Ο εθνομηδενιστικός «διεθνισμός» υπερισχύει μετά το 1919

1,6K

Η Αριστερά και η Μεγάλη Ιδέα (Β΄ μέρος)

Απόσπασμα από το νέο βιβλίο του Γιώργου Καραμπελιά, 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα που κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.    

Από το 1919 και στο εξής, εξαιτίας της κατακόρυφης ανόδου της επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης, θα διαρραγεί η συμμαχία βενιζελισμού και σοσιαλισμού, η νεοπαγής ΓΣΕΕ θα οδηγηθεί σε διάσπαση και, το 1919, το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ) θα αποφασίσει να «ἀποχωρήσει ἐκ τῆς Β΄ Διεθνοῦς καὶ νὰ ἀποκηρύξει τὴν ὀπορτουνιστικὴν τακτικήν της» ενώ, τον Απρίλιο του 1920, στο Β΄ Συνέδριό του, θα επιβεβαιώσει τη στροφή προς την Κομμουνιστική Διεθνή, απαλείφοντας από το πρόγραμμα του Κόμματος κάθε αναφορά στην ανάγκη της εθνικής άμυνας. Στο πλαίσιο αυτής της στροφής, το Κόμμα θα συμμετάσχει στις εκλογές του 1920 με αντιπολεμικά συνθήματα, ιδιαίτερα κατά της Μικρασιατικής Εκστρατείας, συμμαχώντας με το Λαϊκό Κόμμα.

Εμβληματική υπήρξε η πορεία του Ριζοσπάστη που επανεκδόθηκε από τον Γιάννη Πετσόπουλο στη Θεσσαλονίκη το 1916 ως δισεβδομαδιαίο φύλλο^[1]. Ο Ριζοσπάστης αποτέλεσε αρχικώς οιονεί όργανο της Εθνικής Άμυνας την οποία και υπεράσπιζε σθεναρά ενώ τον Ιούλιο του 1917, μετά την έλευση του Βενιζέλου στην Αθήνα, θα εκδοθεί ως ημερήσια εφημερίδα στην πρωτεύουσα με αρχισυντάκτη τον Ν. Γιαννιό. Και πάλι θα υποστηρίζει την πολιτική της Αντάντ και του Βενιζέλου στα εθνικά θέματα, ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 1918, ο Γιαννιός θα εγκαταλείψει την αρχισυνταξία του Ριζοσπάστη καθώς ο Πετσόπουλος έμοιαζε να ρέπει προς τον «μπολσεβικισμό». Πάντως, ακόμα και ο Ριζοσπάστης του Γιάννη Πετσόπουλου θα χαιρετίσει την αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη –«οὐδεὶς ψέγει τὴν κυβέρνησιν ἐργαζομένην διὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν ὁμοφύλων Ἑλληνικῶν πληθυσμῶν»– αλλά θα την επικρίνει ότι δεν έλαβε υπόψη της τους κινδύνους της εκστρατείας. «Ἡ ἐπιχείρησις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ὑπῆρξε πρόωρος. Χωρὶς τὰς ἀπαιτουμένας ἐγγυήσεις…, χωρὶς ἐπαρκεῖς ἐξασφαλίσεις, χωρὶς κἂν ἐπαρκῆ ἐξουσιοδότησιν δράσεως»^[2]. Τελικώς δε, μετά τον Ιούνιο του 1920, ο Πετσόπουλος θα παραχωρήσει τον Ριζοσπάστη στο ΣΕΚΕ(ΚΚΕ) ο οποίος έκτοτε θα καταγγέλλει την Ελλάδα ως όργανο του ανταντικού ιμπεριαλισμού^[3].

