Η ΕΕ έχει επιλέξει την Αφρική ως προμηθευτή υδρογόνου δίνοντας μεγάλη έμφαση στο Σαχέλ. Το πραξικόπημα στον Νίγηρα έχει άρα επιπτώσεις και στην ενεργειακή πολιτική της ΕΕ. Γι’ αυτό τον λόγο υπογραμμίζεται η ανάγκη για διαφοροποίηση αυτής της στρατηγικής.
Της Εύα Φίσερ, δημοσιεύτηκε στις 16.08.2023 στην ιστοσελίδα Tagesspiegel Background. Μετάφραση: Αναστάσης Μπαλτατζής.
Μετά την ανάληψη των καθηκόντων της ως επικεφαλής της Κομισιόν το 2019 η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν πραγματοποίησε το πρώτο της ταξίδι στην Ουάσιγκτον αλλά στην Αντίς Αμπέμπα, την πρωτεύουσα της Αιθιοπίας, όπου εδρεύει η Αφρικανική Ένωση.
Λίγες μέρες αργότερα έγινε σαφής ένας από τους λόγους για τους οποίους η φον ντερ Λάιεν ενδιαφέρεται τόσο πολύ για τις σχέσεις με τις αφρικανικές χώρες. Παρουσίασε το Γκριν Ντιλ. Ένα από τα βασικά στοιχεία για την απεξάρτηση της Ευρώπης από τον άνθρακα είναι το υδρογόνο και τα παράγωγά του. Και η ίδια αποσκοπούσε να εισάγει στο μέλλον μεγάλο μέρος αυτού από την Αφρική.
Μία από τις χώρες με μεγάλες δυνατότητες από την οπτική της ΕΕ ήταν ο Νίγηρας. Η χώρα του Σαχέλ έχει μεγάλη έκταση, αποτελείται κυρίως από έρημο και διαθέτει υψηλή ηλιοφάνεια. Ιδανική για την παραγωγή φθηνής ηλιακής ενέργειας σε μεγάλες ποσότητες και στο επόμενο στάδιο την παραγωγή υδρογόνου από αυτήν.
Επιπλέον ο Νίγηρας θεωρούνταν μία σταθερή χώρα όντας μία από τις λίγες λειτουργικές δημοκρατίες στην περιοχή. Ο κίνδυνος μη απόδοσης των επενδύσεων ήταν επομένως μικρότερος από οτι σε άλλες χώρες της περιοχής.
Κατά τα φαινόμενα μια καλή αμοιβαία συμφωνία
Επιπλέον οι Νιγήριοι ήταν εύκολο να πειστούν. Η χώρα του Σαχέλ είναι μία από τις φτωχότερες στον κόσμο, μόνο δύο χώρες (το Τσαντ και το Νότιο Σουδάν) είναι λιγότερο ανεπτυγμένες. Το μηνιαίο κατά κεφαλήν εισόδημα δεν είναι ούτε 50 ευρώ, ενώ κάθε γυναίκα γεννά κατά μέσο όρο επτά παιδιά -το υψηλότερο ποσοστό γεννήσεων στον κόσμο. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, ο πληθυσμός του Νίγηρα θα τριπλασιαστεί σχεδόν μέχρι το 2050.
Ωστόσο, μόνο το 3% της γης της χώρας είναι κατάλληλο για καλλιέργεια, πράγμα που σημαίνει ότι η σίτιση του σημερινού πληθυσμού των 25 εκατομμυρίων δεν μπορεί καν συζητηθεί. Οι πόροι επαρκούν μόνο για 5 έως το πολύ 10 εκατομμύρια κατοίκους.
Μέχρι στιγμής, η επιβίωση του κράτους βασίζεται κυρίως σε βοήθεια από το εξωτερικό, ιδίως από την Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και την ΕΕ. Ο προϋπολογισμός των Βρυξελλών προέβλεπε 503 εκατομμύρια € για τον Νίγηρα από το 2021 έως το 2024.
