Συνέντευξη από τη νέα του πρόεδρο Κάριν Άντελμουντ
Στo μικρό γραφείο της στo Άμστερνταμ, γεμάτο κάθε είδους χαρτιά και αφίσες του κινήματος, συναντάμε την Κάριν Άντελμουντ, νέα πρόεδρο VROUWENBOND– FNV. Πρόκειται για το συνδικάτο των γυναικών της μεγάλης Ομοσπονδίας των Ολλανδών Εργατών (FNV).
Είναι η μοναδική εμπειρία αυτού του τύπου και γίνεται σύμβολο. Η δύναμη μέσα στο ολλανδικό γενικό συνδικάτο, καθώς και στο σύνολο της κοινωνίας έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Μπορείς να μας εξηγήσεις πώς γεννήθηκε το συνδικάτο σας;
Κατ’ αρχήν γεννήθηκε όταν άρχισε να παίρνει τέλος η παθητικότητα των γυναικών σε σχέση με τους αρσενικούς τους συναδέλφους. Από τότε που συμμετέχω σε διάφορες συσκέψεις του συνδικάτου, είμασταν πολλές γραμμένες και οι περισσότερες με γκρίζα μαλλιά, οι άνδρες συνδικαλιστές των άλλων οργανώσεων και ειδικά εκείνων της βιομηχανίας, άκουγα να λένε. «Μακάρι να μπορούσαμε να καθόμασταν σπίτι», ή «είναι ωραίο να κάνεις δουλειές νοικοκυριού και να τεμπελιάζεις όλη μέρα». Οι γυναίκες τότε δεν μίλαγαν ή κοίταζαν έξω από το παράθυρο. Τώρα όμως όχι πια. Οι γυναίκες απαντούν σ’ όποιο τολμάει να λέει τα ίδια, πολύ σκληρά και οι συσκέψεις μετατρέπονται σε διαμάχες και συζητήσεις που ο καθένας τοποθετεί και ανατοποθετεί τον ρόλο του. Είναι ήδη θετικό που οι γυναίκες μπορούν και απαντούν στους άνδρες πάνω σ’ αυτά τα θέματα και δεν θεωρούνται ανίκανες.
Ποιες είναι οι ιστορικές ρίζες του συνδικάτου των ολλανδέζων γυναικών;
Αυτό γεννήθηκε στα πρώτα χρόνια μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σαν οργάνωση που μάζευε τις “γυναίκες των γραμμένων στο συνδικάτο” στις σοσιαλδημοκρατικές οργανώσεις. Στη πρώτη γραμμή ερχόταν η ταξική αλληλεγγύη με τους άνδρες. Ή διοίκηση του FNV με πολύ πατερναλισμό ενέκρινε τον σχηματισμό του συνδικάτου. “Οι νοικοκυρές, δήλωσε ο γραμματέας του συνδικάτου, έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνία από την στιγμή πού είναι αυτές πού ξοδεύουν το χρήμα πού κερδίζουν οι εργαζόμενοι”. Από αυτή την πλευρά ήταν σημαντικό “να συμμετέχουν και οι γυναίκες στις αποφάσεις που οι άνδρες τους έπαιρναν και γι’ αυτές”.
Τα πρώτα είκοσι χρόνια της ύπαρξης του οι γυναίκες του συνδικάτου είχαν το ρόλο των μανάδων της κόκκινης οικογένειας. Από την οργάνωση των γιορτών, των διακοπών, εκδρομών για τα παιδιά, την περιποίηση των τραυματισμένων και την ετοιμασία των φαγητών στην διάρκεια της απεργίας. Γινόντουσαν ακόμα και μαθήματα ραψίματος και κουζίνας. Ξεκινώντας απ’ αυτήν την ολοκληρωτική ταύτιση το ολλανδέζικο συνδικαλιστικό κίνημα, το συνδικάτο των γυναικών (VROUWENBOND – FNV) εκείνα τα χρόνια, υποστήριζε την επίσημη θέση των συνδικάτων πού έλεγε ότι το δικαίωμα να- σαι νοικοκυρά ήταν νίκη των εργαζόμενων. Οι μισθοί, έτσι, έπρεπε να ανεβαίνουν με τέτοιο τρόπο πού ένας άνδρας να μπορεί να διατηρήσει την οικογένειά του χωρίς να είναι αναγκασμένοι να ψάξουν να βρουν δουλειά, η γυναίκα του ή τα παιδιά του. Φυσικά επρόκειτο για ένα γεγονός παραδοσιακής κουλτούρας. “Είναι θαυμάσιο, έλεγε ο πρόεδρος του συνδικάτου της βιομηχανίας, πού οι γυναίκες βρίσκονται μακρυά απ’ αυτόν τον πρωτόγονο κόσμο της πάλης ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία”.