Οι απόψεις του Ιθακήσιου Πλάτωνα Δρακούλη, του Πόντιου Γεώργιου Σκληρού, του Σμυρνιού Δημήτρη Γληνού και του Κωνσταντινοπολίτη Νίκου Γιαννιού^[4] θα ηττηθούν από τον «επαναστατικό ντεφετισμό» των Πουλιόπουλου-Χαϊτά-Μάξιμου. Το ΣΕΚΕ(ΚΚΕ) θα κάνει ό,τι μπορεί για να υπονομεύσει τη μικρασιατική εκστρατεία ενώ εν συνεχεία θα υιοθετήσει την, βουλγαρικής κοπής, θέση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για ανεξάρτητη Μακεδονία-Θράκη και την απόσχισή της από το ελληνικό κράτος, ως μία μορφή ανατροπής των τετελεσμένων των Βαλκανικών και του Παγκοσμίου Πολέμου.

Επειδή το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα θα αποκτήσει πανεθνικές δομές οργάνωσης, συνδικαλιστικές και κομματικές, μετά την μπολσεβίκικη επανάσταση (το ΚΚΕ και η ΓΣΕΕ ιδρύονται το 1918), η ιδεολογία του θα σφραγιστεί από αυτήν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εξ αιτίας αυτού του υπερκαθορισμού θα «ξεχαστεί» από τους νεωτέρους το γεγονός πως, μέχρι τότε, η πλειοψηφία των σοσιαλιστών αγωνιστών επεδίωκε τον συνδυασμό της κοινωνικής και της εθνικής συνιστώσας, καθώς η Ελλάδα δεν είχε πραγματοποιήσει την εθνική της ολοκλήρωση.

Η μπολσεβίκικη επανάσταση και η συμμαχία της με τον κεμαλισμό στην Τουρκία θα ολοκληρώσουν τη στροφή στο νεογέννητο κομμουνιστικό κίνημα, ενώ τα σοσιαλιστικά στοιχεία, που επέμεναν στην υποστήριξη των εθνικών αιτημάτων, θα απορροφηθούν από την αριστερά του βενιζελισμού και τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου.

Και όμως, στους κόλπους της Αριστεράς της περιόδου, θα εξακολουθούν να ακούγονται διαφορετικές φωνές όπως εκείνη της Ρόζας Λούξεμπουργκ:

“Η σημερινή θέση μας στο Ανατολικό Ζήτημα είναι να αποδεχτούμε τη διαδικασία διάλυσης της Τουρκίας σαν μια υπαρκτή πραγματικότητα και να μην κάνουμε τη σκέψη ότι θα μπορούσε ή θα έπρεπε κανείς να τη σταματήσει και να εκδηλώσουμε στους αγώνες για την αυτοδιάθεση των χριστιανικών εθνών την απεριόριστη συμπαράστασή μας”^[5].

 Η εθνικοαπελευθερωτική Αριστερά κυριαρχεί μέχρι το 1918 στην Ελλάδα

Λιγότερο γνωστή παραμένει μια απόπειρα μεταστροφής της ίδιας της θέσης των μπολσεβίκων. Όπως μας πληροφορεί ο Γιάννης Κορδάτος, οι μπολσεβίκοι έστειλαν στην Ελλάδα απεσταλμένο τους, το 1922, όταν πλέον οι Ιταλοί και οι Γάλλοι είχαν συνταχθεί με τον Κεμάλ, ο οποίος ήλθε σε επαφή με τον ίδιο, ως γραμματέα του ΚΚΕ, και του ανακοίνωσε πως:

“Ἡ ΕΣΣΔ εἶναι πρόθυμη νὰ βοηθήσει τὴν Ἑλλάδα νὰ βγεῖ ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο τῆς μικρασιατικῆς ἐκστρατείας. Πρῶτα θὰ παύσει νὰ ἐνισχύει ὑλικῶς καὶ ἠθικῶς τὸν Κεμὰλ καὶ δεύτερον θὰ ἀσκήσει ὅλη τὴν ἐπιρροή της νὰ αὐτονομηθεῖ μιὰ παραλιακὴ ζώνη…, ὅπου κατοικοῦν πολλοὶ χριστιανοί. Γιὰ νὰ ἐξασφαλιστεῖ ἡ αὐτονομία τῆς περιοχῆς αὐτῆς, θὰ σταλθεῖ διεθνὴς στρατὸς ἀπὸ Ἑλβετούς, Σουηδοὺς καὶ Νορβηγούς… Γιὰ νὰ ὑποστηρίξει τὴν ἄποψη αὐτή, ἡ ΕΣΣΔ ζητεῖ σὰν ἀντάλλαγμα τὴν ἀναγνώρισή της, ἔστω καὶ ντὲ φάκτο”^[6].

