Του Κώστα Ράπτη από το capital.gr
Στην Μέση Ανατολή σημειώνεται μία ανατροπή που θα σαρώσει όλες τις σταθερές των τελευταίων πενήντα ετών. Και αυτή δεν είναι η συμφωνία εξομάλυνσης των σχέσεων του Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την οποία ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα με μεγάλη ικανοποίηση ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Σύμφωνα με τον βετεράνο Βρετανό ανταποκριτή στη Μέση Ανατολή και συγγραφέα Πάτρικ Κόμπερν, η σημασία της συμφωνίας αυτής υπερτονίζεται, προκειμένου οι πρωταγωνιστές της να αποσπάσουν τα επιδιωκόμενα οφέλη στην εσωτερική πολιτική τους σκηνή. Ωστόσο, η συνεργασία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων με το Ισραήλ έχει ένα παρελθόν πού πηγαίνει πολύ πιο πίσω από την πρόσφατη επισημοποίηση της σχέσης τους, ενώ αντίθετα η αναβολή της προγραμματιζόμενης προσάρτησης της Κοιλάδας του Ιορδάνη στο εβραϊκό κράτος, η οποία προβλήθηκε ως το αντίτιμο, είχε αποφασιστεί πριν από την ανακοίνωση της συμφωνίας. Σε κάθε περίπτωση, η προσπάθεια εξεύρεσης μιας “λύσης δύο κρατών” στο Μεσανατολικό, την οποία υποτίθεται διαταράσσουν οι πρωτοβουλίες του Νετανιάχου και οι μεσολαβήσεις του Tραμπ, αποτελούσε κενό γράμμα.
Η πραγματικά ανατρεπτική εξέλιξη, η οποία επιταχύνεται από την πανδημία του κορονοϊού, έχει να κάνει με την απομείωση του οικονομικού βάρους των πετρελαϊκών μοναρχιών. Η δε ειρωνεία της τύχης θέλει την πολιτική τους κινητικότητα να εντείνεται, όπως το δείχνει και το παράδειγμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ακριβώς στο έδαφος αυτής της αποδυνάμωσης.
Ούτως ή άλλως, οι κρατούντες της περιοχής επέδειξαν εξαιρετική αδυναμία στο να μεταφράσουν σε πολιτική ισχύ τον πλούτο που συσσώρευσαν από την πετρελαϊκή κρίση του 1973 και εξής. Αλλά και αυτός αρχίζει σταδιακά να εξαντλείται.
Μεταξύ του 2012 και του 2020 τα πετρελαϊκά έσοδα των χωρών του Περσικού Κόλπου μειώθηκαν κατά τα δύο τρίτα, από το ένα τρισεκατομμύριο στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι όποιες περικοπές συμφωνούνται στο πλαίσιο του OPEC παροδική μόνο στήριξη μπορούν να προσφέρουν στις τιμές του μαύρου χρυσού, όταν η συσσωρευμένη προσφορά υπερκαλύπτει την διαρκώς μειούμενη ζήτηση και η παγκόσμια τάση υποδεικνύει ένα μέλλον απεξαρτημένο από τα ορυκτά καύσιμα.
Το status quo δεν θα μπορεί να διατηρηθεί για πολύ.
Ήδη χώρες όπως το Ιράκ βιώνουν την κατάρρευση των υποδομών τους και την αγανάκτηση του πληθυσμού τους, όπως έδειξαν οι διαδηλώσεις του φθινοπώρου με τους 600 νεκρούς. Τα μεγάλα συναλλαγματικά αποθέματα της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων προσφέρουν ασφαλώς ένα μαξιλάρι ασφαλείας, αλλά δεν είναι απεριόριστα. Εξ ού και ο Σαουδάραβας διάδοχος λάνσαρε το ευφάνταστο “‘Οραμα 2030”, για να απομακρύνει τη χώρα του από τη “μονοκαλλιέργεια” του πετρελαίου. Προς το παρόν, πάντως, βλέπει τα δημοσιονομικά ελλείμματα να εκτινάσσονται.
Η στενή σχέση των αραβικών μοναρχιών με τον νυν ένοικο του Λευκού Οίκου δεν εξασφάλισε την υλοποίηση των κοινών πολιτικών τους στόχων. Το Ιράν, μεγάλος περιφερειακός ανταγωνιστής τους, δοκιμάζεται από τις κυρώσεις και την πανδημία, αλλά δεν κάμπτεται. Ο Μπασάρ Αλ Άσαντ παραμένει πάντοτε κύριος της Δαμασκού, ενώ ο πόλεμος της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της στην Υεμένη αποδείχτηκε μία αιματηρή αποτυχία.
Η κατάσταση αποσταθεροποίησης που επικρατεί στον Λίβανο είναι ενδεικτική των κλυδωνισμών που απειλείται να γνωρίσει όλη η περιοχή, αρχής γενομένης ακριβώς από τις μη πετρελαιοπαραγωγές χώρες, οι οποίες στηρίζονται και αυτές στην ανακύκλωση του πετρελαϊκού πλούτου.
Τα εμβάσματα από τον Περσικό Κόλπο αποτελούσαν την κύρια γραμμή αιμοδοσίας του Λιβάνου, όπως σε μεγάλο βαθμό και της Αιγύπτου.
Το γεγονός ότι η Αίγυπτος αδυνατεί να βρει γιατρούς για την καταπολέμηση της πανδημίας δεν είναι προφανώς άσχετο με το ότι δυόμισι εκατομμύρια Αιγύπτιοι έχουν μεταναστεύσει στον Περσικό Κόλπο, συμπεριλαμβανομένων και πολλών υγειονομικών που έχουν εκεί πολύ καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές.
Τα αστικά κέντρα των αραβικών κρατών διαρκώς διογκώνονται χωρίς η νεολαία να βρίσκει διεξόδους απασχόλησης. Το προηγούμενο κοινωνικό συμβόλαιο δεν ισχύει πια και τα δίκτυα πατρωνίας που εξασφάλιζαν την ανοχή του πληθυσμού στις κλεπτοκρατικές ελίτ δεν θα μπορούν για πολύ να τροφοδοτούνται.
Η Μέση Ανατολή προειδοποιεί ο Κόμπερν, είναι πολύ δυσλειτουργική για να αντέξει το μεγάλο οικονομικό σεισμό που φέρνει η πανδημία – και του οποίου μικρή μόνο πρόγευση έχουμε πάρει έως τώρα.
