της Laure Mandeville
Δημοσιεύθηκε στις 02/03/2022 (εφημ. Le Figaro)
ΑΝΑΛΥΣΗ – Ο «μεγάλος στρατηγικός νους» του Κρεμλίνου διέπραξε ένα μεγαλειώδες λάθος ξεκινώντας την επίθεσή του στην Ουκρανία. Μια απρόβλεπτη και εξαιρετικά επικίνδυνη περίοδος αρχίζει.
Μια εβδομάδα αφότου εξαπέλυσε τα τανκς και τα αεροπλάνα του εναντίον της Ουκρανίας, ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει βυθιστεί σε μια στρατηγική, πολιτική και προσωπική καταστροφή που ο ίδιος δημιούργησε. Ένα αδιέξοδο. Γιατί ο υποτιθέμενος «στρατηγικός νους» έκανε λάθος σε όλα τα σημεία. Λάθος για το ουκρανικό έθνος, για το οποίο «δεν κατάλαβε ποτέ τίποτα» και το οποίο θα τον πολεμήσει με όλα τα μέσα, όπως υπενθύμισε σωστά ο δημοσιογράφος-βεντέτα της ουκρανικής τηλεόρασης, Ντμίτρι Γκόρντον, στον ρωσικό ραδιοφωνικό σταθμό Ηχώ της Μόσχας (που έκλεισε την Τρίτη με εντολή του Κρεμλίνου). Λάθος για τον ουκρανικό στρατό, ο οποίος, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, έχει γίνει πιο επαγγελματικός, ακόμα και αν παραμένει ένας στρατιωτικός Δαυίδ απέναντι στον ρωσικό Γολιάθ.
Και τέλος λάθος για τη Δύση, την οποία το Κρεμλίνο θεωρεί ένα συνονθύλευμα δειλών, αλλά η οποία παρουσίασε ένα ενιαίο μέτωπο απέναντι στη δοκιμασία και απάντησε στην επίθεση της Μόσχας με μια μαζική πολιτική υποστήριξη προς το Κίεβο και με έναν καταιγισμό κυρώσεων που θα στραγγαλίσουν τη Ρωσία του Πούτιν. Ακόμη και η Κίνα του Σι, η οποία απείχε στον ΟΗΕ, φαίνεται να κρατάει προσεκτικά τις αποστάσεις της, αφού στις αρχές Φεβρουαρίου ενθάρρυνε εμμέσως τον «στρατιώτη Πούτιν» να πάει μόνος του σε πόλεμο κατά της Δύσης. Ένα είδος «θουκυδίδειας παγίδας» στην οποία η ίδια δεν έπεσε, όπως σημειώνει ένας Ρώσος παρατηρητής.
Όλα αυτά τα στοιχεία διαγράφουν την «αρχή του τέλους» για τον Βλαντιμίρ Πούτιν, μετά από 22 χρόνια μονοκρατορίας στην εξουσία. Αλλά πόσο θα διαρκέσει αυτό, σύμφωνα με ποιο σενάριο και με ποιο ανθρώπινο κόστος; «Όλα έχουν αλλάξει για τον Πούτιν, και θα ξεκινήσει ένας ανταρτοπόλεμος στην Ουκρανία, δεν θα γίνει ποτέ ξανά αποδεκτός πουθενά, έχει γίνει ένας εγκληματίας», προβλέπει η Ρωσίδα δημοσιογράφος Ναταλία Γκεβόρκιαν, που ζει στο Παρίσι και η οποία του πήρε συνέντευξη το 2000 για ένα βιβλίο.
Ωστόσο, η περίοδος που ανοίγεται προβλέπεται εξαιρετικά επικίνδυνη και απρόβλεπτη. Γιατί όλα στη διαδρομή και στην πολιτική κυριαρχία του Πούτιν δείχνουν ότι αυτός θα κάνει τα πάντα για να ανακτήσει τον έλεγχο. «Θα επιλέξει την κλιμάκωση, είναι ζήτημα ζωής και θανάτου», προβλέπει μια ρωσική πηγή. «Ένα πληγωμένο αγριογούρουνο είναι επικίνδυνο», προειδοποιεί ο πρώην υπουργός Πιερ Λελούς.