Τα επιχειρήματα του ΚΚΕ

Η «αντι-ιμπεριαλιστική» θέση των Ελλήνων κομμουνιστών ως προς το Μικρασιατικό υπάκουε στα συμφέροντα της Σοβιετικής Ένωσης και τη διεθνιστική ιδεοληψία των νεόκοπων Ελλήνων κομμουνιστών. Τρία ήταν τα βασικά επιχειρήματα που προέτασσαν: το πληθυσμιακό, τη συμμαχία με τους «ιμπεριαλιστές της Αντάντ» και τέλος την εκμετάλλευση των μουσουλμανικών πληθυσμών από τους Έλληνες αστούς της Πόλης και της Σμύρνης.

Τωόντι, στη Μακεδονία, τη Μικρά Ασία και τη Θράκη-Κωνσταντινούπολη, η πληθυσμιακή συγκρότηση ήταν τόσο περίπλοκη, ώστε ήταν πολύ δύσκολη η οποιαδήποτε δημιουργία μονοεθνικού κράτους χωρίς σημαντικές ανταλλαγές πληθυσμών. Ακόμα και στη Μακεδονία και τη Θράκη, πριν το 1912, ο ελληνικός πληθυσμός αποτελούσε το 35-40% του συνόλου. Αλλά ακόμα και αν δεχτούμε τον υπολογισμό του ελληνικού πληθυσμού από την οθωμανική απογραφή του 1910, στα παράλια, Σμύρνη, Νικομήδεια, Άδανα, Κωνσταντινούπολη, ο χριστιανικός πληθυσμός (μαζί με τους Αρμενίους) έφθανε ή και ξεπερνούσε τον τουρκικό. Στη Σμύρνη και τα προάστιά της, το 1910-12, από τους 416.494 κατοίκους, οι 243.879 ήταν ορθόδοξοι Έλληνες (59%) και οι Τούρκοι και Μουσουλμάνοι 96.250 (23%)^[7]. Και αν η ανάμειξη των πληθυσμών δεν επέτρεπε ευχερείς γεωγραφικούς διαχωρισμούς με βάση την εθνική ή τη θρησκευτική ταυτότητα, δεν επέτρεπε και την κατακύρωση των παραλίων της Μικράς Ασίας στους Τούρκους, όπως έκαναν οι Έλληνες κομμουνιστές. Και όχι μόνο για ιστορικούς αλλά και για εθνολογικούς λόγους.

Μια «δίκαιη» λύση θα ήταν η Βαλκανική Ομοσπονδία που πρότειναν οι κομμουνιστές, παραπλήσια με την περιβόητη «Ομοσπονδία της Ανατολής» την οποία υποστήριζαν ο Ίωνας Δραγούμης και ο Αθανάσιος Σουλιώτης:

“Τὸ σημερινὸν Τουρκικὸν κράτος νὰ μεταβληθῇ εἰς μίαν Ὁμοσπονδίαν ἀποτελουμένην ἐξ αὐτονόμων βιλαετίων δημοκρατικῶς ὀργανωμένων ὥστε αἱ ἐθνικότητες τῆς Ἀνατολῆς νὰ λάβουν αὐτόνομον βίον καὶ οὕτῳ νὰ εἰσέλθουν εἰς τὴν Βαλκανικὴν Δημοκρατικὴν Ὁμοσπονδίαν^[“8].

