Ο Τζόναθαν Χάιντ είναι κοινωνικός ψυχολόγος. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την πόλωση στην αμερικανική κοινωνία, την ανάλυση του κινήματος Woke, και τον νέο δογματικό, και μονοδιάστατο άνθρωπο τον οποίον διαμορφώνει. Το βιβλίο του Η σκλήρυνση του αμερικανικού νου καταπιάνεται με την αλλαγή του κλίματος στα αμερικανικά πανεπιστήμια. Άλλοτε προπύργιο της ελεύθερης σκέψης, ολοένα και περισσότερο υπό την επίδραση της κουλτούρας της αφύπνισης, γίνονται ιδρύματα που ασφυκτιούν υπό την κυριαρχία μιας αρτηριοσκληρωτικής ιδεολογίας.
Στο νέο του βιβλίο, ο Haidt διερευνά μιαν άλλη πτυχή που αφορά στις νεώτερες γενιές, που έχει να κάνει με τις επιδημίες των ψυχικών παθήσεων οι οποίες εξαπλώνονται σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες. Οι έρευνές του τον οδήγησαν να τις συσχετίσει με την κατάχρηση των έξυπνων κινητών τηλεφώνων από ολοένα και πιο μικρές ηλικίες, κάτι που οδηγεί στην αναδίπλωσή τους από τον πραγματικό κόσμο. Στο μικρό κείμενο που ακολουθεί, ο ίδιος;παρουσιάζει ορισμένα από τα κεντρικά επιχειρήματα του νέου του βιβλίου [ardin-rixi.gr].
***
«Το καλοκαίρι του 2022, δούλευα πάνω σε ένα βιβλίο – Η ζωή μετά τη Βαβέλ: Προσαρμογή σε έναν κόσμο που δεν μπορούμε πλέον να μοιραζόμαστε – για το πώς τα smartphones και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδιοργάνωσαν πολλές κοινωνίες στη δεκαετία του 2010, δημιουργώντας συνθήκες που ενισχύουν τις από καιρό γνωστές αδυναμίες της δημοκρατίας. Το πρώτο κεφάλαιο αφορούσε τον αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά, τα οποία ήταν τα “καναρίνια στο ανθρακωρυχείο”, αποκαλύπτοντας τα πρώτα σημάδια ότι κάτι πήγαινε στραβά. Όταν η κοινωνική ζωή των εφήβων μεταφέρθηκε στα smartphones και στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, το άγχος και η κατάθλιψη αυξήθηκαν κατακόρυφα μεταξύ τους. Το υπόλοιπο του βιβλίου επρόκειτο να επικεντρωθεί στο τι είχαν κάνει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις φιλελεύθερες δημοκρατίες.
Γρήγορα συνειδητοποίησα ότι η ραγδαία πτώση της ψυχικής υγείας των εφήβων δεν μπορούσε να εξηγηθεί σε ένα κεφάλαιο – χρειαζόταν ένα δικό του βιβλίο. Έτσι, το The Anxious Generation [Η Αγχώδης Γενιά]κατά μία έννοια αποτελεί έναν πρώτο τόμο ενός ευρύτερου έργου για την Βαβέλ. Το βιβλίο θα εκδοθεί στις 26 Μαρτίου 2024. [ ]
Το The Anxious Generation ξεκινάει εξετάζοντας τις τάσεις της ψυχικής υγείας των εφήβων. Τι συνέβη στους νέους στις αρχές της δεκαετίας του 2010 που προκάλεσε την έξαρση του άγχους και της κατάθλιψης γύρω στο 2012;
Πίνακας 1: Αύξηση των ψυχικών παθήσεων στους νέους
Η ξαφνική αύξηση δεν οφειλόταν απλώς στην εντονότερη προθυμία να μιλήσει κανείς για την ψυχική ασθένεια. Η αύξηση εμφανιζόταν και στη συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των αυτοτραυματισμών και των αυτοκτονιών.