«Όνειρο αντεκδίκησης»
Στο βιβλίο του, Σε πρώτο πρόσωπο, μια μακροσκελή συνέντευξη με τους δημοσιογράφους Ναταλία Γκεβορκιάν και Αντρέι Κολέσνικοφ, ο Βλαντιμίρ Πούτιν αφηγείται μια αποκαλυπτική από αυτή την άποψη ιστορία. Καθώς οι δύο δημοσιογράφοι του ζητούν να θυμηθεί τα επεισόδια της παιδικής του ηλικίας που τον σημάδεψαν, θυμάται έναν… αρουραίο! Ο νεαρός Πούτιν βρίσκεται εκείνη την ημέρα στις σκάλες της πολυκατοικίας του, όπου συχνάζει παίζοντας μπουνιές με τους φίλους του στη γειτονιά, γιατί είναι «ένας αλητάκος». Εμφανίζεται ένας μεγάλος αρουραίος και αποφασίζει να τον κυνηγήσει και να τον στριμώξει σε μια γωνία. «Δεν είχε από πού να φύγει. Τότε γύρισε και ρίχτηκε πάνω μου. Ήταν πολύ απροσδόκητο και πολύ τρομακτικό. Με κυνήγησε στις σκάλες… Ήμουν πιο γρήγορος. Κατόρθωσα να του κλείσω την πόρτα στα μούτρα», διηγείται, λέγοντας ότι πήρε ένα μάθημα: «Σε εκείνη τη σκάλα κατάλαβα τι σημαίνει να στριμώχνεις κάποιον».
Σε συνέντευξή της στην εφημερίδα Le Figaro, η Ναταλία Γκεβορκιάν πιστεύει ότι υπάρχουν δύο τρόποι να διαβάσει κανείς αυτή την ιστορία. Ο πρώτος είναι να συμπεράνει ότι, στριμωγμένος με τη σειρά του, ο Πούτιν θα μπορούσε να ριχτεί σε μια φυγή προς τα μπρος, κάτι που δεν αποκλείει. Αλλά σημειώνει επίσης ότι «μπροστά στον κίνδυνο, έτρεξε μακριά, ενώ θα μπορούσε να είχε σκοτώσει τον αρουραίο». «Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψουμε τι μπορεί να συμβεί», παραδέχεται η δημοσιογράφος, επισημαίνοντας ότι «δεν υπάρχει κανείς στον στενό του κύκλο που να μπορεί πραγματικά να του πει την αλήθεια για τον πόλεμο στην Ουκρανία». «Δεν υπάρχει πραγματική ελίτ, μόνο υποταγμένοι άνθρωποι! Δείτε τι συνέβη στο Συμβούλιο Ασφαλείας, όπου απείλησε δημοσίως τον διευθυντή των μυστικών υπηρεσιών του. Τον φοβούνται πολύ», λέει.
Η Γκεβορκιάν διευκρινίζει ότι ο Πούτιν δεν της φάνηκε ποτέ πολύ επιθετικός, «ακόμη και όταν θύμωνε», όπως κατά τη διάρκεια της σύγκρουσής του με τον ολιγάρχη Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ο οποίος πλήρωσε την προσβολή με δεκαετή φυλάκιση. «Υπήρχε ένα στοιχείο λογικής σε αυτόν, όπως και με τους ανθρώπους της KGB. Αλλά σήμερα υπάρχει μια αίσθηση αλλαγής», λέει και αναρωτιέται μήπως υπάρχει και ένα «ψυχιατρικό στοιχείο» ή «μήπως έχει απλώς πέσει θύμα του προπαγανδιστικού ζουρλομανδύα που έχει δημιουργήσει το καθεστώς του εδώ και χρόνια, επαναλαμβάνοντας στερεότυπα ότι η Ουκρανία είναι μια χώρα ναζιστών». «Πίστευαν στο Blitzkrieg, πίστευαν ότι θα υποδέχονταν τον ρωσικό στρατό με ψωμί και αλάτι, όπως στην Κριμαία», πρόσθεσε ο Ντμίτρι Γκόρντον, υπογραμμίζοντας την «αποσύνδεση του Πούτιν από την πραγματικότητα». «Εμφανίζεται ως αυτό που είναι. Ένας απομονωμένος δικτάτορας, παγιδευμένος στο όνειρό του για αντεκδίκηση», δήλωσε ο πρώην ολιγάρχης Σεργκέι Πουγκάτσεφ στον Ντμίτρι Γκόρντον, σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα στην ουκρανική τηλεόραση.