Ωστόσο, οι Έλληνες της οθωμανικής Αυτοκρατορίας δοκίμασαν επανειλημμένα μια τέτοια λύση. Όμως οι Τούρκοι –μουσουλμανικό έθνος με μακραίωνη ιμπεριαλιστική παράδοση– ήταν αδύνατο να δεχθούν μια συγκυριαρχία με λαούς έως τότε υποτελείς. Η γενοκτονία των Αρμενίων και οι διώξεις κατά των Ελλήνων ήδη από το 1912-13 συνηγορούν για τον χιμαιρικό χαρακτήρα μιας τέτοιας λύσης. Σύμφωνα με τον Αλέξη Αλεξανδρή:

“Αντιμέτωπος με μια άνευ προηγουμένου πολιτική εκτουρκισμού και διώξεων, ο μικρασιατικός ελληνισμός σύντομα συνειδητοποίησε ότι η συμβίωση των χριστιανικών εθνοτήτων της Αυτοκρατορίας με μουσουλμανικούς πληθυσμούς που διακατέχονταν από αυξανόμενο εθνικιστικό-θρησκευτικό φανατισμό ήταν σχεδόν αδύνατη… Ενώπιον του ορατού κινδύνου αφανισμού, οι Έλληνες της Ανατολίας δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ταυτιστούν πλήρως με το όραμα της Μεγάλης Ιδέας… Για ευνόητους λοιπόν λόγους σύσσωμος ο μικρασιατικός ελληνισμός τάχθηκε υπέρ της εισόδου της Ελλάδας στον πόλεμο, με συμμάχους τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία^[“9].

Από τη στιγμή που τα πράγματα οδηγήθηκαν στη σύγκρουση, η μόνη ρεαλιστική λύση ήταν η δημιουργία περισσότερων κρατών στα εδάφη της Μικράς Ασίας, κατά το πρότυπο του βαλκανικού χώρου: κράτος Αρμενικό, Κουρδικό, Τουρκικό, Ποντιακό, με παράλληλη παραχώρηση μεγάλου μέρους της Δυτικής Μικράς Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και της Κωνσταντινούπολης στην Ελλάδα, με αμοιβαίες ανταλλαγές πληθυσμών.

Πόλεμος στον Πόλεμο

Το νεοσύστατο κομμουνιστικό κόμμα θα κάνει όμως ό,τι μπορεί για να υπονομεύσει τη μικρασιατική εκστρατεία – ακόμα και με μια πρόσκαιρη εκλογική συμμαχία με το Λαϊκό Κόμμα. Ο Γιάννης Κορδάτος, μέλος τότε της ηγεσίας του ΚΚΕ, περιγράφει μια προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος στο Δημοτικό Θέατρο, τον Οκτώβριο του 1920, που εξελίχθηκε σε διαδήλωση προς το Σύνταγμα και στην οποία υπολογίζεται ότι έλαβαν μέρος 50.000 διαδηλωτές:

“Δὲν ἦταν ὅμως κομμουνιστὲς ὅλοι. Ἦταν ἀντιβενιζελικοί. Φοβόντανε νὰ ὀργανώσουν δική τους διαδήλωση καὶ πῆραν μέρος στὴν κομμουνιστική. Γι’ αὐτὸ ξελαρυγγιάζονταν φωνάζοντας «Κάτω ὁ Βενιζέλος», «Κάτω ὁ πόλεμος»… Μερικὲς μάλιστα κυρίες ἀπ’ τὰ μπαλκόνια τῶν ξενοδοχείων τῆς Πλατείας Συντάγματος «ἔραιναν μὲ ἄνθη» τοὺς διαδηλωτές. Φώναζαν μάλιστα «μπράβο παιδιά. Σφυρὶ δρεπάνι». Φυσικὰ ἦταν φανατικὲς βασιλικές”^[10].

Παράλληλα, στο Μέτωπο, το ΚΚΕ, αλλά και άλλες κομμουνιστικές ομάδες, παρά τις μικρές τους δυνάμεις, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να υπονομεύσουν την «ιμπεριαλιστική» εκστρατεία. Ιδιαίτερα δραστήριοι ήταν στα τηλεγραφεία και τους σιδηροδρόμους, διαδίδοντας μπροσούρες και φυλλάδια σε όλο το μέτωπο. «Στην αντιπολεμική δράση στη Μικρά Ασία πρωτοστάτησαν οι Ελ. Σταυρίδης, Π. Πουλιόπουλος, Γιάννης Μοναστηριώτης, Γιώργης Νίκολης και άλλα στελέχη του κόμματος που ήταν στο στρατό»^[11].