Ακόμα και σήμερα στην Ολλανδία υπάρχει το πιο χαμηλό ποσοστό εργαζόμενων γυναικών. Μόνο το 32% της απασχόλησης του εργατικού δυναμικού είναι γυναίκες, και το μισό απ’ αυτές απασχολούνται σε δουλειές PART–TIME. Αν μετά υπολογίσουμε το ποσοστό των παντρεμένων γυναικών πού δουλεύουν, τα ποσοστά αυτά, πέφτουν στο Ι7%.
Πως άρχισε και πως μεταμορφώθηκε το συνδικάτο σας;
-“Ό στόχος μας είναι, εκείνος των συμφερόντων της Ομοσπονδίας ή των δικών μας συμφερόντων σαν γυναίκες;” Ας αρχίσουμε μ’ αυτήν την ερώτηση, κατά την διάρκεια των χρόνων του ’70. Υπήρχαν σχέσεις και ανταλλαγές με το φεμινιστικό κίνημα που τότε αναπτυσσόταν. Πάντως υποστηρίζαμε δύο χαρακτηριστικά στοιχεία του συνδικάτου μας από τότε πού δημιουργήθηκε. Το γεγονός ότι αυτό συμπεριλάμβανε 100°/ο γυναίκες που συμμετείχαν στην εργατική τάξη και ο σκοπός του ήταν να συμπεριλαμβάνει όσο το δυνατόν περισσότερες ολλάνδέζες νοικοκυρές. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά κάνουν το συνδικάτο μας βαθύτερα διαφορετικό και, από μία άποψη, “επικίνδυνο”, είτε για τα επίσημα συνδικάτα, είτε για το αυτόνομο φεμινιστικό κίνημα.
Ναι, αλλά το συνδικάτο σας είναι ανοικτό σ’ όλες τις γυναίκες ή μόνο στις νοικοκυρές;
-“Όλες οι γυναίκες μπορούν να γραφτούν στο συνδικάτο μας, παντρεμένες ή όχι, γραμμένες η όχι σ’ άλλα εργατικά συνδικάτα, εργαζόμενες η νοικοκυρές. Και αυτό γιατί ξεκινάμε από την Βασική αρχή, ότι όλες οι γυναίκες στην πραγματικότητα είναι νοικοκυρές. “Άλλες ολοκληρωτικά, άλλες εν μέρει. Σκεφτείτε μόνο, πόσοι άντρες ζουν μόνοι και συνεχίζουν να στηρίζονται στις μανάδες τους και τις αδελφές τους. Γεγονός είναι ότι μόνο οι γυναίκες έχουν την ευθύνη των οικιακών εργασιών και της πρόνοιας χωρίς αμοιβή, σ’ όλη τη χώρα. Όμως αν υπολογίσει κανείς την ανεργία που ήδη ξεπέρασε το 17% σ’ ένα εκατομμύριο οικογένειες, δίνεται η δυνατότητα να διαμοιραστούν οι δουλειές στο σπίτι. Αλλά δεν υπάρχει ελπίδα. Οι γυναίκες φέρνουν ακόμα τα παιδιά στις συσκέψεις γιατί οι άντρες τους παρ’ ότι είναι άνεργοι, αρνούνται να κρατήσουν τα παιδιά. Είναι απ’ αυτά τα σκοτεινά σημεία στη ζωή μιας γυναίκας που εμείς αγωνιζόμαστε να γίνουν φανερά και ν’ αντιμετωπιστούν.
Ποιος είναι ο ρόλος του συνδικάτου των γυναικών μέσα στο γενικό συνδικάτο;
Τον προηγούμενο χρόνο το συνδικάτο μας αναγνωρίστηκε σ’ όλα τα επίπεδα από το υπόλοιπο συνδικαλιστικό κίνημα με δικαίωμα ψήφου.
Σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης, μέσα από τα κανάλια της, έχουμε θέσει το πρόβλημα του απλήρωτου μισθοί της νοικοκυράς. Το συνδικάτο στο σύνολο του έκανε έτσι δικά του πολλά από τα γυναικεία αιτήματα, τοποθετώντας τα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις κάθε επιχείρησης. Συγκεκριμένα, έχουμε εκφράσει τις επιφυλάξεις μας και την αντίθεσή μας, είτε ενάντια στην δουλειά με βάρδια, είτε στη μείωση του μισθού.
Και τα δύο αυτά μέτρα είναι σε βάρος των συνθηκών ζωής των γυναικών, αν και αφορούν τους άνδρες. Η δουλειά βάρδιας φτωχαίνει τη κοινωνική ζωή των οικογενειών, για να μη μιλήσουμε για τις δουλειές στο σπίτι που πρέπει να ρυθμίζονται με βάση την ανάπαυση του συζύγου. Η μείωση μισθού πιέζει τις νοικοκυρές στα έξοδα, δημιουργώντας νέο πρόβλημα διατήρησης επιπέδου ζωής της οικογένειας σε σχέση με το προηγούμενο. Το συνδικάτο μας επιμένει πολύ στο δίκτυο ασφάλειας των γυναικών που δημιουργεί η κοινωνία.
Ποιοι είναι οι άλλοι χώροι που δραστηριοποιείται το συνδικάτο σας;
Πάνω απ’ όλα σ’ αυτή που λέμε εθελοντική δουλειά, είτε σε κρατικές, είτε σε θρησκευτικές δομές. Φροντίζοντας αρρώστους, γράφοντας γραφομηχανή, βοηθώντας τα κοινωνικά κέντρα νεολαίας κλπ. Η ταχεία χειροτέρευση των δομών που έφερε η κρίση, επέδρασε και στη γενικότερη δομή της εργασίας που βαρύνει τις πλάτες των γυναικών.
Αν και είμαστε όλες νοικοκυρές, αγωνιζόμαστε για να γίνεται ένα μέρος της δουλειάς μας είτε από το κράτος, είτε από τους άντρες ώστε να’ χουμε δική μας δουλειά. Θέλουμε δουλειά πληρωμένη για όλες τις γυναίκες, και για αυτό αρνούμαστε μισθό στις νοικοκυρές γιατί αυτός σαν επίδομα ανεργίας θα επικύρωνε την ολοκληρωτική έξοδο από την αγορά εργασίας.
Ποια είναι η θέση του συνδικάτου των νοικοκυρών στο θέμα της μείωσης των ωρών δουλειάς;
Το υψηλό επίπεδο ανεργίας ήταν το κίνητρο που η θεσμική αριστερά έβαλε για τη μείωση των ωρών δουλείας σαν μοναδικό τρόπο να ξαναμοιράσουν τη δουλειά και να καλυτερέψουν τη ζωή όλων. Για χρόνια, μαζί με το φεμινιστικό κίνημα αγωνιζόμαστε για την μείωση των ωρών δουλειάς Αλλά με τις προτάσεις που κάνουν δείχνουν ότι δεν υπολογίζουν τις γυναίκες .
Με ποια έννοια;
Οι προτάσεις πού συζητιούνται αυτούς τούς μήνες αφορούν μόνο τα συμφέροντα του μέσου αρσενικού αρχηγού οικογένειας. Η πρόταση για μεγαλύτερες διακοπές δεν λύνει το πρόβλημα της αναδιάρθρωσης της καθημερινής δουλείας του σπιτιού. Χωρίς να υπολογίσουμε ότι οι μειώσεις δεν αφορούν τις δουλειές PART–TIMΕ που το 95°/ο γίνονται από γυναίκες.
Μία τρίτη όψη πού υποστηρίζεται είναι ότι οι νέες θέσεις δουλειάς πρέπει να καταληφθούν από νέους. Δεν αντιλέγουμε γι’ αυτό, αλλά οι θέσεις δουλειάς πρέπει να μοιραστούν σ’ όλους. Ακόμα και στις γυναίκες π.χ. των σαράντα χρόνων που αποφασίζουν να δουλέψουν όταν τα παιδιά τους φεύγουν από το σπίτι. Μια έρευνά μας απέδειξε ότι το 50% των νοικοκυρών στα σαράντα τους χρόνια θα’ θελαν μια δουλειά έξω από τους τέσσερεις τοίχους του σπιτιού τους.