Εμφανίστηκε και σε διεθνές επίπεδο: η αύξηση του άγχους, της κατάθλιψης και των αυτοτραυματισμών εντοπίζεται σε όλες τις βασικές χώρες της Αγγλοσφαιρας, καθώς και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, υποδεικνύοντας ότι ένα ευρύτερο φαινόμενο σαρώνει τον ανεπτυγμένο δυτικό κόσμο. (Η κατάσταση στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική είναι λιγότερο σαφής).
Η γενιά Z (γεννημένοι μετά το 1995) έχει πληγεί περισσότερο, αν και οι Millennials (γεννημένοι 1981-1995) δεν έχουν γλιτώσει εντελώς, όπως μπορείτε να δείτε εδώ:
Πίνακας 2: Μια επιδημία των διαταραχών άγχους
Τι συνέβη στους νέους στις αρχές της δεκαετίας του 2010;
Το βιβλίο The Anxious Generation προσφέρει μια εξήγηση αφηγούμενο δύο ιστορίες. Η πρώτη αφορά την υποχώρηση μιας παιδικής ηλικίας που βασίζεται στο παιχνίδι, κάτι που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980 και επιταχύνθηκε τη δεκαετία του ’90. Όλα τα θηλαστικά χρειάζονται το ελεύθερο παιχνίδι, και μάλιστα πολύ, για να συγκροτήσουν τον εγκέφαλό τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, ώστε να προετοιμαστούν για την ενηλικίωση. Όμως πολλοί γονείς στις χώρες της Αγγλόσφαιρας άρχισαν να μειώνουν την πρόσβαση των παιδιών στο ελεύθερο παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους, υπό τους φόβους για την ασφάλειά τους που τροφοδοτούνται από τα μέσα ενημέρωσης, παρόλο που ο “πραγματικός κόσμος” γινόταν όλο και πιο ασφαλής τη δεκαετία του 1990. Η απώλεια του ελεύθερου παιχνιδιού και η αύξηση της συνεχούς επίβλεψης των ενηλίκων στέρησε από τα παιδιά αυτό που χρειάζονταν περισσότερο για να ξεπεράσουν τους φυσιολογικούς φόβους και τα άγχη της παιδικής ηλικίας: την ευκαιρία να εξερευνήσουν, να δοκιμάσουν και να διευρύνουν τα όριά τους, να οικοδομήσουν στενές φιλίες μέσω της κοινής περιπέτειας και να μάθουν πώς να κρίνουν τους κινδύνους για τον εαυτό τους.
Η δεύτερη ιστορία αφορά την άνοδο μιας παιδικής ηλικίας επικεντρωμένης στο τηλέφωνο, η οποία ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 2000 και επιταχύνθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2010. Αυτή ήταν ακριβώς η περίοδος κατά την οποία οι έφηβοι άλλαξαν τα απλά κινητά τους τηλέφωνα με smartphones, τα οποία ήταν φορτωμένα με πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης που υποστηρίζονταν από το νέο διαδίκτυο υψηλής ταχύτητας και τα προγράμματα απεριόριστων δεδομένων.
Η συμβολή αυτών των δύο ιστοριών στα χρόνια μεταξύ 2010 και 2015 είναι αυτό που ονομάζω “Μεγάλη αναδιάταξη της παιδικής ηλικίας”. Λίγοι από εμάς καταλάβαιναν τι συνέβαινε στους εικονικούς κόσμους των παιδιών και δεν είχαμε τη γνώση για να τα προστατεύσουμε από τις εταιρείες τεχνολογίας που είχαν σχεδιάσει τα προϊόντα τους για να προκαλούν εθισμό.
Για το λόγο αυτό, καταλήξαμε να υπερπροστατεύουμε τα παιδιά στον πραγματικό κόσμο, ενώ τα υποπροστατεύουμε στον ψηφιακό.
* * * * *
Το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη:
Το παλιρροϊκό κύμα: Σε αυτό το τμήμα παρουσιάζω τα βασικά στατιστικά στοιχεία για την ψυχική υγεία των νέων.