Ο πλέον δραστήριος ανάμεσά τους ήταν ο χαρισματικός Παντελής Πουλιόπουλος – μετέπειτα γραμματέας του ΚΚΕ και επικεφαλής της τροτσκιστικής Αριστερής Αντιπολίτευσης. Ο Πουλιόπουλος κατείχε καίρια θέση ως λοχίας στην τηλεγραφική υπηρεσία και η ομάδα του είχε ως έδρα τη Σμύρνη όπου εξέδιδε τον Κόκκινο Φρουρό. Σε προκήρυξη που κυκλοφόρησε κατά την 1^η Ιανουαρίου 1921 και δημοσιεύθηκε στις 3 Ιανουαρίου 1921 στο επίσημο όργανο του ΣΕΚΕ, τον εβδομαδιαίο Εργατικό Αγώνα, γράφει:

“Πολὺ λίγοι θὰ σταματήσουνε ἴσως μπροστὰ σὲ μιὰ ἡμερομηνία: 1 Νοεμβρίου. Πετάξαμε… ἕναν πολεμικὸ ἐφιάλτη ποὺ ἐπίεζε το λαὸ θανάσιμα, σέρνοντάς τον νὰ σφαχτεῖ, θῦμα τοῦ ἀχόρταγου Μαμωνᾶ τῆς δυτικῆς Εὐρώπης… Ὁ ἐφιάλτης δὲν ἔφυγε, μὰ ξανακάθισε μεταμορφωμένος καὶ φοβερότερος στὸ στῆθος τοῦ δυστυχισμένου λαοῦ!… Μέσα στὴν κόλαση τῶν τελευταίων τούτων αἰματόβρεχτων χρόνων ξυπνήσαμε,… γιὰ νὰ ἀντικρίσουμε τὴ φοβερὴ πραγματικότητα… (που) σκόρπισε τὰ πλάνα ἰδανικά σας, τὶς «πατρίδες» σας καὶ τὰ «ἐθνικὰ ὄνειρά» σας… Μὴ μᾶς μιλᾶτε λοιπὸν γιὰ πατρίδες καὶ γιὰ ἐθνικὲς ἀποκαταστάσεις γιατί τόσο πιὸ σιχαμεροὶ μᾶς φαινόσαστε!… 

Γι’ αὐτό, μεγάλοι κυβερνῆτες, εἴμαστε πραγματικοὶ ἡρωικοὶ στρατιῶτες τῆς ἀνθρωπότητας κι ὄχι τῆς πατρίδας σας. Ζήτω ἡ ἐπανάσταση!

Τὸ Κεντρικὸ Συμβούλιο τῶν Σοβιὲτ τῶν Στρατιωτῶν τῆς Ἑλλάδος”.

Ο Πουλιόπουλος τελικώς δεν απέφυγε τη σύλληψη και φυλακίστηκε με την κατηγορία της «εσχάτης προδοσίας» τον Ιούλιο του 1922 μαζί με 21 ακόμα στρατιώτες αλλά διεσώθησαν εξαιτίας της κατάρρευσης του μετώπου^[12].

Ωστόσο, ο Πολύδωρος Δανιηλίδης, στρατευμένος ο ίδιος και φυλακισμένος μέχρι την επανάσταση του Σεπτεμβρίου του 1922, εξαίρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της «Φεντερασιόν» στην αντιπολεμική προπαγάνδα σε αντίθεση με το ίδιο το ΣΕΚΕ που μάλλον εφάρμοζε διστακτικά τη «γραμμή»:

Και συνέβαινε τότε το εξής παράδοξο. Το Κέντρο της Αθήνας δεν έκανε τόση αντιπολεμική προπαγάνδα όση η Φεντερασιόν της Θεσσαλονίκης. Αυτή εφοδίαζε πραγματικά τον κόσμο με αντιπολεμικές προκηρύξεις και άλλο προπαγανδιστικό υλικό… Η απάντηση της Αθήνας ήταν πως δεν έπρεπε ν’ ανακατευτούμε μ’ αυτά, γιατί θα μας έπιαναν και θα μας τουφέκιζαν όλους…^[13]