Ενώ οι νέοι διαδηλώνουν ζητώντας δουλειά, οι γυναίκες εκφράζουν την δυσαρέσκειά τους με ηρεμιστικά και οινοπνευματώδη. Και η κατάστασή τους είναι χειρότερη απ’ αυτήν των νέων. Για να μην μιλήσουμε για την αύξηση αυτοκτονιών ανάμεσα στις νοικοκυρές ή τον υψηλό αριθμό γυναικών στα ψυχιατρεία. Η σημερινή πολιτική θέλει να σπρώξει πάλι την γυναίκα στην παλιά πατριαρχική οικογένεια.
Ποιες είναι οι επιδράσεις της κρίσης στις θεματικές που εσείς προωθείτε;
Το κίνημα των εργαζόμενων με την κρίση έχει σπρωχτεί στην άμυνα. Τα συνδικαλιστικά στελέχη ασχολούνται μόνο με το να σώσουν το μέσο επίπεδο απασχόλησης του αρσενικού εργαζόμενου και μόνο αυτό. Η δική μας διαμαρτυρία ενάντια στις δραστηριότητες του συνδικάτου γίνεται όλο και πιο πιεστική και ριζοσπαστική. Οι διεκδικήσεις των γυναικών φαίνονται όλο και πιο επικίνδυνες σ’ αυτή τη δύσκολη περίοδο.
Ποιες είναι οι σχέσεις σας με το φεμινιστικό κίνημα;
-Όπως πάντα σ’ αυτές τις περιπτώσεις ή δεξιά και ορισμένα τμήματα της αριστεράς έχουν αρχίσει να πλέκουν το εγκώμιο του εθελοντισμού ενάντια στις κρύες, γραφειοκρατικές και επαγγελματικές δομές του κράτους–πρόνοιας. Εμείς υποστηρίζουμε ότι όσοι θέλουν να δουλέψουν εθελοντικά πρέπει να αναλάβουν γιατί οι συνθήκες είναι καλύτερες αλλά και ένα μέρος απ’ αυτές τις δουλειές είναι καλά αμοιβόμενες.
Προπαντός γιατί ή ύπαρξη της πρόνοιας είναι απαραίτητη συνθήκη, γιατί οι γυναίκες βρίσκονται σε θέσεις Ισότητας στην αγορά εργασίας, μετά γιατί στις εθελοντικές εργασίες είναι που οι γυναίκες βρίσκουν δουλειά. Ένας άλλος τομέας που το συνδικάτο μας ασχολείται σε βάθος, είναι η μαύρη και γενικά ή δουλειά στο σπίτι (PART–TIME). Ένας τομέας πού λίγη υπόληψη έχει η κουλτούρα του γενικού συνδικάτου που έχει επαγγελματοποιηθεί στους άνδρες και μόνο.
– Μα το συνδικάτο είναι υπέρ του μισθού της δουλειάς στο σπίτι ή όχι;
-Εάν είναι αλήθεια ότι κάθε γυναίκα είναι νοικοκυρά, δεν δεχόμαστε ότι είναι μόνο αυτό!
Οι φεμινίστριες επιμένουν για μια αυτόνομη οργάνωση, ή μια ομάδα απ’ αυτές προσπαθεί να οργανώσει ένα συνδικάτο γυναικών. Είναι πολύ δύσκολο να κτυπιέσαι κάθε μέρα στο λαστιχένιο τοίχο του συνδικάτου. Υπάρχουν πολλές αυτόνομες πρωτοβουλίες απ’ έξω. Αυτό είναι πολύ καλό, γιατί είναι σημαντικό έξω από το συνδικάτο να υπάρχουν αυτόνομα κινήματα που το υποχρεώνουν να τα υπολογίζει. Νομίζω όμως ότι θα ήταν λάθος να κοπούν οι γέφυρες με το συνδικάτο, και θα μείωνε την ικανότητά μας να καταλάβουμε. Βγαίνοντας έξω, σίγουρα θα κάναμε τη χάρη στις πιο συντηρητικές τάσεις του συνδικάτου. Στην πραγματικότητα οι θεματικές μας πλουτίζουν τις πολιτικές διεκδικήσεις και κάνουν καθαρό ότι δεν είναι δυνατό να λυθούν τα προβλήματα της μη πληρωμένης δουλείας των νοικοκυρών έξω από την δυναμική των μισθών που κυριαρχεί στην αγορά εργασίας.
