έχουν αποκτήσει, επειδή οι ψηφοφόροι τούς ταυτίζουν γενικά κι αόριστα με την «περιβαλλοντική ευαισθησία». Ενώ πολλοί αρχικά στρέφονται προς αυτούς, επειδή ακριβώς θέλουν να εκφράσουν την ανησυχία τους για την εντεινόμενη περιβαλλοντική κρίση, σε δεύτερη φάση απομακρύνονται λόγω των θέσεών τους στα εθνικά θέματα. Γι’ αυτό φροντίζουν συχνά να τις εκφράζουν διά της πλαγίας οδού, όπως συνέβη στο Μακεδονικό και στο Σχέδιο Ανάν. Από τη μία μεριά οι ανακοινώσεις τους είναι αρκετά ασαφείς ή αποφεύγουν να παίρνουν θέση. Για παράδειγμα, η θέση των Πρασίνων για το Μακεδονικό υποστηρίζει ότι: Η ευρύτερη γεωγραφική Μακεδονία έχει πολυεθνική ιστορία αιώνων, ότι καμιά εθνότητα δεν είναι “πιο Μακεδόνες” από τις υπόλοιπες, αλλά και ότι κάθε χώρα έχει η ίδια τον τελικό λόγο για το όνομά της και τις περιφέρειες της15, θέση η οποία μπορεί να εκληφθεί ποικιλοτρόπως, δικαιώνοντας εντέλει και… τις δύο πλευρές! Έπειτα, όμως, βγαίνει ο Τρεμόπουλος, που, εξαιτίας της υπερπροβολής του από τα ΜΜΕ, έχει ταυτιστεί με τους Πράσινους, και παίρνει ξεκάθαρη θέση υπέρ του αυτοπροσδιορισμού της γειτονικής χώρας, οπότε τα πράγματα ξεκαθαρίζονται. Το ίδιο συνέβη και με το Σχέδιο Ανάν: Το κόμμα έβγαλε μια ανακοίνωση ότι δεν παίρνει θέση, ενώ ο επικεφαλής του ευρωψηφοδελτίου υπέγραψε επιστολή υπέρ του Σχεδίου Ανάν. Εξάλλου, πρώην μέλη και υποψήφιοι των Πρασίνων έχουν καταγγείλει τις μεθοδεύσεις της ηγετικής ομάδας, προκειμένου να μπλοκαριστεί το «Όχι» κατά τις σχετικές κομματικές διαδικασίες16.
Πέρα όμως από τα επικοινωνιακά τρικ των Πρασίνων, η ουσία παραμένει πως, σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, οι Πράσινοι εκφράζουν ό,τι κατ’ αναλογία εκφράζει ο Κον-Μπεντίτ και ο Φίσερ για τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ευρώπη. Αποτελούν την πράσινη πολιτική πτέρυγα μιας άρχουσας τάξης επιχειρηματιών και πολιτικών στελεχών που έχουν διαπρέψει στις με το αζημίωτο πρακτικές υπονόμευσης της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Ο Τρεμόπουλος, όταν υιοθετεί τις θέσεις των γειτόνων αλυτρωτιστών, δεν κάνει τίποτε διαφορετικό απ’ ό,τι έκαναν οι επιχειρηματίες του ΟΤΕ, που διαφημίζουν τη θυγατρική τους χρησιμοποιώντας το όνομα «Μακεδονία». Για δε την οδό Κεμάλ Ατατούρκ, πράγμα που και ο ίδιος ο Τρεμόπουλος δήλωσε σε συνέντευξή του στα ΝΕΑ17, αυτό που κάνουν είναι να επαναλαμβάνουν παλαιότερη πρόταση που κατέθεσε το ελληνοτουρκικό επιχειρηματικό φόρουμ κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου που πραγματοποίησε στα τέλη του 1990 στη Θεσσαλονίκη.
Και τούτο είναι επόμενο. Μιλάμε για τους εν Ελλάδι πολιτικούς εκφραστές του πράσινου καπιταλισμού, μόνο που σ’ αυτή τη χώρα ο καπιταλισμός είναι μεταπρατικός και εθνομηδενιστικός.