Η αντιπολεμική τοποθέτηση δεν περιορίστηκε στον «τροτσκιστή» Πουλιόπουλο αλλά μεταβλήθηκε σε διαχρονική θέση της κομμουνιστικής Αριστεράς, σε όλες τις εκδοχές της μέχρι σήμερα. Ο Ριζοσπάστης, στο φύλλο της 11^ης Ιουλίου του 1935, δημοσίευσε ένα άρθρο του Μικρασιάτη καθηγητή φιλοσοφίας Χαράλαμπου Θεοδωρίδη ο οποίος έγραφε: «βρεθήκαμε ἐμεῖς μὲ τίς ἀφάνταστές μας σαχλαμάρες νὰ δώσουμε καινούργια ζωὴ στὴν πεθαμένη Τουρκία. Ἡ παραδειγματικὴ νίκη ποὺ μόνο ἐμεῖς εἴμαστε ἱκανοὶ νὰ χαρίσουμε στὸν ἐχθρό μας…» Ο Ανατολικοθρακιώτης ΓΓ του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, την επομένη, 12^η Ιουλίου, σε πρωτοσέλιδο άρθρο υπό τον τίτλο «Μια επιφύλαξη», απάντησε ως εξής στον «πολίτη Θεοδωρίδη»^[14]:

Ἄν δὲν νικιόμασταν στὴ Mικρασία, ἡ Τουρκία θὰ ἦταν σήμερα πεθαμένη καὶ μεῖς μεγάλη Ἑλλάδα!! Τὴ «λευτεριά» μας θὰ τὴ στηρίζαμε στὴν ὑποδούλωση τοῦ Τουρκικοῦ λαοῦ! … Ἡ ἀστικοτσιφλικάδικη Ἑλλάδα στὴ Μικρασία πῆγε ὄχι ὡς ἐθνικὸς ἀπελευθερωτὴς μὰ σὰν ἰμπεριαλιστικὴ δύναμη, ὄργανο τῶν Ἐγγλέζων μεγαλοκαρχαριῶν. Πήγανε αὐτοῦ ὄχι μόνο γιὰ νὰ διαιωνίσει τὴν ξενικὴ κυριαρχία… μὰ καὶ νὰ κάνει τὴν Τουρκία ἀντισοβιετικὸ ὁρμητήριο… Γι’ αὐτὸ ἐμεῖς ὄχι μόνο δὲν λυπηθήκαμε γιὰ τὴν ἀστικο-τσιφλικάδικη ἧττα στὴ Μικρασία ΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΙΩΞΑΜΕ…

Σεμινάριο ιστορίας Γ. Καραμπελιά – 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα – Έναρξη 3 Οκτωβρίου

1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα

Σεμινάριο Ιστορίας Γ. Καραμπελιά

Ο Γιώργος Καραμπελιάς, με αφετηρία την έκδοση του βιβλίου του, 1909-1922, Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Ελλάδα, εγκαινιάζει, από την Δευτέρα 3 Οκτωβρίου, μια σειρά ιστορικών σεμιναρίων για την περίοδο 1909-1922, που θα διεξάγονται κάθε δεύτερη Δευτέρα. Σύνοψη των Σεμιναρίων θα αποστέλλεται διαδικτυακά σε όλους τους συμμετέχοντες.

Πρόγραμμα σεμιναρίων:

1. Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2022 
Εισαγωγή

2. Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2022 
Από το 1897 στο 1909 – Κρητική Επανάσταση και Μακεδονικός Αγώνας

3. Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022 
Η επανάσταση του 1909 και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι

4. Δευτέρα 14 Νοεμβρίου 2022 
1915: Καλλίπολη και Εθνικός Διχασμός

5. Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2022
Η ανάκαμψη του ελληνισμού το 1917 και η Συνθήκη των Σεβρών –Βόρειος Ήπειρος

6. Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2022 
Οι εκλογές του 1920 και η Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 – Πόντος

7. Δευτέρα 9 Ιανουαρίου 2023 
Προσφυγικό ζήτημα – Μεσοπόλεμος, γενιά του ’30

8. Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2023 
Συμπεράσματα – Για να μη συνεχιστεί το 1922

Εισηγητής: Γιώργος Καραμπελιάς

Ώρα έναρξης 19:00 και χρόνος διάλεξης 60-70 λεπτά, θα ακολουθεί διάλογος.