Η ιδέα της μετατροπής του έρημου κράτους σε μια βιομηχανία παραγωγής υδρογόνου δεν αφορούσε επομένως μόνο τη φτηνή αγορά της ενέργειας του μέλλοντος. Αφορούσε και την πολιτική ασφάλειας: όσο περισσότερο εκσυγχρονίζεται ένα κράτος, τόσο περισσότερο αυξάνεται η εκπαίδευση και το εισόδημα και, κατά συνέπεια, μειώνεται το ποσοστό γεννήσεων.
Το υδρογόνο θα έπρεπε επομένως να είναι το αντίβαρο στον υπερπληθυσμό, την κοινωνική αποσύνθεση και της απελπισία. Και επομένως και ένα μέτρο για την αντιμετώπιση μιας εστίας ισλαμικής τρομοκρατίας και την πρόληψη των αιτιών της προσφυγιάς. Πολλά, πολλά τρυγόνια με ένα σμπάρο.
Αυτό δεν φάνηκε μόνο στις Βρυξέλλες, αλλά και στο Βερολίνο: το 2020, η Γερμανία σύναψε μια συμφωνία συνεργασίας για το υδρογόνο με τον Νίγηρα υπό την τότε υπουργό Έρευνας Άνια Κάρλιτσεκ (CDU). Η συμφωνία προέβλεπε ότι η Γερμανία και η ΕΕ θα βοηθούσαν στη δημιουργία μιας εγχώριας βιομηχανίας υδρογόνου, ώστε να μπορούν να προμηθεύονται την ενέργεια του μέλλοντος από το 2040.
«Εξαιρετικά ριψοκίνδυνη απόφαση από την άποψη της ενεργειακής πολιτικής»
Αλλά τώρα στο Νίγηρα έγινε στρατιωτικό πραξικόπημα, το τρίτο στο Σαχέλ από το 2020 μετά από το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο. Και οι μεγάλοι χρηματοδότες σταμάτησαν την χρηματοδότηση. Μήπως οι ελπίδες της ΕΕ για την προμήθεια υδρογόνου έχουν έτσι τελειώσει; Ήταν στρατηγικό λάθος το να ποντάρει κανείς στον Νίγηρα και σε άλλες αφρικανικές χώρες; «Από την άποψη μίας αναπτυξιακής πολιτικής, η προσέγγιση της μετατροπής του Νίγηρα σε χώρα παραγωγής υδρογόνου ήταν αρκετά λογική», δήλωσε η Χριστίνα Βόρλεν, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της εταιρείας συμβούλων έρευνας και ενέργειας Αρέπο.
«Από την άποψη της ενεργειακής πολιτικής, ωστόσο, το σχέδιο ήταν εξαιρετικά επικίνδυνο», πρόσθεσε η ίδια. «Ολόκληρη η περιοχή είναι συνεχώς ασταθής και πλήττεται επανειλημμένα από στρατιωτικά πραξικοπήματα». Δέκα ήρεμα χρόνια και μετά ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, αυτός είναι ο τυπικός κύκλος εκεί.
Επιπλέον, για την παραγωγή υδρογόνου απαιτείται νερό – και ο Νίγηρας, ως μια έρημη χώρα που χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, δεν διαθέτει σχεδόν καθόλου νερό. Ο ομώνυμος ποταμός Νίγηρας είναι η μόνη σημαντική πηγή νερού και συνεπώς η σανίδα σωτηρίας της χώρας. «Δεν είναι όμως καν τόσο σίγουρο ότι αυτό το νερό ενδείκνυται για την παραγωγή υδρογόνου», είπε η Βόρλεν, η οποία είναι γεωοικολόγος.
Το όλο θέμα έχει και μία ηθικά αμφισβητήσιμη οπτική: «Είναι κυνικό να επιλέγουμε μια χώρα που η ίδια δεν έχει ηλεκτρικό ρεύμα και νερό ως μελλοντικό προμηθευτή υδρογόνου».