Στις δυτικές καγκελαρίες, αυτή η απομόνωση και αυτή η πιθανή παράνοια του Ρώσου ηγέτη προκαλούν αυξανόμενη ανησυχία, σημείωνε την Τετάρτη 2 Μαρτίου η Washington Post. Η κυβέρνηση Μπάιντεν επιστράτευσε όλους τους αναλυτές της CIA για να εργαστούν πάνω στο «ψυχολογικό προφίλ του Πούτιν». «Καταλαβαίνουμε ότι, κατά τη διάρκεια του Covid, είχε απομονωθεί και ότι περιβάλλεται από “γιέσμεν” συμβούλους. Όλοι αναζητούν τα ρήγματα στην εξουσία του, αλλά μέχρι στιγμής δεν βλέπουμε σημαντικές ρωγμές», δηλώνει ένας Αμερικανός αξιωματούχος στην Post.
Πυρηνικός εκβιασμός
Η ανακοίνωση του Πούτιν ότι θέτει αιφνιδίως σε επιφυλακή τις στρατηγικές πυρηνικές δυνάμεις της Ρωσίας δεκαπλασίασε την ένταση. Αυτός ο θρασύτατα επιδεικνυόμενος «πυρηνικός εκβιασμός» συνιστά σίγουρα ένα στοιχείο ψυχολογικού πολέμου. «Η Δύση διαθέτει πέντε πυρηνικά κουμπιά!», λέει η δημοσιογράφος Ναταλία Γκεβορκιάν. Κάποιοι όμως ανησυχούν σχετικά με την ικανότητα του Πούτιν να περάσει στην πράξη, για παράδειγμα με ένα τακτικό πυρηνικό πλήγμα, το οποίο θα αιφνιδίαζε την Ουκρανία και τη Δύση. Το γεγονός ότι ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, ένας έμπειρος διπλωμάτης, έφτασε στο σημείο να πει ότι, αν ξεσπάσει ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος, θα περιλαμβάνει πυρηνικά όπλα «δείχνει ότι έχει χάσει τον έλεγχο του εαυτού του», ανησυχεί ο Αλ Μουρίντ, ένας Ρώσος μπλόγκερ. «Πρέπει να διαχειριστούμε τον κίνδυνο κλιμάκωσης, σημειώνει ένας αξιωματούχος της ΕΕ που επικαλείται η Post. Ο Πούτιν καθυβρίζει το προσωπικό του. Ο πόλεμός του καθυστερεί, είναι μια επικίνδυνη στιγμή γι’ αυτόν».
Όπως τον παλιό καλό καιρό της κρεμλινολογίας, οι Δυτικοί προσπαθούν να διεισδύσουν στα μυστικά μιας αδιαφανούς εξουσίας. Είναι σαφές ότι η ρωσική ολιγαρχική ελίτ είναι πολύ δυσαρεστημένη με το γεγονός ότι σύρεται σε μια περιπέτεια από την οποία κανείς δεν βλέπει μια θετική διέξοδο. Τα χρήματά της εξαερώθηκαν. Βρίσκεται αποκομμένη από τις απολαύσεις του Λονδίνου ή του Κουρσεβέλ (θέρετρο χειμερινών σπορ στις γαλλικές Άλπεις, σ.τ.μ.). Αλλά εκτός από τρεις ή τέσσερις ανάμεσά τους, κανένας ολιγάρχης δεν άσκησε κριτική στον «ηγέτη». «Πρόκειται για φοβισμένα κουνέλια», είχε εκμυστηρευτεί ο εξόριστος ολιγάρχης Μπόρις Μπερεζόφσκι, πριν πεθάνει κάτω από περίεργες συνθήκες.