Οι διαλέξεις απευθύνονται σε νέους: μαθητές, φοιτητές, σπουδαστές, μεταπτυχιακούς ή διδακτορικούς φοιτητές, αλλά και σε νέους εργαζόμενους και είναι άνευ αντιτίμου για αυτές τις κατηγορίες. Για τους υπόλοιπους που επιθυμούν να παρακολουθήσουν το αντίτιμο για τον κύκλο των 8 διαλέξεων είναι 30€ και η μεμονωμένη διάλεξη 5€.

Θα δοθεί βεβαίωση παρακολούθησης για όσους και όσες το επιθυμούν.
Οι διαλέξεις θα πραγματοποιούνται στον χώρο πολιτισμού & πολιτικής «Ρήγας Βελεστινλής», 6ος όροφος, Ξενοφώντος 4, πλ. Συντάγματος.

Για δηλώσεις συμμετοχής και περισσότερες πληροφορίες καλέστε στο 210-3826319, καθημερινά από τις 09:00 έως τις 19:00, ή επικοινωνήστε στο perardin@gmail.com

Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.

Γνωρίστε τα βιβλία των Εναλλακτικών Εκδόσεων

Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook

Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube

---

[1] Ο Γεώργιος Φιλάρετος, που είχε διακόψει την έκδοση του δεκαπενθήμερου Ριζοσπάστη το 1911, παραχώρησε τη χρήση του τίτλου στον Πετσόπουλο.

[2] Ριζοσπάστης, τχ 699, 1^η Ιουλίου 1919, σ. 1.

[3] Ριζοσπάστης, τχ 1026, 1^η Ιουνίου 1920.

[4] Βλ. Παναγιώτης Νούτσος, Νίκος Γιαννιός, Τυπωθήτω/Γιώργος Δαρδανός, Αθήνα 1997.

[5] Ρόζα Λούξεμπουργκ, «Η σοσιαλδημοκρατία και οι εθνικοί αγώνες στην Τουρκία», Μαρξιστική Σκέψη, τχ 21, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2016, σσ. 22-30.

[6] Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία της Ελλάδας 1900-1924, τ. 13^ος, 20^ός Αιώνας, Αθήνα 1958, σσ. 566-567.

[7] Paschalis Kitromilidis-Alexis Alexandris, «Ethnic Survival…», ό.π., σσ. 9-44.

[8] Βλ. Γ. Λεονταρίτης, Το ελληνικό σοσιαλιστικό…, σσ. 269-275.

[9] Αλέξης Αλεξανδρής, «Εισαγωγή» στο Αρχείον του Εθνομάρτυρος Σμύρνης Χρυσοστόμου, τόμος Γ΄, ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000, σ. ΧV.

[10] Γιάννης Κορδάτος, Ιστορία της Ελλάδας, τ. 13^ος, σσ. 543-544.

[11] Ιστορικό τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ,τόμος Α΄, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα ⁵2008, σ. 115.

[12] Εργατικός Αγών, 3.1.1921, ΑΣΚΙ, https://www.neaprooptiki.gr/antipolemiko-keimeno-tou-panteli-pouliopoulou-1921/·http://www.marxistbooks.gr/poulio.htm· Παντελής Πουλιόπουλος, Πόλεμος κατά του πολέμου, Διεθνής Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1975· Ελ. Σταυρίδης, Τα παρασκήνια του ΚΚΕ, Ελεύθερη Σκέψις 1988, σσ. 56-67· Llewellyn Smith, ό.π., 481-482.

[13] Πολύδωρος Δανιηλίδης, ό.π., σ. 38.

[14] Ριζοσπάστης,12.7.1934· Βλάσης Αγτζίδης, Μ. Ασία, Ένας οδυνηρός μετασχηματισμός (1908-1923), Παπαδόπουλος 2015.