Και η Λάιμα Άικε, ερευνήτρια στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Αειφορίας του Πότσνταμ, βλέπει την κρίση στον Νίγηρα ως προειδοποιητική βολή προς τους πολιτικούς: «Το περιστατικό καθιστά σαφές ότι η ΕΕ πρέπει να έχει κατά νου τις γεωπολιτικές εξελίξεις όταν επιλέγει τους εμπορικούς της εταίρους σε θέματα εμπορίου υδρογόνου και δεν πρέπει να δημιουργεί νέες εξαρτήσεις από πολιτικά ασταθείς χώρες ή περιοχές συγκρούσεων», δήλωσε. Οι Βρυξέλλες έχουν επίσης την ευθύνη να διασφαλίσουν ότι δεν θα υπάρξουν συγκρούσεις σχετικά με τη χρήση του νερού στις χώρες παραγωγής.
Η ΕΕ βλέπει την Αφρική ως «τον τέλειο εταίρο»
Στη στρατηγική της για την Αφρική, η Κομισιόν κατονομάζει την ενέργεια και την πράσινη αλλαγή ως καίρια ζητήματα. Στη στρατηγική της για την παροχή υδρογόνου, επίσης, η υπηρεσία των Βρυξελλών παρουσιάζει την Αφρική ως τον τέλειο εταίρο. Ωστόσο, συγκεκριμένες περιοχές, όπως το Σαχέλ, ή συγκεκριμένες χώρες, όπως ο Νίγηρας, δεν αναφέρονται σε κανένα από τα δύο έγγραφα, παρά μόνο σε συζητήσεις στο παρασκήνιο.
Η γερμανική συνεργασία με τον Νίγηρα για την εμπορία υδρογόνου εξελίχθηκε επίσης σε ήπιους τόνους μετά τη μεγαλειώδη ανακοίνωσή της. Η σύμπραξη συνίστατο στη χρηματοδότηση ενός γερμανοαφρικανικού μεταπτυχιακού προγράμματος, το οποίο αρχικά θα διαρκούσε μέχρι το 2025.
«Η συμφωνία αποσκοπεί συνεπώς στην ανάπτυξη γνώσεων σχετικά με τις τεχνολογίες υδρογόνου στη Δυτική Αφρική και όχι στη δημιουργία παραγωγικών δυνατοτήτων πράσινου υδρογόνου», απάντησε η τότε γερμανική κυβέρνηση σε κοινοβουλευτική ερώτηση του FDP.
Η Βόρλεν προέβη σε αντίστοιχη δήλωση: «Δεν πιστεύω ότι οι εμπειρογνώμονες ενεργειακής πολιτικής στην Κομισιόν περίμεναν στα σοβαρά ότι θα προμηθευόμασταν στο μέλλον την πράσινη ενέργεια από τον Νίγηρα ή άλλες αφρικανικές χώρες».
Ωστόσο, παρά το στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα, η Αφρική θα παραμείνει στο επίκεντρο της κλιματικής πολιτικής της ΕΕ, είναι πεπεισμένη η Βόρλεν: «Το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί σε προμηθευτές υδρογόνου απ’ όλο τον κόσμο, ώστε να μην εξαρτάται από μεμονωμένες περιοχές».
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η Αφρική παραμένει στο προσκήνιο – για λόγους κόστους και υλικοτεχνικής υποδομής τουλάχιστον. Προς το παρόν, η Κένυα, για παράδειγμα, τα πηγαίνει καλά, αναφέρει η Βόρλεν. Αλλά «είναι πλέον σαφές ότι η καθιέρωση μίας βιομηχανίας υδρογόνου στην Αφρική θα πάρει περισσότερο χρόνο απ’ οτι αλλού», δήλωσε η ίδια. Η περίπτωση του Νίγηρα το καθιστά αυτό τώρα ακόμη πιο σαφές.
Ενισχύστε την προσπάθειά μας κάνοντας μια δωρεά στο Άρδην πατώντας ΕΔΩ.
Γνωρίστε τα βιβλία των Εναλλακτικών Εκδόσεων
Ακολουθήστε το Άρδην στο Facebook
Ακολουθήστε το Άρδην στο twitter
Εγγραφείτε στο κανάλι του Άρδην στο Youtube