Ένα από τα ερωτήματα που μπάινουν στη Δύση είναι πώς θα συμπεριφέρονταν οι στρατιωτικοί αν ο Πούτιν τους ζητούσε να πατήσουν το κουμπί των πυρηνικών. Ο πρώην ολιγάρχης Σεργκέι Πουγκάτσεφ, ο οποίος ζει στην εξορία, εικάζει ότι οι σχέσεις μεταξύ της πρώην KGB και του στρατού ήταν πάντα τεταμένες και υποστηρίζει ότι ο Πούτιν έχει φροντίσει να τοποθετήσει στην ηγεσία ασήμαντες προσωπικότητες. Δίνει το παράδειγμα του πρώην υπουργού Σερντιούκοφ, ενός πρώην διευθυντή καταστήματος επίπλων που διορίστηκε στο υπουργείο Άμυνας, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί λόγω αχαλίνωτης διαφθοράς. Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού, Βαλέρι Γκερασίμοφ, θα μπορούσε να είναι η μόνη ελαφρώς πιο δυναμική προσωπικότητα, σημειώνει ένας πρώην αναλυτής των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών, επισημαίνοντας ότι εναντιώθηκε στον διορισμό του αναπληρωτή υπουργού Γκενάντι Ντιουμίν ως επικεφαλής του υπουργείου Άμυνας.
«Οι στρατιωτικοί θα σταματούσαν τον Πούτιν αν έπρεπε», λέει ο Σεργκέι Πουγκάτσεφ, χωρίς σιγουριά. Σε αυτή την πολύ τεταμένη ατμόσφαιρα, οι Αμερικανοί έκαναν τα πάντα για να δείξουν ότι δεν θα επέμβουν στρατιωτικά, αποφεύγοντας κάθε πολεμική ρητορική προκειμένου να μην προκαλέσουν τη ρωσική παράνοια.
Μια επικίνδυνη και δύσκολη μάχη διεξάγεται σε όλα τα πεδία των μαχών. Ενώ ο Πούτιν θα κλειδώνει όλο και πιο πολύ τη χώρα του, θα προσπαθήσει να μπει σφήνα στη Δύση με τον πυρηνικό εκβιασμό του, ώστε να κάνει την κοινή γνώμη να ανησυχήσει και τη Δύση να αναγκάσει την Ουκρανία να διαπραγματευτεί, ενώ ταυτόχρονα θα κλειδώνει τη δική του χώρα, όπου ξεδιπλώνεται μια άγρια επίθεση εναντίον των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Η Δύση, από την πλευρά της, θα κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει τους Ουκρανούς να αντέξουν, ελπίζοντας ότι η μακρόχρονη μάχη που θα ακολουθήσει θα προκαλέσει ρήγματα στη ρωσική ελίτ και στη συνέχεια στη λαϊκή υποστήριξη που ακόμα διαθέτει. «Ας μη γίνουμε ένα έθνος φοβισμένων, άφωνων ανθρώπων, που προσποιούνται ότι δεν βλέπουν τον κτηνώδη πόλεμο που έχει εξαπολύσει στην Ουκρανία ο τρελός μικρός μας τσάρος», δήλωσε από τη φυλακή ο κύριος αντίπαλος του Κρεμλίνου, ο Αλεξέι Ναβάλνι.
Μετάφραση από τα γαλλικά Χριστίνα Σταματοπούλου