Η παρακμή μιας παιδικής ηλικίας βασισμένης στο παιχνίδι: Σε αυτή την ενότητα, συζητώ τη φύση της παιδικής ηλικίας και πώς την έχουμε καταστρέψει, στερώντας από τα παιδιά να παίζουν και να αναπτύσσουν παιχνίδια ρόλων, καταστρέφοντας έτσι τα συστήματα ταύτισης και διαγράφοντας κάθε σαφή πορεία από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση.
Η άνοδος μιας παιδικής ηλικίας επικεντρωμένης στο τηλέφωνο: Σε αυτή την ενότητα, συζητώ τις βλάβες που προκύπτουν από μια παιδική ηλικία που επικεντρώνεται στο τηλέφωνο, με ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στις βλάβες για τα κορίτσια, ένα κεφάλαιο για τις βλάβες στα αγόρια και ένα κεφάλαιο για την “πνευματική υποβάθμιση” που συμβαίνει σε όλους μας -συμπεριλαμβανομένων των ενηλίκων- από την προσκόλληση της ζωής μας στο τηλέφωνο.
Συλλογικές δράσεις για μια καλύτερη παιδική ηλικία: Σε αυτό το τελευταίο κεφάλαιο, εξηγώ τι πρέπει να κάνουμε για να αντιστρέψουμε τη ζημιά. Εξηγώ πώς οι γονείς, το σχολείο, οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες τεχνολογίας και οι νέοι παγιδεύονται σε “προβλήματα συλλογικής δράσης” και πώς αυτά μπορούν να επιλυθούν όταν τα άτομα οργανώνονται και δρουν από κοινού.
Ως γονέας δύο εφήβων ο ίδιος, εργάστηκα ιδιαίτερα σκληρά για να προσφέρω χρήσιμες και μη προφανείς συμβουλές σε άλλους γονείς. Οι σημαντικότερες προτάσεις μου:
- Δώστε στα παιδιά πολύ περισσότερο χρόνο να παίζουν με άλλα παιδιά. Αυτό το παιχνίδι θα πρέπει ιδανικά να γίνεται σε εξωτερικούς χώρους, σε μικτές ηλικιακές ομάδες, με ελάχιστη ή καθόλου επίβλεψη από τους ενήλικες (έτσι μεγάλωσαν οι περισσότεροι γονείς, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του 1980).
- Αναζητήστε περισσότερους τρόπους για να ενσωματώσετε τα παιδιά σε σταθερές κοινότητες του πραγματικού κόσμου. Τα ψηφιακά δίκτυα δεν προσφέρουν την ίδια δέσμευση, ούτε την ίδια ευχαρίστηση.
- Μην δώσετε smartphone για πρώτο τηλέφωνο. Δώστε ένα τηλέφωνο ή ένα ρολόι που είναι εξειδικευμένο για επικοινωνία, όχι για εφαρμογές που βασίζονται στο διαδίκτυο.
- Μην δώσετε smartphone μέχρι το λύκειο. Αυτό είναι εύκολο να το κάνετε, υπό την προϋπόθεση ότι πολλοί από τους γονείς των φίλων του παιδιού σας κάνουν το ίδιο πράγμα.
- Καθυστερήστε το άνοιγμα λογαριασμών σε όλες σχεδόν τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μέχρι την αρχή του λυκείου (τουλάχιστον). Αυτό θα γίνει πιο εύκολο να γίνει αν μπορέσουμε να υποστηρίξουμε τους νομοθέτες που προσπαθούν να αυξήσουν την ηλικία “ενηλικίωσης στο διαδίκτυο” από τα σημερινά 13 (χωρίς επαλήθευση) στα 16 (με υποχρεωτική επαλήθευση της ηλικίας).
Στο βιβλίο The Anxious Generation εξηγώ τις κύριες αιτίες της διεθνούς επιδημίας ψυχικών ασθενειών που έπληξε τους εφήβους στις αρχές της δεκαετίας του 2010 και προσφέρω μια πορεία προς τα εμπρός για γονείς, εκπαιδευτικούς, φίλους και συγγενείς που θέλουν να βοηθήσουν στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων. Η αλλαγή είναι εφικτή, αν μπορέσουμε να δράσουμε από κοινού.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Penguin.