Αντί επιλόγου
Έπειτα από τούτη την σύντομη περιήγηση στις θέσεις των Ελλήνων Πρασίνων, αντιλαμβανόμαστε γιατί η «έκπληξη» που αντιπροσωπεύουν δεν συνιστά ούτε ανατροπή του πολιτικού σκηνικού ούτε αφετηρία μιας διαδικασίας ανανέωσης της πολιτικής ατζέντας. Είναι, πολύ περισσότερο, προϊόν της «κοινωνικής μηχανικής», απόπειρα του κατεστημένου να καλύψει με τους δικούς του όρους την ολοένα και διευρυνόμενη στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας οικολογική ευαισθησία. Εξάλλου, οι Έλληνες Πράσινοι δεν είναι Γερμανοί. Και στην Ελλάδα δεν υπάρχουν καν τα αντίστοιχα κοινωνικά στρώματα που απαιτούνται σ’ ένα ολοκληρωμένο πολιτικό εγχείρημα για τον «Πράσινο Καπιταλισμό». Γι’ αυτό και οι Έλληνες Πράσινοι είναι περισσότερο κόμμα παραγόντων και στελεχών ΜΚΟ, παρά ένα κόμμα συνδεδεμένο με υπαρκτές κοινωνικές πραγματικότητες. Κι αυτό καθιστά ακόμα και πιο έντονη τη διάσταση της κοινωνικής μηχανικής, την παρέμβαση της ολιγαρχίας των ΜΜΕ στην ανάδειξη του νέου κόμματος.
Ασφαλώς, η πρόκληση έγκειται στο να ανατραπεί τούτο το πείραμα των ελίτ, για ν’ αποκτήσει η οικολογική ευαισθησία την πολιτική έκφραση που της αρμόζει. Διότι, πολύ απλά, η χώρα που μισεί τον εαυτό της, η χώρα του παρασίτου, των ξενοδοχείων της Μυκόνου και της Αράχωβας, η χώρα των υδροκέφαλων Αθηνών και της θνήσκουσας περιφέρειας, δεν επιδέχεται οικολογικό λίφτινγκ. Υπό αυτή την έννοια, η οικολογία ή θ’ αποτελεί «την κίνηση που καταργεί την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων», ή θα παραμείνει ένα πολιτικά κατευθυνόμενο τηλεοπτικό θέαμα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Οι Οικολόγοι Πράσινοι για την Οικονομική κρίση, Απόφαση Πανελλαδικού Συμβουλίου, 22/12/08. Διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του κόμματος (www.ecogreens.gr) όπως επίσης και Πράσινη στροφή στην Οικονομία – Συνολική Απάντηση στην Κρίση, Απόφαση Πανελλαδικού Συμβουλίου, 07/03/2009.
2. «Ο ανταγωνισμός της αγοράς, παρότι όχι αυτοσκοπός, μπορεί να γίνει εργαλείο βελτίωσης της ποιότητας παροχής υπηρεσιών, ικανοποίησης επιλογών καταναλωτών, να διασφαλίσει δίκαιη πρόσβαση σε βασικά αγαθά και να ενθαρρύνει την καινοτομία» στο
3. «Δεν ζητούμε τη διαχείριση των αγορών τροφίμων από το κράτος. Προσδοκούμε από την ΕΕ και τα κράτη μέλη μας να θέτουν αυστηρούς κανόνες για οικολογικά ορθό και κοινωνικά δίκαιο ανταγωνισμό και να μεριμνούν για την τήρηση αυτών των κανόνων από όλους»
4. Κοινό Μανιφέστο των Ευρωπαίων Πρασίνων: Ένα πράσινο Νιου Ντηλ για την Ευρώπη, http://europeangreens.eu/fileadmin/logos/pdf/manifesto_in_Greek_final.pdf
5. Προγραμματικές Προτάσεις και κοινωνικές Αλλαγές των Ο-Π: 3. Ενδυνάμωση της Κοινωνίας των Πολιτών, Συμμετοχική Δημοκρατία και Εμβάθυνσή των Αντιπροσωπευτικών Δομών. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
6. Προγραμματικές Προτάσεις και Κοινωνικές Αλλαγές των Ο-Π: 5. Αλληλέγγυες Διεθνείς Σχέσεις. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
7. «Και βέβαια, αυτό που χρειάζεται η Ε.Ε. είναι να περάσουμε από τη διακυβερνητική συνεργασία σε ομοσπονδιακή δομή και δημοκρατικούς θεσμούς, από τη γνωστή Κομισιόν σε μια δημοκρατικά εκλεγμένη και ελεγχόμενη από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ομοσπονδιακή κυβέρνηση, από τις ελεγχόμενες διαδικασίες στην υιοθέτηση ενός ευρύτερα αποδεκτού ευρωπαϊκού Συντάγματος, με δημοψηφίσματα ταυτοχρόνως σε όλα τα κράτη-μέλη, όπως και για όλα τα σοβαρά θέματα». Απόφαση Τακτικού & Καταστατικού Συνεδρίου. Πολιτική στρατηγική και τακτική των Οικολόγων Πράσινων. 29-30 Μάρτη 2008. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
8. «Τα ΜΜΕ να γίνουν παράγοντες πολιτισμού, πληροφόρησης κι ευαισθητοποίησης, καλλιέργειας υψηλής αισθητικής και κριτικής σκέψης, πραγματικού εκσυγχρονισμού της πολιτικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής», στο: Προγραμματικές Προτάσεις και κοινωνικές Αλλαγές των Ο-Π: 10. Πολιτισμός και καθημερινή ζωή. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
9. «Προτείνουμε, λοιπόν, προγράμματα σπουδών ευέλικτα, τα οποία κατά ένα ποσοστό να μπορούν να προσαρμοστούν στις τοπικές ιδιαιτερότητες, στις επιθυμίες των γονέων και των εκπαιδευτικών του κάθε χώρου. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνουμε το πρόγραμμα σπουδών να δομείται κυρίως γύρω από κάποια εθνικά πρότυπα μέσω των οποίων θα ελέγχεται η κατοχή του ελάχιστου επιπέδου επιθυμητών γνώσεων και δεξιοτήτων από τους μαθητές για τις διάφορες εκπαιδευτικές βαθμίδες και για τις διάφορες ομάδες μαθημάτων», στο: Προγραμματικές Προτάσεις και κοινωνικές Αλλαγές των Ο-Π: 9. Παιδεία για Όλους, για Κοινωνικά Ενεργούς και Υπεύθυνους Πολίτες. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
10. Ό.π.
11. Ό.π.
12. «Θα πρέπει να δίνεται σε ομάδες γονέων η δυνατότητα δημιουργίας σχολείων όταν τα παιδιά αυτών των γονέων υπερβαίνουν έναν ελάχιστο αριθμό», ό.π.
13. Εφημερίδα Ριζοσπάστης, Πράσινοι στην υπηρεσία του Κεφαλαίου και του Ιμπεριαλισμού, Κυριακή 31 Μαΐου 2009.
14. «Αποχωρώ από τους Οικολόγους-Πράσινους», Επιστολή της Πέλλας Καλογήρου, διαθέσιμη στο διαδίκτυο (π.χ. http://synlefkada.pblogs.gr/2009/00/giati-apohwrhsa-apo-toys-oikologoys-prasinoys.html)
15. Προγραμματικές Προτάσεις και κοινωνικές Αλλαγές των Ο-Π: 5. Αλληλέγγυες διεθνείς σχέσεις. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του κόμματος.
16. Ν. Κόμπλας-Γ. Σταματόπουλος, «Όχι στην παραγοντίστικη μετάλλαξη των Οικολόγων-Πρασίνων», εφ. Ρήξη, τ. 53, 30/05/2009.
17. Σάββατο 30/05/2009.
